Nederlands leren op z’n Delfts

jan erik grezel g a mmel de methode was in wezen de eerste die op communicatieve leest was geschoeid en dat nederlands leren ook in de praktijk bracht voorop stond dat buitenlanders zo snel mogelijk het gewone op z n delfts nederlands moesten leren spreken en ver staan dat ging niet met oefeningetjes met los s e zinnen maar door middel van authen tieke conversatie het gesprek in de lesgroep moest d i rect aan s luite n bij de i nteresses en ove r weinig lee rgange n b es taan zovee l misvattin behoeften van de cursisten de basis vormden gen als over de delftse methode nederlands teksten uit h e t groene boek zie kader hier voor buitenlanders het wanb egrip mag na naast met een grote rijkdom aan woorden vijfti en jaar wel een s de were ld uit m e ent jan eri k de bakstenen van de taal als de cursisten die grezel docent ned erlands voor buitenlanders di e goed leerden kon de conversatie onder lei de meth o de van binnen en van buiten kent hij di ng van de doc ent geen echt probleem meer b eschrilft de kracht e n de makk e van deze aanpak zijn e e n twe e de taal le ren was in de ogen in he t kader hiernaast staan de uitgangspunt en van van de delftse ta a lkundigen net als een e erste de delftse methode taal leren vooral zoveel mogelijk de gelegen heid krijgen te luisteren en te praten hoe je dan s preekt doet er niet zoveel toe la at ze het moet ergens in 1984 geweest zijn een ee rs t maar ga mmel pra ten grammatica komt co llega neerlandicus kwam b ri esend mijn later wel luidde een van de credo s van werkkamer binnen op het maastri chtse ver sciarone taalinstituut waar ik toen les gaf hij smeet di e bood schap werd in het tamelijk tradi een volkskrant op m n bureau ha heb je tionele vreemdetal enonderwijs met z n klas dat gelezen hoonde hij wat een humbug sieke grammaticaoefeningen en overmatige boven een artikel zag ik de onthutsende kop aandacht voor de vorm ni et direct met g ejuich in delft leren chine zen in d ri e weken ontv a ngen dat is he el begrijpelijk taaldocen nederlands en wij waren jaren doende ten en ik behoor ook tot die cat e go ri e bri ljante duitsers en engelsen tot een enigs wi lle n graag uitleggen hoe ve rnuftig hun zins acceptabel niveau te brengen moede rt aal is opgebouwd daar zijn ze taal de publiciteit die de introductie van d e do c ent voor in delftse o gen heeft uitleg van delftse methode begeleidde was nogal van dik taalarchitectuur pas zin als er een stevig hout de geestelijke vade rs bondi sciarone fundament is gelegd als de cursisten al aardig en wijlen frans montens werden al spoedig kunnen meepraten en kunnen reflecteren op voor wonderdokters uitgemaakt janssen van vormaspecten dieten 1 98 5 dat war e n ze niet maar hun het leerboek w aar delft mee op de markt methode brak met een traditie sommigen kwam verdiend e overi gens geen s choon zag en in de systematis ch e aandacht voor fre heidsprijs e en bero erde lay out slordigheden qu e nte woord e n direct een sterk punt kui in de opbouw en onvoorstelbaar in dez e tijd k e n e a 1 98 5 in het tweede taalonderwijs waa ri n het bonte b e eld ied ere t e k s t ov e rwoe heerste destijds de hegemonie van levend kert geen kleur of plaatje te beke nnen het ned e rlands dat voor dri ekwa rt be s tond uit verbaast daarom d e s te meer dat de methode grammaticale structuuroefeningen de deftse een s uc ces werd in enkele jaren bele efde het method e leek anti grammaticaa l er moest gro e n e b oe k acht herdrukke n gepraat worden vanaf het begin teksten voorstanders van de delftse aanpak zu ll en stonden centraal sciarone en montens ver zeggen dat is te danken aan het sterke klaarden hoe ze tot hun p ri ncipes waren uitgang spunt de nadelen neemt men op de gekomen in een paar opvall end dunne boek koop toe hoe dat ook zij het boek bleek in jes zie s c iarone en montens 1 9 8 4 elk geval voor grote verbete ri ngen vatbaar i n 238 moer 1997 5 de delftse methode in het ko rt de delftse methode is ontwikkeld aan de technische universiteit delft de methode is gemaakt voor anderstaligen vanaf 16 jaar hij is gebaseerd op de volgende principes teksten op cassette en op papier als uitgangspunt voor conversatie aanbod van een rijke op frequentie geselecteerde woordenscha t vertalingen van alle woorden en woordvormen in de moedertaal van de cursist gebruik van de gangbare grammaticale structuren vanaf het begin voor de leerlingen bestaat de didactische cyclus bij een les uit vier onderdelen de tekst leren luisteren en lezen oefeningen make n anticiperen op de conversatie in de les vragen en antwoorden bedenken converseren tijdens de le s controleren van het huiswerk testen maken op de computer in deze opzet zijn leerlingen vanaf de eerste les in staat met elkaar te converseren onder leiding van de docent cursisten praten over onderwerpen die hun direct aangaan waar en hoe ze wonen hoe ze vroeger gewoond hebben waarom ze naar nederland zijn gekomen maar ook bijvoorbeeld of ze nederlands moeilijk vinden door middel van de teksten leren cursisten de grammaticale structuren van het nederlands kennen het oefenmateriaal bestaat uit samenhangende teksten daarin worden bijvoorbeeld geen vervoegingen geoefend in losse zinnen maar in een doorlopende mini tekst cursisten kunnen zichzelf testen met behulp van loze teksten gaten teksten teksten waarbij elk zoveelste woord is weggelaten doorgaans elk achtste woord de delftse methode bestaat uit lesboeken oefenmateriaal en diverse computerprogramma s 1 de lesboeken zijn het groene boek en de tweede ronde het gele boek hierin is een beknopte grammatica opgenomen bij de boeken horen twee setjes cassettes met alle ingesproken teksten uit de lesboeken 2 een oefenboek met veel conversatie grammatica en schrijfoefeningen bij het oefenboek hoort een audio cd met het geluidsmateriaal van de meeste oefeningen uit het oefenboek 3 de cd rom voor het groene en het gele boek bevat de teksten uit de lesboeken en biedt de mogelijkheid luister lees en invuloefeningen te maken ook geeft de cd rom naar keuze vertalingen van alle woorden bijvoorbeeld in het engels frans duits turks arabisch of perzisch op diskettes zijn programma s beschikbaar die lees en invuloefeningen aanmaken over de teksten uit de boeken de methode is geschikt voor anderstaligen met een normale studievaardigheid voor laag opgeleide buitenlanders in de basiseducatie is de basis ontwikkeld een leergang die in opzet enigszins afwijkt van de oorspronkelijke delftse methode voor middelbare scholieren is er sinds kort de berlage taalcursus die sterk leunt op de delftse principes 1997 5 moer 239 1187 belangrijker m ore important plus importante daha tsnemli lebih penting 1188 gesproken spoke n parle e konu ulan dituturkan ss 1189 frans french trangais fransizca behasa perencis 1190 duits german all emand almanca behasa jerman ut 1191 belangrijkste most important la plus importante en bnemli yang terpenting 1192 belangrijkere more important plus importante daha burenli yang lebih penting 1193 beschouwd considered considere saydi r dianggap 1194 verleden past pessb geymi te mala lalu ylj i 1195 bezat possessed possedait avait sahipti memilik i 1196 sprak spoke parlai t konu4ulan berbicara 1197 canada canada canada kanada kanada afbeelding i voorbeeld van een stukje van de vertaalde woordenlijst r 99i vers cheen een geheel herziene editie werkt maar dat is geen must in de praktijk montens en sciaron e r99i met een duide hebben cursisten daar de hele week voor vrij lijke opbouw in hoofdstukken een nog s teeds gemaakt voor hen kan een beetje druk op de vrij sobere layout maar met tekeningen ketel geen kwaad het rituele klagen over het hoge tempo is meestal het teken dat men op discipline de goede weg is in midd els behoort d e delftse methode me t woordge k cod e ne de rlands spre k en is zilv er en ijsbre ker tot de meest gebruikte leergangen neder wie de makers van de delftse methode voor lands als tweede taal maar nog steeds b e staat woordgek verklaart heeft gelijk taal leren er bij v elen die de methode niet kennen een is in hun optiek eers t en vooral woordje s verwron g en beeld van wat die delftse a anpak leren veel woordjes het eerste deel van de nu eigenlijk inhoudt een pleitbezorger uit leergan g het groene boek bevat d e i aoo het zuide n die de methode goed kent zegt nederlandse woorden die in ons dagelijks delft heeft een wat stoffig imago daar taalgeb ru ik het m e est voorkomen in het moeten jullie eens wat aan doen ik stuit tweede deel de twe ede ronde komen daar evene e n s regelmatig op misvattingen va rie nog eens 1 3oo bij het gro e ne b oe k en de rend van delft 0 dat i s met al die gramma tweede rond e bevatten respectievelijk 4 5 en tica tot maar bij jullie is grammatica toch 39 teksten die de basis vormen voor het verboden behalve deze visie op de rol van lesmate ri aal omwi ll e van de leesbaarheid grammatica in de cursus behoeft ook het komen er ook minder frequente woorden in beeld van taaie tekst en moeilijke boeken en d e teksten voor dit geldt sterker voor de delft als bo ll ebozen bastion wel enige cor tweede r onde dan voor het groene boe k rectie de cursisten leren de woorden door naar de laten we eerst eens kijken naar de uitgangs teksten te luisteren op cassette of c d rom en punten van de delftse aanpak gaandeweg de teksten te lezen hoe lee rt een chinees of zijn er misschien wat misverstanden te ont itali aan wat jarig wandelen of beschouwd zenuwen betekent door d e ve rtalingen van deze woor het bas i sidee is eigenlijk dat taal l ere n niet den in hun eigen t a al moeilijk is maar wel veel tijd en inspanning van a ll e gebruikte woorden e n woordvor vergt er moet flink gewerkt worden wie men zijn er woordenlijsten met ve rtalingen dat doet wordt min of meer succes gegaran gemaakt in pakw eg twintig verschi ll ende deerd aanleg is daarbij geen factor van talen vari erend van engels frans en ara betekeni s talent wordt in delft bes chouwd bis ch tot chinees somalis ch en servo kroa als he t product van e e n inspanning niemand tisch zie afbe e lding i is te dom om een tweede taal te leren maar het gebruik van een hulptaal wordt door lui of gemakzuchtig is iedereen wel eens sommige didactici p ri ncipieel afgewezen bij de voorwaarden zijn dus voldoende tijd en voorbeeld door de schrijvers van spreken is discipline in delft wordt er ook snel ge z ilver leerli ngen moeten vanaf het begi n 240 moer 1997 5 leren denken en werken in de tweede taal in twee lessen worden de cursisten ver bovendien zo wordt betoogd zijn lang niet trouwd gemaakt met de opbouw van het alle woorden te vertalen vanwege cultuur lesboek en deze manier van leren les 4 en les verschillen en nuances in de praktijk blijkt 12 aan vertaalde woordenlijsten echter grote behoefte te bestaan soms vechten leerlingen voorb e reiding en v erwerkin g om een exemplaar te bemachtigen alsof het een krant is met het laatste nieuws maar wat de teksten leren en beluisteren is echter niet is de waarde van een woordenlijst als het om het enige leerlingen moeten de woorden en moeilijk te vertalen woorden gaat frasen uit de teksten zelf gaan gebruiken dat gebeurt in eerste instantie in de les vanaf de de context waarin de woorden gebruikt allereerste les is nederlands de voertaal in worden is vaak onontbeerlijk a ll e woorden delft geven de docenten voorafgaand aan de komen in verschillende teksten voor bij cursus een informatieve instructie voor aspi voorbeeld les 6 regel 2o bovendien vinden rant cursisten in het engels of het frans die lessen s avonds plaats les 17 regel 3 dat daarin komen niet alleen praktische zaken als feest vindt plaats op de tweede zondag in mei de opzet van de cursus aan bod maar vooral als cursisten de teksten goed leren leren ze ook hoe men de les moet voorbereiden en een aantal geb ru iksmogelijkheden van de dat is de teksten lezen en beluisteren en woorden kennen dat is ook noodzakelijk vervolgens anticiperen op de vragen die de van sommige woorden is inderdaad niet docent of een mede cursist in de eerstvol gemakkelijk een directe ve rtaling te geven gende les gaat stellen dat laatste is wellicht de zoals het beruchte trouwens immers of beslissende stap in de voorbereiding in wezen heen anderzijds zijn er verraderlijk simpele begint tijdens de voorbereiding al wat in woorden die nederlanders op veel verschil didactische termen de verwerkingsfase wordt lende manieren gebruiken zoals gaan genoemd neem bijvoorbeeld een marok zullen maar anders een steekproef lee rt kaanse cursiste die les 22 over europa voor ove ri gens dat het hier om minder dan vijf bereidt zie afbeelding 2 procent van alle woorden gaat europ a elk nieuw woord in de tekst is schuingedrukt zo weet de cursist bij het lezen van een 1 europa bestaat uit een groot aantal landen nieuwe tekst welke woorden zij of hij eigen in vrijwel elk land spreekt men een andere lijk moet kennen op deze manier ontdekt de taal een taal die veel mensen spreken is leerling dus snel of de vorige teksten goed meestal in het algemeen belangrijker dan genoeg geleerd zijn de betekenis van oude 5 een taal die door weinig mensen wordt woorden die de leerling vergeten is kan via gesproken om die reden zijn engels frans de index snel teruggevonden worden er zijn en duits belangrijker dan n ederlands en bij elke les clone teksten gatenteksten opge daarom moeten wij op school engels frans nomen daarmee kan de leerling zelf vaststel en duits leren engels is de belangrijkste taa l len of hij zij de nieuwe tekst beheerst 10 en frans wordt als een belangrijkere taal worden de teksten dan niet uit het hoofd beschouwd dan duits geleerd in de eerste plaats is de hoeveelheid hoe komt dat zo groot dat alles uit het hoofd leren ondoen vroeger in het verleden bezat frankrijk lijk is in de tweede plaats gebruikt men in gebieden buiten europa waar men ook delft een aantal testen waarmee direct wordt 15 frans sprak vooral in afrika maar bijvoor bepaald of studenten de teksten tegen het beeld ook in canada in bepaalde delen van advies van docenten in uit het hoofd leren canada spreekt de bevolking nog steeds zie de paragraaf luister verderop overi frans gens acht ik het niet verkeerd als cursisten bepaalde frasen als formule van buiten ken afbeelding 2 voorbeeld van een deel van de tekst nen van les 22 1997 5 moer 241 tijdens het maken van haar huiswerk for voudige tekst over het kopen van een trein muleert zij voor zichzelf vragen als in welk kaartje tekst 2 3 kan uitlopen op een debat deel van de wereld ligt marokko welke over de prijzen van het openbaar vervoer in taal spreekt men in marokko wordt het nederland in vergelijking met andere landen arabisch als een belangrijke taal beschouwd in een lang gesprek tekst 33 zit de discussie hoe komt het dat er in marokko ook frans over de rol van de vrouw in de samenleving gesproken wordt ook het forniuleren van en de taak van de man al in de tekst zelf een antwoord op die vragen behoort tot het maken van huiswerk het is de taak van de variaties docent de cursisten steeds te wijzen op deze fase van de voorbereiding bij de klassengesprekken geldt de gulden is dat niet te veel gevraagd voor sommige regel doe het met de woorden die je in de leerlingen zeker maar bij elke les staan al teksten hebt geleerd dat is namelijk de een paar vragen geformuleerd de geef ant gemeenschappelijke bron waar iedereen uit woord oefening als de docent bovendien putten kan gebruikt een cursist toch woor regelmatig aan het eind van de les de vragen den die nog niet in de te ksten zijn voorgeko voor de volgende les voorschotelt zal elke men dan moeten die meestal uitgelegd wor cursist op den duur de vragen zelfstandig den en dat onderbreekt de conversatie in het moeten kunnen formuleren als tussenstap algemeen geldt dat de docent voortdurend in kan de docent de vragen door de leerlingen de gaten houdt of iedereen meedoet en op papier laten zetten met het nieuwe oefen begrijpt wat er gezegd wordt verder verricht boek bij de de ftse methode zie verderop de do c ent het bekende regiewerk een vast wordt het de cursisten een stuk gemakkelijker lo p e nd be toogj e vl o ttr ekk e n o f de matin e uze gemaakt daarin staat bij elke zin uit het matheid van een vroege groep doorbreken lesboek al een vraag geformuleerd ook zijn er zijn vele vari aties te bedenken op de er bij elke les vier conversaties die laten zien open conversatie met het delftse mate ri aal hoe het vraag en antwoordspel kan verlopen is het heel goed mogelijk tweegesprekken te laten houden tijdens voor of na de les in de authentie k les rappo rt eert de ene cursist wat hij van de ander gehoord heeft zo kan een spanjaard vrijwel de gehele lestijd staat in het teken van na een gesprek met z n turkse groepsgenoot de conversatie dat kan een gesprek zijn over naar aanleiding van tekst 14 t v iets de tekst maar vaker nog zal het een conver vertell en over de t v programma s en het satie of discussie zijn naar aanleiding van de kijkgedrag in turkije naar welke program tekst en hier komt het communicatieve ma s kijkt men in turkije graag hoe laat karakter van de methode duidelijk naar voren beginnen de programma s enzovoo rt van tijdens de les ontstaat er dikwijls een authen af de vierde week houden de cursisten regel tieke conversatie men praat niet om het matig spreekbeurt en voor de klas tijdens de praten maar de leerlingen vertellen elkaar tweede ronde in het kader van het onder dingen over zichzelf en hun situatie verdedi wijs aan de tu is dat een onontbeerlijke gen een standpunt vragen opheldering wil oefening tijdens hun studie moeten de bui len meer weten over bijvoorbeeld het wonen tenlanders vrij regelmatig presentaties hou werken studeren in algerije iran of rus den in een speciale avondcursus voor ver land het is de docent die zo n gesprek gevorderden ligt de nadruk zelfs op de tech aanzwengelt maar niet zelden ontstaat het niek van het presenteren in het nederlands vanzelf natuurlijk lukt dat niet altijd maar vrijwel elke tekst uit het lesboek geeft aanlei vor m ding tot zo n natuurlijke conversatie in tekst 3 staat min of meer provocerend alle talen het is duidelijk dat de aandacht tijdens de les zijn gemakkelijk dat lokt onmiddellijk reac voornamelijk ge richt is op de inhoud toch ties uit want de meeste cursisten vinden het word en vormaspecten van de teksten ook nederlands moeilijk een betrekkelijk een belicht ofwel de docent wijst op mogelijke 242 moer 1997 5 moeilijkheden of de cursisten komen zelf met het buitenland ve rt rokken het schijnt dat je vragen laatst bleek dat ik al heel wat woor d aar mee r k a n ve rdien e n den was vergeten les 12 en veel mensen het b eknopte karakter van de grammatica vinden dat liefde een zaak is tussen twee roept ook vragen op het uitgangspunt is personen en niet een zaak voor hun familie of grammaticale uitleg door middel van voor vrienden laat staan les 25 ja over dat beelden maar in de praktijk blijken studen soort zinnen struikelt vrijwel iedereen ten vaak niet in staat de voorbeelden te zo kom ik op een veel gehoord punt van veralgemenen en al dan niet met gebruik kritiek de teksten zijn moeilijk soms te making van een regel toe te passen op andere academisch en het verband tussen zinnen is woorden bijvoorbeeld vanuit het paradigma nogal eens impliciet dat is een serieuze leren a ll e ve rvoegingen afleiden ook ik klacht laat ik voorop stellen dat sommige schreef en wij schreven is gewoon teveel zinnen van de honderden zinnen in beide gevraagd van de gemiddelde student de lesboeken voor buitenlanders ondoorgron docent moet de studenten gaande de cursus delijk zijn ook al staat er een vertaling van sen wegwij s makenin de grammatica onbekende woorden naast er zijn ook zin niet alle kri tiek kan dus weerlegd worden nen die moeilijk zijn maar naar mijn mening en dat i s ook niet de bedoeling feit is wel dat in het boek thuis horen omdat nederlanders het delftse materi aal communicatief ge ri cht nu eenmaal zulke zinnen zeggen of schrijven is elke tekst geeft voldoende woord mate er zijn overal winkels in de buurt en ik ri aal en aanknopingspunten voor gesprekken verlies geen tijd als ik met de trein ergens in verschi ll ende werkvormen als voorbeeld heen ga les 9 ze had me al eens geschre kan ik les 18 over het menselijke lichaam ven of ik geen zin had naar nederland te noemen als het op het telefoongesprek met komen les ao het zijn geen fraaie zinnen de dokter aankomt laat ik altijd een roll en maar wij nemen zulk soort frasen toch regel spel doen eerst doe ik het zelf voor met een matig in de mond daarom staan dergelijke student v e rvolgens geef ik de opdracht e n je zinnen in de boeken in een context die hier bent ziek en belt de administratie om je af te noodgedwongen ontbreekt nederlands is melden voor de les maak duidelijk met wie gemakkelijk beweert les 3 uit het groene de secretaresse spreekt vermeld je groep de boek ja ja maar wij nederlanders maken het naam van de leraar etcetera je geeft een soms zo moeilijk voor de buitenlanders feestje en nodigt een andere student telefo dat wil nog niet zeggen dat de delftse nisch uit denk aan tijd plaats gelegenheid methode een cursus straattaal is verre van dat er staan in beide cursusboeken conversa logistiek ties soms in populaire taal misschien te weinig maar er zijn ook nogal wat pittige zoals gezegd wordt er althans aan de tu in teksten in te vinden daarin worden onder delft met het materi aal een strakke cursus werpen als de buitenlander les 38 zon indeling en een straf tempo aangehouden de der werk les 42 of is nederland ziek docent spoo rt de cursisten aan en stuu rt bij tweede ronde les 25 van verschillende kan als een koreaan bijvoorbeeld prachtige zin ten belicht dat brengt een soort kranten of nen oplepelt maar kennelijk niet begrijpt wat studieboekentaal met zich mee die buitenlan hij zegt vraagt de docent kun je dat ook in ders ook moeten leren kennen het beleid je eigen woorden zeggen de onmisbare van de overheid is erop gericht les 38 controle op de taakuitvoe ring is al sinds jaren als docent gloei je toch van trots als een het werk van de computer cursist zo n formule uit de mond laat rollen de computer vormt het sluitstuk in de het impliciete verband tussen zinnen vormt logistiek van de delftse aanpak daarmee is voor sommige leerlingen een probleem dat je de tri ts van elke les voltooid huiswerk als docent niet altijd onderkent onlangs wees conversatie computertoets het huiswerk een indonesische student mij op de voor hem geldt als de voorbereiding en de les als de lastige overgang van ze naar je in les 14 praktijk met de compute rtoets leve rt de waarom zijn ze die profvoetballers naar student het bewijs dat zij of hij de leertaken 1997 5 moer 243 heeft uitgevoerd en rijp is voor de volgende fase door zijn strenge oordeel is de computer datum 6 september 1996 naam mesbi h de boeman geworden die de leerkracht vroe ger was tekst 2 2 er is een scala aan programma s beschikbaar zie voor een uitgebreide beschrijving van de curs i st op 09 06 1996 10 49 38 uu r mogelijkheden sciarone 1995 veel gebruikt een taal die veel mensen spreken wordt een programma dat cloze testen over een taal die veel mensen spreken geleerde teksten genereert ook de invul oefeningen uit het boek kunnen op de com is meestal belangrijke r puter gemaakt worden dat programma geeft is meestal belangrijkere dan een taal die door weinig mensen wordt op de fouten commentaar dat de cursist op gesproke n weg moet helpen bij het verbeteren maar het meest essentiele toetsprogramma is ongetwij dan een taal die doe weinig wordt sproken worden feld luister om die reden zijn engels frans en duits luister om die reden zijn engels frans en duits belangrijker dan nederlands belangiekere dan nederland s in de delftse optiek is luisteren de belangrijk ste activiteit bij het leren van een vreemde of en daarom moeten wij op school engels frans tweede taal grezel 1 992 bij beide leerboe en duits lere n ken zijn bandjes met de integrale gesproken en daarom moeten wij op school engels frans versie van de tekst het belang van het en duits leren engels is de belangrijkste taal luisteren naar deze cassettes kan volgens de docenten niet genoeg benadrukt worden engels is de belangijkese taal maar dat luisteren weet ik als leerling uit en frans wordt als een belangrijkere taal eigen ervaring is niet steeds een plezierige beschouwd dan duits bezigheid het is daarom ook niet verwon een wordt dat een belangijkere taal dan derlijk dat deze leeractiviteit er regelmatig bij duits in schiet hoe kun je cursisten dan toch hoe komt dat stimuleren naar de teksten te luisteren daar hoe komt dat voor is door sciarone een ogenschijnlijk eenvoudig programma ontwikkeld dat op resultaat 78 elke computer met een geluidskaart gebruikt einde 11 30 kan worden het principe is luister en schrijf cursisten krijgen tweemaal een stukje tekst te afbeelding 3 voorbeeld van registratie van letter horen dat ze geleerd hebben eerst in z n lijke tekst uit het boek geheel dan zin voor zin of segment voor maar er zijn verschillende varianten gemaakt segment bij de tweede keer geeft de com op de cn rom bij de delftse methode kan puter ze voldoende tijd het zinnetje of seg de cursist zelf de zinnen net zo vaak afluiste ment uit te typen het programma meldt ren als hij of zij wil als het programma als direct hoeveel woorden correct zijn weerge toets gebruikt wordt moet tweemaal luiste geven aan het eind van het fragment toont ren voldoende zijn de computer de gehele tekst in de correcte bij de lessen in delft wordt nog een ander vorm met per zin daaronder de door de programma gebruikt waarmee gemakkelijk cursist ingetypte vorm zie afbeelding 3 vastgesteld kon worden of studenten de tek in afbeelding 3 is te zien dat de tekst die de sten op de goede manier niet louter uit het cursist hoort gecursiveerd is de tekst die de hoofd leren er zijn van alle teksten uit het cursist intikt staat onder elk gecursiveerd boek schaduwteksten gemaakt deze han segment de asterisk geeft aan dat het woord delen over hetzelfde onderwerp en er wordt fout is hetzelfde woordmateriaal gebruikt maar de zo werkt de basisversie van het programma teksten zijn nieuw wanneer deze teksten i n 244 moer 1997 5 algemene taalvaardigheidstoetsen dan cursis z e lfde cur s i st al s in afb eelding 3 ten die voornamelijk cloze testen maken gre nu op 9 se pte mbe r 1996 om 14 59 33 zel sciarone 1994 het ligt voor de hand uur tekst 2 2 dat de verklaring voor dit verschil gezocht moet worden in de leeractiviteit het pro welke taal spreekt men in jouw land gramma mogen we aannemen zet de stu welk taal spreek men in jouw land denten ertoe aan veel meer en beter naar de in marokko spreken de mensen arabisch cassettes te luisteren in de voorbereiding op in marokko spreek de mensen arabish de lessen en dat heeft blijkbaar een gunstig maar een groot deel van de mensen effect op de ontwikkeling van de taalvaardig maar een groot del van de mensen heid ook is er onderzoek gaande naar de spreekt ook fran s aard van de progressie ligt die op het terrein spreekt ook frans van het lexicon de morfologie of de ortho hoe komt dat grafie met andere woorden verstaat de hoe komt dat leerling dankzij het luisterprogramma de woor hoe kunnen we dat verklaren den beter de woordvormen morfologie en of hoe kan we dat verklaren leert de student door de schrijftaal in het ik zal het je uitleggen programma vooral de spelling men eergelijke ik zal hier uitlegge n bijvoorbeeld de registraties in afbeelding 3 en in de eerste plaats had frankrijk vroeger gebieden 4 om te zien welk interessant onderzoeksma in de eerste plaats had frankrijk gebede n teriaal deze registraties opleveren in noord afrika tegen het programma wordt wel eens het in nord afrika bezwaar geuit dat het alleen traint in close tegenwoordig bezit frankrijk die gebieden niet listening cursisten zouden in staat zijn de mee r testen goed te maken terwijl de inhoud hun tegenwoordig bezit frankrijk die gebeden niet grotendeels ontgaat het blijkt echter dat het mee r goed kunnen weergeven van een gehoorde tekst in hoge mate correleert met het begrip resu l taat 7 9 van de tekst zie voor de discussie daarover e in d e 1 5 0 7 2 8 grezel 1992 met andere woorden wie vrijwel feilloos kan opschrijven wat hij zij afbeelding 4 voorbeeld van de registratie van een hoort moet in staat zijn het gezegde te schaduwtekst begrijpen het luisterprogramma worden gebruikt blijkt al snel hoe goed of slecht de cursisten de grammatic a teksten verwerkt hebben zie afbeelding 4 uit een vergelijking tussen de scores op de de belangste lling voor grammaticaonderwijs letterlijke tekst uit het boek en de schaduw is tegenwoordig groot niet vanwege de tekst valt af te leiden welke rol van buiten grammatica zelf maar vooral omdat steeds leren speelt het blijkt dat met name chine meer docenten en schrijvers van leerboeken zen zich hieraan nog al eens schuldig maken zich afvragen welke rol grammatica in het dat heeft te maken met de heersende didac onderwijs moet spelen zie voor een over tiek in china waar iets kunnen opdreunen zi c ht v an de d isc u ssi e kuike n e a 1995 nog altijd met een hoog cijfer wordt beloond langzamerhand begint het besef door te maar sommige chinezen proberen hiermee breken dat expliciet grammaticaonderwijs bij ook de weg van de minste weerstand botweg beginners die gewoon nederlands willen van buiten leren is voor hen gemakkelijker leren onzinnig is en afleidt van de werkelijke dan ingespannen luisteren naar dat ma ll e problemen anders krijg je vragen als meneer nederlands moet wij h ebt geslaagd met een d of een t uit onderzoek naar de effecten van het luisterprogramma is gebleken dat studenten in de delftse lesboeken vindt men voo ri n aanmerkelijk vooruitgaan ze scoren beter op een uiterst compact overzicht van de belang 1997 5 moer 2 45 1 9 ik mij mij n ik heet x men noemt mij me x mijn m n naam is x jij je u jou je u jouw je uw hij hem m zijn z n zij ze haar d r haar d r het t hetj t zijn z n wij we heten x ons onze jullie jullie julli e zij ze hen hun ze hu n afbeelding g voorb eeld van een stukje uit de grammatica rijkste grammatic ale verschijns elen in niet grammatica vind je de oplossing voor dit veel meer dan tien bladzijden is de gramma probleem bij nummer 2 de het het is tica we ergegeven en dat op een on c onven belangrijk dat de leerli ngen al in e e n vroeg tionele manier de grammatica bestaat voor stadium wegwijs worden in de grammatica namelijk uit voorbeelden grammaticale ter met praktische problemen waar ze zelf mee men als persoonlijk en bezittelijke voor komen lukt dat het beste bij die moeilijkheden naamwoorden zijn ve rv angen door het kopje blijkt ove ri gens vaak dat het ke rnprobleem zit in ik mij mijn en een rijtje vervoegingen de betekenis van de woorden en niet in een van sterke werkwoorden zoekt men er tever onbekende vorm of een lastige constructie geefs zie afbeelding 5 hoe vindt een cursist daa rin de weg oefenboe k hier ligt een duidelijke taak voor de docent all ereerst wijst de leerkracht erop waar de zo is in grote lijnen aangegeven hoe neder grammatica voor bedoeld i s niet om rijtjes lands leren volgens de delftse metho d e idealiter uit het hoofd te leren maar om een concreet verloopt de kritiek op de methode nemen de vormprobleem op te lossen bijvoorbeeld bij makers ter harte zeker wanneer die afkomstig het lezen e n interpreteren van een tekst of bij is van docenten die met de boeken gewerkt het schrijven van een b rief wanneer een hebben dat heeft geleid tot het samenste ll en leerling vraagt waarom staat er ons dorp van een oefenboek bij het groene bo ek met en onze straat les z i dan kaatst de docent het oefenboek leert de cursist de teksten uit het de vraag terug naar alle cursisten waar in de groene boek goed verwerken lees de zin nen en geef antwoord europa bestaat uit een groot aantal landen 1 welke landen in europa kan je noemen in vrijwel elk land spreekt men een andere taal 2 2 zijn er ook europese landen waar men twee of drie talen spreekt een taal die veel mensen spreken is meestal belangrijker dan een taal die door weinig mensen wordt gesproken 3 is arabisch belangrijker dan nederlands om die reden zijn engels frans en duits belangrijker dan nederlands 4 waarom is nederlands minder belangrijk en daarom moeten wij op school engels frans en duits leren 5 5 moet je in jouw land die drie talen op school engels is de belangrijkste taal en frans leren wordt als een belangrijkere taal 6 wat beschouw jij als de belangrijkste taal van beschouwd dan duits 6 de wereld afb ee lding 6 voorbeeld van ee n s tukje o efening uit h et o efenboek 246 moer 1997 5 zet het ontbrekende woord in de juiste vorm grammatica nummer 5 voorbeeld china heeft de grootste groot bevolking van de wereld toch is chinees niet de belangrijk taal engels en frans zijn bijvoorbeeld belangrijk dan chinees maar is nederlands ook belangrijk dan chinees afbeelding 7 voorbeeld van een stukje grammatica oefening uit het oefenboek h e t oefe nb oe k bi e d t vi e r soorten oefenin daarop staan alle grammaticaoefeningen en gen in d e eerste plaats wordt bij elke zin uit de gesprekken zo kunnen leerlingen de de groene boek tekst een vraag geformu gemaakte oefeningen controleren door zorg leerd zie afbeelding 6 vuldig te luisteren dit heeft ten doel de cursisten een scherper vanaf les zo zijn er schrijfopdrachten in het inzicht te geven in de opbouw en betekenis oefenboek te vinden sommige zijn geleid van de teks ten het dient ook als voorberei in die zin dat er een deel van wat geschreven ding op de conversatie in de les dan zij n er moet worden al is gegeven grammati c aoefeningen die bestaan uit onder ling samenhangende zinnetjes waari n per slot oefening een grammaticaal verschijnsel wordt getraind bijvoorbeeld meervoudsvorming met de delftse methode kiest de docent geen werkwoordsvervoeging of het gebruik van traditionele leergang nederlands voor buiten daarv an hierover enzovoo rt landers het lesmateriaal is ook niet bedoeld in de derde plaats zijn er gesprekken dit voor een theekransjescursus daarvoor eist zijn ko rte conversaties tussen twee of d ri e de aanpak te veel van de cursisten maar personen over het onderwerp uit de tekst dankzij de heldere en consequente opbouw daarin moeten woorden worden ingevuld weten de leerlingen op elk moment wat ze vervolgens kunnen cursisten de conversatie moeten kennen en kunnen het woordmate trainen en naspelen vrijwel al het woord riaal ligt vast wie beide boeken goed heeft mate riaal uit de tekst komt in de gesprekken bestudeerd kent de 2500 meest frequente opnieuw voor maar nu in een wat gewijzig woorden van het nederlands staat terecht in de conte x t zie afbeelding 8 de eerste les van de tweede ronde een van de bij het oefenboek hoo rt een audio cd grote zegeningen is ongetwijfeld de geauto ee n cursist een andere curs i st is n ederlands belangrijke taal helaas niet nederlands w niet als een be la ng r ijke taal bes chouwd en engels en frans dan dat zijn wel belangrijke wat bepaalt of een taal belangrijk is of n de belangrijkste f is het aantal mensen dat een taal spreekt hoeveel mensen op de wereld eigenlijk nederlands ongeveer 20 m maar engels en frans wordt veel meer mensen gesproken afbeelding 8 voorbee ld van een stukje gespreksoefening uit het o efenboek 1997 5 moer 2 4 7 matiseerde dagelijkse luistertesten als docent lands voor volwassen anderstaligen meulen heb je er geen omkijken naar en de studenten hoff educatief amsterdam 1994 weten precies wat van hen verwacht wordt montens f a g sciarone nederlands voor de lestijd kan zo vrijwel volledig aan conver buitenlanders de delftse methode boom satie besteed worden amsterdam 1991 de methode is vooral geschikt voor de ree s c van der spreken is zilver de serieuze doorzetters maar zij worden ook kangoeroe leiderdorp 1988 beloond voor hun inspanningen dat is althans sciarone a g f montens hoe leer je een de ervaring die ik met het materiaal heb taal boom meppel 1984 opgedaan zoals elke methode blijft ook de sciarone a g de computer in het vreemde talen delftse altijd voor verbetering vatbaar daar onderwijs amsterdam 1995 om hechten de makers aan gefundeerde kri timp m de berlage taalcursus coutinho te tiek van de gebruikers verschijnen najaar 1997 nederlands leren doe je niet in drie we ken ook niet in delft en je leert het niet alleen op school en op de cursus maar vooral ook buiten op straat in de wijk van nederlandse vrienden of studiegenoten het delftse materiaal kan je daarbij goed op weg helpen literat uu r beekhuis j e kraak haan de basis ned erlands voor buitenlanders boom amster dam 1996 grezel j e d luisteren naar een tweede taal hoe hoo rt dat eigenlijk in toegepaste taal wetens chap in a rt ikelen 44 1 992 blz 20 47 grezel j e d a g sciarone computer testing of listening comprehension in com puters and education 2 3 eurocall special issue 1994 blz 125 132 grezel j e d meijer p j sci arone a g o efenboe k boom amsterdam te verschijnen najaar 1997 janssen van dieten a zijn er nog steeds wonderdokters in delft in leve nde talen nr 400 ap ril 19 8 5 blz 249 250 kuiken f i vedder l zijlmans ned er lands voor buitenlanders in twee weken in leve nde talen nr 400 ap ri l 198 5 blz 260 261 kuiken f i vedder grammatica opnieuw b ekeken over de rol en aanpak van grammatica in twe ed e e n vreemdetaalonderwijs amsterdam 1 99 5 kuiken f a van kalsbeek code neder lands i basisleergang nede rlands voor vol wassen anderstaligen meulenhoff educatief amsterdam i 990 liemberg e e a ijs breker basisleergang neder 248 moer 1997 5