Moedertaalonderwijs en toch geen Nederlants

bibliothecaresse moet de school met promotiebezoeken vereren een tijdschrift met boekenrecensies geschreven door zowel medewerkers uit de school als de bibliotheek kan mogelijk een verbindende schakel vormen omdat steeds weer blijkt dat het contact tussen de school en de bibliotheek slecht is moet er een organisatiemodel ontwikkeld worden dat vooral aan de basis goed werkt daarom moeten er lokale centra ontstaan echter wel met een eenvormige landelijke subsidieregeling door crm in feite moeten contacten die nu incidenteel zijn veralge meniseerd worden dit nieuw te vormen orgaan zal zich onder andere gaan bezighou den met voorlichting uitwisseling en de organisatie van bezoeken dan weet iedere school wat een bibliotheek is en omgekeerd moedertaalonderwijs en toch geen nederlant s de meeste stukken van deze stroom werden geschreven in de vereenvoudigde spelling helge bonne t een steets in belang toenemende trend in het moedertaalonderwijs is aandacht schen ken aan de rol die de moedertaal speelt bij de andere vakken enkele gegevens om deze bewering te ondersteunen als voorloper ten brinke s artikels in moer waarin hij een plijdooi naut voor samenwerking op het gebiet van de zakelike taalvaardighijt tussen moedertaaldosent en andere vakleraren het colov rapport2 rapport van de kommissie die de onderwijskundige kant van de eksperimentele leraaroplijdingen voorberijt waarin aanbevolen wort aan alle studenten van deze oplijdingen taalgedrag te gaan doseren volgens het prinsipe van de wederzijtse begelijding wat neerkomt op geihtegreert in de andere vakken van de oplijding het fijt dat op sol en witte leli3 utrechtse resp amsterdamse eksperimentele leraaroplijding op de open schoolgemeenschap bijlmermeer4 en op enkele sosiale akademiess inderdaat pogingen tot een dergelijke opzet worden ondernomenb de recente von folder waarin als een van de vier fundamenten van de von genoemt wort interesse in de funksie van de moedertaal in andere vakken dan nederlantse taal het artikel van batelaan in levende talen waarin hij o a stelt dat het dwaasheid is om op dit moment als hoogste wijsheid te verkondigen dat het vak nederlands maar verdwijnen moet maar moet worden weggeintegreerd in alle andere vakken een wijspijt die ik overigens nergens in de bestaande literatuur ben tegengekomen tenslotte de engelse pendant van deze nederlandse ontwikkeling de nate national association for the teaching of english conference 1971 geheel gewijt aan language across the curriculum aan het verslag van dit kongres evenals aan het 24 b oe kje van ba rnes e a 9 hebben wij voor de opzet van onze stroom op het kongres erg veel gehat om een stroom rontom bovenstaant terra op het von kongres 1972 voor te berijden formeerde zich in oktober 1971 een kwikgroep bestaande uit een didaktiekdosente nederlants een pedagoog een taalbeheerser een kleuterlerares een lerares nederlants aan de open schoolgemeenschap bijlmermeer een wiskundeleraar een bazisschool lerares en een studente assistente bij het lola projekt als doelstellingen voor de stroom formuleerden we de deelnemers aan onze stroom ervan bewust maken dat taal gedrag van leerlingen beinvloet wort door dat van leraren idem dat dit geit voor alle vakken idem dat dus bij alle vakken gewerkt moet worden aan het gunstig beinvloeden van het taalgedrag van leerlingen toen we besloten ons in de kwikgroep en op het kongres te beperken tot de rol van het mondeling taalgebruik bij de andere vakken kwamen we uit op twee uiteraart nauw verbonden invalshoeken van onze stroom o idere leraar is ijgenlik een leraar moedertaal integratie invalshoek het praten en daarmee ook denken en leren van de leerlingen is sterk afhankelik van dat van de leraar interaksie invalshoek zoals uit het tussenzinnetje bij de twede invalshoek al blijkt waren we op gront van studie en ijgen ervaring met het obzerveren van videomateriaal tot de konkluzie geko men dat het mondeling taalgedrag de interaksie tussen leraar en leerlingen en tussen leerlingen onderling niet moest worden losgemaakt uit het grotere geheel van het onderwij sleerproses wij zagen en zien duidelik de volgende relaties mondelinge interaksie didaktiese werkvormen uit het stuk van dana constandse bijlage 1 blijkt hoe analise van de interaksieproblematiek kan lijden tot afwijzing van eenrichtingsverkeer doseren en leergesprek invuloefening en het wijzen op de noot zaak van werkelik open klassegesprekken in de stukken van helge bonset bijlage 2 en kees van baalen bijlage 3 lift eenzelfde analise tot het formuleren van de wenselik hijt van groepswerk resp projektonderwijsl l mondelinge interaksie onderwijsdoelstellingen en maatschappelike implikaties konse kwenties daarvan kees van baalen s stuk laat zien hoe eenrichtingsverkeer en invul oefening samenhangen met het onderwijsdoel parate kennis bijbrengen en hoe dat onderwijsdoel weer voortkomt uit de ideologie kennis is macht macht n l voor de ander een ideologie ijgen aan een maatschappij die individuen zelden tot samenwer king en meestal tot konkurrentie aanspoort helge bonsets stuk zinspeelt op de maatschappelike vervreemding die bij de leerlingen ontstaat als de leraar voortdurent over hun hoofden en langs hun ijgen ervaringswerelt heen praat en hen te vroeg dwingt zijn taal te spreken wij hebben geprobeert deze ideeen ook in onze programmaopbauw tot uiting te bren gen en de deelnemers aan de hant van videoopnamen van onderwijsleersituaties zelf bovenstaande relaties te laten ontdekken 25 het was duidelik dat de stroom niet alleen voor denkers maar vooral ook voor doeners mogelikheden moest biden daarom hadden we een aantal doe aktivitijten georgani zeert die volgden op het gezamenlik bekijken en bediskussieren van bovengenoemde videobanden deze aktivitijten waren m b t de invalshoek integratie moedertaall eraren en leraren andere vakken waa rvan een beschijden aantal op ons verzoek door moedertaalko ll ega s was meegenomen maakten samen geintegreerde lessen moedertaal ander vak o l v els rekers lerares nederlants aan de open schoolgemeenschap bijlmermeer hie ru it resulteerden een serie geintegreerde luisterlessen bijlage 4 een serie geintegreerde biologielessen bijlage 5 en een projekt bijlage 6 m b t de invalshoek interaksie in diskussiegroepen werden cases besproken door de deelnemers meegebrachte geluitsbanden werden in groepjes beluistert er was gele genhijt tot micro teaching aan b rugklassers waarbij de lessen van de deelnemers op video werden opgenomen en nabesproken en niet te vergeten de tijdens het kongres spontaan ontstane flandersgroep bijlage 7 interessante diskussiepunten op het kongres bleken de volgende intuitief obzerveren of volgens een sisteem van interaksieanalise de kwikgroep hat genieent dat gebruik van een sisteem de deelnemers te wijnig zelf zau leren kijken en bovendien hun blik zau afwenden van andere relevante aspekten van het onderwijsge beuren en dat e e a waarschijnlik wijnig meer zau opleveren dan intuitieve obzervatie plus een diskussie over de genoteerde obzervaties zau doen de flandersgroep was een andere mening toegedaan zoals uit bijlage 7 blijkt de relatie mondelinge interaksie didaktiese werkvormen de flandersgroep wil het een van het ander losmaken de serie biologielessen daarentegen bijlage 5 toont een vrijwel totale overlapping van bijde aspekten de relatie mondelinge interaksie onderwijsdoelstellingen en maatschappelike implika ties konsekwenties daarvan hier zien we dat de luisterlessen bijlage 4 en het projekt bijlage 6 hun bewustwordende doelen aan maatschappelike overwegingen ontlenen terwijl de biologiegroep zijn doelstelling aan het vak biologie ontleende en desgevraagt van mening was dat moedertaaldosenten als niet biologen niet kompetent waren deze doelstelling ter diskussie te stellen het lijkt mij dat met het bovenstaande meteen de strijtpunten gegeven zijn die zullen optreden bij een sisteem van wederzijtse begelijding door de moedertaaldosent hoever gaat zijn kompetentie hoever rijkt zijn stem moet hij zich beperken tot techniese dienstverlening leerlingen leren praten luisteren schrijven en lezen binnen een vanuit het andere vak vastgestelt doel of mag hij ook lesvorm en lesdoel krities ter diskussie stellen de kwikgroep meent het laatste en zij meent ook dat alle dosenten maar spesiaal de wederzijtse begelijdende moedertaaldosent vanwege zijn centrale plaats in een oplij ding de kompetentie zullen moeten verwerven om dergelijke onderwijskundige diskus sies te voeren en mee te spreken in dergelijke onderwijskundige beslissingen 26 noten 1 j s ten brinke moedertaalonderwijs en toch geen nederlands moer aug 1969 2 concept inte rimrapport van de commis sie opleiding leraren onderwijs kundige voorbereiding nog ongepubli see rt 1971 3 zie o a guus de bakker koos hennephof en f rit s ekkel praatpapier 3 sol helge bonset voorstel studieprogramma taalvaardigheid witte leli helge bonnet integratierapport groep 3 witte leli 4 zie els rekers nederlands in de bijlmer moer 1971 2 kongresnummer 5 zie bv guus bakker naar elkaar talen moer 1972 2 6 op kleter en baziss chool ligt de situatie vanz elf al relatief gunstig zie dineke duistermaat klaas koster en caroli ne van der wel moedertaal op kleuter en basisschool moer 1972 2 7 p h s batelaan moge lijkheden voor het moedertaalonderwijs in de toekomst levende talen nr 285 febr 1972 8 language across the curriculum nate conference 1971 in english in education vol 5 no 2 197 1 9 douglas barnes e a language th e learner and the school pengum 1971 10 zie ook von kongresfolder 1972 11 deze stukken zijn op het kongre s uitgede elt en met de deelnemer s bediskussiee rt 27