Nieuwsgierig Naar Onze Natuur – De weg van ervaring naar tekst

henk van faasse n de sprin g bals emi e n is in de winter weg er zit nik s meer in d e gro n d in d e lente i s h ij er met zijn bloemen de spring bals emi e n is in de wint er weg nieuwsgierig ik h oop dat het snel we er lente is de tuin is weer vers ierd naar onze natuur de spring balse mi e n is in de winter weg er zit nik s m e er in de gron d de weg van ervaring roos schreef dit rondeel de springbalsemi e n naar tekst s ta at in haar tuin en daarom kan z e er go e d over vertellen en schrijven roos zit in groep 6 van een basi ssc hool in am sterdam de school heeft h e t proj ec t nieuwsgie rig naar o nze natuur aangevraagd he nk van faasse n is taaldrukk e r voor de stic hting du s kom ik z es ochtend e n m e t de kinde re n kuns tzinnige vorming am s te rdam on t we rpt e n be praten en vertellen gedichte n sc hrijven e n gel eidt h ij project en op h et gebi ed van de lit eraire po e zie voorlez e n gedachten en blad e ren ver vorming en h e t taaldrukk e n voo r h e t bas isonde rwijs zamelen teken e n e n drukken het res ult a at i s een van die proj ect e n is gericht op het w erk en m e t een grote verzameling teksten en ge dichten gedic hte n in h e t natuurond erw ijs e n op h e t o nder een bo e k in ee n bep erkte oplage e n ee n t e n zoeken van de mogelijkheden die er zijn om in de toonstelling van g edroogde e n beschre ven na klas met taalonderwijs e n natuuro nde rwijs tegelij tuur k ertijd te we rken tijde ns h et projec t sc hrijven kin deren t e kste n ove r hoe z e verschijnselen uit de na de eerste da g tuur zintuigelijk waarn e m e n we zitten in de kring ik ken de kind er e n nog ni et e n vraag no em bij j e naam i e ts waaraan j e nieuwsgierigheid van de kind eren naar hun te herkennen ben aan mijn s cho e n e n mijn leefomgeving is het uitgang s punt voor ve el li lange witte haren mijn bril mijn scheve tan teraire activiteiten een goed gebruik van alle den mijn moedervlek haar lieve gezicht zintuigen is een voorwaarde voor iedere zegt jacob als sara het niet metee n weet de taalactiviteit in het proj e ct ligt de nadruk op kinde ren gaan verder dan ik verwachtte ze de eigen waarneming van d e kinderen en wat weten goed waaraan ze herk e nbaar zijn e n ze daarover vertelle n en schrijven omdat die willen daar best voor uitkomen vaak waardevoller is dan de ke nnis die opge daan wordt uit de leer en leesboeken ik le es het gedicht de reiger van re mco ek in de zes hieronder beschreve n les s en gaat het kers2 vo or de kindere n lijken h e t prettig t e om de wisselwerking tu s sen de gedichten die vinden naar gedichten te luisteren ik zie aan ge s chreven zijn door volwassen s c hrijvers e n de drome rige blikken dat hun g eda c hten dwa het plezier dat kinderen beleven aan h e t schrij len naar de mogelijkh e id een reiger te s tre l e n ven in dichterlijke vormen ook de beeldende ze verwerpen die geda chte ni et meteen activiteiten hebben daarbij een talige betek e in de vertelronde vert elle n z e hoe ze zelf met nis van belang is het dat wat de kinderen dieren praten vooral met hun huisdieren maar schrijven en tek e nen een zinvolle communic a ook met hun knuffels tieve uitwerking heeft daartoe worden door we schrijven lijstjes van alle plante n en van de kinderen boekjes gedrukt en wordt er e en alle di eren waar je iets mee hebt dat je ook natuurtentoonstelling ingeric ht tenslotte iets met een blaadje sla of een hapje radijs h e bt wordt een selectie van de teksten afkomstig is raar maar het is toch zo dan vertellen de van kinderen van v e rschillend e scholen afge kinderen in tweetallen over een plant uit het drukt in de kinde rkrant plantenlijstje en een dier uit het dierenlijstje jacob vertelt wilde verhalen over olifanten e n 64 m oer 1993 2 vulkanen op tropische eilanden ongelovig mijn konijn is helemaal dol kijk ik hem aan maar hij blijkt met zijn ouders want hij beet in een elektrische draad op die verre plekken geweest te zijn en ziet nu en toen kreeg ie eelt schok valt 5o volt zijn kans schoon daar indruk mee te maken mijn konijn is helemaal dol vervolgens schrijven de kinderen op wat ze hij lag bij de t v verteld hebben kay schrijft over een relmuis mijn konijn is helemaal dol in frankrijk relmuizen blijken echt te be want hij beet in eelt elektrische draad staan hij heeft ze gezien hij heeft er ook over quinte n gelezen dat ze zeven nachten slapen en daarom zevenslapers genoemd worden als kinderen doperwten niet kennis uit boeken en van de televisie ko dan lijken liet net konijnekeutels men aandragen hou ik dat een beetje apart omdat ze vies zijn door te zeggen dat het vandaag gaat over wat en toen moest ik ze opeten ze zelf gezien gehoord en geroken hebben en dan lijken liet liet konijnekeutels dat is belangrijker dan alle boekenwijsheid bij en toen moest ik kotse n elkaar en toen moest ik er nog meer opeten de kinderen de juf en ik staan om de beurt dan lijken liet net korrijnekeutels op en lezen voor wat geschreven is er is een omdat ze vies zijn enorme belangstelling voor elkaars verhalen thama r thamar leest voor desy is een mooie perzische poes soms brengt ze een dooie muis naar mijn ka de tweede dag met je zintuigen op sta p mer dan ligt de dooie muis soms op mijn kussen soms als ik verdrietig ben ga ik naar desy dan komt met een harde tegenwind fiets ik naar de ze op schoot s chool donkere wolken het weerbericht voorspelt regen hagelbuien en zware wind de elisa ook over haar poes ik heb een poes en die herfst is begonnen heet wolfje hij heeft een keer zelfmoord proberen te vandaag gaan we met de kla s op excursie plegen maar dat is hem nietgelukt het is een jon naar het vondelpark geil en hij eet veel als hij klaar is met eten en hij leerkracht ans kijkt bezorgd naar haar gaat liqgen is het net een tapijt als je hein maar schoenen ze heeft niet op zwaar weer gere ianq qenoeq aait gaat hij zingen en kwijlen vies he kend juul wel die heeft haar laarzen en een regenhoedje bij zich roos de springbalsemien is in de winter weg in de de kinderen kome n geestdriftig binn e n en lente komt er een klein bloempje aan dat heel hard lat e n me de spullen zien die ze voor de excur groeit in de lente zitten er knopjes aait en als je sie meegenomen hebbe n opvouwbare kijkers dan de zaadjes er niet afhaalt is voor je het weet de met een kompas erin loepen plastic zakken hele tuin springbalsemien als die knopjes er aan jampotten tel efoonboeken keukenrolkokers zitten dan springen ze open iets later in de lente als scharen schepnetje s lepels je liet dan aanraakt ligt liet pitje aan de andere kant sommige kind e ren h ebben heel s p ec ial e loe van de tuin pen gel e end van hun vader ze zijn bezorgd over het beheer e rvan juul heeft bij het am de kinderen herschrijven hun teksten in de sterdams natuur milieu educatie cen vorm van een rondeel we gebruiken een eer trum potloepen pootloepen verrekijkers en ste zin uit de vorige tekst en schrijven de an een echte microscoop geleend potloepen zijn dere zinnen er nieuw bij doorzichtige plastic potjes met een millimeter voorlezen moet staande op een stoel ieder s chaal op de bodem de deksel is een loep een ziet je dan goed voordragen als een dich kleine beestjes kunnen in de potloep gemak ter begint met een kuchje dan even rond kij kelijk bekeken en gemeten worden de poot ken of iedereen wel luistert en dan heel loepen staan op pootjes en kunnen over stenen duidelijk en mooi voorlezen bij de herha en takjes geplaatst worden een extra uitklap lingszinnen van het rondeel even wachten om baar loepje aan de pootloep is e rvoor om de het e ffect te verhogen details goed te bestuderen 1993 2 m o er 65 het onderzoek in de klas alles wordt grondig bestudeerd foto frederice van faassen voor we op pad gaan lees ik het gedicht de gaan we op pad ik heb voor ieder groepje van reiger nog eens voor het had de vorige keer vijf kinderen een herkenningsvignet gemaakt veel indruk gemaakt en ook nu weer dromen een vis spin spar lieveheersbeestje klavertje de kinderen er bij weg ze willen ook wel eens vlinder de vignetten staan op de werkbladen een reiger aanraken kay vertelt dat hij pro het werkblad is in vier vakken verdeeld in een beerde naar een reiger toe te gaan heel dicht van de vakken is al een zintuig gestempeld ho bij maar de reiger vloog op maartje vertelt ren voelen ruiken proeven of kijken met dat van de reiger die altijd naast de visser staat te zintuig moeten de kinderen beginnen als ze in bedelen ze heeft zelfs reigers gezien die om het park zijn ieder kind een ander zodat ik brood bedelen zeker weet dat ze met gevarieerde zintuiglijke het nieuwe gedicht lees ik twee keer voor e rvaringen terugkomen mijn lijster van jac van hattum veel woorden de kinderen bedenken welke organen en en zinnen klinken heel ouderwets het gaat hulpmiddelen we zullen gebruiken horen over de wind en het wuiven van de klimop oor gehoorapparaat walkman koker cd speler over de vogels die hun veren schudden en de kijken oog verrekijker bril koker loep niet kat die mekk rend likkebaardend de lijster pro alle dingen hebben we bij de hand wat de beert te pakken die zijn nest in t uitbundig walkman en de cd speler erbij doen blijft een hout gebouwd heeft en die een elastieken pier beetje in het onzekere uit de grond trekt de kinderen accepteren die op deze manier gaan we alle onze organen belegen taal met een glimlach hier is een ech langs voelen met je vingertoppen maar ook te dichter bezig met je wang ruiken met je neus dat is duide de verhalen over het mekkeren van de eigen lijk voor het vastleggen van watje ruikt heb je poezen roll en tevoorschijn hoe die miauwen iets om te schrijven nodig p ro even met het als ze voedsel willen puntje van je tong ieder wil wel wat vertellen maar vandaa g we nemen alles mee en gaan op pad de eer 66 moer 1993 2 ste zintuiglijke ervaring komt uit de lucht het wat moet er gebeuren vraag ik ik schrijf begint krachtig te hagelen we steken onze alle plannetjes die de kinderen en ik bedenken tongen uit om de hagelstenen op te vangen en op het bord en breng een ordening aan te proeven meten van de mug de maden en de wormen in in het park geef ik ieder groepje een afgeba een potloepje op de bodem van het potje zit kend stuk van 20 x 20 meter om te onderzoe een maatverd e ling in millimeters hoe moet je ken van die boom tot die struik en dan tot de het water meten vraagt thamar waterkant van de vijver alle groepjes willen ieder een ding uit de verzameling beschrijven wel een stuk aan het water maar ik stuur ook tekenen op de stenciltjes zodat we het volgen een groepje de dichte struiken in al snel noe de keer kunnen drukken men ze het hun landgoed of hun grondstuk drogen van de bladeren in het telefoonboek opgewekt gaan ze op onderzoek uit door door de loep op pootjes alles goed bekijken de modder stappen in de vijver vissen met je de levende dieren weer vrij laten straks tong de stam van een boom proeven vieze een persoonlijk verslag schrijven wormen in je hand voelen takken met door een groepsverslag maken nen voorzichtig beetpakken voorbijkomende honden aaien blaadjes belikken zelfs een brandnetelblad het prikt alleen op je hand niet op je tong beweert gabi ik heb een gou den oorknopje gevonden hoort dat er ook bij vraagt lilian ja dat ook en ook dat stuk rubb e r van een fietsdrager en het visitekaartje dat nat in het gras ligt ook de stemmen van de kinderen maken het moeilijk om alle geluiden een voor een te horen het geluid van de rei ger is anders dan dat van die grote geelbruine gans of van de meerkoete n en eenden vlieg tuigen auto s en een cirkelzaag zijn ook te ho ren ter plaats e tekenen en schrijven over wat ie z iet alles wordt opgeschreven de blaadjes papier hoort ruikt en proeft foto frederice van faassen worden langzaam doornat bemodderd en ge kreukeld maar d a t is niet erg thamar staat te het is een gezell ig geroezemo e s enthousiaste bibberen in haar korte jasje maar gaat dapper verhalen worden aan elkaar verteld sterke door met haar onderzoek ze heeft zojuist ge staaltjes over wat er allemaal geproefd is voor zien dat er maden in de grond zitten ze durft we weg gingen wilde niemand iets proeven ze zelf niet in een potje te doen rory wel die neuzen werden opgehaald nu blijkt dat ie houdt er ook eentje voor zijn mond alsof hij dereen wel wat geproefd heeft ervan zal gaan eten de verslagen worden vo o rgelezen terug naar school in de klas gaan we verder met ons onderzoek de wo rm wil zich vers toppe n oorknopjes kas ta njes wo rmerf wij hebben allemaal din gen gevo nde n het wa s goed weer om t e g aan onderzo ek e n de wo rm en ware n wel een beetje las ti g maar doo r o n ze goede behandeli ng konden tve ze toch we l goed hou den het oorknopje wat we hadden gevonden was echt heel erq nep dat z ag je aan h o e liet was gemaakt we praten over proeven de smaak van vlees en van zoethout het is moeilijk om een smaak te beschrijven wat ook heel moeilijk is is om iets te beschrijven met woorden zonder je hande n 1993 2 moer 67 erbij te gebruiken of het voorwerp omhoog te vaak hore n en daarom d e nuance s van het ge houden het is een kunst om woorden bij die luid goed kennen vieze geur dat rare geluid of de vreemde kleur daarna is d e mus van jan hanlo aan de beurt te vinden malou wil graag voorlez e n maar kijkt even met een definitiezin helpen we elkaar ieder raar als ze ziet dat het g e dicht helemaal uit die iets weet voegt een stukje aan de zin toe tsjilp bestaat wat is een peul een peul is een stukje van een ze leest het dapper voor terwijl de andere plant hard met een punt aan iedere kant hij is een kind e ren verbaasd kijk en ik vraag of e r meer beetje open en je ziet de kuiltjes van de zaadjes ze manieren zijn om het gedicht voor te lez e n zijn nu verrot de binnenkant is glimmend de bui maartje le est als een zi e k musje jacob al s een tenkant dof en vies egypti sc h e mu s en bart al s een spa stisch e mu s elisa kan h eel m o oi d e operamu s d oe n de geluiden geuren en smaken rapmu s lukt o ok uit s tekend we moe t e n bij sommige mani e re n rad e n wat voor s oort mus vandaag de de rde da g gaat h e t over ge luide n er vo o rgelez e n i s d e oud e opamu s d e te l e vi ik zit te prat e n m et de kinderen di e vro eg in sienieuwsl e z ersmus verdrietige mus brutal e de kla s zijn roosje h ee ft een pingpongball e tj e mus het gedic ht van jan hanlo blijkt ee n met een deukj e e rin gevonde n e n laat h et op e n o rme in spirati e bron vo or h e t ve rbinden va n het tafelblad s tuit eren terwijl ze m e ve rt e lt g eluide n met p e rs ona ges zo heeft ee n ge di c ht over ha ar mo e d e r di e op rei s naar china i s waarin sl ec hts ee n woo rd gebruikt i s een b e haar vad er mo e t nu vo or haar e n haar broertj e t e ke ni s voll e we reld voo r de kind ere n ge zorgen thij s luist e rt m ee hij h ee ft to evallig op e nd ook een bal in zijn h a nd e e n gel e tennis bal als d e les b egint nee m ik d e b e ide ball en in we inventariseren met elkaar welke soorten mijn hand geluiden er zijn rommelend borrelend knis ik vraag we lke van de tw ee het hard s te geluid perend tikkend ritselend zoemend en zo zal make n als ik z e van g elijke afstand la a t val meer len we do e n onz e o ge n di c ht e n luistere n er zijn harde en zachte geluiden mooie en goed d e tik van de pingpongbal i s sc h e rp e r lelijke valse en zuivere we maken een lijstje da n d e doffe dr eun van de tennisbal we w e t e n van alle natuurlijke geluiden en een van de niet z eke r we lk e echt harde r klonk kunstmatige geluiden die je hoort vanuit je we gaan ee n g eluids onde rzo e k do e n er zijn bed vanuit je kamer vanuit je huis vanuit je 33 m e ns en in de kla s i e d e r zal ee n ge luid ma straat ken m e t de s pull e n die hij of zij bij zi c h h eeft of met het lichaam we maken een ronde s chaal op h e t bord om de ge luid en t e re g i s tre r en daarop i s i he t z ac htst e ge luid 33 h e t hards te er zijn m ee r harde g e luiden dan za ch te ze li g g en di cht bij e lkaar sn aar h e t lukt toch ee n rangorde a a n te brengen de za chte ge luid en zijn hee l mooi ge rit sel gesc huifel b esc h e id e n tikj es d e h a rde geluiden e en bee t je wr eed om van te sc hrikke n soms zij n de kinderen h e t ni et m et e lkaar een s ov e r de plaats van ee n geluid op d e sc haal vak er i s h e t met e en g o e d we gaan op volgorde van on s geluid in d e krin g zitten i k lees het lied van de zwarte kater van h ans andreus voor de kinderen die zelf een poes hebben mo gen het refrein miauwen omdat ze hun poes een rubberdruk 68 m oe r 1993 2 mom t 9 p s de te keningen en de gedichten wo rden gedrukt op de lim oqraaf foto frederice van faassen al s we uit di e lijstjes ee n geluid ge kozen heb smakk en d ben maken we er een elf over een elf is een mijn broer je g edicht van elf woorde n in vijf regels geluid als blubb er een woord h et soort geluid ni e t end aan het s lapen is dan moe ilijk e ind s mak twee woorden wat maakt dat ge luid drie woorde n ho e klinkt dat ge luid andrea he e ft nog steeds het gedicht van de rei vier woorden ho e i s dat geluid voor jezelf ger in haar hoofd e en woord h e t g eluid ges chreve n in le tt e rs sch reeuwen d gabi schreef de rei g e r alle vogels achterna tikk en d ve rvelend om te horen de regen kraaa a ook o n wee r erbij n iet h ee l e rf le uk we kiezen drie elfen uit om te drukken ze splash moeten gaan over iets uit een van drie ver schill ende categorieen over een dier over een roo sje schree f er twee die op elkaar lijken mens over iets kunstmatige er zijn groepjes die met limografen geluidsteksten en g eluids s nurken d tekeningen drukken er zijn groepjes die plek mijn oma ken drukken waar geluiden voorkomen in s oort zacht zaagje huis in h e t bos op straat ze doen dat met s lape n is dan m oeilijk rubberdruk sara stempelt de geluiden met s nurrrrrk grote stempe ll etters broemmmm sssrrttt pri eeepp 1993 2 moer 69 een limograaf is een houten raampje waarop meegebrachte en geeft daar een mondeling stenciltjes afgedrukt worden met rubberdruk verslag van aan nummer twee daarna mag knippen de kinderen de grotere vormen uit nummer twee hetzelfde ook proeven en kan er dun zelfklevend schuimrubber en drukken die uitgewisseld worden over de smaak ervan met simpele roll ertjes af op deze manier is hierna precies opschrijven wat je verteld hebt een simpele drukkerij in de klas ingericht zorg ervoor dat het je eigen verhaal wordt het gaat immers over wat jij in je mond had de vierde le s we lezen een aantal smaakteksten voor het gaat vandaag over proeven alle kinderen mandarijn het smaakt naar s ap en liet i s zuur e n hebben iets meegenomen wat te proeven is zoet tegelijk dat sap smaakt naar water met een ze laten het me voor de les al zien teentjes smaak dat zuur is koud du s als je een hap neemt knoflook kiwi s zoethout appels mandarij dan krijg je e en rilling o ver ie rug en dat zoe t dat is nen zoute koekjes wortels en uien aardappe niet het zoet van snoep maar het heeft een lekker len snoepjes dropveters zo et zuur smaakje du s de mandarijn is heel lek ik zeg concentreer je en noem het eerst e ker wat je te binnen schiet als ik vraag wat proef de je vanmorgen we gaan in de kring bij rauwe ui scherp alsje proeft en geen z i n hebt dan elkaar in smaakgroepjes zitten vertellen wat s maakt het e en beetje raar ik kan liet niet uitleggen je vanmorgen proefde tandpasta pindakaas want het is al op maar ik vind liet wel lekker als je melk ovomaltine jam brood geroosterd er erg goed naar kijkt komen er tranen uitje o g en brood cornflakes en zo meer som s op pro dukten die bij elkaar horen yoghurt melk en op h et bord teken ik e en cirkel op de omtrek chocomel om dingen te verwoorden moet je komen een aantal smaken te staan zoet tegen vaak een ordening in je ervaringen aanbren over zout scherp tege nover zacht pittig zuur gen en zo m e er van ieder produkt b e pal e n we op welke lijn dat geplaatst moet worden ee n cherrytomaatje tussen zoet en zuur h e t dichtst bij zuur koffie dicht bij bitter en zo verder in de cirkel komen steeds meer verbindingslijnen tussen de smaken te staan ieder produkt he e ft gin de 9 k wel e en eigen lijn nodig als het klaar i s ziet de cirkel eruit als een horo s coop in de vijfde les gaat het over voelen ll hde thijs sjouwt met een knuffelb ee r rond die net zo groot is al s hijzelf zijn vader moest hem we praten over de dingen die we proefden deze keer naar school brengen de ande re kin hoe smeer je pindakaas proefje gemengde ha deren hebben meer bescheiden spullen mee gelslag ook apart doe j e wel of ge en boter on gebracht om aan te voelen een pauweveer een der de pindakaas maak je de chocolademelk huishoudrasp smurfensnot nog meer knuf zelf of komt die uit een pak hoe ziet de jam fels lapjes eruit je kunt b eter over een smaak praten als we gaan in de kring zitten in volgorde van de j e je de situatie waarin je iets proefde herin lengte van onze har e n maartje moet daarvoor nert ik ben niet tevreden met algemeenheden haar ingewikkelde vlecht loshalen zodat we als lekker of vies het blijkt heel moeilijk een haar haar kunn e n meten 8 5 c m dat is het precieze beschrijving van een smaak te geven langste er zijn nog een paar kinderen met lan maar de kinderen l eren wel beter hun e rvarin ge haren ik hoor bij de kortste haren een ge gen te verwoorden volg van deze opstelling is dat alle meisjes en de kinderen gaan nu twee aan twee tegen alle jongens bijelkaar zitten jongens hebben over elkaar zitten nummer een proeft van het over het algemeen toch kortere haren jacob 70 moer 1993 2 vertelt wel hoe lang zijn haren vroeger waren schedeldoosje een schedeldoosje is een hoofdge de vertelronde gaat over de voorbeelden die je deelte van skelet met water en bloed voor ie brein je hebt voor de manier waarop je haren gekapt bewaart er je gedachten in zijn bij de jongens zijn dat voor mij vreemde namen uit de popmuziek de meisjes spiegelen we schrijven vandaag een gedicht in tegenstel zich aan nichtjes en vriendinnen we praten lingen de vorm is over alle manieren waarop je haar in en uit de ie regel wat heb je bij je en hoe voelt het krul gemaakt wordt sommige kinderen ken ze regel wat gebeurt er als je het betast nen de krulspelden en krultangen wel maar 3e regel begint met maar en beschrijft het hebben er nog nooit krullen van gehad we tegenovergestelde van regelren 2 praten ook over hoe je er uitzag toen je baby 4e regel wat gebeurt er met dat tegenoverge was had je toen al lang haar we bekijken el stelde gevoel kaars kruinen er zijn kinderen met drie krui se regel begint met een dichterlijke uitroep nen het verschil tussen kort s tekeltjeshaar zoals oh of ach maar het mag natuurlijk kroeshaar en een lange paardestaart is goed te ook beginnen met zoiets als grrr voelen ook de haren die met lak of gel be werkt zijn voelen anders aan mijn kniickebrod is ruw en hard pijn in mijn mond als ik liet eet ik lees het gedicht biologie voorde jeugd van leo maar met in ieder kuiltje boter vroman voor smul ik krakend en knarsend het gaat over hoofdhaar als knolgewas en oh en dat met honing hoeveel cellen daar in verwerkt zijn over de hersenen en de biljoen taferelen die onder het mijn knuffeldier is wollig en s tug haar zitten ontstelt u dus zulk vergezicht houdt ik draai hem de nek om als ik verdrieti g ben dan uw schedeldoosje dicht maar ik knuffel hem toch oo k we l de kinderen maken een definitiezin ove r want hij kijkt zo lief naar me ach wat ze ur ik nou lui leeft to ch niet maar liet voelt wel zo de ervaring en de geschiedenis van de erv a ring zijn beide nodig om iets goed te kunnen verwoorden alsje vertelt hoe iets voor jezelf is kun je gebruik maken van je eigen deskundig heid op dat punt daarmee schrijf je en nie mand kan zeggen dat wat je schreef onjuist of fout is een boek en een tentoon s telling vandaag is het de laatste les en moet alles af we beginnen met het le zen van de kinder krant het is belangrijk dat de kinderen lezen mintbladeren wat in andere groepen en op andere scholen ik ging met tibor en zijn vader en moeder geschreven is per tweetal krijgen de kinderen naar een wild stukje natuur een bladzijde uit de krant voor zich om daaruit een stukje tekst te kiezen dat hun aandacht daar gingen we wandelen we zagen mint trekt ze kiezen het omdat ze het zelf ook planten we hebben de bladeren van de meemaakten of omdat ze de situatie herken plant geplukt en versnipperd daarna in nen een theezakje gedaan en thee gezet we praten verder over dingen die je zelf in de jurrien natuur vindt en die je kunt eten eerst komen de kinderen niet verder dan bramen en beuke 1993 2 moer 71 nootjes na gerichte vragen komt iedereen los en de gedroogde bladeren en takjes in plastic en blijken er in de vakantie of in de geboorte zakjes eronder landen de meest uiteenlopende dingen gevon het gedrukte boekje wordt geraapt en ge den te worden in de natuur het gaat mij om niet daarna lezen we bladzijde voor bladzijde het contrast tussen de groente die uit de super het boek voor en geven commentaar stellen markt komt en die door de kinderen nauwe vragen en vertellen naar aanleiding van de te lijks als natuurlijk e rvaren wordt en de dingen keningen dat laatste is moeilijk want je mag die je zelf plukt en vindt en die je kunt ete n niet zeggen wat er al te zien is een tekening vooral in de vakanties is er ruimschoots ge le zorgt altijd voor associaties en die moeten we genheid om slakken mossels en vreemde gebruiken om weer nieuwe dingen te kunnen vruchten zo uit de natuur te eten op het bord schrijven maken we een ordening van die dingen een zelfgemaakt boek en een tentoonstelling ook maken we weer een definitiezin zijn zinnige produkten van de taalles als je door een wesp ges tok en wordt schrik je eerst en je voelt pijn en daarna zwelt het op en ga je h eel stap voor stap naar kwalitei t hard huile n en duik je in h e t zwembad en je z wemt terug j e haalt hetgij eruit en doet er az ij n op zo maar iets opschrijven over een onde rwerp zo n zin is het produkt van het doordenken dat de juf of d e meester opgeeft als een opstel van de hele klas ook e en grapj e van iemand of een werkstuk kan ei g enlijk niet maar eerst die zegt dat je dan in een zwembad duikt luis t eren naar een gedicht dan e en ordening in krijgt een plaats er moet dan wel bij komen je herinneringen maken door een lijstje te ma staan datje eerst terugzw e m alvorens je h e t gif ken het uitwisselen van erv aringen op s chrij eruit haalt anders klopt de zin niet er is ve r ven wat je eerst verteld hebt levert wel goede schil van mening of de angel van de wesp in je geschreven woorden op nog mooier is het arm blijft steken of niet om die woorden vervolgens in een bijzondere vorm als een gedicht te herschrijven we discussieren over de spu ll en die in de na ik zorg er voor dat de kinderen zich niet in tuur achter blijven e n die daar niet horen kip fa ntasiee n ve r li ezen er moet ee n rel a ti e blij pebotjes bijvoorbeeld wel of niet een kippen ven bestaan tussen wat ze zelf ervaren h e bben begraafplaats onder aan de flats en wat ze in een gedicht schrijven de kwali teit van de obse rvatie verbetert door de nood botjes zaak er in een bijzonder e vorm over te schrij in de bijlmer lagen he e l veel botjes want daar s taan ven de kwaliteit van het schrijven is hog e r als he el veel flats al die mensen gooi en die afge kloven je op e en goede manier gebruik maakt van al botjes op de gro nd want ze z aten te barbec uen en je zintuigen gooiden die troep zomaar even door de railing als iede reen da t do et kom e n er bergen bo jes ee n soo rt noten en li teratuur b egraafplaats zonde r aarde dat kan toch niet sara de kinderkrant is een uitgave van de skva in amsterdam amsterdamse scholen kunnen daar ik vind dat je botjes weg mag gooi e n of je moet ze een aantal exemplaren voor gebruik in de klas begrave n want het is toch iets natuurlijks het blilfit gratis bestellen natuur daar kan je niks aan veranderen en dan de gedichten die worden genoemd in deze les komt sara weer jeemigdepeemig dat is helemaal nie t senserie zijn gekozen uit waar want als iederee n dat z ou doen dan wordt het als je goed om je heen kijkt zie je dat alles ge to ch vies als je het gewoon in een beekje gooit dan kleurd is amsterdam em querido s uitgeverij ve rrot en ve rgaat h e t h e el s n el t 990 j aco b faassen h enk van nieuwsgierig naar onze na na de pauze maken we de tentoonstelling af tuur werken met gedichten in liet natuuronderwijs met alle in het net geschreven teksten gedruk amsterdam skva 199 1 te teksten tekeningen op kartonnetjes geplakt visch e a werken met taaldrukken ervaringen en ideeen baarn bekadidact 1993 72 m oe r 1993 2