Minderheden, idolen en het gat in de markt

chris rippe n minderheden idolen en het gat in de markt jeugdboeken het is niet gebruikelijk dat in moer pas verschenen jeugdboeken worden besproken recensie van dit soort boeken heeft bij een positieve waardering al gauw de bijsmaak van commerciele reclame bij een negatieve waardering is het eigenlijk zonde van de pagina s die worden gevuld met het kraakverhaa l maar het is niet omdat het ongebruikelijk is dat wij het nu toch doen ongeveer tegelij kertijd kregen wij twee stapeltjes jeugdboeken toegestuurd door twee verschillende uitgeverijen uit de begeleidende brieven kon afgelezen worden dat het om boeken voor de tiener leeftijd ging die een gat in de markt vulden welaan iets voor de rubriek lees voer of we wilden eigenlijk meer weten vullen deze boeken series wel echt een gat in de markt en vooral waarmee wordt dit gat dan gevuld we vroegen chris riepen die in zijn praktijk op de nieuwe lerarenopleiding vl vu veel met jeugdboeken werkt of hij de twee stapeltjes met deze vragen in het achterhoofd eens wilde bekijken en dat deed hij grondig ideele lacune of commercieel gat weinig literatuur op de markt was en is tieners vanaf een jaar of twaalf met name voor kinderen nick is een autofreak samen met een vriend die niet graag en of moeilijk lezen is er niet veel maakt hij oude auto s raceklaar een hobby d ie keuze volwassenenliteratuur komt nog niet aan tot heel wat meer uitgroeit als nick professionele de orde kinderboeken zijn qua onderwerp niet coureurskwaliteiten blijkt te bezitten geschikt meer en de weinige goede tienerboeken de enigszins ronkende omslagtekst van nicks zijn qua taal en thematiek vaak te ontoeganke grote race door bruce carter waarmee de uitge lijk om deze kinderen te behoeden voor de ge verij gottme r titels voor tieners reeks opent bruikelijke vlucht in schriftromans is gottmer moet de aandacht trekken van een apa rt e catego met hulp van een redactie de titels voor tieners rie lezers de begele i dende brief van de tt redac reeks begonnen hoewel de directe omgeving van tie spreekt vaneen leeftijdsgroep waarvoor maar dit gat in de markt mij wat onzorgvuldig beschre 29 ven lijkt zal ik mij bepalen tot de vraag hoe dit waarbij de vader op het rechte pad blijkt te zijn redelijk alternatief voor de meer triviale teksten teruggekeerd als automonteur met wonderhan er uitziet den voornaamste hulp bij het vervolmaken van nick bailey als verkoper van luxe doch vervallen nicks bolide maar tot dan toe in die hoedanig auto s in dienst bij een onscrupuleuze garagehou heid niet eens in het verhaal genoemd der bouwt in zijn vrije tijd met hulp van een geld maakt in dit verhaal alles mogelijk het technisch begaafde broodbezorger auto s om tot doorzettingsvermogen van de hoofdfiguren kan racewagens zijn verrichtingen in amateurwed pas met steun van het grootkapitaal tot resulta strijden bezorgen hem de aandacht en het geld ten leiden en ook de dolende vader blijkt alleen van een industrieel het met diens middelen ge weer goed terechtgekomen te zijn door de steun vormde raceteam brengt na enkele mislukkingen van de industrieel die dan ook exentriek en nick aan de top van de formule i racers het ver bruusk mag zijn het geld wordt trouwens in bei haal is in veel opzichten zo clichematig dat het de gevallen uitsluitend verstrekt omdat de schen zich het beste bespreken laat in cliche s het is ker ervan winstmogelijkheden ziet op zichzelf wat men noemt een met vaart geschreven ver natuurlijk niets nieuws in de racewereld slechts haal die snelheid ligt soms zo hoog dat zelfs een een keer wordt daarop kritiek geleverd waarna onervaren lezer zich kan verbazen over het gemak alle betrokkenen inclusief de criticus zich weer waarmee problemen opgelost perioden over met plezier schikken in de situatie brugd en idealen verwezenlijkt worden deze trekjes geven aan het verhaal op sommige het verhaal is op een conventionele manier on momenten een wat tweeslachtig karakter de eer waarschijnlijk zoals zoveel jongensboeken over der genoemde eigenschappen domineren echter dat of een vergelijkbaar onderwerp het verschilt zo dat de conventionele jongensboekendroom in dit en andere opzichten eveneens weinig van niet verstoord wordt de michel vaillant stripverhalen op de griekse als het alleen de bedoeling van de titels voor profielen na tieners redactie was om ca twaalfjarige kinderen het onvermijdelijke en snel doorbrekende succes die niet zo graag lezen een boek te bieden dat van de hoofdfiguur is karakteristiek voor het ver voor hen aantrekkelijk lijkt is zij geslaagd het haal als jongensdroom of beter jongensboeken gegeven is populair de taal is aangepast en ner droom door zijn verzet tegen de oneerlijke prak gens stelt het boek de lezer voor problemen tijken van zijn baas waaraan ook nog enig fysiek daarmee voorziet het in een reele behoefte en geweld te pas komt verzekert nick zich van de kan het een belangrijke functie vervullen aan sympathie van de lezer de rest van het verhaal is brengen en continueren van bereidheid tot en hij dan ook voornamelijk racend en soms sleute plezier in lezen door met name niet gretige en lend aanwezig lezersverwachtingen worden weinig ervaren lezers tegemoet te komen in hun daarin vooral bevredigd door toepassing van het wensen en voorkeuren is een belangrijke voor procede van de verrassende underdog een en an waarde voor het tot stand brengen van een zekere der is gesteld in gemakkelijk leesbare taal vol ge leesontwikkeling het oordeel van de volwassene meenplaatsen uit de sportverslaggeving en gepo over deze boeken is dan betrekkelijk onbelang pulariseerde technische informatie rijk het gaat om de waarde die een boek heeft tussen deze herkenbare ingredienten gaan an voor een jeugdige lezer op een bepaald punt in derssoortige motieven schuil in enkele alinea s zijn ontwikkeling uit de bespreking blijkt wel komt het fantasieloze burgermansmilieu ter spra dat er het nodige aan te merken valt op inhoud ke waaruit de hoofdpersoon afkomstig is hij en vorm van het verhaal maar dat zijn dan con heeft weinig contact met zijn televisiekijkende en stateringen en oordelen vanuit het standpunt van theeschenkende ouders en voelt zich daardoor bijvoorbeeld de didacticus hij beoordeelt het eenzaam zijn helper de zich door zelfstudie op jeugdboek om er greep op te krijgen teneinde er werkende bakkersbediende is afkomstig uit een mee te kunnen omgaan in zijn leesonderwijs hij zwak sociaal gezin waarvan de vader door werk baseert dit oordeel op een zo volledig mogelijke loosheid tot criminaliteit is vervallen de summie analyse en beschrijving waarin dat boek bezien is re aanduidingen door het verhaal heen zijn te als geheel en niet louter als literair object of op schaars om de gelukkige ontknoping veertien voedingsmiddel als spiegel van maatschappelijke bladzijden voor het einde te rechtvaardigen verhoudingen of als bijdrage tot maatschappelijk e 30 veranderingen hij constateert dan dat nicksgro die ze voelt in haar relatie tot ronald en tot haar te race zich niet of nauwelijks onderscheidt van ouders helaas is het boek slecht geschreven de talrijke soo rtgenoten in dit genre en dat met soms ook slecht ve rtaald lijkt het zodat het dit boek niet een gat in de markt gevuld wordt noch spannend noch psychologisch belangwek maar een bestaande berg verhoogd hoewel het kend is het gebrek aan consistentie in zowel de boek veel triviale trekken ve rtoont wijkt het tekening van personages en gebeu rt enissen als van evenals zijn soo rtgenoten inderdaad af van de de gedachten van katja maakt het warrig en onin kioskliteratuur of het daa rvoor een redelijk alter teressant de redactie heeft volgens haar schrij natief vormt valt te betwijfelen het houdt de le ven de boeken uitgetest op lbo en mavo leerlin zer even af van cott on en nick ca rter maar gen ik ben benieuwd naar de uitkomsten en de voe rt hem daar niet voorbij gezien vanuit de argumenten ten aanzien van dit boek het is doelen van het leesonderwijs verschaft de aan moeilijker leesbaar dan het eerste niet zozeer trekkelijkheid voor bepaalde lezers het boek een door het taalgebruik dat in de dialogen tamelijk beperkte bruikbaarheid ruw is als wel door de verwarde verteltrant in maar de redactie van de titels voor tieners reeks verschillende opzichten zullen de problemen van beoogt meer dan alleen de bevrediging van een katja en de wijze waarop zij daarmee omgaat escape behoefte volgens de begeleidende brief herkenning oproepen bij de lezers maar de slor moet deze serie opwegen tegen de weinige dige verwerking daarvan zal hen toch niet ont goede tienerboeken die qua taal en thematiek te gaan de tekening van de twee boeven henk en ontoegankelijk zijn een soort adaptie dus voor jaap is even stereotiep als de keuze van hun na minder ervaren lezers met behoud van de kwali men naief teit de reeks is dan ook meent de redactie ge in tegenstelling tot nicks grote race is losgeld schikt voor opname in schoolbibliotheken en voor kaija getransponeerd in nederlandse om voor gebruik in de lessen nederlands en maat standigheden deze aanpassing komt ook voor in schappijleer ik moet dan vaststellen dat nicks het derde boek van de reeks liesbeths eerste lief grote race in geen enkel opzicht aan die eis be de en leidt daar tot enkele tegenstrijdigheden en antwoordt de sporadisch voorkomende kwasi onwaarschijnlijkheden dit verhaal van pamela kritische trekjes leggen het zozeer af tegen de sykes is overigens het enige dat beantwoordt aan dubieuze moraal en het bevestigende wereldbeeld de geformuleerde bedoelingen van de redactie dat het enige wat in die lessen met het boek ge qua taal is het toegankelijk qua thematiek is het daan zou kunnen worden is het kritisch bespre toegankelijk en waardevol niet vanwege de keu ken en verwerken ze van het modieuze thema echtscheiding maar dat zal echter averechts werken op de leesbereid door de behandeling en de situering van de pro heid van de lezers voor wie het bestemd is en blematiek dit boek vormt inderdaad een reeel daarmee tegengesteld zijn aan het eerstgenoemde tegenwicht tegen de door de redactie afgewezen doel liefdesverhalen in schriftvorm doordat het zelf een aantal eigenschappen ervan bevat de hoofd soms day my prints wilt come persoon heeft dezelfde gelukzalige opvattingen over liefde en huwelijk als er in de gemiddelde het tweede boek van de serie losgeld voor kat a damesroman uitged ragen worden zij gelooft in van jean saunders evenals het eerste uit het en dit droomland als de ideale lezeres van schrift gels vertaald bevat geen cliche verhaal katja en romans gedeeltelijk vormt dit geloof een com haar vriend ronald geven voor de grap een valse pensatie van haar werkelijkheid het door ruzie brandmelding door en raken als gevolg daarvan en onbegrip verstoorde huwelijksleven van haar ingesloten in een warenhuis zij worden gegijzeld ouders haar onbevredigende werk als typiste op door twee dieven die zich opzettelijk hebben la een melkfabriek en het saaie dorpsleven zijn alle ten insluiten bij hun poging het losgeld te be ervaringen waaruit zij haar contrasterende toe machtigen worden deze door toedoen van ro komstverwachting opbouwt een harmonisch hu nald gearresteerd welijk tussen gelijkgestemde zielen een baan als dit eigentijdse gegeven kan voor spanning zor secretaresse en een dynamisch bestaan in de gro gen vooral wanneer deze zoals hier verweven is te stad middelpunt van haar droom is de persoon met de spanningen in katja zelf de onzekerheid met wie dit alles werkelijkheid moet worden ee n 31 jongeman uit het dorp met wie zij een dierbare het boek een weekje spanning geschreven door herinnering denkt te delen en die binnenkort te piet berends bevat elf verhalen over kinderen uit rug zal komen uit het buitenland de vervulling een stadswijk afkomstig uit uiteenlopende mi van de droom lijkt nabij als de jongeman opduikt lieu s en de scholen van die wijk bevolkend veel en precies beantwoordt aan de romantische voor van deze teksten hebben vrijwel geen plot maar stelling in uiterlijk en qua automobiel al bezorgt bestaan uit typologieen schetsen van bepaalde het contrast tussen zijn glamour en haar beschei kinderen typen in hun situatie andere beva tt en den bestaan liesbeth de eerste twijfels verslagen van gebeurtenissen die verhoudingen het geloofwaardige van dit verhaal schuilt in de tussen kinderen onderling en tussen kinderen en wijze waarop liesbeth zich realiseert dat het volwassenen illustreren de onderwerpen zijn met droomland onecht is maar dat ze daarom nog name verschillend in milieu aanleg kansen en ont niet haar hoop behoeft op te geven al is haar te wikkeling isolement tolerantie positie van de leurstelling groot als blijkt dat de jongeman geen arbeiders ras en huidskleur gezag seksualiteit belangstelling voor haar heeft de droom wordt en vele andere centraal staat de twaalfjarige niet wreed verstoord hij maakt geleidelijk plaats hoofdpersoon in zijn laatste jaar op de lagere voor een meer reele visie op haar leven een twee school en als leerling van de eerste klas van de de belangrijke oorzaak daarvan is het besluit van ulo haar ouders om te scheiden het kost liesbeth de geschiktheid van de thematiek voor verwer veel moeite om dit te verwerken maar als ze dit king voor discussies voor reflectie als bijdrage begint te aanvaarden en daarmee eindigt het tot bewustwording etc zegt nog niets over de verhaal lijken compensatie en vlucht minder kwaliteit van het boek zelf in een weekje span nodig dan voorheen ning beschrijft een ik ve rteller de gebeu rtenissen in de typering van het milieu de personages en vanuit een positie van zo n de rt ig jaar later en hun gedachtenwereld staat dit verhaal dicht bij loopt daarbij zijn belevende ik danig op de hielen de beoogde lezerscategorie terwijl de vertelwijze door voo rt durend commentaar goed en afkeu en het taalgebruik ook de vertaling helder en ring en interpretatie achteraf te geven bij dit begrijpelijk zijn door deze raakvlakken kan het laatste richt hij zich af en toe als een auctoriale boek niet alleen aantrekkingskracht uitoefenen ve rteller rechtstreeks tot de lezer met uitleg ver op kinderen maar leent het zich ook voor ge zoeken om begrip verontschuldigingen en derge bruik in de lessen nederlands en of maatschappij lijke omdat hierbij de grenzen van het perspec leer de redactie van de titels voor tieners reeks tief onvoldoende in acht genomen zijn ziet de mikt gezien de resultaten van haar werk op te lezer de gedachten en overwegingen van de perso veel zaken tegelijk alleen het laatste boek vol nages met name van de hoofdfiguur zodanig in doet aan alle door haar gestelde eisen gevuld met later verkregen inzicht dat de onge loofwaardigheid overheerst maatschappijkritiek meer lering dan vermaa k en verlichte ideeen van 1979 geprojecteerd op en geinjecteerd in situaties en personen van de rt ig de twee boeken van uitgeverij sjaloom gaan niet jaar geleden het boek is een fundgrube van on vergezeld van een brief met geexpliciteerde be derwerpen voor probleemboeken als er op na doelingen van de uitgever maar de reden van de tuurlijker wijze slechts enkele van deze verwerkt ze keuze laat zich voor wie de uitgeverij nog zouden zijn zou het met name door de situering niet kent aflezen uit de verhalen zelf de term in het arbeidersmilieu kans van slagen hebben ge probleemboek hanteer ik minder graag omdat had het lukt echter niet door de genoemde over deze bij voorbaat andere aspecten van een verhaal daad en omdat er nauwelijks iets beleefd wordt opzij dringt wel is duidelijk dat sjaloom deze of te beleven valt steeds klinkt de soms meewa boeken op de markt brengt als bijdrage aan de rige soms nostalgische maar altijd belerende stem morele en maatschappelijke vorming van de lezer die erover vertelt dit houdt in dat deze in ieder geval ook op deze de bedoeling van de verteller via de achterkant functie beoordeeld moeten worden in de beoor tekst vrijwel te identificeren met de auteur is delingsterminologie kindgericht en maatschap heel duidelijk hij wil geen onecht jongensboek pijgericht dat deze aspecten echter niet te isole schrijven bevolkt door geidealiseerde personages ren zijn van de overige blijkt uit het volgende maar hij wil ve rt ellen hoe het echt was zonde r 32 verfraaiing door de perspectiefvervalsing de spelend voor de muil van een monster als ook chaotische verteltrant en de inconsequente stijl dat privilege bedreigd wordt door de journalist van zeer gemeenzaam tot stijf formeel is dit sd er kessmaier die zich van ve rt rouwensman boek slecht toegankelijk voor die lezers voor wie ontpopt tot judasfiguur en pagler op zichzelf te het bij uitstek geschikt zou moeten zijn de kin ruggeworpen wordt kiest hij definitief voor deren over wie het vooral gaat in de verhalen zichzelf maar ook voor de lezer te laat de berends heeft dit gat in de markt wat al te na laatste weigering aan de sd is de aanleiding tot drukkelijk willen vullen zijn executie in filmjournaalachtige fragmenten worden de his document en oordelende leze r torische hoogtepunten van deze zevenjarige aan loop naar een oorlog ve rt eld markering en tijds 7 jaren van een wielrenner van de oostduitser overbrugging tegelijk en daarin gelijkend op het herbert friedrich vertoont het tegendeel van die proced e dat bouman toepaste in revolutie der opzettelijkheid tegen de achtergrond van het eenzamen de alledaagse praktijk van deze ont komend nationaal socialisme speelt zich de car wikkeling wordt getoond in de levens van de per riere af van de duitse baansprinter otto pagler sonen rondom pagler het totale historische eerst als amateur wereldkampioen op zijn negen beeld is verweven met de geleidelijke ontwikke tiende jaar later gedwongen door werkloos ling die zich in pagler voltrekt het boek is geba heid als professional is hij door zijn imago van seerd op gegevens over het leven van de wielren sportheld voorlopig onkwetsbaar voor de dreiging ner albert richter van de omstandigheden terwijl hij in de besloten volgens de omslag is 7 jaren van een wielrenner kring van baanrenners nationale en internationale een roman voor jongeren dat is een vage om overwinningen behaalt en een zekere immuniteit schrijving die nog onvoldoende verduidelijkt met bewaart wordt in het lot van de hem omringende wat voor boek we te maken hebben en voor wel figuren de onontkoombare ondergang zichtbaar ke lezer het bestemd is het gegeven en de sobere onder hen zijn joodse trainer krone die vanaf stijl maken het boek toegankelijk en boeiend het begin het onheil bespeurt maar ondanks zijn voor zowel volwassenen als jongere lezers de gedachten over de betrekkelijkheid van een sport omslag en de typografie zijn die van een jeugd carriere zijn pupil beschermt en begeleidt de boek het verhaal en de verteltrant zijn daar niet oud gangmaker wendel die pagler ontdekt heeft geheel mee in overeenstemming door een ver en wiens vergane glorie hem op den duur ook haaleigenschap te bespreken wil ik proberen dui niet meer kan beschermen tegen het racisme de delijk te maken dat een zekere leeftijds begren studente lonny later paglers vrouw die door de zing vanaf te verdedigen is nazi s van de kunstacademie wordt verwijderd in jeugdboeken waarin vraagstellingen van morele zijn vriend schopp van wie pagler ontdekt dat aard geplaatst zijn in bijvoorbeeld omstandighe hij als luftwaffepilootkij de spaanse burgeroor den van maatschappelijke politieke of morele log betrokken is geweest paglers broer christiaan onzekerheid zoals verhalen over oorlogssituaties lid van een communistische verzetsgroep die uit of sociale crises treedt dikwijls een verteller of eindelijk ook de wielrenner weet te bewegen vertelinstantie op die de lezer behulpzaam is met tot uitvoering van een spionage opdracht pagler commentaar met toelichting en ook met het al ziet in zijn omgeving de straatschenderij en de of niet terughoudend presenteren van een mo moorden gepleegd door gefrustreerde outcasts raal dat is een dikwijls noodzakelijke ingreep om die door het sa lidmaatschap hun positie en hun een bepaalde thematiek en bepaalde omstandig prestige opvijzelen hij sluit zich daarvoor af en heden voor jonge lezers toegankelijk te maken zijn rennersbijnaam de man van ijzer geldt ei boris van jaap ter haar is daar een voorbeeld van genlijk zijn hele persoon hij verhardt zich er is en ook jan terlouw hantee rt dikwijls dergelijke veel nodig voor pagler tot het inzicht komt dat adaptatie middelen de afwezigheid van zo n ver een keuze niet te ontlopen is zijn eerste daden teller stelt de lezer voor groter problemen in het zijn niet politiek maar louter menselijk hij magistrale leve de republiek van jan prochazka wendt zijn invloed aan ten gunste van de joden wordt dit opgelost door oldrich in 7jaren van krone en wendel in toenemende mate wordt hij een wielrenner is het perspectief van dien aard zich ervan bewust een stuk volksvermaak te zijn dat de lezer aangewezen is op zichzelf de waar 33 nemingen van de personages worden niet gefil schema waarin eigenschappen en aspecten in hun terd of ingekleurd vanzelfsprekend voelt de lezer samenhang zichtbaar en dominante trekken her betrokkenheid bij figuren en daden maar met kenbaar en benoembaar worden bepalen deze name ten aanzien van de positie van pagler moet laatste met name het uiteindelijke oordeel de be hij zelf de gegevens samenvoegen en daarna con schrijving maakt het tevens mogelijk rekening te cluderen en oordelen voor jonge lezers ont houden met de bijzondere waardering die jonge breekt ook de mogelijkheid om via de ogen van lezers aan bepaalde verhalen en verhaaleigen een leeftijdgenoot zicht te krijgen op de gebeur schappen toekennen want beschrijving en beoor tenissen en de problematiek in het verhaal ko deling worden niet louter om zichzelf verricht men alleen volwassenen voor deze vrijheid van als in vervolg daarop een didactische argumenta de lezer maakt het aannemelijk dat dit boek de tie de plaats inneemt van het traditionele en per aanduiding roman voorjongeren meekrijgt wel soonsgebonden onderscheiden van goede en ke grens precies getrokken wordt en waarin die slechte jeugdboeken kan met gebruikmaking van uitgedrukt wordt is een tweede men zie hier het verkregen inzicht het boek de plaats gegeven voor o m jacques vos jeugdliteratuur en morele worden die het ten opzichte van de lezer en in opvoeding in levende talen 350 het leesonderwijs toekomt intentieverklaringen meer dan een al of niet adapterend probleem van een uitgever of een auteur kunnen dan gela boek is 7 jaren van een wielrenner een indruk ten worden voor wat ze zijn rechtvaardiging of wekkend document dat op een geheel eigen wij reclame ze individuele problematiek verweeft met histori sche ontwikkelingen bruce ca rt er nicks grote race gott mer haarlem 1979 titels voor tieners reeks oo rspr t i tel four wheel drift london 1973 de slotsom van een artikel dat als boekbespre jean saunde rs losgeld voor karja gottmer haar king begon maar waarin van lieverlede het com lem 1979 titels voor tieners reeks oorspr t i te l mentaar de plaatjes ging overheersen nightmare london 1977 beoordeling van jeugdboeken door volwassenen pamela syke s l iesbeths eerste liefde gottmer mag mijns inziens niet plaatsvinden vanuit een es haarlem 1979 titels voor tieners reeks oorspr thetische pedagogische of ideologische vooringe titel east west london 1976 nomenheid maar vanuit een brede benadering piet ber ends een weekje spanningen en andere waarin al deze aspecten in het oog gehouden verhalen sj aloom od i jk 197 9 worden geen scheiding dus maar onderschei he r bert fr i edrich 7 jaren van een wielrenner ro ding niet het opleggen van een beoordelingsmo man voo r jongeren sjaloom odijk 1979 oorspr del maar het aanleggen van een beschrijvings titel der kristal unddie messer berl i n 1971 34