Mogen we weer gewoon luisteren? Of hoe oud en nieuw elkaar vinden.

mogen we weer gewoon luisteren of hoe oud en nieuw elkaar vinden ann de schryver enige tijd geleden gaf christopher humphris hoofd van het teacher training dilit international house te rome aan onze school voor volwassenenonderwijs in brussel een navorming over luistervaardigheid 1 tijdens deze studiedag stelde hij een luisteraanpak voor die intussen door meerdere collega s talen met succes uit geprobeerd is en die ook in andere onderwijscircuits dan het volwassenenonderwijs probleemloos toegepast kan worden bovendien is de werkwijze ook zinvol voor nederlands als moedertaal in deze bijdrage geef ik het verloop van de aanpak weer samen met de achterliggende ideeen daarna volgen de belangrijkste reac ties positieve bevindingen vragen die we stelden en bezwaren die we opperden in het laatste onderdeel geef ik een aantal aandachtspunten en tips op basis van de ervaring die ik intussen bij het uitproberen van deze aanpak opdeed verloop alles werd twee keer herhaald luisteren vertellen luisteren vertellen steeds met een pennen geen syllabi niets dezelfde werkpartner dan werd er voor een op de tafel voor je dat was vierde keer geluisterd en moesten we een de eerste stap het klaslokaal andere werkpartner kiezen weer vertelden werd verduisterd zoals voor we aan elkaar over de inhoud van de con een film en we mochten languit versatie nog eens luisteren en nog eens en relaxed gaan zi tten er werd wisselen van werkpartner humphris hield zachte muziek opgezet genre new zich tijdens het hele gebeuren volledig op age en we kregen enkele ontspan de achtergrond hij beperkte zich tot het ningsoefeningen die we met gesloten ogen aan en uitzetten van de recorder en ten uitvoerden daarmee waren we voorbereid slotte een laatste keer luisteren einde van op de luisteractiviteit humphris gaf ons de de activiteit verbazing alom gaan we het opdracht te luisteren en zette de cassette nu niet bespreken wat stond er nu eigenlijk recorder aan inderdaad geen orientering in wat was dat woord precies nee ein op het onderwerp geen voorbereiding de van de activiteit geen vragen niets ook noteren was niet de bedoeling gewoon luisteren vervolgens moesten we per twee aan elkaar vertellen wat we dachten gehoord te hebben in ons achterliggende ideeen geval deden we dat in het nederlands over een italiaanse conversatie waarbij de colle de ontspanningsfase zorgt ervoor dat de ga s italiaans moesten observeren in plaats luisteraar zonder angst luistert zodat hij van zelf deel te nemen meer kan opnemen en uiteindelijk gecon centreerder kan luisteren dan wanneer hij jan feb 2000 nummer 3 29e jaargang bepaalde elementen uit kunnen begrijpen zon de boodschap moet wie gewoon luistert der dat ze elk woord halen wie gewoon staat helemaal open vatten zal hen buiten luistert staat helemaal voor wat er komt de klas op een rustige open voor wat er komt re en positievere ma het ontbreken van een orientering op wat nier doen luisteren naar gesprekken of beluisterd gaat worden heeft ook als doel berichten in de te leren taal de luisteraar niet te beperken in zijn open staan de interactie per twee over het beluisterde reacties zorgt ervoor dat de luisteraar bij het opnieuw en opnieuw beluisteren telkens iets positief meer begrijpt de interactie met de werk partner richt zijn aandacht namelijk op globaal gezien vonden velen van ons dit woorden of stukken die hij zelf niet een interessante luisterervaring en merkten gehoord begrepen had of anders geinter we dat we zeker wat italiaans bijgeleerd preteerd had tegelijkertijd is het van groot hadden ook was het interessant vast te belang dat de vertelfase met een klasge stellen hoe de interactie per twee in de vol noot gebeurt in plaats van klassikaal want gende luisterronde voor gericht luisteren zo hoeft niemand te falen je hebt zorgde meer dan eens zag je twee gehoord wat je gehoord hebt en dat vertel gesprekspartners tijdens het opnieuw be je aan de andere bij het wisselen van werk luisteren met een gebaar erop wijzen dat partner kan blijken dat jij en je eerste werk een bepaald woord wel degelijk dit of dat partner andere dingen gehoord hebben dan was of zag je mensen elkaar iets toefluiste je nieuwe gesprekspartner met zijn vorige ren ook werd er vaak vol verwachting uit interactiepersoon waardoor je bij de vol gekeken naar de volgende luisterronde we gende keer beluisteren weer meer hoort waren nieuwsgierig om de informatie van de gesprekspartner eruit te halen het afsluiten van de activiteit zonder enige feedback moet ervoor zorgen dat studenten heel boeiend vonden we de manier waarop of leerlingen niet vervallen in een houding deze aanpak luister en spreekvaardigheid van op het einde gaan we het toch allemaal combineert hoewel we in dit geval niet in te weten komen via een de te ieren taal conver klasgesprek een der iemand die ee n nieuwe taal leert seerden omdat we gelijke houding zou bij zal nu eenmaal nooit alles begrijpen volledige beginners het herhalen van de van wat hij beluistert waren zie hierover ver activiteit een zekere lui der meer vielen er held in de hand werken terwijl studenten toch heel wat woorden en zinnetjes die weten dat er geen feedback komt zul italiaans bovendien konden ook degenen len blijven proberen zoveel mogelijk uit het die de eerste keren weinig of niets begrepen beluisterde te halen met behulp van de hadden bij het wisselen van gesprekspart klasgenoten met wie ze praten ner na de vierde keer luisteren hun zegje doen op basis van de eerste uitwisselingen het ontbreken van feedback is verder ook gewoon realistisch iemand die een nieuwe hoewel aanvankelijk ook het bezwaar geop taal leert zal nu eenmaal nooit alles begrij perd werd dat deze werkwijze wel heel spe pen van wat hij beluistert studenten in de cifiek is en de leerder moet liggen bleken klas het gevoel geven dat ze steeds meer we na enig overleg overtuigd dat de aanpak 29e jaargang nummer 3 jan feb 2000 1 a i a g kf juist sterk tegemoetkomt aan het feit dat nodige tegenreactie wat dan met luister iedereen zijn eigen leerstijl hee ft tijdens het strategieen het activeren van voorkennis luisteren wordt niemand verplicht op een het leren gebruiken van redundantie en het bepaalde manier te luisteren ieder werkt op selectief leren luisteren heeft die aanpak zijn manier en op zijn niveau dan opeens geen waarde meer humphris zelf wees er hier ten eerste op dat zijn luis teractiviteiten uiteraard geintegreerd zijn in negatief grotere leergehelen en gecombineerd wor den met andere activiteiten ten tweede wil sommigen onder ons vonden heel die ont de hij zijn aanpak niet voorstellen als de spanningsfase een beetje belachelijk echt aanpak maar als een mogelijke werkwijze ontspannen doe je toch niet de studenten waaraan noemenswaardige voordelen ver zouden er bijna zeker bonden zijn de colle niet positief op reage de aanpak komt juist sterk tegemoet ga s die ervoor opteren ren humphris bleef aan het feit dat iedereen zijn eigen zijn werkwijze te gebrui het belang ervan ech leerstijl heeft tijdens het luisteren ken wisselen dan ook ter benadrukken uit wordt niemand verplicht op een af nu eens de aanpak mijn eigen ervaring zie bepaalde manier te luisteren waarbij men luisteraars verder blijkt dat het wel richt op bepaalde ervan afhangt hoe je die fase aanbrengt en gegevens in de luistertekst door activiteiten natuurlijk kan je ze net zo lang of zo kort en of opdrachten vooraf dan weer de hier maken als je zelf wil voorgestelde manier de meesten onder ons vonden zes keer luis het niet geven van feedback was voor ons teren in het totaal toch wel wat te veel van een groot knelpunt humphris hield hier het goede bij het uitproberen in enkele test voet bij stuk als studenten tijdens het hele groepen achteraf groepjes studenten die proces een woord vragen mag je dat zeg wisten dat er iets op hen ging uitgeprobeerd gen aan die persoon maar feedback ach worden bleek dit vooral bij langere luister teraf is uit den boze zelfs als blijkt dat stu teksten2 een reeel bezwaar de collega s die denten eigenlijk verkeerde ideeen hebben de aanpak intussen in hun klassen gebrui over de inhoud van het beluisterde wordt er ken wijzen sterk op het belang van korte niet ingegrepen het effect van heel de luisterteksten wat natuurlijk iets verschillends werkwijze ligt er juist in dat mensen zelf kan betekenen volgens het niveau de colle meer leren begrijpen en zelfontdekkend ga s met wie ik hierover ervaringen uitwissel leren de leervoldoening zal er des te groter de beperken zich tot vier of maximum vijf om zijn zo zei hij ik heb de indruk dat geen keer laten luisteren bijvoorbeeld door met de van ons dit kan aanvaarden en dat wij in eerste gesprekspartner maar twee keer te onze klassen wel een of andere vorm van laten praten door het aantal keren luisteren feedback geven de meningen zijn verdeeld iets te verlagen voorkomt men verveling bij omtrent het wel of niet achteraf op papier die studenten die meteen erg veel begrijpen uitdelen van de beluisterde tekst maar er het moet ook wel gezegd worden dat in een moet toch minstens een inoefening van een van de vijf testgroepen de reacties op heel de aantal woorden volgen of bijvoorbeeld een aanpak zo negatief waren dat de leerkrach globale weergave van de inhoud we heb ten in kwestie er weinig voor voelen de werk ben niet de indruk dat de bereidheid tot luis wijze echt te gaan gebruiken teren daarbij inboet wanneer de werkwijze opnieuw gebruikt wordt het komt ons eer het ontbreken van orientering op wat er der voor dat het ontbreken van feedback tot beluisterd ging worden stuitte ook op de een zekere mate van frustratie zou kunnen jan feb 2000 nummer 3 29e jaargang leiden die voor onwil kan zorgen lukken in het echt en inderdaad ik ben er nu helemaal voor gewonnen en wissel deze een laatste probleem bleek zich te stellen bij werkwijze af met de intussen traditioneel meertalige beginnersklassen allemaal goed geworden aanpak van gericht luisteren dat en wel op gevorderde niveaus waar de doe ik zowel in beginnersklassen als op een interactie in de te leren taal kan gebeuren halfgevorderd niveau en ik probeerde de of in bijvoorbeeld een nederlandstalige werkwijze ook al eens uit voor leesvaardig beginnersklas italiaans waar de interactie heid aanvankelijk in de moedertaal kan gebeu ren wat niet als een bezwaar gezien wordt hieronder volgen een aantal punten die ik humphris gaf toe dat zich in klassen met persoonlijk belangrijk vind bij deze aanpak tien a twintig verschillende nationaliteiten dingen waarop je moet letten aspecten die en die zijn heel gewoon nog meer meevielen bij beginnersgroepen het effect van heel de werkwijze ligt dan verwacht enz ik nederlands aan anders er juist in dat mensen zelf meer leren hoop dat ze anderen taligen een probleem begrijpen en zelfontdekkend leren ertoe kunnen aanzet stelt we kwamen echter ten het ook eens te gezamenlijk tot het proberen besluit dat beginners ook niet lang volledi ge beginners zijn en dat er kan gewacht worden met het uitproberen van zijn aanpak ontspanningsfase tot er wel al een zekere spreekvaardigheid verworven is zie hierover ook mijn eigen hier had ik zelf echt wel enige twijfels over bevindingen en tips verderop ik beperk me er dan ook meestal toe deze activiteit duidelijk af te bakenen van de vori ge door de studenten te zeggen dat ze hun balans cursussen moeten sluiten pennen moeten wegsteken en zich moeten voorstellen dat degenen onder ons die voor de aanpak ze na de les thuiskomen en lekker lui in hun gewonnen waren de meerderheid toch zetel neerploffen enig theatraal inleven en wel kwamen tot het besluit dat een aantal zelf voordoen verricht wonderen studenten schijnbare problemen geen echte proble gaan echt in hun stoelen hangen of leggen men zijn een ietwat gemodificeerde toe hun hoofd lui in hun armen het is van passing van deze aanpak vooral dan in belang er vrij streng op toe te zien dat ze verband met feedback betekent een inderdaad geen notities of schrijfgerief voor belangrijke en interessante vernieuwing voor zich laten liggen in een klas besloot ik dan luistervaardigheid in de klas toch maar even wat muziek op te zetten en toen ik die in een andere les wou weglaten kwam er protest misschien zijn het vooral wij leerkrachten die denken dat zoiets tijd verlies is of belachelijk overkomt eigen bevindingen en tips ikzelf was na het uitproberen op testgroe interactie en luisterbereidheid pen vrij enthousiast om de werkwijze in mijn eigen klassen nederlands als tweede taal tijdens het uitvoeren van deze aanpak vie uit te proberen de reacties van de meeste len twee dingen me enorm op ten eerste is testgroepen waren voldoende positief om deze luisteractiviteit eigenlijk tegelijkertijd me het vertrouwen te geven dat het wel zou heel stimulerend voor de spreekvaardigheid 114 29e jaargang nummer 3 jan feb 2000 ook de studenten die met de eerste de trant van juist of fout laat ik achterwe gesprekspartner weinig inbrengen hebben ge uiteindelijk blijken de studenten op het wel iets te vertellen wanneer ze van einde meestal meer begrepen te hebben gesprekspartner wisselen spontane moge dan bij mijn vroegere aanpak lijkheid tot differentiatie dus en ook de zwakkeren gaan tot productie over ook op beginnersniveau oogst de aanpak bovendien moeten de studenten geen succes mijn studenten hadden intussen beroep doen op hun eigen inspiratie om aan twee maanden zes uur per week het spreken te geraken blijven de inhoud is nederlands gehad en het bleek absoluut gegeven en daar vertel je over weg met ik geen probleem om ook in het nederlands weet niet wat te zeggen of ik heb daar over de beluisterde tekst te spreken geen mening over volgens mij moet het zelfs al sneller kunnen na tien a twaalf uur les ten tweede houdt de voortdurende interac tie de spanning om opnieuw en opnieuw en van groot belang lijkt het niveau van de opnieuw te luisteren er echt wel in ik moet beluisterde tekst humphris opteert voor wel zeggen dat ik me niet zo op de achter authentieke teksten zelf verkies ik realis grond hou als humphris deed ik loop rond tisch aandoende dialogen die aangepast luister waar de studenten het over hebben zijn aan de leerders voor nt2 zijn er zo heel beantwoord vragen om uitleg ik ga echter wat te vinden in de methode vanzelf niet in op inhoudelijke vragen die hou ik sprekend devos fraeters 1996 het bes juist om over te gaan naar een volgende te werkt het als het niveau van de tekst een luisterronde ik heb gemerkt dat er nog dis stukje boven het reeds verworven niveau cussie is over dit of dat jullie krijgen nog ligt er moet uitdaging aan vast zitten maar een kans om de tekst te horen het is zeker het moet ook haalbaar blijven uiteindelijk van groot belang hoe de leerkracht zelf een groot deel van de tekst te begrijpen staat tegenover het vaak beluisteren van dezelfde tekst als je het inkleedt als nog ook de lengte is van belang persoonlijk een kans een laatste kans en dergelijke vind ik een tekst die uitgeschreven onge krijgen ook de studenten geen gevoel van veer een pagina beslaat zowat het maxi verveling ik zag al meerdere malen mum anders wordt het wel vervelend vier a gesprekspartners tot in de laatste ronde blij vijf keer te luisteren vooral omdat de stu opkijken bij een of ander aha erlebnis en denten bij de vierde en vijfde keer gewoon ook tot de laatste ronde toe zag ik hoe lijk slechts bepaalde stukjes of woorden sommige paren bij specifieke onderdelen opnieuw willen horen die kunnen dan wel geconcentreerder gingen luisteren en elkaar per tweetal anders liggen maar als de tekst erop wezen dat er bepaalde informatie ging als geheel te lang is moet er telkens te veel komen boeiend beluisterd worden dat al begrepen is de luisterteksten leesvaardigheid op halfgevorderd niveau blijkt deze aanpak het kan vreemd lijken maar ook voor lezen ideaal voor nieuwsberichten met een of werkt deze aanpak het is dan nog meer twee nieuwsitems na elkaar ik zeg wel van belang dat de studenten niet noteren of vooraf dat er een nieuwsbericht beluisterd onderstrepen maar gewoon lezen bij de zal worden dat wil zeggen ik orienteer de interactiefase neem ik de eerste keer de studenten toch een beetje maar vragen leestekst zelfs weg tijdens het praten naar bepaalde cijfergegevens en vragen in mogen ze niet teruggrijpen naar de tekst jan feb 2000 nummer 3 29e jaargang 1k7 nog meer dan bij luisteren zie je de studen nalezen van de dialoog vraagt x een ten elkaar dan dingen aanwijzen in de tekst bepaald woord ga even bij y die zal dat wanneer ze die een tweede keer mogen uitleggen als z daarna hetzelfde woord lezen om het praktische verloop niet te vraagt verwijs ik hem naar x moeilijk te maken laat ik bij de volgende rondes de leestekst gewoon omdraaien en let erop dat de studenten inderdaad praten zonder tegelijkertijd weer naar de tekst te kijken besluit deze navorming heeft in ons leerkrachten feedback team voor verfrissende discussies gezorgd hoewel we er niet en bloc voor gewonnen ik opteer er uitgesproken voor om wel feed zijn hoewel we bij bepaalde aspecten back te geven dat kan de uitgeschreven bedenkingen hebben en hoewel we ook luistertekst zijn of de studenten klassikaal gericht luisteren belangrijk blijven vinden laten vertellen wat er zoal begrepen is een hebben een aantal collega s de aanpak groot verschil ten opzichte van feedback bij intussen uitgeprobeerd de reacties in de de traditionele aanpak blijkt dat er veel klassen blijken grotendeels positief de meer van de studenten zelf kan komen werkwijze is vernieuwend en brengt afwis woorden die de ene toch nog niet begre seling we hopen dan ook dat dit verslag pen had kunnen door iemand anders uitge anderen ook in andere onderwijscircuits legd worden ik heb er intussen echt een en ook voor nederlands moedertaal ertoe punt van gemaakt studenten naar elkaar kan aanzetten hun eventuele twijfels opzij te door te verwijzen wanneer ze iets niet zetten en de stap te zetten met vragen en begrepen hebben bijvoorbeeld tijdens het reacties kunt u ook bij mij ons terecht ann de schryver pieter nollekensstraat 87 bus 1 3010 kessel lo ann deschri fiver uia ua ac be 1n 29e jaargang nummer 3 jan feb 2000 noten 1 de navorming een andere kijk op luistervaardigheid in het volwassenenonder wijs vond plaats op 16 oktober 1998 dit artikel schreef ik oorspronkelijk in licht jes andere vorm als bijdrage voor de website van het volwassenenonderwijs talen en informatica van de kamer voor handel en nijverheid van brussel waar ik lesgeef die homepage bevat kant en klare lessen en oefeningen voor nederlands aan anderstaligen duits frans engels italiaans en spaans alsook tips verslagen van bijscholingen aankondigingen van interessante cursussen e d adres vub ac be gst khnb 2 de term tekst wordt in deze bijdrage niet alleen gebruikt voor een leestekst maar ook in de zin van een gesproken tekst een beluisterde dialoog een gesprek een interview enz bibliografie devos r h fraeters vanzelfsprekend nederlands voor anderstaligen leuven acco 1996 a jan feb 2000 nummer 3 29 jaargang