Middeleeuwse literatuur

1 middeleeuwse literatuur dit nummer is speciaal gewijd aan lessuggesties voor leraars die op nun programma de middeleeuwse literatuur hebben deze suggesties kunnen echter ook steeds op andere teksten toegepast worden je zal raerkenda t het ene voorstel al meer uitgewerkt is dan het andere dat komt omdat je als zoekende leraar nu eenmaal niet alles ineens kan bedenken en uitproberen de voorstellen uitwerken en omdenken in praktische lessen moet ieder eigenlijk voor zichzelf doen want er zijn geen twee klassen gelijk iedere klas heeft toch zijn eigen tempo en temperament wat bv in een klas wel kan kan daarom nog niet in een parallelklas we hopen vooral van de lezers op nun beurt waardevolle reacties aan vullingen eigen ervaringen los te krijgen alleen op die manier kan dit blad een effectief hulpmidael worden voor alien die iedere dag voor de klas staan karel ende slegast sr worden enkele fragmdnten bv uit gouden poort klassikaal gelezen verklaard besproken er wordt o m gesproken over de wonderlijke heidense elementen in de tekst de godsdienstige elementen het ridderideaal de houding t o v de koning de zeden de plastische beschrijving van somrnige passages deze aspecten loinnen nu gemakkelijk aanleiding zijn tot verdere discussies of tot schriftelijke oefeningen je kan de klas in groepjes opsplitsen en als mogelijke opdrachten ter bespreking geven kan je in onze tijd nog wonderlijke heidense elementen ontdekken welke godsdienstige tendenzen zie je in onze tijd bespreek de houding t o v het koninklijk gezag in onze tijd alg in west europa in belgie hoe is het in onze tijd met de zeden gesteld je kan natuurlijk ook dezelfde opdracht geven aan ai de groepjes in elk groepje dient een verstaanbaar verslag opgemaakt te worden van de besprekingen verslaggevers brengen verslag uit van de bevindingen van de groep klassikaal kunnen dan meningen visies besproken bedisoussieerd worden de voorgestelde opdrachten kunnen natuurlijk ook aanleiding zij n tot individuele schriftelijke besprekingen bv stof voor verhandelingen artikels voor een klaskrant enz terwijl de groepjes bezig zijn met de bespreking van een bepaalde opdracht kan je bovendien aan 4 11 apart volgende specifieke opdracht geven observeer nauwkeurig het gedrag van je werkende medeleerlingen l 11 per observator anders wordt het teveel probeer deze 11 nu zo nauwkeurig zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven t jdens hun werk de bedoeling hiervan is natuurlijk de 11 op een aantrekkelijke manier zelf te laten ervaren wat een plastische beschriiving is of kan zijn de beschrijvingen worden achteraf voorgelezen en op hun plastische waarde besproken je mag wel oppassen hierbij niet te kwetsend ver op de psychologische toer te gaan de middelesuwse literatuur wordt dus als uiteangspunt genomen maar daarna wordt getracht zinvolle verbindingen te leggen met de eigen werkeliikheid ik geloof dat dit ean gezond standpunt is bij het werken met oudere teksten beatriis iir worden enkele middelnederlandse fragmenten gelezen verklaard besproken li zijn veel bereidwilliger om de tekst te lezen als ze eenmaal door hebben dat je er ook nog iets gaat mee doen je zorgt srvoor dat de 11 het hele verloop van het verhaal kenneni dan maak je klassikaal eon soor t inventaris op irfie ziet mogelijke gesprekken tussen welke personages die delen van de inhoud kunnen weergeven de suggesties van de 11 komen op het bord de 11 ordenen de gesprekken zo dat ze het verloop van het verhaal weergeven wij hadden als uiteindelijke mogelijkheden stieke m gesorek tu3sen beatrijs no g in het klooster en haar minnaar beatrijs schrijft haar gedachten emoties neer in een dagboek beatrijs praat over haar wanhopige situatie met een oude boom in de kloostertuin beatrijs praat over haar probleem met een non die ze vertrouwt en deelt haar beslissing raee twistgesprek tussen beatrijs en haar man dat aanleiding is tot de breuk gesprek van beatrijs met een andere zondige vrouw waarin ze over elkaars verleden vertellen gesprek van beatrijs met een vriendin die haar wil helpen een mens waardiger leven te leiden gesprek van beatrijs met het echtpaar dat haar kinderen wil opnemen gesprek beatrijs maria de mogelijkheden zijn oeverloos maar laat in godsnaam de ideeen vanuit de 11 zelf komen de 11 kiezen voor zichzelf nu een rol en een gesprekspartner nu kunnen ws dramatiseren de 11 kunnen de inhoud van nun gesprekken even voorbereiden dan volgt de eigenlijke uitvoering i elkens volgt natuurlijk es n evaluatie deze kan uiteraard verschillende gebieden bestrijken ik had bv vooraf wel gepreciseerd dat de 11 die de beatrijsrol speelden moesten trachten het karakter van beatrijs weer te geven zoals dat blijkt uit de middelnederlandse tekst voor de andere rollen mochten ze een eigen invulling geven de 11 moeten kunnen oordelen of de spelers dus in hun opzet geslaagd zijn het spreekt vanzelf dat je op deze raanier tot een intense tekstbeleving komt en dat de 11 door en in 3gze gesprekken de kans krijgen zichzelf te emanciperen van dsn y s revnaerde aan ons nationale epos hebben we heel wat lessen besteed ziehier hoe 1 inlejdend gesprek je vertelt zelf welk dier je bij jezelf vindt passen en je zegt ook kort waarom daarna ga je bij de 11 het rijtje af en vraagt of zij iets dergelijks over zichzelf willen vertellen het hoeft niet te lang te zijn het hoeft ook niet direct te leiden tot allerdiepzinnig ste beschouwingen over het eigen zijn en zeker niet tot emotionele ontladingen kortora je mag het niet te ver laten gaan al te intiem is ook niet lekker de 11 mogen alleen het gevoel krijgen dat die vergelijkingen tussen mens en dier gewoon boeiend kunnen zijn bv ik ben een mug want ik plaag graag iedereen ik ben een vlieg want ik wil een avontuurlijk leven met veel risico s ik voel me een gewone huispoes ik voel me normaal ik ben een tarantula dat is een speciaal soort spin want ik wil altijd anders zijn dan de anderen ik ben een vleermuis ik kan s nachts niet slapen maar overdag wel ik ben een longvis want ik denk lang na over een beslissing en ik denk dat zo n vis ook lang getwijfeld heeft o er de keuze water land daarmee is de belangstelling gewekt voor de dierlijke voorstelling van de mens en kunnen we met ons eigenlijke verhaal beginnen 2 tekstverklaring we lezen verklaren bespreken enkele tekstfragmenten van van den vos reynaerde ik lees ook enkele pittige fragmenten voor waarbij de 11 de middel nederlandse tekst trachten te begrijpen 3 er wordt een schriftelijk plan opgesteld van het verloop van het verhaal 4 informatief deel over het rechtswezen in belgie we weiden ook een les aan de verschillende rechtbanken in ons land en zitten op die manier middenin onze eigen realiteit we vragen ons namelijk af voor welke rechtbank reinaert zou gedagvaard worden in onze tijd het gesprek komt zo op het hof van as sisen waar geoordeeld wordt over zware misdrijven we spreken ook over enkele belangrijke personages die het assisenhof bevolken en over de rol die ze spelen o m de rechter het openbaar ministerie de advocaat de beschuldigde de juryleden ter vergelijking hebben we het ook even over rechtbanken waar minder zware overtredingen behandeld worden voor burgerlijke zaken vredegerecht rechtbank van eerste aanleg beroepshof voor strafrechterlijke zaken politierechtbank correctionele rechtbank beroepshof een handig schema hiervan vind je in l vanheessen facetten 3 uitgeverij plantyn p 327 5 de staatsgreep nu komt het je deelt mee dat vannacht om 3 uur reynaert door een vernuftige staatsgreep aan de macht is gekomen de boel staat op z n kop reynaert heeft het voor het zeggen en laat het volk weten dat hij op zijn beurt een proces zal inspannen tegen nobel je kan de 11 eventueel een radioteks t 1 tten opstellen waarin dit wordt meegedeeld deze tekst wordt dan natuurlijk op band opgenomen ook goede uitspraakoefening kan tegelijk aanleiding zijn tot kritische beschou wingen over het medium radio en over de nieuwsberichten in het biezonder 6 voorbereiding van het proces van nobel a sr wordt verder gewerkt in groepen opdracht bespre k met elkaar welke houding revnaert als machthebber zal aannemen hoe hij zich zal gedragen t o v de hoofdpersonages werk mogelijke rollen uit die elk dier in dit proces zal spelen nobel brain tybaert grimbeert cantecleer cuwaert belijn wie fungeert als rechter openbaar ministeriei verdediger getuige en hoe speelt elk dier z n rol b konkrete neerslag van de besprekingen de 11 schrijven voor elk dier een rolkaart uit die moet kunnen dienen als informatie bij een op te voeren rollenspel c we vergeliiken de kaartenreeksen zitten er constanten in de rolpatronen waar zitten de afwijkingen is daar een verklaring voor we proberen een synthese van deze kaartenreeksen op te stellen en destilleren er twee verschillende versies van het proces uit d de 11 zoeken nu in materiaal dat je zelf kan meebrengen of dat je laat meebrengen op hoe een proces aan een assisenhof in grote trekken verloopt we gebruikten dit ruwe schema ondervraging naar de persoonlijke levensomstandigheden van de beschuldigde door de reenter aanklager klaagt aan voorzitter vraagt verduidelijking van de aanklacht verhoor van de beschuldigde verhoor van de getuigen aanklager stelt een strafeis verdediger houdt een pleidooi jury beraadslaagt en oordeelt voorzitter spreekt vonnis uit spreekt slotwoord uit geeft moraal mee aan net publiek e de groepen bereiden nu elk een versie van het proces van nobel voor ze bespreken het verloop van het proces konkrete inhoud van het proces wie zegt wat ongeveer rolverdeling 7 dramatiserine van het proces van nobel de groepen voeren de verschillende versies van het proces van nobel op sen aantal 11 die niet tot de opvoerende groe p behoren fungeren als jurylid deze juryleden beraadslagen en spreken hun oordeel uit daarna wordt door de rechter de definitieve uitspraak over het lot van nobel gedaan b observatie evaluatie een aantal 11 observeren de spelers en maken aantekeningen liefst 1 observator per 11 mogelijke observatietaken observeer an oordeel over wat gezegd wordt hoe wordt het gezegd hoe groot is het inlevingsvermogen van de speler ga het verloop van het proces na enz na elke opvoering brengen de observators verslag uit van hun bevindingen en wordt de hele opvoering gezamelijk geevalueerd 9 frranteversjlag eventueel kunnen er aan de hand van wat geobserveerd werd ook nog kranteverslagen geschreven worden die het verloop van zo n proces uitvoerig weergeven bvj beklaagde uiterst cynisch een dode kip is een goeie kip meneer de voorzitter enz enz de middelnederlandse tekst wordt gezamelijk gelezen het kost de 11 weinig moeite om de inhoud te verstaan en aan te voelen het referein iigidius waer bestu bleven mi lanct na di gheselle mijn du coors die doot du liets mi tleven leren we alien uit het hoofd we zitten mi bij elkaar in een kring we proberen allerlei wijzen te vinden waarop we dit referein samen kunnen uitspreken zingen wi jzen die passen bij de sfeer de stemming van dit referein wat zei je dat dit in de muziekles thuishoort dat kan natuurlijk maar oo k een les nederlands is er wel aan besteed ten eerste moeten de 11 ideeen ontwikkelen en ze kunnen verwoorden op een verstaanbare tnanier ten tweede moeten ze gezamelijk overleg plegen en besluiten nemen welke ideeen zijn bruikbaar hoe g an we praktisch te werk wie zegt wat en hoe zegt hij het ten derde ben je gedurende een uur zeer ijverig met het begrip ritme aan het werk en dit allerminst op een louter literair esthetisch theoretisch e manier ten vierde leren de 11 zich op elkaar afstemmen en intens samenwerken ten vijfde loop je de redelijke kans dat 11 zich later het sgidiuslied nog op een prettige manier herinneren en er ook echt nog wat aan hebben de sfeer in de klas was bij ons biezonder fij n en sereen door zeer eenvoudige koorgesprekken sgidius 3gidius waer bestu waer bestu jacob van haerlant de esel ui t per naturen bloeme kan aanleiding zijn tot beschouwingen over kwakzalverij in onze tijd materiaal kan zijn artikels in sensatiebladen intervieuws met huismoeders marktkramers pendelaars reclameteksten 51cerlye wat volgt was bedoeld als voorbereiding op lcerlyc de 11 sommen eerst allerlei deugden gebreken goede en slechte eigenschappen op die e en mens kan hebben deze konen op het bord bv jaloersheid hoogmoed vermetelheid lafheid i jdelheid snobisme heerszucht hebzucht wulpsheid drankzucht genot charme kuisheid vriendeli jkheid barmhartigheid beleofdheid solidariteit enz ledere 11 kiest nu voor zichzelf die eigenschap waartoe hij zij zich het meest aangetrokken voelt dan volgt een spel de leerkracht eventuee l een 11 is nu een pasgeboren mens d w z hij kan reeds in beperkte mate praten maar hi j weet als t ware nog niet wat er in de wereld te koop is de 11 spelen nu elk op nun beurt de verpersoonli i king van de goede of slechte eigenschap die ze gekozen hebben en ze zullen de mens die eigenschap willen komen aanpraten en hem ook een passend geschenk erbij geven de dialogen die hieruit voortvloeien moeten natuurlijk ook geevalueerd worden de 11 moeten kunnen nagaan in hoeverre iemand een bepaald begrip juist weergegeven heeft daardoor ka n het behalve een oefening in het spontaan spreken ook een oefening worden in het juist begrijpen en beoordelen van begrippen de konkrete invulling anders wel eens erg vaag kan blijven ir was bv iemand die mij probeerde te leren hoe ik decadent moest zijn maar eigenlijk leerde hij mij alleen ho e ik aggressief moest zijn als je klas te groot is wordt het natuurlijk moeilijk om iedereen aan de beurt te laten komen je kan het dan altijd nog met enkele 11 s proberen door deze belevingsoefening kan je ook meer belangstelling winnen voor het allegorisch wereldje van de rederijkers je wil in de klas natuurlijk ook wel s aandacht besteden aan wat er naast literatuur aan kunst wordt gedaan de ervaring wijst uit dat die andere kunsttakken dan vaak het onderwerp van de bekende spreekbeurten uitmaken of het rendement daarvan zo hoog is betwijfel ik het kan in elk geval ook ander s aiehier iets over schilderkunst a vlaamse primitieven je neemt een aantal reproducties raee naar school en toont ze mogelijke opdrachten a schriifoefeningen liogier van der weyden d e bewening adriaan isenbrandt madonna der zeven smarten concentreer je op de mariafiguur schrijf de gedachten herinneringen gevoelens neer die deze vrouw zou kunnen gehad hebben b spreekoefeningen icr is o m gesproken over de compositie van een aantal schilderijen de 11 gaan nu zelf composities opstellen met andere 11 levend materiaal dus de 11 kunstenaar mag enkel mondeling aanwijzingen geven hij zal dus eon erg nauwkeurig taal gebruik moeten hanteren wil hij z n schilderij een beetje naar z n zin hebben hij zal bovendien oog moeten hebben voor de algemene compositie kleurharmonie gelaatsuitdrukkingen van mensen op z n schilderi j enz c mime oefening beeld uit bv wanhoop jaloezie droefheid vrolijkheid sereniteit vroomheid kan aanleiding zijn tot gesprekken over de juiste betekenis van deze begrippen b jeroe n bosc h a klanks el elke 11 kiest een welbepaald personage van het schilderij de kruisdraging en bepaalt voor zichzelf wat dit personage kan zeggen denken schreeuwen roepen enz op een afgesproken sei n beginnen alle personages van het schilderij dan ook werkelijk door elkaar te praten denken roepen schreeuwen enz je kan hiervan een klankmontage op band laten opneraen b spreek en schri ifoefenin en in de schilderijen van jeroen bosch werden we o m geconfronteerd met allerlei visuele voorstellingen van het kwaad in de late m e maar ons interesseert ook het kwaad uit onze eigen tijd de 11 vormen daarom groepjes van vier en noteren zo konkreet mogelijk allerlei vormen van kwaad zoals die zich in onze tijd manifesteren in elk groepje controlere n we enkele gevallen we gaan samen na of er telkens werkelijk sprake is van kwaad en waarin dat kwaad dan precies bestaat elke 11 bedenkt nu individueel hoe een van de gevonden vormen van kwaad visueel zou kunnen uitgebeeld of verpersoonlijkt worden dan worden er lange flappen opgehangen of neergelegd elke 11 krijgt daaraan een plaatsje en begint z n visuele voorstelling va n het kwaad zo duidelijk zo plastisch mogelijk te beschrijven t op die manier krijgen we op vrij korte tijd een lange stoet van het kwaad het circus jeroen bosch de onderdelen van de stoet kunnen daarna op verschillende aapecten geevalueerd worden inhoud fantasievermoge n is er echt sprake van kwaad welke realiteit schuilt achter de voorstelling enz vorm taal verstaanbaarheid duidelijkheid plastische kwaliteiten 11 in samenwerking met eon leerkracht tekenen zou je natuurlijk een prachtstoet kunnen laten ontwerpen of de 11 zouden een lange strip kunnen maken ik herinner me dat in onze stoet o a een reusachtige tube tandpasta meeliep op te korte beentjes en verder ook een complete klas de 11 hadden alien in hun voorhoofd een doorkijkruitje zitten met daaraan een knopje het enige wat ze deden was op aanwijzing van een bijhorende leraar aan dat knopje draaien ruitje open ruitje dicht ruitje open ruitje dicht anne bij denis c i v b a dsurne zou in september volgende uitgave klaargekomen zijn ee n goedkope uitgave van de koning van katoren van jan terlouw een werkmap waarin de leerlingen na de bespreking hun vragen en antwoorden opbergen met ruimte voor persoonlijke aanvullingen supplement een bundel met vragen afzonderlijk pe r hoofdstuk en talrijke creatieve opdrachten een brok echt werkmateriaal voor de leraar nederlands in de klas prijs boek en werkmap samen 280 echter leerkrachten kunnen een exemplaar bestellen door overschrijving op p c 000 0191515 37 van denis g deurne van 210 de uitgave werd samengesteld door l raeckelboom m vergauwen a van gassen