Nieuwe geletterdheid? Hoe bedoelt u?

emile nielen informatie nieuwe geletterdheid technologie hoe bedoelt u is in onze informatie maatschappij een dramatische andere invulling van het be grip geletterdheid noodzakelijk nee dat is niet nodig stelt emiele nielen als adjunct directeur werkzaam op de stichting voor lerarenopleiding mensen ver anderen niet wezenlijk door informatie technologie en geletterde eenentwin tigste eeuwers hoeven niet zoveel af te weten van die technologie maar ze moeten zich wel bewust zijn van de keuzes die ze kunnen maken ook in de informatica les moeten we zo snel mogelijk toe naar complete communicatie ve s i tuaties brengt de informat ie maat schappij 1987 onge lij k als hij meent dat de opkomst van de i nformatie technolog i e za l le i den tot het vernieuwing verdwijnen van lezen en sc hr ijven dat heeft te make n met het pers pe ctief van waaru i t geheugen geschriften elektronische mensen gegeven s vergaren en v e rwerken met bestande n de bedoe li ng ervan dat pe r spe c ti ef is e e nvou dig mensen hebben van het begin af aan ge in de loop van de geschiedenis maakten men gevens of dat nu losse eenheden dan we l sen niet alleen gebruik van hun geheugen als vaste reeks en waren geordend om de beheer drager van gegevens maar ontwikkelden zij s i ng van hun omgeving te vergemakke lij ken daarvoor ook technische middelen als geschrif de orden i ng van gegeven s m is s c h i en mog e n ten en elektronische bestanden deze gege we we l zeggen info r matie verm i nde rt de ver vensdragers vervangen elkaar niet en sluiten rassingen waarvoor we a ls mens komen te elkaar ook niet uit we gebruiken zowel ons staan en verhoogt de kwa li te i t van onze geheugen als datgene wat op schrift staat als bes l i ss ingen en van ons handelen de elektronische bestanden zoals sokrates i n d it per s pect i ef i s de stormachtige ontw i kke ongelijk had toen hij dacht dat het opschrijven ling van de informatica technologie geen fun van iets dat we willen onthouden zou leiden dam e nte le maar eerder een kwa litat i eve ve ran tot een vermindering van het gebruik van de deri ng de ontw i kke li ng van hard en software informatie technologie zo heeft iemand anno die op d it moment plaatsvindt lijkt mee r op de 48 uitv i nding van de boekdr ukkunst dan op de maakte op den duur het kasteel en de stads vind i ng van het sc h r ift ze l f sokrates had i n wal zinloos en dwong de mens tot veel grote zoverre gel ijk met zij n p r otest dat h ij i n i eder re organisatorische eenheden zeg de staat geva l begreep dat het sc h rift ee n fundamente zoals de ontwikkeling van de atoomraket de le u itv i nd i ng wa s namel i jk een c oder i n g i n staten weer dwong tot blokvorming geen ge teken s van een bes ta a nde klankvo r m taa l ringe veranderingen maar zij hebben weinig van beteken i ssen tot niets bijgedragen aan noties als rechtvaar bechouwen we het sc hri ft als de mogeli j khe i d digheid of aan de legitimatie van oorlog gerrit om g e gevens blijvend op te sl aan bu iten h et komrij wees in zijn nrc rubriek onlangs op m e nse lij k b r e i n en de u itv i nding van de d r uk het eufemistische en bedrieglijke karakter van ku ns t a ls de democr atis er i ng erv a n dit een term als conventionele bewapening zo n noem ik vooral een kwantitatieve verandering term suggereert dat oorlogvoering met con de ontwikke li ng van de i nformati e techno l ogie ventionele middelen wat minder ernstig is an is tegen deze a c hterg rond n i et mee r en ook der wapentuig verandert niet de fundamentele n iet m i nder dan e e n ongekende vers n e l l i ng problemen van oorlog en vrede wa armee wij s teeds g i ganti sc he r bestanden een soortgelijke redenering geldt voor ons on van g e ge v en s ku n nen man i puler en dat n o em derwerp hoe ingrijpend de uitvinding van het i k e e n kwa li te i t s v e rbete r ing va n de geg e schrift ook geweest is de redeneringen of ven s verwerking ideeen werden er niet beter of slechter van een voorbeeld door de hu i dige ontw i kke li ng i s de verspreidingsmogelijkheden van de boek d e be s turing s modul e van raket s ystemen verba drukkunst hebben daar niet veel aan veran z i n gwekkend ve r k l e in d n i e te n ch r 1969 derd iets wat we dagelijks aan vele honder voor d e k o m s t van d e c omputer w ist m en den geschriften empirisch kunnen vaststellen theo r et isch wel ho e e en baanco r r ecti e va n e en helaas met de computer zal het niet veel an raket u i tgevoerd moest worden maar voordat ders zijn een software schijfje leent zich men d i e u it kon voeren was de correct i e a l evenals de met een kroontjespen geschreven z i n l oos doordat men nu over een geavanceerd boekhouding voor verkeerde boekingen en i nfo r m a t i e s y ste e m be sc hikt i s deze c orre c t i e fraude w e l te re alis e r en h oe we l i k du s v a n me n i ng terwijl we dus in de werkelijkheid om ons ben dat het ont sta a n v a n wat we l de heen grote veranderingen waarnemen is er op informat i e maatschappij wordt genoemd geen een abstracter niveau niets nieuws onder de fund a mentele ve rander i ng inhoudt w i l dat n i et zon een geletterde is door de komst van de zeggen dat d i e vera n der i ng van ger i nge bete elektronica niet plotseling ongeletterd ken is is toen de pred i ker zei dat er n i et s n i e u w s ond e r de z on wa s bedoe l de h ij ni et invulling van het begri p geletterdhe i d dat het g ooie n va n s ten e n i n z ij n effe c te n het z e lfde zou zijn al s h e t sm ij ten met n uc lea ire voor een goed begrip is het wellicht belangrijk bal lis t isc he projec t iel en met andere woorden hier vast te stellen wat mijn invulling is van ook n i et fundamentel e veranderingen zoa l s de het gecompliceerde begrip geletterdheid ik wil u itv i nding van de boekd r ukkunst kunnen de daar niet uitvoerig op in gaan anderen doen menselijke ges c h ie den i s i ngr ijpend wij zigen dit al in dit nummer ik gebruik het begrip in het bovenstaande beg i nt op een paradox te lij een zeer brede zin iemand is geletterd die ken aan de e ne kant benadruk i k dat de ver weet heeft van en een zekere vaardigheid an dering e n door d e i n v oeri ng van comput e r s heeft in het gehele veld van de gesproken en n i et fu n damenteel z ij n aan de andere kant geschreven taal een belangrijk onderdeel van vergelijk i k deze i nvoering met de u i tvind i ng die geletterdheid is voor mij de pragmatische van de boekdrukkunst en met het gebru i k van vaardigheid anders gezegd een geletterd per nu c leai r e bal lis t is che projec t i e l en deze p a ra soon kan goed inschatten welke effecten ver dox heb i k echte r nod i g om du i de l ij k te m a ken schillende taaldaden hebben in een gegeven d at de in g rijpende v e r ander i nge n die de geau situatie tomatiseerde gegevensve r werking met zi c h een voorbeeld augusto boal werd in brazilie meebrengt nauwel ij ks van invloed zij n op de geconfronteerd met een bevolking die groten notie ge l ette r dhe i d deels analfabeet was en een overheid die deze ter v erge l ijk i ng de uitv in d i ng van het bu s kru i t situatie nauwelijks wilde veranderen de brazi 49 liaanse overhe i d ontw i erp voo r de veert i g mi l overduidelij k ke n n is van de letter wereld alleen joen ana l fabete n wel cursussen van de mo is volst re k t niet mee r vol d oen d e bral maa r d eze hadde n a lleen tot doel de wat wa r en nu eigenl i jk de grote verworvenhe m e n sen ee n du s d a n i ge woor de nsc hat b ij te den van sc h rif t e n boe k drukkunst h et schrift bre n gen v ol d o end e o m de wett e n e n regels t e maakt het moge li jk om zaken los van het men k u n nen sna ppen zo n n eve l d z j b o a l cre eer selij ke geheugen va s t te l eggen door de b o ek de i n deze s ituat ie het theater van de onder drukkunst k on d en met teksten grote d oelgroe drukten d i t theater wa s de e nige moge l i j khe i d pen b erei k t w or d en d e moderne mass a om d e bevol k in g e rvaring te l aten opdoen met communicatiemid d elen hebben beide voordelen z in nig e d iscuss i es o ver de bes t aan de w e rk elij k overgenomen beeld ge l uids en videobanden he i d b oal 1979 boal is zo n ge schi kt v oo r l eggen iets voor lan ge tij d va st en kun n en g e b e e l d o mdat u it d e b o eken d ie h ij h e eft ge pu gevens onder de aandac ht van zeer gro t e doel b liceerd b li jkt dat h i j in andere s i tuat i es we l groepen b rengen d e l aat s t e ontw i kkelingen dege l ijk o o k van gesc hreven taa l gebru i k we e t zoa l s de compact disc en de beeldpl aat l eg t e m a ken gen dit al le s ook nog vr i jwel onve r woe stbaa r en ong e v o e li g voor s lijtage vast i s de s uper i o de communicatie maatschappij riteit van de letterwereld dan de finitief voorbij wi j zu lle n st rak s z i en dat d at voor l op i g no g al s er a l gesproken kan worden van ni euwe wel even zal d u r en maar b elangrijker is iets g elette rd h e i d dan heeft de v e rn i euw i ng v o ora l hee l anders d e effectivi t eit b et re kk i ng o p d e on twikke li ng v a n d e m o der ne ik heb al gewezen op boa l z ij n ke u ze wa s co mm unicat ie m i dd el e n i k ka n d it h e t beste i l g e geve n de om s ta nd i gheden u itst ekend ve lustre ren a a n de h an d va n mu rdo c k ph el p s len van ons zu l len wel eens nadenken over de jeugd en massamedia 1 976 dit boek doet vraag wat in een bepaalde situatie te doen verslag van een onderzoek uitgevoerd rond een briefje sch r ijven even bellen of even naar 1 970 op 90 engelse middelbare scholen ge de bet rokkene toe gaan iedereen d ie be w ust me ng d e n o ngem e ng d 65 ge legen in de s te nadenkt over deze keuze en de voor en nade den en 25 gel eg en o p h e t pl at tela nd u i t dit le n van d e m oge lij kheden we e t af te wegen onde rz oe k is ge b le k e n dat e r een g r o t e k loo f g ee ft blijk v a n een z e ker e mate v an g eletterd bestond tussen de levenservaringen van de heid h et verm o g en o m de rg el ij ke k e uze s te docenten en de leerlingen die kloof l ag pre maken lijkt m ij zeer belangrijk ik wil dat met ci e s op he t t e rre i n van wat i k ge l etterdhe id enkele voorbeelden ver d uidelijken n o e m ter w i j l de d o c enten probe er den om d e e r is nogal wat discussie ontstaan over het cultuur wa ar d e n en d e ta alvaar d ighe de n o ver te o n d erz oe k naa r fu nc ti o nee l al fabe ti s me w es brengen vi a d e k lassie k e m e d ia ve rha len ro d or p 1985 met n ame i s de vra ag ge s tel d in mans toneels tuk k e n en essays zoc ht en en ho everre ee n b ri efje v an e e n k in d d a t even vonden de leerlingen hun l evenswijsheid in de naar een vriendinnetje is moet voldoen aan po pmu zie k op de t e lev isi e e n i n de fi l m voor een aa n ta l eisen zoals p l aats en t ij dvermel zover d e lee r lin gen s pon t aan l a zen ded e n ze d i ng a ls i k a a n mij n eigen k i ndere n denk d an d at in tijdsc hr i fte n m e t n am e in p op e n s te l i k v a st dat d e br iefje s op d e acht e rkant mo d etijd schrif t en v a n een e n v elop of o p e e n afge sc he urd reepj e d e maa t regelen die m urd oc k phel p s naar va n d e k rant al t ijd h eel ef fec t ief e n f o rm eel aanleiding van hun bevin d ingen aanbevelen o nvo ldoende wa ren maar n og opmerke lij k is zijn buitengewoon interessant ze stellen voor dat veel va n d i e b ood sc happen e i nd i gden met d e m assa m edi a in h et lee rp r og ra m m a v an alle i k b el strak s sc h olen op te ne m en ma ar en da t is waar d i t on d erzoek is t e g elij k een v oor b eel d v an he t mij nu om gaat zij w aarsc h u we n na e e n vol g en d ge let te rdh ei d pro b leem ho e ver dru kk elij k niet d e f out t e maken e r aparte les t aal je d e r es ultat en v an w et ensc h a ppelij k on s e n v an te m a k e n deze less e n moeten gez i en de r z o ek de e c hte weten sc happelijke pub li ka wo rd en als e en l ogi sc h ve rv o l g va n d e ku ns t t i e waari n e l k stapje va n h et onde r zoek e xpl i muzie k en t aallessen o o k zou d e o ntw i kk e ci et is besc hreven en v er antw o ord is gewo on ling en de invloed van de m assacomm u nicatie lij k t otaal onlees b aar v o o r el k nie t va km ens in g eschie d enis en maatscha pp ijva kk en geinte voo r d e nie t vak genoot w o rdt d u s e en p u gree rd m oeten w orden d e w aarschu w in g is b lieksve r sie g e ma akt h oe dat k an a f lo p en 50 we t en w e n u de overh e i d ve r zor gd e de p u het medium de boodschap i s maar het me b li ek s versie p l akte op het rappo rt de noga l dium i s zeker een belangrijk element van de vreemd e naam wat is da t goed onderwijs pragmatiek van het effect van de boodschap en vervolgens meld d en de massame d ia o n s dus daarom i s iemand i n m ijn ogen niet meer dat 7 van de k inderen aan het eind van de zo hee l erg geletterd als h ij of z ij geen notie bas i s sc hoo l ana l fabeet is van den bergh heeft van de socio l og ie van de mas s a 1986 communicatie si l bermann e a 1975 kor t om het uit handen geven van een wel deze paragraaf l e i dt tot de conc l us i e dat de i n dege lijk zinvo ll e herschrijving voor het grote houd van het begr i p ge l etterdheid veel groter publie k had een volstre kt ander eff ec t dan b e is dan kenn i s en bekwaamheid op het gebi ed do el d wa s het off ici e l e rapport name li jk had van de l etteren gel etterdhe i d houdt sind s a ls hoofdgedacht e dat e r nog vee l onzeker h e i d 1900 ook in een gedegen kenn i s van niet bestond over het begr i p functionele taa l vaar l ite r a i re dat wil zeggen niet puur talige com d i ghe i d ik her i n n er m i j ook nog een van de mun i cat i emidde l en en van de mogel ijkheden uitzendingen van k oot en b ie waarin zij de van massa commun i cat i e mod e v a n de pe rs o na l computer op de ko rr e l ne m e n een van de g r appen wa s dat koot na informatica letters op een beeld sc herm eind el oo s veel w er k u i te i nd e l ij k dan zijn bee l d scherm voor he t raa m heeft s taan me t d aaro p ook de computerwereld is een letterwere l d de boodschap m elkboer een f les m elk hoe wein i g i emand weet van computers vri j a ls er dus al sprake is van nieuwe gelet t erd we l i edereen heeft inmidde l s wel waargeno heid dan zit dat nieuwe vooral in het noodza men dat zo n appa raat erg vee l l ijkt op een kelij ke b e wu s tzij n v an de ge l etterde van de typemach i ne met een bee ldscherm i n pl aats keuzemogelijkheden en het bewustzijn van de van ee n stel hame rtjes d ie op een ro l s l aan voor en n ade l en van e l ke keuze dat veron akkoord bij nadere beschouwing i s dat toet ders te l t een redelij ke kenni s van de manie r senbord wat uitgebreider en het bevat behalve waa r op d e u i te in de l ijke bood sc hap tot stand de gebru i keli j ke toetsen van een typema c hine komt geletterdheid houdt ook in dat men dat ook een aantal toetsen met meer mysterieuze keuzemec han is me k an te rug vert alen naa r opschri ften sh i ft print en dergel ij ke maar in boo d sc ha pp en va n an deren k ij k maa r e e ns 95 van de 100 geva ll en dat je mensen met n aar onde rsta a nd e vo or be el den een compute r z i et werken ve r sch i jnen er l et j e sc h ri jft een b oe k een arti ke l ter s en cijfers op het scherm of een pr i nter voordelen je hebt v rij we l vo l led ig de uit ein de produceert beschreven ve ll en pap i er een en l ijke v orm i n ha n d en kel e keer z i e j e moo i e modellen en teken i ngen nadelen h et ko st vrij ve e l w erk e n ti jd de ve rsc h ij nen zoal s computer g raph ics beel d d oe lg roe p is me est al t a me li jk k lein d e kos te n si m ul at i e s en ontwerpen al die m ooie s tad i p e r o n tva n ger z ij n rel at ief hoog on s d ie z e in am s terdam zouden gaan bou j e laat je int e r vie w e n doo r een krant wen z u llen ve len zi ch nog van het journaal voorde len je berei kt s ne l actualiteit een herinneren maar i n het a l gemeen gaat het v rij grote doe l g r oep h e t kos t we i n i g t ij d de toch om letters n i et s n i euws onder de zon kos t en p e r ont v ang er z ij n m i n i maa l d us n adelen de o m van g van h et ei ndpr o dukt is nee maar er i s wel mee r aan d e h a nd dan m eest al k lein de b oo dsc hap is me esta l noga l h i erb o v e n g es ugge r ee rd wordt het lijstj e met oppe r vlakkig je hebt de vo r mgev i ng niet in voor en nade l en u i t de vo ri ge paragraaf komt ha n d e n er noga l anders u it te zien bij het schrijven van ee n de r ge li jke a fweg i ng z o u je o ok voor rad i o een art i ke l van d e gee st 1986 i k zal dat en t v pr o g ra mma s ku nne n mak en n a tu u r lij k verdu i de lij ken met een ko rt e be sc hrij v i ng van kan je ook o v e r we g en d e b ood sc h a p te ve r een va n de l aat ste o ntwikke l ingen d esk top p a kk e n in fi c t i e i n ee n r o m a n ee n lie d e en pub l i shi ng uitgeven vanaf je bureau cabarett e kst een tonee l stuk t e genwoord ig kun je als je een a rt ike l wi l t geletterdheid houdt voor mij in dat iemand de sch r ijven i n p laats van achter j e typemachine z e keuz es kan make n ma a r o o k d a t h ij bood a c hter je tekstverwerker gaan zitten en beg i n sc h a p pe n k an b e o or d ele n met i nbeg ri p va n h et n e n je verhaa l te typen de tek s t verschij nt ge b r u i kte m e d iu m m issc h i en is h et ni et zo d a t vo o r j e op het sc herm en wordt teg elij ke r t i jd 51 vastgel egd op de geheugensch i jf typefouten en schr ijven dat is de ontsl uiting van de we kun je onmi ddel lij k of helemaal op het eind re l d van geschriften ook i n mij n b r ede opvat met het grootste gemak verbeteren hele stuk t i ng van ge l ette rdhe id blijft dat nod i g men kan ken van de tekst kun je l aten verva ll en of ver pas zinnig beslu iten om te te l efoneren als men p l aat s en ande r e stukken tekst of tu s senkop weet waarom men geen br i ef schr ijft zoa l s pe n of aandu i d i ngen van voetnoten kun j e al j b charle s zegt i n de bunde l waarhee n ti j d op e l ke p l aats tussenvoegen kortom je daarheen met de scherpe pen van ge lijk op kunt zonder lak schaar en l i j mpot doorwerken geschept pap i er van zo i s het tot de tek st helemaa l naar j e z i n is in m ij n on langs gehouden i nle i ding op de con bij desk top pub li shing kan ve rv ol gen s datze lf fere nt i e moede rt aa l en informat ica oktober d e geh eu gensch ijfj e verbonden worden met 1986 heb i k geprobeerd aan te geven i n hoe een elektro ni sch ge s tuu rde zetm ac h i ne of met verre de t rad itione l e al fabet i ser i ng d i ent te een offset apparaat d i e de tekst gedrukt en worden u itgebreid i k verzet m ij daarbij tegen we l voor de verbaasde lezer l eggen de opvatting van computer freaks dat een ge n o g een ander vo orbeeld u i t d e w e tenschap l ette r de eenentw i nt i gste eeuwer veel zou moe p elij ke w e r el d de l ett er we r eld b ij u i tstek ten weten van de i nformatie te c hno log i e wi j tenslotte de voetnoten veel wetenschappelijk leren k i ndere n nu i mmer s ook ru s tig l ezen en e n verantwoord j ou rnalis tiek w erk beg i nt m et schrijven zonder i ets te ve rt el l en over druk literatuurstud i e deze research i s een t i jdro technieken vend en se c uur werk en met name a l s a rti het gaat dus om de vr aag w i llen we de l ee r ke len i n krante n en ti j d sc hri ften ve rsc henen li ng op l e i den tot een krit i sch geb r u i ker van de z ij n soms vrij w el onmoge lij k n i euwe moge lijkhed e n of w i l l en we hem op l e i d e c ompute r k a n gemakke lij k gekoppe l d wor de n tot een deskund i ge i n de tec hno l og ie ik d e n a an ee n geh eug e n waar i n d e he l e sy ste zou denken tot kr i tische gebru i ker zeker voor mat i sc he cata l ogus van een zeer grote b i bl i o het algemeen vormend onderw ijs of voor de theek is vastge l egd die b ij n a per maand bi j ge bas is edu c at i e kr i tisch betekent dan dat de ho u d e n kan wo r den de res ear c h wordt dan lee rli ng z ic h steed s kan afvragen i n hoeve rre n i et al lee n vee l e e n voud i ger maar ook mee s tal de mog e li j kheden d i e hi j l eert k e nnen en han vee l v o lle d i ger i n een veel e n ve el k o rte re t ijd teren van belang zijn voor de kwa li te it van z ijn z ij n de a rtike l e n ze l f ook op g eheugens va st toekomst ig hande l en ge l egd dan kunnen ze op het bee l dscherm maar ze l fs b ij een extre me keus voor gebru i s n el e n effe c t ief w orden doorgekeken en op kersonderw i js is d i t d il emma nog n i et geheel h u n bel a ng beoordee l d worden het za l duide van tafel het is leg it i em om te vragen i n hoe lij k zijn dat i k h i e r voo rbee l de n heb gegeve n ver re een gebru iker toch en i gszins op de hoog d i e voor lopg i nog tame l i j k kostbaa r z i jn te d ient te zi j n van de basistheorieen achte r de u i t het voorafgaande bl ij kt dat de komst van te c hno l og i e d i e h ij gebru ikt we hebben dan te de in form a t i e maats chappi j we l e n i ge i nv l oed maken met een k l assi ek l eer p l an spook van op d e n ot ie geletterdheid heeft maa r dat di e het type hoeveel li te ratuu rt heor i e moet een invloed toch voornamelijk procedures betreft mens kennen om literatuur kritisch te lezen i nhoude lijk hebbe n we vastgesteld dat de er z ij n voorstanders van i nformat i ca voornaams te u i tb r eid i ng van het begr i p gelet geletterdhe i d waaronder calfee 1985 die terdh ei d veroorza a kt is doo r d e u i tbreid i ng van toegesp it st z ijn op de kenn is van forme l e l og i de c ommun ic ati e mogel ij kheden e n vri j we l n ie t ca a lgoritmen en d e rge li jke doo r de i nform at ica tec hno l og ie afgez i en van de ethi sch e en we llic ht ook te c h n i sc he a s pe c ten van in f o rmatica d i e wat s tu die zu ll en vragen i s het voor m ij voorname lijk wat houdt geletterdheid een vaard i gh ei dsvak al s i k de verge li jk i ng met voor nu en de toekomst i n ge l etterdhe i d nog even voortzet dan onde rken ik b i nnen de i nformat ica een s oo rt a l fabetis e r i ng sfa s e n ame l i j k het leren omgaan met het informatica alfabetiserin g to e ts enbord en het leren omgaan met s oft ware dit vergt een oefenperiode maar voor gelett e rdhe i d i n d e trad it i onele z i n van het m ijn gevoel moet d i e n i et te lang duren en zo woo r d beg i nt met al fabeti ser i ng ku nnen lezen gauw mogel ij k za l de stap moeten vo l gen naa r 52 realistische manipulatieproblemen ook in de de gegevens waarmee wi j in de were l d van de informatica les moeten we zo snel mogelijk geletterdheid te maken hebben bezi tt en op toe naar complete communicatieve situaties zich geen enkele informatieve waarde het de leerling moet bezig zijn met opgaven en oe beste bewi j s voor dit feit is de hiervoor be feningen die zonder de apparatuur niet op te schreven l i teratuurstudie als i k een a rtikel lossen zijn en of die hem dwingen de mogelijk over gelett erdheid schrijf is mijn hele boeken heden van de computer te leren kennen p l ank over de sociolog i sche aspecten van de het zal duidelijk zijn in mijn opvatting kan ie caraibische samenlev i ng op dat moment niet mand na het jaar 2000 zich nauwelijks meer informat i ef voor mij geletterd noemen als hij of zij naast de pen en stelling informatie is voor de mens en zijn ac de typemachine niet in staat is om zeker t i v i teiten a ll een het gehee l van gegevens d ie waar het om schrijfklussen gaat ook de voor een concreet doe l van be lang z i jn ik heb tekstverwerker te kunnen gebruiken vele an hier a l weer l ang geleden over geschreven dere vormen van computergebruik laat ik hier nie t en e 1979 wie z i ch bez i ghoudt met buiten beschouwing omdat die vaardigheden het begr i p i nformat ie maatschapp ij moet be minder te maken hebben met pragmatische seffen dat de term vreemd is b i jna net zo aspecten van taalgebruik ik wijs nog wel even vreemd a ls de term i nformat i ca d i e betekent op het volgende de communicatie tussen ge ni ets anders dan de kunde van het informeren bruiker en computer heeft zelf een eigen spe het zal i ntussen duidelijk zijn dat met cifieke pragmatiek de computer hoe groot i nformatie maatschappi j zoi ets bedoe l d wordt zijn geheugen ook is begrijpt alleen in zijn a l s een maatschapp i j waarin zeer vee l en programmastructuur vastgelegde opdrachten vee l soo rt ige gegevens betrekkelijk gemakke li jk zoals zoek het saldo op van client nr 23578 voor een grote groep mensen toegankel ij k zi jn ook de reacties zijn beperkt op de sol gaat het i s niet eenvoudig daar een echte term de anecdote van een cursist die niet verder voo r te v i nden een were l d vo l gegevens kan als op het beeldscherm verschijnt press deze democratisering van gegevens i s trou on any key ik heb geen any key klaagt de wens op z i ch n i et gehee l p r obleem l oos er is cursist op gewezen dat de kans toeneemt dat men door de bomen het bos n iet meer z i et in kri ti bewustwording van de sche ana l yses van de massamedia is gesteld informatie maatschappi j dat de machthebbers de werkelijk re l evante gegevens verstoppen in de overv l oed van zin deze e nv elo ppe bevat be l angr ij k e i nformat ie l oze a ctua li teiten en sensat i e gege v ens zoa ls voor u father brown a l opm e rkte waa r verstop j e d it is een zeer in formatie f boek het beste een boomb l ad in het bos op de verschil l ende netten moet toch i n i eder een l aatste a l gemeen bekend prob l eem van de geval m i n s ten s een i nformat i ef programma moge lijkheden met elektron i s c h opge sl agen z ij n gegevens is de gemakkel ijke w ij ze van koppe we herken n en de z e en de rgelijke z in nen al le l en van bestanden wat tot bezorgdhe i d over maa l wat we m issc h i en n i et meteen door zi en de pr i va cy le i dt i s dat dit s oo rt zinnen een gemeenschappe li jk d i e geletterde van na 2000 zal z i ch van a l le kenmerk hebben ze z ijn onzi n dat wil ik toe genoemde feiten bewust moeten z ij n h ij zal l i c hten het p robleem in a l deze mededel i ngen m i n imaal notie moeten hebben van de einde is dat ze suggereren op een obj e ctieve w ij ze l oos vel e m ogelij khed e n om gegevens te man i v as t te kunnen s tell en dat i et s voor u of m ij puleren te se l ecteren en te verpakken i n a lle informa t ief is d at is niet zo er bestaat wel n i euwe en t r ad i t i onele vormen van communi zoi ets a l s o bjectieve i nfor ma t ie de erfelijke ei c at i e tenslotte za l de geletterde als geb r u i ker genschappen i n een ce l de vastgestelde tem moeten kunnen omgaan met de apparatuu r pe r atuur w a arb ij een thermostaat de verwar zelf m i ng u it sc hake l t enzovoort bedoe l en we dat met n i euwe ge l etterdhei d voor l opig wel hoop ik dan m a ar 53