Documenten
kees combat minder o f juist mee r perspectie f voo r d e kunsten in de educatie verslag van de goede praktijk conferentie t spant erom vind ik hem erg veranderd nou dat gaat wel zeg ik herman toen een mager jongetje van 16 voetbalde als de beste tijdens het overblijven nu een soort rus met embonpoint en donkere baard fluisterde mij dertig jaar gele den in 4 gym tijdens algebra in hoe de student raskolnikov de weduwe ver moordde weken lang wisselden we onze leeservaringen uit de speler al ge lezen de idioot zo ging dat maar wat doet hij hier op de manifestatie t spant erom op 7 december 1995 in bussum hij is toch docent klassieken wat heeft di e met kunsteducatie te maken kijk zegt hij ik geef op het koning willem ii college in tilburg cultuurgeschiedenis en dat past in het beleid dat onze school heeft als het gaat om culturele en kunstzinnige vor ming nog niet aan gedacht stom we zijn omgeven door bijna zeshonderd deelnemers docenten van de kunst vakken en kunsteducatoren die zich gemiddeld net een slagje uitbundiger kle den dan de moderne leraar en voor wie de manifestatie nu eens niet georgani seerd door het hun zo vertrouwde lokv maar door de projectorganisati e platform kunsteducatie voortgezet onderwijs een prachtige gelegenheid is om elkaar te ontmoeten daartussendoor slierten op de traverses en trappen van t spant tientallen jon gens en meisjes met clownsgezicht hoedjes toeters en bellen tikje zenuw achtig want al is het nu nog vroeg ze zullen in de loop van vandaag optre den op de twee podia vanavon d horen enkelen van hen of hun school de jan kassiespnjs heeft gewonnen en bovendien zijn er heel wat die meewerken aan de theatervoorstelling lovesongs de vijfendertig leerlinge n van negen ver schillende scholen die daarvoor zijn gekozen hebben er de hele herfstvakantie en nog twee weekends aan geploeterd en zijn vrienden voor een nacht of voor het leven geworden maar vanavond om 8 uur moet het gebeuren de voorstel ling leuk datje zomaar koffie met speculaas krijgt zegt er een s middags bergen broodjes s avonds borrels wijn goede praktijk t spant erom het begon heel levendig met veel verklede en gegrimeerde leerlingen van de berger scholengemeenschap die uit hun musical geinspireerd op de reinaert een paar stukjes vertoonden als omranking van het openingsverhaal van aad nuis dat was helaas glad ongeinspireerd mat de voormalige criticus is he lemaal verdwenen achter de politicus terwijl hij vond menigeen gewoon vanuit zijn hart voor kunst dat heeft nuis toch had moeten praten een slachtoffer va n beroepsvernauwing helaas ook het interviewtje met de an dere staatssecretaris netelenbos aan het einde van de dag leverde niet meer op dan een vertoon van politieke verantwoordelijkheid zonder inhoud zou er 31 combat minder of juist meer perspectief voo r de kunsten in de educatie op het departement geen peter berger meer zijn die de politici influistert wat kunsteducatoren nou eens graag horen op zo n dag woorden die het vuur van de liefde voor de kunst opstoken aan cliches hebben ze geen behoefte nete lenbos is er even om uit handen van de twee initiatiefnemers va n het plat form greetje van gemert en koos van deursen het eerste exemplaar te ont vangen van als t er in zit wil t er uit in dat mooi vormgegeven boek doet het platform verslag van de kunstprak tijk op tien scholen verspreid door het hele land die het ziet als goede prak tijk daarvoor is een dozijn deskundigen uit de wereld van de kunst het on derwijs en de wetenschap eenjaar lang op stap geweest om op scholen te be kijken hoe er met kunst wordt omgegaan vooral drama blijkt een vak dat sterk vertegenwoordig d is tekenen is op niveau muziek lijdt als een der oudste expressievakken onder de wet van de remmende voorsprong en wie naar literaire vorming zoekt constateert opnieuw dat er op bijna alle scholen een totale scheiding is tussen de zogenaamde kunstvakken en het literatuuron derwijs een scheiding die wij in dit tijdschrift e n in de spl altijd hebben betreurd maar waaraan nog bijna niets is gedaan kansen in de tweede fase die scheiding werd dan ook door wam de moor meteen ter sprake gebracht toen het in de eerste discussie ging over kansen voor kunst in de tweede fase in het nieuwe onderdeel culturele en kunstzinnige vorming cvk kunnen veel kunstvakken aan bod komen met name drama en dans zijn na drukkelijk i n th e picture annette schwartzmans li d va n de stuurgroep tweede fase zette kort uiteen waar het in cvk om gaat als de stuurgroep van de politiek zijn zin krijgt dat antwoord wil men omstreeks 1 april heb ben zoals bekend wordt de culturele en kunstzinnige vorming zoals elk ander vak in drie parten opgedeeld een deel voor alle leerlingen i een groter deel voor de leerlingen van het profiel cultuur en maatschappij ii en een weer kleiner deel voor ieder die wil 111 deell deei n dee lm mogelijk totaal havo 120 uur 240 uur 120 uur 480 vwo 200 uur 360 uur 160 uur 720 wat deel i betreft krijgen alle leerlingen een brede kijk op kunst en cultuur voorgelegd en vervolgens dienen ze de samenhang van inhoud vorm beteke nis en functie van de kunst hun eigen ervaring en hun waardering van kunst onder woorden te kunnen brengen in het examendossier nemen zij verslagen op van culturele activiteiten en de neerslag van hun kennis van kunst en cul tuur de commissie cvk suggereert de leerlingen een zgn kunstmentor te geven die met hen hun persoonlijke kunstprogramma bespreekt deel ii als gezegd alleen voor leerlingen die het profiel cultuu r en maat schappij kiezen geschat wordt dat niet eenvierde maar slechts eenvijfde van de leerlingen dit doet want zo lucratief zijn de vervolgopleidingen op dit pro 32 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie fiel niet brengt niet de integratie die de stuurgroep tweede fase voor ogen stond d e vakontwikkelgroepe n beeldend e vorming muziek dan s e n drama willen in hun drang naar zelfbehoud dat hun vakken gescheiden blij ven wel zij n gemeenschappelijke domeinen van kennis en vaardigheden ge kozen algemene theorie vaktheorie en praktijk in het vrije deel iii kunnen heel leuke dingen gebeuren wil een leerling bij voorbeeld alles over gebouwen weten dan kan hij daar alleen of met anderen een studie naar verrichten die alle beschikbare tijd vult of men kan een pro gramma kunstonderwijs volgen dat voor een deel buiten school ligt bijvoor beeld in het plaatselijk culturele centrum de discussie die op deze uitleg van schwartzmans volgde deed de naam van de conferentie eer aan drie rectoren achter de tafel veegden er de vloer mee aan jan brouwer van de christelijke scholengemeenscha p reggestey n ui t nijverdal hie r zaten we niet op te wachten het gemeenschappelijke dee l stelt niets meer voor de helft moet voor literatuur gereserveerd worden valt wel mee 60 uur voor havo 100 voor vwo red en de rest is dan voor de kunstvakken wat doe je daarin wij regelen het zelf wel we zitten in een cultuurarme regio werken binnen een modulensysteem met vakoverstijgende thema s matthei sjamaar niels stensen college utrecht volledig me e eens tekenen en drama zijn bij ons speerpunten die kunnen we niet meer in de huidige vorm verzorgen als we het voorstel volgen j wbeneker konin g willem ii college ui t tilburg t e schole n zulle n het zel f moete n doen verwacht niets van de politiek dat doe ik sinds driejaar niet meer nu han teer ik de stelregel doe alles wat niet verboden is dan red je t het marcheert als een trein veel ongenoegen dus een docent drukt plastisch uit wat de kunstvakdocenten dwars zit de ten koste van de praktijk toegenomen theorie je leert niet koken door een kookboek te spellen maar door een ei in de pan te gooien hij vreest dat we terug gaan naar twintig jaar geleden en daarmee evenzovele jaren kunstdidactiek over boord smijten wam de moor achtte het tijd voor een waarschuwend woord zijn de heren achter de tafel nie t te veel va n hetzelfde lake n een pak bazen va n schole n waar de kunsteducatie al lang marcheert en zijn de dames en heren aan de an dere kant niet stuk voor stuk bevlogenen als ze naar een conferentie als deze komen weten zij wel dat er vele scholen zijn waar en vele docenten door wie in de verste verte niet wordt gerealiseerd wat in het minimumprogramma van de stuurgroep wordt voorgesteld die worden eindelijk gedwongen dezelfde weg op te gaan en nog iets iedereen verwij t he t departement da t het niet weet waar het over praat maar waar blijft de kunstvakdocent of rector die een poging doet om de kunstzinnige vorming en het literatuuronderwijs bij elkaar te brengen instemmend gemompel en geknik gezond eigenbelang verhindert een andere groep vergaderenden later op de dag om een duidelijke keuze te maken tussen breedte en diepte van het kunston derwijs breedte hoort in de basisvorming en diepte in de tweede fase vinden sietse hoogeboom koning willem ii college en de dirigent en lid van de 33 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie begeleidingsgroep platform kunsteducatie in het voortgezet onderwijs roland kiefi je moet alle jonge leerlingen laten proeven van drama dans muziek en beeldende kunst maar merken wij op is eigenlijk we l een s goed nagegaan wat naast het voordeel van kunnen kiezen uit veel mogelijkheden de nadelen van zo n veelzijdig aanbod zijn daar is toch wetenschappelijke arbeid voor nodig je zou kunnen kijken naar het basisonderwijs daar is in feite dikwijls sprake van zo n breed aanbod oppert dansconsulente a leenheer van schaik en cisca van dijk directeur van de rotterdamse dansacademie merkt op dat verbreding van het aanbod ook gedeeltelijk buiten de school kan plaatsvinden namelijk in de sfeer van de amateuristische kunstbeoefening dat de tweede fase er is voor de diepte ligt voor de hand hoogeboom en dan duidelijk je kun t er net als bi j wiskund e e n engels goe d in zij n o f slecht en van alles daartussenin daarop vooral moeten we mikken als het om de gemiddelde leerling gaat daarnaast moet er een mogelijkheid zij n voo r grote uitzonderlijke talenten om zich voor te bereiden op een beroep in de kunst beide lijnen zijn in de activiteiten van hoogebooms school duidelij k aanwezig zoals men in als t er in zit wil t er uit kan vaststellen hoe organiseer je de kunst op school als je nu een school bent waarin sprake is van zogenaamd goede praktijk op het gebied van de kunsteducatie hoe organiseer je dan die praktijk twee rec toren bob mol van het spinozalyceu m e n hans salter va n de nijmeegs e scholengemeenschap groenewoud legden uit hoe dat bij hen op school gaat de eerst e heeft gekoze n voo r de zgn systeembenadering daari n zie je d e school al s een bedrijf met een bepaalde hierarchie de directie lokt via stu ringsmechanismen bepaald e gedragingen uit mol sprak van de lerende orga nisatie een eerste vereiste is datje van individuele autonome docenten een team maakt je zorgt voor een duidelijke delegatie van verantwoordelijkheden je geeft ruimte aan experimenten bent niet bang om op je bek te vallen en je benut je relaties met de buitenwereld om te kijken of je op het goede spoor zit daarbij is je beleid helder als schoolleiding probeer je groepen enthousi astelingen te vormen daarbij is de stelregel succes creeert het draagvlak niet door stapels nota s maar door de gewoonten t e voeden he t gaat hier no g steeds over kunsteducatie die is in het dalton systeem van de school gemak kelijk t e integreren daarin immers krijgt de leerling twe e keer 60 minuten per dag voor zelfstandig werken dit houdt bij wijze van spreken in dat leer lingen dan alles mogen doen behalve het schoolgebouw verlaten mol is van oordeel dat wanneer je in de tweede fase de leerling centraal wilt stellen de verantwoordelijkheid niet moet liggen bij de vakteams maar bij de profiel groepen of zoals elders genoemd de kernteams bestaande uit profielgebon den groepen docenten op het spinozalyceu m i s duidelijk sprak e van een systeembenadering di e voor de kunsteducatie uitstekende resultaten afwerpt maa r hetzelfde geld t voor de nijmeegs e scholengemeenscha p groenewou d e n toc h i s daa r d e werkwijze heel anders satter voert een pleidooi voor de organische organisa tie niet va n bovenaf maar van onderop je beperkt je al s leidin g to t ee n 34 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie globale planning en tot reageren op de initiatieven uit de groep docenten leer lingen en ouders wij hebbe n niet veel op papier staan geen grote verhalen over wat kunsteducatie op school moet zijn geen mission statement maar de waardering voor kunst is diep verankerd in de schoolcultuur en dat is dui delijk o p het nsg staat de kunstzinnige vormin g bij bezuinigingen o p d e tabel absoluut niet ter discussie maar wordt er wij weer wel nagedacht over de samenhang tussen kunstzin nige vorming en literatuuronderwijs nee maar dat zal wel moeten gebeuren erkent satter rector teun abbenhuis sint joris college eindhoven net als het spinoza en het nsg genomineerd voor de jan kassiesprijs 1995 meent dat aan deze merkwaardige scheiding ook de neerlandici debet zijn t ie moes ten zo nodig ook met het literatuuronderwijs afgezonderd blijven van die ver maledijde vakken onder de streep de expressievakken docenten zijn uiteraard geinteresseerd in hun taakbelasting mol gaa t voor alle docenten met een volledige betrekking uit van de 1710 klokuren die vol gens de cao verplicht zijn daarvan reserveert hij voor alle docenten 1500 uur voor onderwijstaken lessen correctie voorbereiding ouderavonden en 210 uur voor overige activiteiten zoals de begeleiding va n niet lesactivitei ten nee een onderscheid tussen bijvoorbeeld neerlandici en anderen op grond van taakbelastingsonderzoek maak t hij niet dat zou weer tot allerlei ander e onzuiverheden leiden satter is op grond van de 1710 klokuren en de 62 dagen waarin docenten we gens vakantieperioden niet op school zijn gekomen tot een taakbelasting van 43 uur per week voor fulltimers in tegenstelling tot mol hanteert bij wel de resultaten van taakbdastingsonderzoeken dit betekent dat bijvoorbeeld de do cent nederlands een grotere opslag krijgt op zijn lestijd bv 1 9 dan de gym nastiekleraar bv 13 en dat binnen het vak voor de bovenbouw meer opslag wordt gegeven als dat nodig lijkt dan voor de onderbouw in hoeverre een docent beschikbaar is voor niet lesactiviteiten blijkt nu een kwestie van op tellen van zijn lestaaktijd en deze aftrekken van de 43 uur of voor de parttimer het equivalent daarvan over deze aanpak is gee n discussie meer want nie mand is meer overbelast en het vinden van begeleiders voor kunsteducatieve en andere activiteiten is zo geen probleem op deze manier is de begeleiding geen zaak meer van enkele enthousiaste kunst sport of andere gekken ui teraard wordt iedereen ingezet bij zaken die hem of haar het beste liggen wie op de conferentie de stands bezochten of de podia waarop beide scholen acte de presence gaven kon moeilijk anders dan ervaren hoe positief de le rende organisatie van het spinoza lyceum en de organische organisatie van het nsg in de praktijk uitpakken boeiende demonstraties die van veel creati viteit en ervaring getuigden podiumactiviteiten en stands dat gold overigens niet voor deze twee scholen alleen je kunt van zo n over vol programma maar een paar dingen meenemen maar bijvoorbeeld het poe zieprogramma dat de internationale schakelklas van het groningse rolingcol lege neerzette was even eenvoudig als mooi twee zwarte jongens spraken in 35 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie half maar goed verstaanbaar nederlands hun heimwee uit naar hun land een meisje blies een weemoedig deuntje o p de trombone klein meisje mij n mooie land is en blijft mij n thuis nog kleiner meisje mijn mooi en groot land ik zie je kleuren op de tv een grote knul ontlokte zijn klassieke gitaar subtiele klanken sandra uit bosnie sprak over kinderen die niet hoeven op te letten wie wat is saxsolo tot slot mooi eerder zag ik een treurige iejoor in de winnie the pooh bewerking van het niels stensen college in gesprek met een opgewekte beer geestig en de stands waren goed ingericht het eckart college zagen we bijvoorbeeld met een reeks affiches di e verslag deden van het project ho e speel je t klaar toneelspelers henk van ulsen cabaretiers fred florusse vincent bijloo een filmmaakster dign a sinke een regisseuse yvonne lex zan gers van opera lieuwe visser of levenslied guido belcanto en het rosen berg trio met zijn zigeunerjazz gingen met leerlingen van het college in ge sprek over hun kunst overigens met slechts 40 tot 100 van de 1700 aldus docent joop dirksen want de kunst lokte niet zovelen in de avond naar school maar enthousiast zijn ze wel die leerlingen ook voor het project dat na hoe speel je t klaar 1 is opgezet nu gaan de geinteresseerde leerlingen naar de kunstenaar toe kijk op kunst heet het en een der boeiendste excur sies was die naar de ewijkse kunstenaar huub kortekaas wiens grote vaak bolle beeldhouwwerken tentoongesteld in een holte van de waaldijk gecom bineerd met s mans opgewekte uitleg veel enthousiasme teweeg brachten t is maar een voorbeeld want er zijn eindeloos veel kunstenaars die daarin sla gen zie ook elders in dit nummer op heel andere wijze gebeurt dat in den helder waar docent nederlands dick ramier van het etty hillesum college en jos post van het centrum voo r kunstzinnige vorming triade de handen ineen hebben geslagen voor diverse buitenlesactiviteiten va n de leerlingen elke laatste woensdag in september organiseert triade de kunstkijkdag de leerlingen zijn dan uitgeroosterd om kunstenaars en manifestaties naar hun zin te bezoeken in een hondje cul tuur nemen leerlingen over een langere periode deel aan een bepaalde kunstac tiviteit waarbij ramier en post zich ervoor inzetten dat er samenhang ont staat tussen de activiteiten in triade en de lessen op school als barend wijtman educatief medewerker van het noord hollands filhar monisch orkest nogal gefrustreerd vertel t over zijn ervaringen met het be zoek van een handjevol vwo ers aan een repetitie van zijn orkest liggen een sigaretje rokend achterover de benen op de balkonrand en kletsen maar 1 en een enschedese docent i vbo zijn bakkers uit de derde en vierde klas niet naar een museum krijgt geeft ee n vlaamse collega de remedie dat kenden wij ook we hebben onze bakkers in opleiding gekoppeld aan kunstenaars die overwerk verrichten dat sprak ze aan maar ramier meent dat het allerbe langrijkste is dat de verbindingslijn tussen school en kunstinstelling zo kort mogelijk is ik bel jos jos belt mij zo werkt dat ook wijtman erkent dat bemiddelingsinstanties vaak eerder een belemmering zijn dan een steun lo kale instanties laten hun competentie gelden maar er zijn ook scholen die juist al veel doen op het terrein van de kunsten waar je als promotor van het orkest een zekere weerstand ervaart zo van maar we doen al genoeg 36 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie en intussen zitten in de hal de allochtone meisjes van de scholengemeenschap gerrit van der veen ijverig bezig hun potten en vazen te draaien ze doen dat graag het zijn activiteiten waarvoo r ze niet s avonds naar school meer hoe ven te gaan daverend sluitstuk na droevige vertoning alle namen van de scholen die na presentatie van als t er in zit wil t er uit en de smakelijke hap voor de toekenning van de jan kassiesprijs 1995 van de stichting fond s kunst en educatie in aanmerkin g kwamen heb ik i n di t verslag al genoemd en het moet heel aardig zijn om zomaar 15 000 gulden t e krijgen o m in je schoo l t e investeren voo r kunstactiviteiten e n met een aar dige sculptuur te zijn bedacht die ter aanmoediging op de tafel van de directeur of in de vitrine met de sportbekers komt te staan maar waarom zo n aanbie ding weer zo n obligat e en oervervelend e sho w va n twe e here n o p leeftij d moest worde n je verstan d staat er na zo n dag vol vitaliteit bij stil wat d e ene heer zei dat het fonds naast de jan kassiesprijs oo k nog drie aanmoedi gingsprijzen had te verdelen werd door de andere doodgemoedereerd opnieuw verteld en allemaal in van die duffe woorde n waar kinderen kletserig en kunst docenten draaieri g van worden maar rector bob mol nam uiteraard met ple zier de trofee e n de geldsom in ontvangst gekregen voo r d e integratie va n kunst en cultuur in het vakkenpakket de onmiskenbare keuze voor kunst o p school en de vele creatieve initiatieven en zei iets aardigs over pas gestorven jan kassies en daarna werden nog drie andere scholen verblijd met ieder 5000 gulden de scholengemeenschap helinium ui t hellevoetsluis kree g die om dat alle kunstvakken er zo goed zijn geprofileerd i n het brugjaar voor geinte resseerden fazantenlaan 1 3220 ac hellevoetsluis het johan de witt col lege in den haag omdat me n er goed wee t o m te springen me t cultuurver schillen samenwerk t me t d e culturel e instellinge n i n d e sta d e n ove r ee n mooi workshopprogramma beschikt adres helena van doeverenplantsoen 3 2512 zb den haag en het niel s stense n college niet omdat e r zo uitste kend drama wordt gemaakt en gepropageerd zie als t er in zit wil t er uit maar voor de voorbeeldige wijze waaro p de school omgaa t me t tekeninge n van leerlingen en de hoge kwaliteit ervan adres amerikalaan 17 3526 vd utrecht na deze fanfare zorgde n vijfendertig leerlingen voor een swingende uitvoering van de deels door hen zel f geschreven bewerkin g va n max frisch komedi e don juan of de liefde voor de meetkunde onde r d e tite l lovesongs vee l frisch zat er niet meer in maar prikkelend en uitdagend was het onder de re gie van ara m adriaanse en d e producti e va n joo p mois wel humo r doe t veel zowel in de tekst als in de beweging en vermakelijk wa s het voor al die beleidsmakers e n educatore n we l o m d e jeugdige judith molenaar i n ee n glansrol t e zien spelend de moeder van anna die kan wat haar dochter nie t lukt jan seksueel inwijden gedachtig het adagium op een oude fiets kan je t leren gelukkig e herhalingen zoal s in d e geironiseerd e automatisch e tele foonbeantwoording ware n er ook in de dans en de muziek met een paar uit stekende liedjes even gedurfd gezonge n door een soor t luv groepje alle s 37 combat minder of juist meer perspectief voor de kunsten in de educatie bijeen een rustig en mooi vormgegeven productie die precies weergaf wa t pubers onzeker over sex en erotiek verlegen en soms vol schaamte bezig houdt zonder daarover te moraliseren na afloop was er daverend veel ap plaus veel bloemen en bij d e spelers treurnis omdat het allemaal voorbi j was een conferentie di e mij overigens de overtuiging meegaf dat het juist alle maal nog moet beginnen dat er veel muurtjes gesloopt moeten worden wil len we de schaarse uren in de tweede fase zo zinvol mogelijk besteden zoals mirjam de meijer gedeputeerde van de provincie groningen en een der leden van de werkgroep goede praktijk zei we gaan volgend jaar i n kleiner e groepen aan die problemen werken en daarmee kondigde zij de reeks van workshops aan die het platform kunsteducatie in 19 zal beleggen scholen die iets te bieden hebben zullen via netwerkconstructies in de gelegenheid worden gesteld om met een goede gespreksleider en een externe expert op het betreffende gebied andere scholen te interesseren voor hun thema het platform kunsteducati e treedt op als bemiddelaar adres van het plat form kopseweg 5 6522 kb nijmegen tel 024 3221629 fax 024 3238010 38