Nieuwe bloemlezingen in tijdschriftvorm

chris rippe n lees nieuwe bloemlezingen onderwijs in tijdschriftvorm chris rippers schrijft over tekstmateriaal voor lees en literatuurlessen daar had de leer kracht vroeger de bloemlezingen voor maar deze raakten in onbruik een grote school boekenuitgever in het noorden des lands bespeurde dit gat in de markt en gin g zogenaamde magazines voor de jonge lezers uitgeven de auteur geeft zijn oordeel over deze school leesstof het ruischende woud heette het op de omslag samenstellers niet de handen ineen slaan en waar stond een jongen pet op en een lange korte om uitgevers elkaar zo beconcurreren gouden broek aan tussen hoge stammen de blik gericht aren verbeeldingen werkelijkheid tekst en be op het nog hogere lover dat eeuwig zingt voor grip leesavontuur gelood bestek leesuur wie oren heeft in het boekje onder meer het ver doel bewust lezen lezen en verstaan van hier haal van een ander jongetje dat onverwacht en daar boek oke en ook weer namen die de met het beste rapport van de klas thuiskomt en titel verdringen sivirsky lodewick welke z n ouders daarvan via een grapje op de hoogte knuvelder welke stelt later was er dierenvreugd en leed met alle bevatten een aparte verantwoording ee n door dorsman en van der klei gekozen verhalen eigen opzet en tekstkeuze zelfbedachte vragen die uitnodigden tot het behoedzaam vooruitlezen en opdrachten deze bloemlezingen verzamelin zonder dat je de draad van de leesbeurten kwijt gen verhalen prozafragmenten en poezie func raakte tioneerden doorgaans in een betrekkelijk stati namen titels van leeuwen en stenvers in sche klassikale onderwijsleersituatie en bevatten verhalen en liederen maar dat is dan al op de generaliserend gesproken een op literaire en pe middelbare school weer later alleen van leeu dagogische gronden samengesteld tekstaanbod wen met epiek en lyriek en je vraagt je af waar de verwerking was primair gericht op tekstbe stemvers toch is tot hij weer opduikt in het grip en het lezen werd hoofdzakelijk beschouwd werkboek bij e l eenmaal van school af zie als middel tot cultuurassimilatie de generalisatie je van groter afstand die bonte veelheid in de doet geen recht aan allerlei overigens zeer ge bloemlezingenkraam en je vraagt je af hoe leraren leidelijke en soms nauw merkbare ontwikkelin in dit bos nog een keuze kunnen maken waarom gen in het lees en literatuuronderwijs tot onge 37 veer 1970 die in de bloemlezingen zichtbaar wer de inhoud van de afleveringen bepaald schur den in voorzichtige verbreding van het tekstaan ken geheimen sporthelden gekken rebellen bod een toenemend creatief element in de op vrienden koplopers ouders pretvogels geen drachten en groepering van de teksten in genre abstracta of situaties maar voornamelijke per of onderwerpsgebieden de meest zichtbare en soonscategorieen in personages omgezette ab vanzelfsprekende eigenschap bleef onveranderd stracta de criteria voor de keuze van de thema s de boekvorm zijn veelzijdigheid met het oog op de benadering en de reflectie de mogelijkheid voor een geva magazijne n rieerd tekstaanbod en identificatiemogelijkheid dit laatste staat dicht bij een zeer praktische eis aan dit laatste kwam in 1978 een einde met het het thema moet tot de verbeelding spreken aan verschijnen van tikker magazine voorjeugdlec slaan tuur de eerste van een drietal viermaandelijkse de thematische samenhang binnen de nummers is bloemlezingen in tijdschriftvorm van uitgeverij niet altijd even hecht enerzijds wordt dat ver wolters noordhoff in 1979 volgde klapper ma oorzaakt doordat de redactie bewust thema s om gazine voor lezers en in het begin van 1981 ver keert en themagebieden vergroot anderzijds scheen het proefnummer van bumper eugdlec doordat bepaalde teksten niet onder de gekozen tuurmagazine de namen hebben niets meer van noemer thuishoren in nr 1 1 schurken kun je al het raadselachtige diepzinnig vage van de oudere je twijfels hebben over de keuze van biesheuvels bloemlezingen maar klinken luidruchtig op het dolly en het bekende niemandslandfragment uit agressieve af boris van jaap ter haar schurken tegen wil en sleutelwoorden in de presentatie van de magazi dank maar de fragmenten uit meester van de nes zijn leesplezier en leesbereidheid verbreding zwarte molen en peskens twee vorstinnen en van de leeservaring intensivering van de leesbele een vorst hebben wel heel weinig met het thema ving variatie in tekstaanbod en samenbrengen te maken ondanks de aspectbepalingen van schools en alledaags lezen de tijdschrift schurken duistere machten en schurken op vorm de tekstselectie en ordening en de begelei school zo n uitdrukking van het thematisch ver dende opdrachten zijn gekozen voor c q afge band is in strijd met de geexpliciteerde motieven stemd op de individuele lezer met het gevarieer voor de keuze van dat verband in het nummer de tekstaanbod dat elke lezer in de gelegenheid geheimen zwakt de redactie het thema direct moet stellen zijn eigen voorkeursroute door het al af door ook raadsels en geheimzinnigheden magazine te volgen wordt geprobeerd het ont daartoe te rekenen het resultaat is een thema spannen natuurlijke lezen te bevorderen en tege tisch onevenwichtige verzameling met opnieuw lijk de ervaring met tekstsoorten uit te breiden een verdwaalde tekst het fragment uit heksen de thematische ordening heeft de voorkeur ge jacht van leif andersen hoort hier niet thuis de kregen vanwege de mogelijkheid het natuurlijke thematische rek ontstaat soms via invitatie in el lezen te combineren met verdieping van de lees ke aflevering staat een speciaal op het thema ge beleving mede door confrontatie van de indivi schreven gastverhaal in het nummer ouders is duale ervaringen dit de moraliserende vertelling weglopen en weg afhankelijk van de beoogde lezersgroep vertonen lopen is twee van annet van battum die niet de drie magazines binnen de gemeenschappelijke over ouders gaat maar over kinderen en waarvan formule accentverschillen ze veronderstellen alle de kwaliteit schril afsteekt tegen de redactionele een dynamische niet bedreigende didactische si aanprijzing van de auteur tuatie overigens is de inhoud van de afleveringen aan trekkelijk en gevarieerd twee vaste rubrieken ti k ke r oog en oor over en uit de media en school sluiten thematisch aan evenals de boekenrubriek tikker het oudste blad is in z n vierde jaargang van de stapel met aanbevelingen tot doorlezen in de lezers worden geschat op 13 15 jaar en in het thema de eerste twee rubrieken geven een nieuw nederlands vermeldt de uitgever de goede informatieve aanvulling op het thema van schooltypen lbo mavo en onderbouw havo vwo de fictie door de verplaatsing naar de dagelijkse in de drie jaargangen hebben de volgende thema s werkelijkheid van de lezer als zo n rubriek ge 38 bniikt wordt voor weer verhaaltjes zoals in niet opge merkt pretvogels het geval is doet dat afbreuk aan de veelzijdigheid van de aflevering lardering van de klapper verhalen met strooigoed van kranteberichten biedt inhoudelijk verbijzondering en concretise in 1979 werd de lijn doorgetrokken met klapper ring blijkens de ondertitel magazine voor lezers is de het aantal verhaalfragmenten overtreft ver het leesbereidheid van het publiek nu geen probleem aantal complete verhalen de variatie van het meer klapper richt zich op lezers van zo n 15 tekstaanbod naar soort en belangstellingsrichting jaar en ouder te vinden in het mbo en de boven is vrij groot voor een blad van 60 pagina s min bouw van havo vwo de formule is voor het der opvallend is de spreiding naar niveaus er is grootste gedeelte gelijk aan die van tikker een veel gekwalificeerde jeugdliteratuur opgenomen gevarieerd tekstaanbod gericht op de individuele aangevuld met uitstapjes in de richting van vol lezer en diens voorkeur een thematische orde wassen werk holierhcek biesheuvel peskens t ning ten dienste van een zinvolle verwerking van hart en divertissement sj wall en wahloo de leeservaring en een didactische begeleiding kortooms dahl en slechts af en toe iets uit de ditmaal voor docent en leerling om die verwer meer triviale hoek grashof luitenant x daar king vorm te geven en klapper te laten functione door is de individuele voorkeursbepaling meer be ren in het lees en literatuurondervvijs perkt dan de verantwoording van de samenstel de thema s klinken beschaafder meer afstande lers doet vermoeden tikker lijkt binnen de ge lijk sombere pennen vrouwen en mannen uit noemde leeftijdsgroep meer afgestemd te zijn op vallers sport nou ja familieleven reizigers leerlingen van mavo en onderbouw havo dan bij dromers opnieuw enkele persoonscategorieen lbo leerlingen maar ze klinken wat minder tikkerig en zo is de de docentenhandleidingen per aflevering een inhoud ook de tekst en beeldkeuze van klapper bevatten een uitgebreide verantwoording van de is zeer verzorgd en evenwichtig zowel in thema opzet van het blad en de didactische uitgangs tisch opzicht als qua genres verhalend en zake punten ze geven algemene richtlijnen voor het lijk proza poezie liedteksten foto cartoon werken met c q het gebruik van tikker en con strip in de eerste aflevering sombere pennen crete vragen en opdrachten per tekst of rubriek zegt de redactie in principe elke mogelijke tekst met name de laatste worden met enige terughou soort aan te bieden en haar eigen voorkeur niet te dendheid aangeboden het zijn suggesties en geen laten gelden ook hier komt dit niet geheel over vragen bij de tekst deze reserve komt voort uit een met het totaalbeeld van de afleveringen de het streven om het alledaagse lezen alle ruimte te eigen voorkeur is zichtbaar in de goed gecompo laten anderzijds suggereert de redactie wel de neerde inhoud dat wat men zij en ik dus mogelijkheid dat met een uur tikker per week literatuur noemt overheerst sterk vooral ten het gehele leesonderwijs gevuld zou kunnen wor koste van bijvoorbeeld die buitenlandse sublite den de vragen en de verwerkingsopdrachten ma ratuur die verfijnde en bijna niet van echt te on ken na enkele afleveringen een wat stereotiepe in derscheiden variaties bevat op avonturen mis druk wie enige ervaring heeft als leraar en als le daad milieu carriere liefde en leedthema s zer kan ze zelf bedenken zoals hij of zij ook het een enkel science fiction jan donkers of grie dcn cahier 7 zelf ter hand kan nemen ingeval de zelverhaal doet daar weinig aan af op zichzelf is hier opnieuw afgedrukte praktijkvoorbeelden dit geen bezwaar de variatie blijft groot mede nog niet bekend waren door het grote journalistieke aandeel het beoog in de begeleidende inleidingen en commentaren de lezerspubliek is qua schooltype geselecteerd laat de redactie een voorkeur doorschemeren of en voorbestemd en de lijst loert al wordt met die soms blijken voor bepaalde verhalen wat in te laatste in de tweede aflevering aardig omgespron genspraak is met een van haar uitgangspunten gen maar de ontwikkeling van de individuele le daartegenover staat een toon van solidariteit met zer hoezeer ook gerespecteerd wordt hier nog de jeugdige lezers tegenover die volwassenen die nadrukkelijker dan in tikker op een gewenst het zo goed weten of dat nu ouders leraren spoor gezet in dat licht is de al te gemakkelijke juryleden of critici zijn die tegenstrijdigheid in zelfs aanvechtbare karakteristiek van lectuur in de eigen positie heeft de redactie kennelijk nog dezelfde didactische handleiding verklaarbaar 39 ontwikkeling van de lezers op een spoor gezet de lezers echter die de redactie van tikker en filmlijsten klapper op het oog hebben in toenemende mate bij vergelijking tussen tikker en klapper valt bewuste lezers die lezend hun inzicht hun onder vooral het verschil in lengte van de fictionele tek scheidingsvermogen en hun voorkeur ontwikke sten op tikker bevat hoofdzakelijk fragmenten len d ie zouden zo n ingrijpen van bovenaf niet uit jeugd boeken en slechts enkele afgeronde nodig hebben het zou voor hen waardevol zijn verhalen terwijl in klapper vooral complete ver als ze meer hun oordeel konden scherpen aan op halen staan afgedrukt en het aantal fragmenten hun weg geplaatst controversieel leesmateriaal ver in de minderheid is de kritiek op het gebrui wel zijn in beperkte mate verhalen opgenomen ken van fragmenten bij het lees en literatuuron van buitenlandse auteurs proust nabokov brad derwijs is bekend de redactie van tikker heeft bury brecht het wat dat betreft moeilijk want er bestaan lang de didactische handleidingen in de midden niet zo veel korte verhalen voor dat lezerspubliek vouw zijn verder van hoog gehalte de inleiding als voor dat van klapper de opdrachten bij de op inhoudelijke en literaire probleemstellingen is fragmenten in tikker vragen van de lezer veel aan verhelderend de opdrachten zijn na een wat verplaatsing inleving en beschouwing en daar vaag begin in de eerste aflevering origineel en voor lijken die stukjes jeugdboek dikwijls net te functioneel de manier waarop verteld wordt kort herkenning van een gegeven een probleem vindt de redactie ondergeschikt aan wat een tekst uit een tekstfragment is nog wat anders dan on te vertellen heeft opgevat als didactisch stand dergaan ervaren en van daaruit kunnen beschou punt een verklaarbare reactie op eenzijdig struc wen in dat opzicht kan klapper meer diepgang turalistische schoolboekjes valt dit te respecte bereiken de lezer krijgt de gelegenheid een ver ren bij dit leesmateriaal en ten opzichte van deze haalwereld te betreden in plaats van er in en uit lezers beschouw ik het benadrukken van deze gegooid te worden wat kunstmatige scheiding als een gemiste kans de weinige opdrachten op verhaaltechnisch vlak bumpe r staan op zichzelf en zijn nauwelijks functioneel de handleidingen worden afgesloten met uitge en dan is er bumper voor onze kleinen onder breide op thema geselecteerde literatuur en titel jeugdlectuurmagazine vgl tikker school 40 grensoverschrijdend van zesde klas basisschool en dat is het probleem bij de uiteraard kant en tot en met lbo en mavo voor de leeftijdsgroep klare magazines de thema s liggen er elke vier van 10 tot 13 jaar in een tijd van verkeersdrem maanden sommige zullen zeker op grote belang pels is deze titel de meest agressieve de voor stelling kunnen rekenen andere maken een wat plaat van het proefnummer met het thema hel gezochte indruk en lijken meer noemers te zijn den toont ons helden uit de literatuur strips waaronder van alles bijeengeveegd is en hoewel popwereld en jeugdbeweging op de achterplaat de verwerkingsopdrachten aanze tt en tot zelf vliegen ze als de kindertjes in mieke mom door werkzaamheid het meeste materiaal is al aanwe de lucht doordat er een forse bumper tegenaan zig het terrein is afgebakend en de routes zijn gezet is de echte helden blijven staan de kinde uitgezet bij een waardevolle methode als thema ren zelf in de introductiekolom figureren zoveel tisch werken kan dat voor leraar en leerling een helden en zoveel uiteenlopende zaken dat het als bezwaarlijk ervaren beperking van bewegings woord even betekenisvol of betekenisloos wordt vrijheid zijn overigens heeft de redactie zich als smurf mozart is een muzieksmurf dracula aangaande het gebruik en de functie van de bla een griezelsmurf ook de opzet van bumper is in den een zeer brede voorstelling gemaakt zelfs bij grote lijnen en in grotere letters gelijk aan gebruik als leesvulling voor loze kwa rt iertjes kan die van tikker meer nog dan bij dat magazine bijvoorbeeld tikker al een functie vervullen legt de redactie de nadruk op het natuurlijke ver deze komt dan waarschijnlijk in de buurt van de slindende lezen en op de noodzaak in de be boekpromotie een nuttig en voor de hand lig schouwing die door het thematische verband uit gend effect van de magazines gelokt kan worden elke nadrukkelijkheid te ver volgens berichten van de redactie zelf is de ont mijden in de verwerkingsopdrachten valt de aan vangst van tikker en klapper goed en blijken de dacht voor het spel op de variatie in het tekst bladen in een behoefte te voorzien steekproeven aanbod is redelijk groot de vraag is wel waar op hospiteerscholen in en om de randstad gaven bumper op aansluit of van uitgaat volgens de een gemengd beeld te zien de schakeringen de sterk op promotie gerichte handleiding moet de bladen worden individueel voor tijdvulling ge lezer door confrontatie met stereotiepe heldfigu bruikt de leraar kiest soms een verhaal en leest ren en hun zwart wit wereld ontdekkingen doen dat met de klas regelmatig gebruik van tikker over de echte werkelijkheid te hoog gegrepen of klapper in de les waarbij de leerlingen een voor tienjarigen misschien moet je blij zijn als ze zelfgekozen verhaal klassikaal lezen woorden op die leeftijd al verslindend lezen verklaren en het interpreteren de handleidingen worden niet veel gebruikt een oordeel werd ge gebruiksmogelijkhede n geven nadat het blad gebruikt was op de manier die d e redactie zich voorstelde op een mavo een thematische ordening van leesstof is niet het bleek tikker inhoudelijk te mager om het lees zelfde als thematisch taal onderwijs motieven onderwijs te vullen als aanvulling op het werken en doelen verwoord in de handleidingen maken met boeken is het welkom in het bijzonder bij dat genoeg duidelijk t och mag aan deze aanp ak thematische activiteiten een eis worden gesteld die een princi p iele voor aan deze en dergelijke reacties mag ik niet te veel waarde is bij thematisch onderwijs de betrok ontlenen het aantal is beperkt en ze zijn moge kenheid en het initiatief van de deelnemers op lijk niet representatief waren ze dat wel dan dit punt demonstreert zich een tekort van deze zouden de wn magazines weinig meer bieden dan magazines thematisch werken is niet vrijblij de doorsnee bloemlezing al ligt dat dan mis vend het vraagt van deelnemers een grote betrok schien voor een belangrijk deel aan de gebruiker kenheid en daarvoor is erkenning van het belang een groot voordeel hebben ze in ieder geval te en instemming met de keuze van het thema no genover de statische en snel gedateerde bloem dig t hematisch werken moet antwoorden o ple lezing die in z n linnen band gekneld zit bieden veren op reele vragen d aarnaast is het van we tikker zeker klapper en misschien ook bumper zenlijk belang dat je enige zeggenschap hebt over kan er iets aan die naam gedaan worden de ac de gang van zaken initiatieven kunt ontplooien tualiteit van het magazine elke vier maanden vers keuzen moet kunnen maken zelf op materiaal en in een op tijdsomstandigheden en mode toe uitgaan gesneden uitmonstering 41 tot slot een bedenking hoe zit het met de door daardoor te eenzijdig in hun effect een thema is groeiende lezersgeneraties stel dat een jongetje een ordeningsmiddel bij leesonderwijs niet het of meisje van 10 jaar in de vijfde klas basisschool enige wie deze magazines in zijn of haar lees onbekommerd en verslindend in bumper hapt onderwijs betrekt en daar is veel voor te zeggen thematisch spiegelt verwerkt verteert enz na moet zich van die betrekkelijkheid bewust zijn drie jaar doorgegroeid is tot tikker daar hetzelf trendgevoelige onderworpenheid aan methoden de op een enigszins ander plan doorwerkt nog is evenzeer te veroordelen als slaafsheid uit tradi steeds fragmenten misschien soms een boek en tie tenslotte in de laatste drie jaar van zijn of haar schoolloopbaan via klapper de korte verhalen tikker van de literatuur leert kennen verwerken verte magazine voor jeugdlectuur ren nog steeds theoretisch spiegelend beschou wolters noordhoff groningen 1978 wend wat moet er van zo n lezer worden voor klapper deze vorm van schools lezen moet weer een ande magazine voor lezers re vorm van thuislezer als compensatie bedacht wolters noordhoff groningen 1979 worden een karikatuur natuurlijk maar mede bumper door de thematische aanpak zijn deze bladen jeugd lectuu rmagazine voor degene die ze volgens de bedoeling van de wolters noordhoff groningen 198 1 redactie optimaal gebruikt te overheersend en 42