Nederlandstalig onderwijs in Suriname

eva d essed fruin be staa t uit e en vlakk e op e n kuststrook een savann eg o rdel e n is ve rder be de kt me t oe r lila gobardhan rambocus woud d e ku ststroo k is d ee ls in cultuur ge bracht van west naar oo s t vindt men in dat eva m tol verkuyl ge deelt e b evolkingsc on centrati es en e e n p aar stadje s maar wie in suriname ove r de s t a d spree kt b e do elt p a r amaribo d aar s p eelt zich h et o p e nb a re leven van de r e publie k surina nederlandstalig onderwij s m e a f in g roo t c ontrast me t de s t a d staat he t binne nland het mo eilijk to e gankelijke maar in suriname sc hitte re nde o erwoud m et lan gs de rivi eren kle in e indiaa nse ge meen sch a pp e n en b os n ege rdo rp e n als wij over he t o nd e rwij s in surin a m e spreke n gaa t he t voornam e lijk over h et o nde rwij s in d e st a d met de leerplichtwet van 1876 werd het nederlands de officiele schooltaal in suriname ondanks de koloniale taalpolitie k sterk veranderde politieke situatie krijgen suri naamse leerlingen nog steeds in het nederlands les surin am e was va n 16 6 7 tot 1 9 75 een n ed e r veel kinderen verkeren zodoende in een z2 situatie l and se kolo ni e waa r tot d e twinti gs te ee uw die tamelijk complex is niet alleen is het suri l a ndb ouw gewassen als suik er k o ffi e ka to en en naams nederlands srr voor een deel van de leer cacao we rde n verbouwd lingen een tweede taal sn heeft ook een andere to t in h e t eers te kw art van de n ege nti ende uitspraak woordenschat en klemtoon en intonatie eeuw we rde n uit afrika slaven aa n gevo e rd patroon dan liet nederlands dit terwijl op school voo r h e t werk op d e pl a ntages in 1863 we rd verouderde nederlandse schoolmethoden gebruikt d e sl ave rnij afgesc h aft d aa rvoo r al ron selde worden zoals functioneel nederlands in een versie m en c ontrac tarb e ide rs uit china indi a en van 1975 java de laatste j avaanse contractanten arr i de redactie van moer constateerde dat deze onder vee rd e n in 1 93 9 in d e kolonie van af h e t b egin wijssituatie in suriname een blinde vlek is zij van de ne d erla ndse aanwe zighe id in surina was dus erg geinteresseerd toen eva tol verkuyl tot m e was h et ne derl a nd s d e offi c i ele voe rtaal en vorig jaar docente nederlands aan de hogeschool h a d d ez e taal ee n s t erke p ositi e d e niet holland in dienren hierover een artikel wilde n ed erlandse inwon ers bl e ve n onde rli n g hun schrijven begin 1995 ging zij naar suriname om e i ge n t ale n spreke n gastcolleges te geven op het instituut voor de oplei van af h et eind van de ac httie nd e ee uw s p ee lt ding van leraren toi samen met eva de e van geli sch e bro e d ergem ee nt e een essed fruin en lila gobardlian rambocus beiden b elangrijke ro l in he t ond e rwij s z owel in werkzaam bij het tol in suriname geeft zij in dit paramar ibo en de rest va n d e ku ststro ok a ls in artikel een korte geschiedenis van de taalpolitiek en h et binn enland sinds he t midd en van d e de onderwijssituatie in suriname n ege ntie nd e eeuw i s oo k d e r oo ms k a tho daarnaast staan de auteurs stil b ij de surinaamse li eke missie ac tief in he t ond erwij s pas na de tz situatie ze bespreken kort zowel de problemen afsc haffing va n de slav e rnij h ee ft de koloni ale van leerlingen in liet surinaamse onderwijs als de overh e id z elf sc hole n voor la g er o nde rwij s en problemen wanneer surinaamse leerlingen instro ee n o nd e rwijz er sople iding ges ti c ht o m in de men in iet nederlandse onderwijs beide onder b eho eft e a an ge zagsge trouw k a de r te kunn en werpen zullen uitgebreid aandacht krijgen in een voo rzie n he t n ede rlands we rd me t de lee r vervolgartikel tot slot geven ze enkele samenwer pli c htwe t van 187 6 d e offi c i el e schooltaal in kingsmogelijkheden tussen nederland en suriname surina m e ho ewel d e l ee rplicht oo k g o ld voo r de kinde ren van d e azi ati sche co ntract arbe id ers was de ze voo r he n nie t uitvo erba a r surin a me dat ongeveer vi er maal z o gro ot i s omda t zij volg en s c ontr ac t vanaf hun ti ende als n ed e rland en sl ec ht s 400 000 inwoner s te lt jaar veldarb eid m oes t e n verric hte n in 18 9 o rob moer 1996 2 we rd de zogen aamde koeliscliool ingevoerd t erd e n genieten vee l kinde ren sind s 1 9 8 6 wa a rop de hindo s taan se kind e ren in hun h e le maal geen ond e rwij s d e laat s t e tijd komt eige n taal l es kregen dit s chooltyp e we rd in hierin l an g z a me rhand ve rb ete ring 1 9 07 wee r afgesch a ft da a rna werkte men in d e landbouwdistrict en met ee n sys tee m wa a r de surinaamse taalsituatie bij d e hindo s taanse kind eren in h e t ee r s t e l eerj aa r do o r hind ostaa n se onb evo e gde le e r naas t de indi aan s e t a l e n di e e r voor de kolo krac ht e n we rden op gevan gen en voorb e reid ni sa tie al we rde n ges proken zijn e r in surina op h e t onderwij s in h e t n ede rland s eind m e vele tale n geimportee rd e n ont staan jare n twinti g kwam hie r ee n eind aa n sinds tijd e ns de slave rnij we rd h et ne d erla nds die n wordt v rijwel he t ge he le surinaamse allee n geb ruikt do or de n ed e rlandse topla a g onde rw ij s van a f de l eerplic htige l eeftijd in h et en l angz a me rh a nd ook wel d o or vrij e mul at n ed e rland s g egeven d e ne d erla ndse ove r t e n e n negers d e re izige r va n b erke l merkt e h eid vo e rde ee n taal e n onde rwij spoliti ek di e in 1 695 al op dat in h e t n ed erlands dat in ge ric ht w as op assimilati e surinam e mo est surinam e we rd ges proken ve r schillend e een ne de rl a ndse t aal en c ultuurge meen sch ap woord e n vo orkwam en di e in europa o nb e word e n k e nd waren h e t bo sl ando nde rwij s bl eef h et werkt e r d e a frik aanse sl ave n en hun n a zate n o nt r e in va n z e ndin g e n miss i e h e t wa s la nge wikke ld en de c r eol entaal s ra nan di e van a f tijd b e perkt to t de m ees t n oo dzake lijk e h aar o nt s t aan altijd ee n dubb ele fun c ti e heeft b asi svaa rdighe d e n en vond veel al pl aa t s vi a ge h a d gro ep s taal van d e creoo l se b evolking h e t sra n a n ee n doo r d e afrik aa n se s l aven e n en lingu a fran ca voor d e ko l o nie a l s ge hee l hun n az ate n ontwikke ld e cre ole nt aal la t e r o o k d e bl a nke n voo ra l zij di e in surinam e m o est he t aa n de z e lfde e i se n vold oe n al s h e t waren o p geg ro e id sprake n de z e taal m et hun gewo on la ge r onde rwij s in p ar ama rib o w a t minderen d e weggelop e n s laven die zi ch in op d e m ees t e pl aatse n echt e r ni e t lukte doo r versc hille nd e dele n va n h et binn enla nd ves tig ge bre k aan ge kwalifi cee rd p e r s on eel e n d en h ebb e n hun eige n cre ol e nt ale n o ntwik l eermidd el e n ke l d sinds de invoe rin g va n he t statuut in 1 9 5 4 tot de afsc haffing van de sl ave rnij i s d e ve r b e paalt d e surinaam se ove rh eid z elf h et bre idin g van h et n ed erlands door de ko lonia onde rwij sb el eid maar zij heeft wa t d e le overhe id eerde r t ege nge g aa n dan b evo rd erd taalpo liti ek b etreft h et b e l e id va n h et koloni a onderwij s aa n s lavenkind e re n was tot 1844 l e g ouve rn em ent overgenom en goba rdha n zelfs verb o d e n zij moc ht e n van af da t r a mbo c u s 19 8 9 vana f d e o naf hankelijkh eid mom ent l e ren l ez e n en n a 18 5 6 ook l e r e n in 1 9 75 wordt e r ges treefd naa r dekoloni sati e sc hrij ve n maar alleen in hun e ige n taal h e t va n h et su r inaam se onde rwij s da t immers sran an de s tijd s alg emeen n ege r engels bijna ee n kopi e wa s van h e t n e derland se ge n oe md pas na 187 6 werd ernaar ges treefd maar de p ositi e van h et n ed e rlands wo rdt d e h el e b evo lkin g van de koloni e n e d erlands daa rbij ni et te r disc ussie geste ld t ali g t e m a ken omdat d e meeste o nd e rwijze rs doo r d e gevol gen van de mili taire s t aats van hui s uit oo k ni et n e d erl ands tali g waren gree p van 1 9 8o i s d e fin a nc i ele s ituati e e n za l d e int erferenti e voor al vanuit h e t sran a n daa rm ee di e van h e t o nd e rwijs vo o ral buit e n veel s t erke r zijn gewo rde n en vond h et onde r p a ra m a ribo st e rk a c ht eruitgega a n d ez e wij s plaat s in h et surinaa m s ned erla nds al wa gevolgen w a re n onde r ande re d e ex odu s va n ren ve l en zi c h d a ar ni et va n b e wust onde r m ee r l ee rkrachte n opsc horting van d e d e azia tis ch e immi gra nte ng roep e n brac ht e n ontwikkeli n gs hulp 1 9 8 2 d e binnenl a ndse hun e igen tal e n mee di e zi c h ond er ande re o o rloge n 19 8 6 1 99 2 en d e vermind e rde d oor h et co nt act m e t h e t sra n an en h e t vr aa g na ar aluin aa rde e n aluminium surina ne derland s ook tot sp ecifi ek surinaamse m es b el angrijkste e xportprodu c ten in h et varie t eite n ontwikkelde n zo onts to nde n h e t binne nla nd wa a r veel schol en verni e tigd zijn sarnami surina ams hindo s taan s e n he t suri i s zowel de to es t a nd van d e medische zorg als naams javaans ook h et chin ees dat in surina van h et onde rwij s z elfs dramatisch versl ec h m e g esproke n wo rdt h a kka h ee ft karakteris 1996 2 moer 109 tieke kenmerken chang 1988 de inunu d ez e t aalproble mati ek do e t zi c h in het grantengroepen leerden in suriname eerst het gehele o nderwij s voor en ve r daarbuiten in sranan de linguafranca pas later leerden zij het de stad zijn naas t int e rfere nties m e t h et sranan nederlands via het onderwijs dat aanvankelijk voora l ook di e m e t h e t sarnami en suri voor velen moeilijk toegankelijk was naams javaans van grot e invlo ed in h et inmiddels heeft de kennis van het suri o nderwij s in surinam e i s p e r definitie s pr a ke naams nederlands zich onder de meerder va n ee n t2 situatie me t h et sn als dominant e heid van de bevolking verbreid het suri taal d e surina amse z2 probl em a ti e k i s z ee r naams nederlands is daardoor niet alleen de complex en ta m elijk uniek taal van het onderwijs de officiele instanties de kranten de televisie en een aantal radio het onderwijssysteem in surinam e stations het is een soort tweede lingua franca geworden er zijn ook radiostations die over he t ond e rwij s aan d e kind eren van surin ame wegend in sranan of sarnami uitzenden een i s ve rgelijkba ar met h e t n e d e rl a nd se onde r inwoner van suriname spreekt minimaal twee wij ssys tee m va n de j are n vijfti g e e n d oor en in veel gevallen zelfs meer talen in zeer sn cc surinaa ms kind krijgt al s h e t geluk h cc ft veel gezinnen uit de midden en bovenlaag twee j aar kle ut e ronde rwij s volg t z es ja ar van de stadsbevolking in paramaribo geldt het l ager e sc hool e n k an daarn a na ee n toela nederlands als de taal van de opvoeding tingst est naar de vi e rjarige mulo of h et ouders spreken met de kinderen sn omdat ze dri ej ari ge lage r be ro e ps o f b eroep sgeri chte daardoor de toekomstperspectieven van de o nd e rwij s lan g ni et alle kind e r e n zitt en z es kinderen denken te verbeteren immers wil je j aar o p de lage re sc h ool h e t uitv alpe rcent age mee kunnen komen op school dan moet je i s hoo g h et is verd er g ee n z eldz aa mh eid dat het nederlands beheersen vooral voor meisjes een kind do ubl eert wordt het belangrijk geacht het sn te beheer op de mulo en h e t lbgo zit h et g ros van sen met het oog op hun huwelijkskansen en d e kinderen da t de l agere sc ho ol hee ft afge sociale positie zodra jongens op een leeftijd maa kt wie ni et tenmin s t e ee n diploma hee ft komen waarop ze met vrienden over straat van een van d e z e scho oltype n heeft v rijwe l gaan zwerven wordt het sranan hun favoriete geen k a ns o p we rk d e mulo i s bij uits t ek taal sranan is een gezelligheidstaal de taal volks onde rwij s voor de vertrouwelijke omgang in aa nsluiti ng op h et mulo ond erwij s k an d e lee rling toege l at en wo rde n tot h et havo de merkwaardige situatie doet zich voor dat d e driej ari ge vw o sch oo l waa rvan h e t dipl o voor een deel van de surinaamse kinderen het ma t oega ng gee ft tot een unive r s ita ire studi e nederlands wel de eerste taal is maar dat het zowel in e i gen land al s in h e t buite nland sranan het dagelijks leven domineert daar n e d erlan d d e ve re ni gde stat e n of e ld ers of door ontstaat voor het nederlands op de tot een midd elb are b e roe p sopl e idin g school een za situatie deze is in een aantal ve rvo l go pl eidin ge n n a de mulo zijn h e t gevallen omgekeerd aan de nederlandse t2 h a nd e l so nd erwij s h et natuurtec hni sch o nd e r situatie omdat de taal die concurreert met het wij s en he t p edagogi sch onde rwij s kweek nederlands voor veel leerlingen een later aan sc ho ol voo r een kl eine g ro e p l ee rlin gen is n a geleerde taal is leerlingen uit sociaal zwakke d e l ager e sch oo l ee n zesjarig ath en eumople i re milieus hebben echter overwegend een din g weggelegd op he t vrije a t he ne um een niet nederlandse thuistaal de positie van p a rti c ulie re sc h ool waar van h et vwo diplo deze kinderen op school lijkt meer op de tz m a int ern a tion aa l is e rke nd situatie in nederland er is op de lagere school h e t vwo geeft ni et all ee n toegan g tot de in feite sprake van een dubbel taalprobleem unive r s it e it maar ook tot h et hoge r beroep s leerlingen hebben vaak in beide taalvarianten o nd e rwij s wi e de o nde rbo uw van de kweek een te beperkte woordenschat om op school sc ho ol h ee ft ve rge lijkbaa r me t havo wo rdt goed mee te kunnen komen en bovendien soms t o t het hbo to egel ate n maar d a n moet moeten ze het nederlands in de schooltaalva hij of zij w e l e rg goe de resultat e n h ebb en riant leren hanteren behaa l d 110 moer 1996 2 io l 1 uni versi te i t 4 jaar h n pa i t a a vwo k n t 6jr d i vwo w e n e ha 3jr e vo k 2 jr a mulo 4 jaar 3 jaar i lto i nijv i lbgo ond 6jaar lager onderwij s 2 jaar kleuteronderwij s toeli c htin g lto lager t echnisch onderwijs nijverheidsonderwijs lager huishoudonderwijs lbgo lager beroepsgericht onderwij s kweek a drie jarige opleiding voor onderwijzeressen voor het kleuteronderwijs en de eerste twee klassen van de lagere school het is lager beroepsonderwijs met de mogelijkheid door te stromen naar de pa natin natuurtechnisch instituut vier jarige opleidin g pa pedagogische academie vier jarige opleiding voor onderwijzerend personeel voor de lagere school handel h andelsonderwijs vier jarige opleiding het hande lsonderwijs vormt samen met het natin en de pa het midde lbaar beroepsonderwijs i ol instituut voor de opleidi ng van leraren het iol is hoger beroepsonderwijs ajbeelding 1 overzicht van het surinaamse onderwijssystee m in 1 968 i s de anto n d e kom universiteit onde rwij skund e d e m ees te o pl e idinge n h e b opge ri c ht me t een b ep erkt aant a l ma at b e n ee n d erdeg raad s lo een twee degr aads schapp e lijk relevante facult e it en d e me di sch e mo n e n een ee rs t eg raads vari ant mo s fa cult e it d e t ech n ologisc he facult e it d e facul h et i ol h eeft z owel d agcurs u sse n geric ht o p teit d er maat s chappijwe ten sch a pp e n waarin geslaagd e n van vw o e n xnv o a l s avo nd c ur o ok r echt en i s o nd e r ge bracht sinds d e j are n s u ssen veel stude nt e n va n de le r a re nopl eidin zeve ntig he e ft d e univer s it eit ee n e ige n ge n g e v e n a l les in h e t vak dat z e s tud eren o f onderkom en d e sc hoolva kke n word en gaan s tude re n onb evoegd l esgeve n i s in suri se d ert 1 9 66 verzorgd do or he t ins tituut voor na me ee rder regel dan uitzo nd e ring d e d e opleiding van le raren i ol da t zijn b e ho efte aan b evoeg d e l ee rkrac ht e n blij ft geb o uwen heeft op de campu s van d e univ er daa rom g ro o t sit eit h e t tol ve rzo rgt ne d e rla nds en a nde re verd er oe fe nt he t buite nl and p e rman ent een tal en z aa kva kke n b e tavakke n e n kunstzinnige zui gende kracht uit d e arb e idso m s ta ndighe va kken p e dago gie k h a nde lswete n sc happ e n en d e n e n de sal ariering zijn bijn a ove ral b e t er 1996 2 moer i i i dan in surinam e sl ec ht s wi e ge e n k a ns ziet k e nme rken zoals als in pl aa ts va n of in ik we g te kome n of wi e vanuit ide alism e zijn of weet niet al s hij no g gaat komen worde n in in de m ees t e gevallen haar werk d o et gesc hreve n t aal nu juist ges tigmati seerd ko e blijft er we rk e n veel bewonde re ns waa rdig e fo ed 1987 vrouwen met grote inz et onder vaa k barre d e vraag n aar welke t aalnorm en h et ond e r om s ta ndigh e de n in h e t surinaa m se ond e rwij s wijs in h e t n ed erlands mo e t to ewerken is in ve rgelijking m et d e s itu ati e in ne derland vandaag d e d ag nog even ac tu ee l als in 195o h eeft zowel he t surin a amse sc h oolkind a l s d e to en hij voo r h e t ee rst we rd g es teld gob ard doce nt me t e nkele g rot e e xtr a pro bl e me n t e han 1989 1995 tot no g toe geldt d at h et mak e n vanweg e d e temp e ratuur zijn lokal e n surinaam se kind op sc hool ee n sch r ijfta al aan twee k a nt e n ope n e n s traa tlaw aa i dringt mo e t le re n di e ni e t a an sluit bij h et n ed erl a nds de h e l e da g door onve rmind erd binn e n h e t d a t h et thui s e n of buit en de ge zin ssitu atie ve re i s t enorm e co n ce ntra ti e e n di sciplin e om bij voorbeeld in d e media t e h o r e n krij gt d e dat les n a le s vol t e houd en verder is h et les ta aln orm e n di e me n in h e t o nd e rwij s wil mat e ri aa l v e roud erd op mulo s werkt men b er e iken di e ne n daaro m ni e t allee n van h et me t n ed erlands mat eri aa l van twinti g j aar an afgel eid word en m aar aa n te sluite n bij gel e d e n d e rei safsta nd e n zijn vaak groot en wat gan gb aar sn is e en a an e i ge n no rm e n de dage lijks te strijd om h e t b estaa n kos t aan aa nge p aste b en a derin g i s tot nu t oe in h et jong e n oud veel tijd ge he l e vo o r tgez et onde rwij s ee n i ll u si e doo r d a t m en m e t ne de rl a ndse sch o olme tho d es een roep om taalbelei d werkt h e t gevo l g is d a t veel kind ere n hun n a tuu rlijke ve rmogen o m taalsc h epp e nd b e zi g in de offi ciele re ge lgev ing voor het ond erwij s te zijn ve rlie ze n bij vele n o nt s t aa t er o o k wordt ni et gesproken van surinaams n ed er sc hrijfa ngst koe foe d 1987 geeft op ee n con lands m aar van n e de rl a nd s sn h eeft in suri c re t e ma nier aa n h oe taalb esc h o uwin g h et nam e du s geen offi c i el e st a tus niettemin b e te kenisg eve nd e ve rmoge n van lee rlin ge n h eeft h et ne de rl a nds dat in surina m e d oor k a n help en ontwikke l e n in koe fo e d 1 993 surinam e rs gesproken wordt ee n duide lijk spree kt hij va n h et ve rm oge n tot b e no em en ei gen karakte r me t een eigen uitspraak van d e crea tieve acti v it eit waa rdo o r d e me ns nie u ee n a ant a l kl a nke n een e igen klemtoon en we situ aties ee n n aa m kan geve n en zo uit inton ati ep a tro o n ee n e igen wo ord en sc h a t en drukking geeft aa n z ijn e i ge n id entit eit d ez e enkel e sp ecifi ek e syntac tisc h e ke nme rke n m e ta tali ge activite it t e le re n b eh eer sen is me es t al wo rdt sn b esc hreven a ls een c onti voo r kind eren in m ee rtalige culturen va n nuum me t als uit einde n b esc ha a fd sn he t l even s b e lan g maar h et onde rwij s sp eelt op ne derl a nds van de ontwikkelde midd enklasse deze b eho e ft e n og vrijwel ni e t in en di ep sn ee n ta al di e in informe l e s itu aties con curreert m e t h et sran a n e n o ok meer problemen in het surinaamse onderwij s invl oe d van he t sranan ve rtoont d e suri n aam s e gemeen schap b esc houwt de mees te vl a k n a de o nafhankelijkhe id is e r ee n onde r ke nm e rken va n gesp rok en sn ni et meer a l s wij sburea u opgeric ht da t ni euwe aan d e suri fout afwijking va n een uiteraard in n e de r n a amse b e ho e ft e n aan gep as t e lee rmidde le n land b ep a ald e norm m aa r al s k enm erk e n ging ontwikkele n voor het l age r o nde rwij s van de ei gen surinaa m se taalvari et e it h e t kwa m binn en enkele j ar e n h et mat e riaal surinaam s n e d erla nds in dit opzi c ht ka n sn geree d dit mate ri aal houdt re k enin g me t d e du s b eschouwd worde n al s e en autonome taal surin aamse taalsitu a ti e en h et b estaa n van h et m et b etrekking tot gesc hreven taal ligt de surin aams ne d erlands h e t le gt s t erk d e kwes tie va n d e a c c ept a tie v a n sn veel inge n a druk op taalac tivering allerle i o efe ninge n wikkeld e r omdat uit e ra ard alle fonologisch e waa rin kind eren i ets me t t aal mo e te n do en in ke nm erken d a araa n ontbreke n is het onde r pl a ats va n allee n maar l eren maar de vra ag is sc hei d me t g esc hreven alg emee n n e de rlands of da a r in d e praktijk in de vaak b e ro erd e an vee l minder opvallend en vee l van de in om s t andigh ed e n wel zoveel mee ged aa n gesproken ta al g e acce pteerde syntacti sch e wordt he t mate riaal is na ti e n tot vijftien j aa r 112 mo er 1996 2 in ge bruik te z ijn g ew ees t aa n h erzi ening to e problemen in nederlan d d at ge b e u rt ec ht e r niet omdat e r voor onde r wij so ntwikkeling g ee n g eld b esc hikb aa r d e kind eren die va nuit suriname h e t ne der ges t eld wo rdt aan h e t schrijven v a n mat e ria a l landse onde rwij s binne nkomen hebben het in voor de mulo is m en nie t toe ge kome n voor t oenem ende mat e mo e ilijk met h et sc hoolsys ne d erland s gebruikt me n op de m ees te mu t ee m d e vernieuwinge n di e in d e basiss chool lo s functio n ee l ne de rlands in ee n ver si e van en in de b as isvormi ng d oorwerken kome n 1 975 all een d e e nke le schole n di e e e n sp ecia s t ee ds ve rde r a f t e sta an van h et onderwijs dat le relatie m et ee n in s t a ntie in n e d erland h eb zij in surina m e gen ote n hebb e n d aar komt b en of di e uit pa rtic ulie re fondse n b e ko s tigd dan d e cultuursc hok bij word e n z oals he t vrij e ath eneum b eschi k ken kind eren di e op s traa t hun mondj e in h et ove r tam e lijk rece nt l esm a te riaal ne derl a nds ro e r e n mislukken op sc hool h et zal ni ema nd verb az e n dat d e inh o ud van meestal zijn dat de kinde ren uit de l age re func ti onee l nederlands ni e t aa nsluit bij de suri s oc i ale kla sse n vanwege hun b e p e rkt e woor naam se d e nk e n b e l e vingswere ld o o k didac de nschat e n he t gegeve n dat hun n ed e rl a nds ti sch gaat e r weinig stimule rende va n d e ze e ige nlijk sn i s met de ei gen int o nati e wo o r me thode uit p ass i eve co n s umpti e van were ld de nsc hat en s ynt acti sc h e eig en aardighe den vreemde te kst e n uitdrukkin gen zinn en en vee l van de s rr e ige naardi ghe de n zo als he t wo ord en maakt me nig kind radelo os gebruik va n h e t mod al e hulpwe rkwoord gaan d e woorden sc hat van su rinaam se kinde ren h e t weglaten van z i c h problem en m e t voor i s dikwijls p e r t aal s oo rt kle in doo rd a t ee n z e tsels li dwoorde n en meervo uds vorming he t taalsoo rt in sp ec ifi ek e s itu aties wordt gebruikt wegla t en va n er worde n in h e t n e d erla ndse thui s tege nove r sc ho ol bijvoo rb ee ld ni et srr ond e rwij s al s taal o f stijlfout ge zi e n leer spre ke nd e l eerlin ge n h ebb en daardoo r va ak krac ht e n op ne d erlandse sc ho le n h e rke nnen h e t gevoe l da t zij zic h n a ve rl o op van tijd in vaak d e sp ec ifi ek e stv probl e matie k nie t suri geen va n b eid e tal en s a rn aini e n sn bijvoor naamse kind ere n zijn in n e derl and overve rte beeld goed kunn en uitdr ukke n ge nwo ordi g d in h e t s p ec i aa l onderwij s m e t op vallend op de sc hole n is het gebrek aa n name op d e mlk scholen autar r99o dit t ek s tb egrip bij h et le ze n e n h et b eantwoo rd e n ko mt waa rsc hijnlijk doo rdat zij op grond va n van te k s t v rage n vo or veel l ee rlinge n is h e t hun ha nte rin g van h et ne d erlands d o or d e woorde nboek de e ni ge bron om b ete keniss en ne d erl a ndse leerkr ac ht en di e gee n b esef h e b t e ac hterh a le n zond e r verwe rkin g va n de b en va n h et b es taa n van e en ze lfs t andig sn in b e t eke ni s of c ontrol e op b egrip e en onvo l co gniti e f o pzic ht wo rd e n o nd e rschat doe nd e bij t eks tb ehandeling is sn el uit ge deeld in h e t n e de rl and se ond erwij s zal m en bij ma ar waard o or een kind faalt wordt nie t he t opva ng e n van surin aa mse kinde re n r e ke n agegaa n laat s taan dat er een strateg i e wo rdt nin g m oet e n houden met d e talige voorge be dac ht om h et probleem vo or d e w e lwillen schi e de nis m et d e opvo e dingsstijl en de d e e n weldr a wanhopige l ee rling op t e l osse n schooldisc ip li n e in suriname me t he t verou op de mulo s moe t hoo gnodig mate riaal de rd l esmat eri aal d a t ongeschikt is voor een word e n ingevoe rd dat inhoud elijk en didac tz s itua tie e n m e t inte rfer enti es di e ve el lijken tisch aan l ee rlin gen en docent en i e ts te bie de n op taal e n s tijlfout en in he t n ede rlands voor h ee ft als e r op ko rt e te rmijn gee n ge l e ge n al aan de uitbreidin g van de wo orde nschat zal h eid is h et in surin a me z elf te ontwikke l e n vee l a andac ht gesc honken mo et e n worde n kan misschi en d e me thod e sv taa l een goe d ook dit ond erwe rp hop e n w e in e en volgend alte rnati e f zijn g es t e ld d a t surina amse do ce n artikel uit te di e pe n t e n ee n nieuwe methode z ouden wille n invoe re n d a n i s de vraag ho e zij de b esc hik contactmogelijkhede n king kunnen krijgen ove r dit mat e riaal e n ho e zij zi c h kunne n voorbereid e n op we rke n met welke mogelijkhe den h e bb e n de lezers van de me tho d e d e problem a ti ek va n he t suri moer om conta c t te onderhoude n m et coll e naam se ond erwijs zal h et onde rwerp zijn van ga s in surinam e in ju li jongstl eden is de ee n vervolgartikel surinaams e vereniging va n ne e rlandici svrr 1996 2 moer 113 opgericht d e svn gee ft een blad uit tropisc h 19 28koefoed g a t verzorgd nederlands ver nederlands tn geh eten mis schi e n kan het zorgd surinaam s ned e rlands of zorgvuldige kom en tot het cre ere n va n stag e plaatsen over taal een b eschouwing ove r taalnormen naar en w ee r zowel in h e t l a ger al s in he t voortge aa nl e iding van de g es tigmatise erdheid van z et ond e rwijs op individuel e b asis geb eurt dat gesc hreven surinaam s nederl a nd s in j de hi e r en daar al mis schi e n kunne n e r s am en rooij red variatie e n no rm in de standaard we rkingsve rban den w o rd en aang ega an door taal ams terdam p j meerte n s in s tituut voor individu el e sc hol en in surin ame e n n ed e r di a lec tologi e volkskunde e n naamkund e l and wellic ht k a n ook ee n weg gevond en 1987 p ri s rzs word en vo or same nwerking op h e t ge bi ed ko efo ed g benoemen een besch o u wing over de van l es mat eriaal h et zou mooi zijn als het fac ul te du lapgage a mst e rd a m p j m ee rt en s onde rwij s in surinam e profit e r e nd va n o nz e in s tituut 1993 e rvaring m e t basissc hool en bas isvorming op weg geholp e n zo u kunn e n worde n n aar ve r nie uwd e n ve rni euwe nd onde rwij s we geve n hie r e nkele co ntac t a dresse n voor h et lage r onde rwij s e n h e t peda g o gi sch e ins tituut onz e pabo is he t c ontac t a dres mev r drs e mo o r po s tbus 17 19 p aramaribo surinam e vo o r and ere vorm en van onde rwij s zijn de c ontac t a dresse n dr s a wolf postbu s 2 97 0 para maribo su rin a m e to n wolf i s ook h oo fdre dac t eur va n tropisc h nederlan ds e n m evr dr s s l gob ardhan r a mb ocu s pos tbus 9008 para maribo surin a me literatuu r autar k uitstoting van leerlingen uit etnisch e minderheidsgroepen de overrepresentatie van surinaamse kinderen op scholen voor speciaal onderwijs in v tjon a ten k autar red schoolloopbaan van surinaamse leerlingen amsterdam lisse swets zeitlinger r99o chang h de hakka s van suriname aspecten van het verbale systeem van hun taal in oso tijdschrift voor surinamistiek 7 1988 p 77 96 gobardhan rambocus l s taalbeleid en taal emancipatie in suriname sinds het statuut 1954 in oso 8 1989 p 65 6 7 gobardhan rambocus l s positie nederlands op taalcongressen in tropisch nederlands jrg i nr r 1 995 p 3 4 jadoenandansing satya geert koefoed de surinamers in jj de ruiter red talen in nederland groningen wolters noordhoff 1991 p r57 2o5 koefoed g op het raakvlak van taalbeschou wing en taalexpressie taalfilosofische les ideeen in moer 1 9 8 7 4 p 114 moer 1996 2