Nederlands als vreemde voertaal in het basisonderwijs te Oldenzaal

frank bulthui s basis nederlands als vreemde voertaal in het basisonderwijs te oldenzaal onderwijs jezelf zien te redde n iets ouder dan hun nederlandse klasgenootjes in oldenzaal textielindustrie werkt op de vre waar een turkse leerling ook geplaatst wordt desschool frank buithuis in een team van acht een zestal uren per week wordt hij samen met tien leerkrachten zes van de achttien zijn spe landgenoten apart genomen en wordt hij onder ciaal aangetrokken voor het onderwijs aan an wezen in de turkse taal en cultuur de organisa derstaligen in oldenzaal voor 98 procent tur tie van de school is in het schema weergegeven ken vanaf 1973 is hier gewerkt aan de opbouw van deze afdeling frank bulthuis zelf was de eer 2 mijn start ste die speciaal voor dit soort onderwijs werd aangetrokken nu coordineert hij de afdeling je sluit je opleiding af en dan solliciteer je als on twee van dezes leerkrachten zijn turks en geeft derwijskracht voor de opvang van turkse kinde zelf les in een opvangklas 6 a 7 jarigen op de ren mijn motieven waren vaag maar ik denk dat oude parochieschool neo gothiek zijn 90 van het onbekende lokte iets op poten zetten wat de 280 leerlingen turk nog niet bestond nieuwe ontwikkelingen meema ken en vooral vrijheid in het leerplan en het leerplan van de school 1 iet me vrij want er stond 1 algemene situatie niets in over nederlands als vreemde voertaal of tweede moedertaal ik moest mezelf zien te red een turkse leerling kan op de vredesschool op den ik had een turkse buurman bij wie ik les in twee wijzen geplaatst worden of hij komt in een het turks ging volgen ik zocht boeken bij elkaar zogenaamde opvangklas of hij komt in een ge die gingen over buitenlandse werknemers en waar wone nederlandse klas kan een turkse leerling af en toe een klein stukje in stond over onder nog niet lezen of schrijven en ook niet de neder wijs een van de eerste stappen was het contact landse taal begrijpen dan komt hij in de jongste zoeken met andere scholen in de streek waar ook opvangklas oudere turkse leerlingen zo vanaf 8 anderstalige leerlingen zaten de begeleidings jaar kunnen doorgaans wel lezen en schrijven in diensten hadden in die tijd nog helemaal geen het turks als zij de nederlandse taal nog niet deskundigheid op dit terrein de deskundigheid machtig zijn komen ze in de oudste opvangklas was en is alleen te vinden in het onderwijsveld turkse leerlingen die in het nederlands wel aan zelf spreekbaar zijn worden in de voor hun geschikte oorspronkelijk had ik het idee onderwijs te geven nederlandse klas geplaatst meestal zijn ze dan dat erop gericht was de leerlingen voor te berei 24 t1 t2 t3 t4 t5a j t5b opva ng 1 opva ng 2 pvang 3 k las 1 klas f3 ik 2 klas 4 klas 5 klas 6 i n turkije kent men 5 lagere schoolklassen vandaar de telling 5a en 5b de t urkse stroom telt 6 lesuren per week h e t streven is erop geric h t een doorstro m ing te l aten p l a atsvi n de n van o pvangk las 2 naar d e gewo ne tweede klas d at bete kent dat w e ee n e xtra j aar ku nnen b es teden aa n d e op v a ng p roble me n d e n e d erlan d se k l a sse n e n d e opvangklassen hebben de expressievakken en de lichamelijke oefening gemeenschappelijk de doorstroming van opvangklas 3 naar de klassen 3 4 5 en 6 verloopt moeizaam den op hun terugkeer de doelen voor het onder spreken en voor de ouderen te leren schrijven wijs in het nederlands lagen bij mij ook aanvan ik begon met woorden uit de klas dingen aanwij kelijk erg praktisch een boodschap kunnen zen en benoemen daarna ontwikkelde zich een doen de weg kunnen vragen vraag en antwoordspel uitlopend op korte op het onderwijs in eigen taal en cultuur zou pri drachten loop naar de deur haal de schaar mair staan enz tenslotte moesten de leerlingen verwoor inmiddels blijkt dat veel turken niet terugkeren den wat ze hadden uitgevoerd die methode han naar hun moederland het onderwijs in het ne teer ik nu nog om de leerlingen een klein beetje derlands is in mijn lesplan veel belangrijker ge aanspreekbaar te maken worden het bleek een onmogelijke opgave steeds maar ik herinner me mijn eerste lesdag nog heel goed weer eigen werkschriftjes te ontwerpen ik ging om half negen zat ik in mijn lokaal samen met de me orienteren op methodes de keuze was bui turkse juf iedereen had leerlingen behalve wij tengewoon gemakkelijk want er was niet veel om ongeveer negen uur kwam een turkse vader het werd dus nou jij daar heb ik niet zo lang zijn kind brengen we gingen gevieren om een ta mee gewerkt het was weer zo n stamp methode feltje zitten pa sprak rap met de juf en ik ging anders gezegd de kinderen leren wel piet is me met het kind bezighouden van huis had ik ziek maar konden een dergelijke zin slecht toe legoblokjes poppen en ander speelgoed meegeno passen op hun eigen bestaan bijvoorbeeld omvor men het contact lukte aanvankelijk gebruikte men tot de zin mustafa is ziek op mijn vraag ik geen schoolboeken het enige gebruiksmate waarom mustafa er niet was riaal waren werkboekjes ontworpen door colle inmiddels was het leerlingental zo gegroeid dat ga s van andere scholen uit de nederlandse we groepen gingen splitsen ik kreeg de jongsten schoolboeken haalde ik wel plaat materiaal van voor het aanspreekbaar maken gebruikte ik nu lieverlede maakte ik zelf werkboekjes bijvoor verder geen methode dat wil zeggen ik was blij beeld over school over huis over kinderen enzo met elk nederlands woord dat gesproken werd en voort ik lokte dat uit in spel en oefening met het aan de inhoud van de werkboekjes was erg verschil vankelijk lezen gebruikte ik wel een methode lend mede omdat het niveauverschil tussen mijn stap voor stap lezen een experimentele methode leerlingen onderling zo groot was alle andersta voor het buitengewoon onderwijs deze methode ligen in een groep 6 13 jarigen gebruik ik nog steeds omdat hij erg visueel is erg de boekjes waren bedoeld om de taal te leren veel oefeningen heeft voor de ontwikkeling van 25 de fijne motoriek veel kinderen hebben nog daarna repeteer ik elke dag even kort een aantal nooit een potlood of pen in handen gehad heb woorden en zinsconstructies die de afgelopen tijd ben nog nooit met een kwastje gewerkt bijvoor zijn geleerd bijvoorbeeld de kleren van onze beeld dit in tegenstelling tot nederlandse kinde beer de namen van de lichaamsdelen en dergelij ren en in zijn materiaal sluit hij aan bij de in de ke dat gaat heel snel daarna behandel ik enkele nederlandse klassen gebruikte methode zo leren ruimtelijke begrippen ik werk met de begrip ezenz deze stap voor stap methode gaat wel penlijsten die doorgaans in het kleuteronderwijs langzaam en is wellicht gemakkelijk voor deze worden gebruikt ter voorbereiding van aanvanke normaal begaafde leerlingen maar ze zijn in de lijk lezen en het aanvankelijk rekenen daarvoor turkse les ook al uitvoerig bezig met schrijven en wijs ik een leerling aan die een potlood achter de lezen van turks zodat enige lastenverlichting stoel moet leggen of voor het bord of achter mus mijns inziens gerechtvaardigd is tafa of voor nergiil van meet af aan heb ik open willen staan voor zit het begrip er in dan doe ik het met de hele mijn turkse leerlingen met andere woorden hen groep iedereen staat voor zijn stoel en achter de het gevoel willen geven niks is gek tafel enzovoort concreet niet lachen bij een zin als mijn vader nu geef ik een verwerkingsopdracht op papier drinkt een sigaret geduld opbrengen om te op een stencil zelf gefabriceerd staan een aan wachten op de eerste spontane taaluiting mee tal tekeningetjes bijvoorbeeld een auto de kin eten als de kinderen tussen de middag overblij deren moeten achter de auto iets tekenen bij ven op huisbezoek gaan ook al weet je dat je niet voorbeeld een fiets zo n schriftelijke opdracht eerder weg kunt gaan dan 12 uur s avonds kin neemt al gauw een half uurtje in beslag het is deren en ouders voelen op die manier dat een af dan op het zingen van een liedje na tijd voor fectieve band mogelijk is de basis voor je onder het speelkwartier water drinken wc jas aan wijs is gelegd naar buiten na de pauze lezen als inleiding vertoon ik een 3 praktij k stukje van het verhaal duimeliesje op de film als ik het gewoon inleidend zou vertellen gaat het zomaar een dag de school begint om half negen over heel wat hoofdjes heen in de film wordt als ik het schoolplein opfiets hangt de hele groep een nieuw grond woord aangeboden mus de al om me heen en er wordt al veel verteld en ge gordijnen gaan daarna weer open en de tekening vraagd in de klas hoef ik meestal niets te vragen van de mus verschijnt op het bord plus het ge maar beginnen de kinderen vaak spontaan te ver schreven woord mus het bijpassend werkblad tellen over gisteren onderwerp van gesprek zijn wordt doorgewerkt knippen plakken schrijven doorgaans de televisieprogramma s en het gezins kleuren het is twaalf uur voordat je het weet leven in turkije rusten de mensen tussen de mid half twee herhalen van het nieuw aangeleerde dag en daardoor ook blijven jonge kinderen s van vanmorgen daarna gymles met nederlands avonds laat op dit patroon wordt vaak in neder talige kinderen land voortgezet nog versterkt door de ploegen in het algemeen proberen we contacten tussen diensten in de fabrieken waardoor vader of om anderstalige en nederlandstalige leerlingen te be half tien thuis komt of op dat tijdstip moet ver vorderen door ze samen bepaalde lessen te laten trekken sommige kinderen hebben daardoor volgen en door buitenschoolse gezamenlijke acti slaaptekort tijdens hun verhalen treed ik regule viteiten sinterklaas vieren volksdansen paaseie rend op een tegelijk hun taaluitingen corrigeer ren zoeken enzovoort bij de gezamenlijke les ik niet ze helpen elkaar ze leren van elkaar de sen moet je wel contact stimulerend optreden stadia die ik langzamerhand ben gaan onderschei een voorbeeld bij de handarbeidies zullen ne den zijn een woordzin een woord plus infinitief derlandse kinderen intuitief op een kluitje gaan een woord plus infinitief plus kromme bijvoe zitten en turkse kinderen ook dat voorkom je gingen bijvoorbeeld ik zien de winkel man door ze zelf een plaats te geven bij individuele na dit stadium komen er meer en meer welge opdrachten ontstaat er geen contact bij groeps vormde zinnen uit vooral ook door de contacten opdrachten wel gezamenlijk bezigzijn met must met nederlandstalige leerlingen ik zorg dat ie schevorming is erg moeilijk niet alleen dat west dereen zo veel mogelijk aan bod komt europese muziek altijdiskortjakjeziek weinig ge 26 voel oproept bij turkse kinderen en volwassenen 4 tips voor d e collega s maar ook de plaats van zoiets als drama is totaal verschillend voor turkse leerlingen is drama in het voorgaande heb ik geprobeerd mijn prak onder andere dans een serieus onderdeel van tijk en mijn ideeen onder woorden te brengen het leven bij een huwelijk nationale feestdag eigenlijk is dat hetgene wat ik de collega s aan te en dergelijke maar drama als spel of als werk bevelen heb drie punten wil ik hier nog even vorm in het onderwijs ervaren ze als genant kort aan de orde stellen terug naar de gymles m ijn leerlingen zijn wilde 1 de leerlingen op onze school denken erg posi brassen ik moet ze goed in de gaten houden om tief over hun toekomst ze zijn ook nog erg breek en valpartijen te voorkomen de begrippen jong voor en achter pas ik nu toe alsmede andere al 2 ik maak van mijn lessen nederlands per se eerder geleerde begrippen ga op je buik liggen geen vertaalles maar probeer de taal aan te le ga op je knieen zitten ren in concrete situaties je moet dan wel de het laatste half uur van de middag geef ik vrij beschikking hebben over voldoende materiaal tekenen ik loop door de klas en maak links en zoals diaseries video platenboeken en derge rechts een praatje ze mogen nu ook in hun eigen lijke taal praten niet dat het in de andere uren verbo 3 probeer veel te weten te komen over de cul dlan is turks te spreken maar veel communicatie tuur van de anderstalige leerlingen gelukkig verloopt toch wel via mij dat wil zeggen in het heb ik alleen maar turken zodat je weet nederlands ook de eigen moedertaal moet ont waar problemen kunnen optreden deze ken wikkelingskansen krijgen waar ik wel op inga is nis kan ook de basis zijn voor lessen neder het verschijnsel dat een kind turks spreekt met landkunde die ik niet als aparte les geef maar een n ederlands woord erin bijvoorbeeld flat ik probeer me te realiseren wat er in turkse dan vraag ik aan de groep wat in het turks het hoofden omgaat wanneer tijdens de geschiede woord voor flat is het turks moet niet met ne nisles een jongetje getoond wordt dat in de derlandse woorden besmet worden kerktoren klimt om half vier gaat de school officieel uit maar tenslotte zoek contact met collega s die ook aan niet iedereen is meteen weg veel kinderen heb anderstaligen les geven wissel ervaringen uit en ben behoefte aan persoonlijke aandacht in veel maak samen plannen want samen sta je sterk gevallen werken vader en moeder allebei dus ko men ze in een leeg huis kwart over vijf ben ik oldenzaal 17 m ei 1978 thuis noten tuurmethode voor het aanvankelijk leesonderwijs 50e druk tilburg zwijnen 1963 1 h m reijnders e a siap voor stap eten til bu r g 3 de moskeetoren die enkele malen pgr dag wordt be zwijnen 1 971 experimenteel uitgegeven bloc klommen door de moslim priester om op te roepen 2 f b c aesar zo leren lezen veilig leren lezen s iruc tot gebed 27