Nederlandse taal, de wet en het beleid

r ia m ilder lee n sp eelman nederlandse taal belei d de wet en het beleid het ligt voor de hand een deugdelijk beleid te verwachten met het van kracht worden van de wet op het basisonderwijs de auteurs zijn erin geslaagd om vanuit de taaie wets artikelen de consequenties voor het taalonderwijs aan te geven een redelijke wet die het werken met een traditionele taalmethode terugdringt de uitwerking van de wet is echter incoherent dat geldt het sterkst voor de arbo ad viezen en het zorgverbredingsbe id de nascholingscursus lezen blijkt bijvoorbeeld or ganisatorisch wankel en inhoudelijk eenzijdig gericht de beleidsmaatregelen benadelen begeleiders nascho rs en leerkrachten ria milder en leen speelman beiden werkzaam in de onderwijsverzorgingssector vra gen zich af waarom de klant de school geen koning mag blijven twee a rt ikelen in de wet op het basisonderwijs wordt afgestemd op de voo rt gang in de ontwik de wbo zijn rechtstreeks en inhoudelijk van be keling van de leerlingen lang voor het onderwijs in de nederlandse taal dit eerste lid heeft als hoofddoel om het breuk het zijn de a rt ikelen 8 en 9 vlak kleuterschool lagere school op te heffen het eerste geeft algemene richtlijnen voor de ba daarnaast lezen we in de memorie van toelichting sisschool en het tweede omschrijft op welke vor dat dit eerste lid ook wil suggereren dat bepaalde mingsgebieden er onderwijs wordt gegeven op leerinhouden via verschillende leerwegen worden beide wetsa rt ikelen gaan we hieronder nader in aangeboden waarna we ook het beleid op het gebied van zorg het heeft tot nu toe al heel wat mensen in bewe verbreding zullen analyseren ging gebracht doordat de omschrijving verwijst naar individualisering en dus ook naar differentia artikel 8 tie er wordt immers gesproken over ontwikke lingsproces en over de voo rtgang ervan maar in lid 1 lezen we het onderwijs wordt zodanig wat is de voo rtgang in de ontwikkeling van vierja ingericht dat de leerlingen een ononderbroken rigen hoe speel je daarop in wat is de bijdrage ontwikkelingsproces kunnen doorlopen het van het onderwijs aan die ontwikkeling voor j e 86 het weet zit je in de problematiek van aanleg en ligen zo u wilt allochtonen deel uitmaken van milieu van niveaugroepen van kindgericht en de schoolbevolking besteedt het onderwijs er in lee rs tofgericht onderwijs van individueel onder de regel weinig aandacht aan dat de aandacht wijs van heterogene of homogene leeftijdsgroe tot nu toe niet landelijk is weerspiegelt zich ook pen van differentiatiemodellen en van zorgver in de methoden die er op de markt zijn breding zeker in taalmethoden komt de problematiek duidelijk is in ieder geval dat leerstofgericht niet tot nauwelijks of slecht aan de orde er is klassikaal onderwijs niet de bedoeling is van de dus nog aardig wat werk te verze tt en voor metho wetgever en aangezien taalmethoden tot nu toe demakers voor scholen voor begeleidingsinstel erg klassikaal opgezet zijn met veel gesloten op lingen voor pabo s en landelijke centra hope drachten en weinig differentiatie zou je je in een lijk komen er voor dit werk faciliteiten beschik zonnige bui kunnen afvragen betekent dit het baar terugdringen van de taalmethoden tot hulpmid ook dit laatste lid van a rt ikel 3 laat zien dat het del traditionele taalonderwijs de bedoeling van de lid 2 van a rt ikel 8 luidt het onderwijs richt wetgever onvoldoende realisee rt kindgericht er zich in elk geval op de emotionele en de verstan varend holistisch cognitief en affectief taalon delijke ontwikkeling en op het ontwikkelen van derwijs moer beleidsnota vinden zeker geen creativiteit op het verwerven van noodzakelijke beletsel in de wet het tegendeel van traditioneel kennis en van de sociale culturele en lichamelijke taalonderwijs wordt juist mogelijk gemaakt vaardigheden het maakt duidelijk dat het onderwijs een breed artikel 9 terrein dient te bestrijken iets wat het tot nu toe trouwens ook altijd al gedaan heeft het ontwik van a rt ikel 9 geven we alleen die onderdelen die kelen van hoofd ha rt en hand is niet het voor direct te maken hebben met taalonderwijs recht van de jaren tachtig de wet heeft het hoog de wbo noemt nederlandse taal engelse taal en stens weer eens anders gezegd en zoals de slo expressie activiteiten waaronder de bevordering in wat krijgen ze op de basisschoolt constatee rt van het taalgebruik voorts lezen we in de wet niet echt handig in feite worden er drie zaken op de scholen in de provincie friesland wordt onderscheiden ontw ikkeling het verwerven van tevens onderwijs gegeven in de friese taal tenzij kennis en het verwerven van vaardigheden gedeputeerde staten op verzoek van het bevoegd het lijkt alsof die gebieden niets met elkaar te gezag ontheffing van deze verplichting hebben maken hebben de memorie van toelichting verleend daar waar naast de nederlandse taal de maakt echter duidelijk dat met name noodza friese taal of een streektaal in levend gebruik is kelijke kennis ondersteunend is ten aanzien van kan de friese taal of de streektaal mede als voer de ontwikkeling van vaardigheden hierbij waar taal bij het onderwijs worden gebruikt voor de schuwend voor intellectualisering en het aanbren opvang in en de aansluiting bij het nederlandse gen van kennis als doel kennis zal functioneel onderwijs van leerlingen met niet nederlandse moeten zijn culturele achtergrond kan de taal van het land het is de moeite waard om de huidige taalmetho van oorsprong mede als voe rtaal bij het onderwijs den eens tegen dat licht te bekijken we hebben worden gebruikt de indruk dat er wel wat weggelaten zou kunnen het meest opmerkelijke van dit a rt ikel 9 is dat worden duidelijk is dat een taalonderwijs dat basisscholen verplicht worden om het onderwijs breed gericht is hoofd ha rt en hand en dat kin in samenhang te geven dit betekent dat het stre deren actief in het leerproces betrekt heel goed ven om meer oog te hebben voor de rol van taal gedragen wordt door de wet bij andere vakken door de wet sterk ondersteund lid 3 besluit a rt ikel 8 met het onderwijs gaat er wordt de wet vult dit zelf een maal in en wel bij mede vanuit dat de leerlingen opgroeien in een expressie activiteiten waar de bevordering van multiculturele samenleving het taalgebruik wordt genoemd tot nu toe wordt er aan de multi inter zo u hoewel we er begrip voor hebben dat dit bij ex wilt polyculturele samenleving veel aandacht be pressie naar voren wordt gebracht willen we toch steed in die situaties waarin het direct speelt in ook waarschuwen voor deze splitsing het zou gebieden of scholen waar geen niet nederlandsta tot gevolg kunnen hebben dat taalonderwijs uit 87 eenvalt in spreken en stellen expressie enerzijds op het b asisonder w ijs februari 1 985 vergroot en de rest anderzijds overigens de chaos nog verder door onder het een ander opmerkelijk feit in dit artikel 9 is dat kopje taalontwikkelingsactiviteiten l de volgen in friesland op de scholen fries gegeven moet de indeling te geven n ederlandse taal lezen worden iets wat voor scholen met niet friese schrijven nederlands als t weede taal engelse kinderen geen gemakkelijke opgaaf zal zijn pro taal lezen valt nu zelfs niet meer binnen n eder blemen zullen er zeker zijn als in die gevallen landse taal maar staat er als apart gebied naast fries als voertaal wordt gehanteerd dit alles en binnen n ederlandse taal blijkt nu ineens taal neemt niet weg dat we de mogelijkheid om niet meer te bestaan streektalen en fries in het onderwijs als voe rtaal onze conclusie luidt dan ook dat een wat neder te gebruiken van ha rt e toejuichen landse taal betreft heel redelijke wet heel slecht dit laatste geldt ook voor het feit dat bij niet ne en incoherent is uitgewerkt dat het beleid alle derlandstaligen de taal van het land van oor goede bedoelingen ten spijt deze fout vaker sprong kan worden gebruikt deze we tt elijke sug maakt blijkt uit de hiernavolgende bespreking gestie is eens te meer waardevol nu uit het onder van het centralistisch beleid op het gebied van de zoek van rene appel naar voren komt dat het zorgverbreding gebruik van de taal van het land van oorsprong een sterk positieve invloed heeft op het aanleren het arbo advie s en het zorgverbredings beleid 3 van de taal van het land waar je woont doeltaal in de komende jaren speelt zorgverbreding een een wet is niet alleen interessant door wat er belangrijke rol bij de ontwikkeling van het basis staat maar ook door wat er niet staat onderwijs de overheid geeft daaraan richting zo merken we op dat lezen verdwenen is en ook door het leesonderwijs als prioriteit aan te wijzen de technische vaardigheid schrijven niet meer als onder meer via nascholing bij onderwijsgeven afzonderlijk gebied in a rt ikel 9 voorkomt dit den en ondersteuners zijn daarover nogal wat vra laatste is een slechte zaak omdat schrijven niet gen gerezen is een nascholingscursus lezen wel zonder meer en logisch thuishoo rt binnen een het juiste medicijn voor de kwaal werkt de over van de in de wet genoemde gebieden dat lezen heid niet te veel met richtingaanwijzers blijft de niet meer genoemd wordt vinden we daarente klant de school nog wel koning wordt er niet gen positief immers lezen maakt een logisch en over het werk van een groot aantal onderwijsbe integraal onderdeel uit van taalonderwijs geleidingsdiensten heen gefietst die toch al jaren blijkbaar is de wetgever toch enigszins geschrok lang belangrijke bijdragen leveren op het gebied ken van zijn eigen wet want in de circulaire het dat nu als centraal thema gekozen is hoe orga schoolwerkplan onder de wet op het basisonder niseren de daa rv oor verantwoordelijke pabo s de wijs mei 1984 lezen we bij de leer en vor cursussen en welke rol spelen de onderwijsbege mingsgebieden 3 2 nederlandse taal 3 2 1 taal leidingsdiensten daarbij 3 2 2 schrijven 3 2 3 lezen we zullen niet ver we banen ons een weg door de rijstebrijberg door der mijmeren over het verschil tussen nederland eerst de aanbevelingen van de arbo op grond se taal en taal we richten ons direct op de voor waarvan het uiteindelijke beleid tot stand kwam de hand liggende interpretatie onder taal valt al te bekijken daarna beschouwen we de concreti les behalve lezen dat een apa rt gebied is gewor sering van het beleid in onder meer nascholings den alleen nu binnen nederlandse taal terwijl cursussen lezen en de consequenties ervan voor het voor de wbo helemaal apa rt stond ondersteuner begeleider en leraren basisonder de technische vaardigheid schrijven staat ook wijs niet meer apa rt maar blijkt nu onder nederland er verschenen twee arbo nota s nieuw concreet se taal te vallen en zichtbaar advies inzake de innovatie in het alles bij elkaar een slechte ontwikkeling zeker basisonderwijs na 1985 en het moet ons een gezien de opzet van a rtikel 9 jammer dat de zorg zijn advies over zorgverbreding in het on slo met haar wat krijgen ze op de basisschoolt z derwijs de uitwerking van de wet zoals gegeven in de cir uit de arbo nota s valt nog niet direct op te ma culaire ondersteunt ken dat de overheid met richtingaanwijzers zou de circulaire het activiteitenplan onder de wet gaan werken de klant lijkt redelijk koning t e 88 blijven wat wel opvalt is het beperkte aantal maar vragen we ons af wordt deze doelstelling woorden in de bladzijden voorafgaand aan de niet eerder tegengewerkt dan bevorderd als we op aanbevelingen dat aan motivationele aspecten en de oude cursorische voet doorgaan waarom als emotionele beleving van het leesonderwijs be materialen niet overschat dienen te worden op steed wordt de plaats van de component leesbe bladzijde 108 wel de taalmethoden genoemd en leving valt op deze is steeds als laatste in de op niet gerept over de ervaringen van schoen die op somming van leescomponenten technisch begrij eigen manier gestalte geven aan thematisch taal pend lezen enzovoo rt te vinden onderwijs waarom wordt het slo project wer is dit toevallig of geeft dit een waardeoordeel ken met boeken niet benut aan en hoewel we op bladzijde 109 van de lezen blijkt doel op zich te blijven en niet een arbo nota lezen dat de macht van materialen niet middel om plezier of informatie te verkrijgen overschat dient te worden merken we toch op kinderen houden zo het idee dat het er om gaat dat er voo rtdurend materialen genoemd worden de meester een plezier te doen door zo goed en en wel steeds dezelfde dezelfde in de zin van zo snel mogelijk woorden te verklanken en door cursorische materialen waarom vinden we er niet in eigen woorden en in hele zinnen vragen bij de ideeen van doris nash montessori of het leren teksten te beantwoorden lezen a la freinet in aanbeveling 21 lezen we dat er nog veel on hoe zullen de inhouden van nascholingscursus derzoek gedaan moet worden inderdaad maar sen eruit zien als in het arbo advies de nadruk op blijft ook dit zich richten op cursorische leesza cu rs orisch leesonderwijs zo de overhand heeft ken op bladzijde 106 vinden we de zinsnede plezier in lezen zou namelijk wel eens een van de belang de c on c reti se r i ng v a n het be leid rijkste doelstellingen van het voo rtgezet leeson derwijs kunnen zijn door de overheid worden verschillende activitei x 3 s r oo i l ox 6 1 1 ikl j e vee ao a k to s moe7ea we q ro m rnoke vnaa k ds rnot l k v i nd ik leuk e n wt moef2n j th k i k ook eet n elcc w f l en d t v nd k l qt n uk 89 ten ondernomen e e n daarvan is de organisatie na schooltijd en krijgen voor dat ene cursusjaar van de nascholingscursus lezen daarnaast wor extra formatie afhankelijk van de omvang van de den in een concept beleidsnotitie van de minis basisformatie ter als antwoord op de aanbevelingen van de arbo nog niet uitgewerkte voorstellen als diepte de cursusinhoud projecten en openhuisscholen genoemd door de ko rt e voorbereidingsperiode hebben de omdat over deze activiteiten nog te weinig be lpc s ervoor gekozen reeds beschikbare materia kend is laten we ze hier verder rusten wel willen len te verzamelen het zijn met name de materia we wat kritische kanttekeningen maken bij de na len die in het project preventie van leesmoeilijk scholingscursus lezen heden bij het kpc ontwikkeld zijn die de in houd van de cursus beinvloeden we verbazen leraren basisonderwijs kregen bericht van de mo ons er dan ook over als we op bladzijde 7 van de gelijkheid tot deelname aan de nascholingscursus handreiking voor de nascholing zorgverb reding via een brochure s en een circulaires lezen dat er aangesloten dient te worden bij de we geven hier ko rt weer hoe de cursus georgani onderwijspraktijk seerd is en welke cursusinhouden er voorgesteld hoe dan de tijd om bestaand materiaal te be worden hierna proberen we duidelijk te maken werken zodat het antwoord geeft op de vragen dat deze cursus dreigt voorbij te gaan aan de wen van scholen is te kort nascholing zal daardoor sen en behoeften van het veld de scholen en in de regel gaan plaatsvinden in de vorm van wei daardoor een belemmering zou kunnen zijn voor nig flexibele cursussen op basis van aangeboden goed taalonderwijs op de basisscholen de eigen materiaal natuurlijke communicatieve functies van taalge laten we dus maar eens kijken wat het lpc bruik lijken plaats te moeten maken voor het kpc materiaal te bieden heeft technisch aspect de functionele zijde van lezen hoewel er uitdrukkelijk op wordt gewezen dat lijkt in het verdomhoekje te komen respectieve onder lezen zowel de vaardigheid als zodanig lijk te blijven de interesse van kinderen zelf lijkt dient te worden verstaan als de attitude om te worden vergeten de leerstof blijft centraal schriftelijke informatie te willen gebruiken mer staan ken we op dat er in de voorgestelde cursus voor bereidend aanvankelijk en technisch lezen nau de organisatie van de cursus welijks plaats is voor aansluiting bij de ervaring de cursus start in 1985 86 en betreft achtereen van kinderen volgens jammer want met hoeveel plezier denken we bij a voorbereidend en aanvankelijk leze n voorbeeld niet aan het enthousiasme van een eer b begrijpend verwervend en verwerkend lezen ste klas lager onderwijs in egmond binnen de c taalvaardigheden windhoek waar brieven schrijven aan juf een wa de cursus is bedoeld voor alle onderwijsgevenden re rage werd in het basisonderwijs en omvat 32 keer 50 minu en aan hoe de juf iedere ochtend de brieven van ten de kinderen plechtig in ontvangst nam en haar de capaciteit bedraagt 1 125 cursusgroepen per brieven uitdeelde als antwoord op de binnenge jaar dat wil zeggen 22 500 cursisten komen post het was het spannendst als juf de wie a heeft gedaan kan te zijner tijd b en c doen brieven niet in de klas voorlas maar mee naar alleen voor a is al enig werk verzet voor b en c huis nam en thuis beantwoordde ook de kinde zijn nog nauwelijks organisatorische of inhoude ren schreven en lazen de brieven thuis schrijven lijke voorbereidingen getroffen en lezen waren echt pabo s hebben de opdracht voor de feitelijke or hoe weinig geinspireerd gaat de handreiking om ganisatie en inhoud van de cursussen te zorgen met de situatie dat er mogelijk freinet leraren van obd s wordt samenwerking met de pabo s kooreman en caesar gebruikers en nash adapten verwacht bij elkaar zitten even kregen we de hoop dat er scholen meldden zich voor 15 maart aan voor toch een brede visie naar voren zou komen toen deelname aan een cursus in een van de cursusja we lazen het blijkt niet eenvoudig te zijn voor ren 1985 86 86 87 of 87 88 leerkrachten om bestaande curricula zodanig te ze konden intekenen voor een cursus tijdens of hanteren dat hun onderwijs precies is afgestem d 90 op de mogelijkheden en behoeften van de leerlin sus betreft met het besef dat de politiek de lpc gen appelhof 1978 van dongen 1984 hand voor geen gemakkelijke taak heeft gezet maar reiking blz 2 hoera dachten wij het is doorge nochtans zorgverbreding is project preventie drongen dat het gaat om behoeften en mogelijk van leesmoeilijkheden daar bedanken we voor heden van kinderen en dat bestaande curricula waarom omdat zorgverbreding meer is dan een daar onvoldoende aan tegemoet komen het is technische preventie binnen leesonderwijs doorgedrongen dat de periode van augustus tot onduidelijk is nog steeds wat er met de tweede december wat ko rt en toevallig is om kinderen en derde cursus bedoeld wordt laat staan welke gelijktijdig te leren lezen het is doorgedrongen de inhouden zullen zijn de gebruikte termen dat de inhouden niet direct het meest boeiend begrijpend verwe rv end en verwerkend lezen en zijn voor kinderen zeker niet als je uit een ander taalvaardigheden worden niet omschreven een land komt het is doorgedrongen dat de in de toelichting op de mogelijke cursusinhouden ont methode gebruikte standaardtaal maar al te vaak breekt botst met de eigen taal van de kinderen hebben beide cursussen te maken met lezen in de onze verwachtingen bleken niet uit te komen bovenbouw ze worden immers opgezet voor le aan de traditionele methoden valt niet te tornen raren basisonderwijs die niet rechtstreeks te ma zo blijkt uit het vervolg leerkrachten hebben ken hebben met het voorbereidend aanvankelijk hier hulpmiddelen voor nodig zoals de map uit en technisch lezen aldus de brochure het project prevent i e van leesmoeilijkheden als dat zo is kinderen in de onderbouw hebben van dongen en schelfhout 1983 oftewel toch ook te maken met begrijpend lezen en met met de map wordt een ongeschikte methode taalvaardigheden en die taalvaardigheden beper goed ken zich toch niet tot lezen met opzet gebruiken we de term leren lezen onze conclusie luidt dan ook dat een haastig en want de termen voorbereidend aanvankelijk en ook schoolorganisatorisch onduidelijk ministe technisch lezen houden de daadwerkelijke inte rieel beleid en een eenzijdige handreiking van het gratie tegen voorbereidend lezen hoo rt in de kpc niet tot een verantwoorde nascholing kun kleuterklas aanvankelijk lezen in de eerste klas nen leiden onze voorkeur gaat uit naar de term leren lezen in de hoop dat dit meer is dan de som der delen obd s en pabo s en dat dit de klassegrenzen zal helpen doorbre in de wpro nota e vinden we de belangrijke zin ken alle vernieuwingsactiviteiten van scholen na tot zover wat de handreiking voor de eerste cur 1985 dienen in het teken te staan van implemen 91 tatie implementatie betekent vernieuwingen een voorzichtige en meestal onvoldoende afstem zichtbaar maken in de dagelijkse onderwijsprak ming van werkzaamheden tijk dat kan natuurlijk alleen als de inhoud van de cu rs us bij de obd s tot in detail bekend is dit het allerbelangrijkste vraagt dus om een goede samenwerking tussen consequenties voor het eigen beleid van de school obd en pabo waarbij aangetekend moet wor het beleid rond zorgverbreding en leesonderwijs den dat pabo s wel faciliteiten krijgen voor de houdt weinig rekening met specifieke schoolsi nascholing maar obd s niet voor de implementa tuaties het van bovenaf regelen wordt steeds tie en afstemming dit leve rt al gauw inhoudelij sterker het eigen beleid van de scholen komt in ke en organisatorische problemen op met als hui gevaar lende derde de school we onderschrijven dan ook het volgende citaat immers in concreto spelen problemen als uit de wpro nota e de feitelijke onderwijsprak welke medewerkers van de dienst gaan samen tijk legt bij alle beslissingen over de ondersteu werken met de pabo docenten de o rthodidac ning het meeste gewicht in de schaal de imple tisch medewerkers hebben ervaring op het gebied mentatie opdracht voor de scholen moet steeds van diagnostiseren en remedieren bij schoolbege centraal gesteld worden leiders ligt dit op het gebied van differentieren en evenzeer als de school autonome beslissingen kan omgaan met organisatievormen nemen ten aanzien van de vormgeving van de rea welke consequenties heeft dit beleid voor on lisering van basisonderwijs kan ze dat ten aan derwijswerkplaats activiteiten hoe worden die zien van de ondersteuning daarbij de schoolsi geintegreerd in het voorafgaande tuatie is het begin en het eind van de ondersteu scholen dienen zich aan te melden bij de ningsactiviteiten pabo s obd s verliezen op die manier het zicht staatssecretaris leyenhorst is het eens met die op de aanmeldingen ze weten niet in hoeverre er gedachte ontkent echter grotendeels ten on schoolbegeleidingsafspraken gemaakt kunnen rechte dat er momenteel zo gewerkt wordt worden en hoe de afspraken met de scholen die door begeleidingsdiensten maar houdt zich er inschreven eruit kunnen zien hebben geen zicht zelf niet aan ondanks zijn woorden ik vind dat op de werkzaamheden die ze ten behoeve van de scholen meer te zeggen moeten hebben over wat nascholingscursus gaan verrichten op het moment ze willen hebben aan ondersteuning nu maakt van aanmelden was daar althans geen zicht op de verzorgingsstructuur teveel uit wat de scholen obd s werken met vaste contactpersonen naar nodig hebben dat blijkt wel bij de nascholing scholen en dat is niet voor niets hoe verloopt de als er slechte ervaringen met nascholing zijn ko communicatie tussen de cursusleiders en de bege men de leerkrachten niet meer scholen moeten leiders duidelijker gaan zeggen dat en dat willen we en een nieuwe poging van bovenaf waaraan de ik vraag dan van de ondersteuning dat ze daarop obd s wel moeten meedoen houden ze zich af inspeelt het klant is koning idee we krijgen de zijdig dan komen de vragen van onderwijsgeven discussie daarover nog in de tweede kamer den even goed op hen af zowel tijdens als na de de discussie komt nog de tegens tr ijdige maatre eenjarige cursus gelen zijn al getroffen wat beteken die maatrege hoe dan wel len in de praktijk scholen tekenen in op grond de obd s die immers direct contact onderhou van oneigenlijke argumenten om faciliteiten en den met de scholen zouden nauwer betrokken niet om inhoudelijke redenen wat denkt u dat dienen te worden bij het landelijk innovatiebeleid een school doet met 7 8 formatie als deze er via en wel vroegtijdig zodat er preventief gewerkt nascholing 0 2 formatie bij kan krijgen het bete kan worden kent een klas meer formeren en nascholing bui er kunnen samenwerkingsplatforms met de ten schooltijd als extra karwei scholen met bo pabo s opgericht worden waarin obd en pabo ventallige leerkrachten komen er bekaaid vanaf medewerkers zitting hebben die de cursussen co omdat deze in de extra formatie benoemd moe ordineren dit gebeu rt ook echter door de inge ten worden ze doen in de regel mee om te voor wikkelde organisatie en de tijdsdruk kunnen komen dat ze komend jaar hun overgangsboven overleggroepen zoals die bijvoorbeeld bestaan in tallige door verloop binnen het lerarenbestand noord holland niet veel verder komen dan tot van hun bestuur helemaal kwijtraken die over 92 gangsboventallige heeft veelal een klas dus na note n scholen buiten schooltijd 1 r e n e app el lezing 8 fe bru ari 1985 t e u trec ht eigenlijk is het allemaal teleurstellend 2 slo wat krijgen ze op de basisschool taal en wis scholen hebben al zoveel gepraat over zorgbreed kunde en sc hed e m ei 1984 p 19 te er is zo vaak geroepen naar het ministerie om 3 a rbo s taat voo r ad viesraad b as iso nder w ijs s pec iaal faciliteiten waarom dergelijke maatregelen en onderwijs en de opleidingen postbus 100 3700 ba z ei s t te l 03404 60860 zulke strakke richtingaanwijzers op een te ko rt e 4 concept beleidsnota naar aanleiding van het arbo termijn waarom niet schoten faciliteiten gege adv ies nieuw concreet en z ichtbaar novemb er 1984 ven die ze naar eigen inzicht via nascholing en of 5 broc h ure zorgverbieding n a sc h o lin g lez e n j a nu ar i begeleiding kunnen inze tt en waarom geen echt 1985 m i n ist erie va n o w 6 c irculaire d d 21 fe bru ari 1985 ond erw er p n asc ho inhoudelijk aanbod aangepast aan de vraag van ling zorgve rbreding naschole rs en begeleiders waarom 7 handreiking voor de nascholing zorgverbreding the ma a voor bereidend aanvankelijk en technisch le zen vereniging de same nwerkende landelijke peda gogische centra maart 1985 8 wpro nota 18 december 1984 wpro w e rkver band plaatselijke en regionale onderwijsbegelei dingsdiensten 9 het schoolblad abop u itgave 28 feb ru a ri 1985 nr 7 p 8 93