Nog beter lezen? Beginnende lezers in de volwasseneneducatie.

recensi e wat is beter lezen be ter l ez en heeft als ondertitel een cursus voor beginnende volwassen lezers in het nederlands de term cursus is een beetje jeanne kurvers misleidend in dit geval beter lezen is geen alfabetiseringsmethode en is dus niet bedoeld nog beter lezen om analfabeten te leren lezen de cursus is bedoeld voor cursisten die het p ri ncipe van beginnende lezers in de de sc h riftcode onder de knie hebben niet voor cursist en die dat nog moeten leren bet er volwasseneneducatie l ezen is beter te omschrijven als een se ri e tek s ten met verwerkings opdrachten b e doeld voor a ll o c htone volwa s senen die de e erste stap op weg naar l e e svaa rdigheid hebben g ez e t de se ri e teks ten is te gebruiken naas t m ari lene gathier dorine de kruijf b ete r ee n a lfab e ti s eringsmethod e en is vooral l ez en curs u s voo r beginnende volwasse n leze rs in bedo e ld om de le es vaardigheid van d e cursis h e t ned e rlands bussum coutinho 1996 t en t e v erg roten teks tboek 7 5 blz isbn 90 6 2 83 01 5 3 b e te r lezen be s taat uit een tekstboek ee n f19 50 oefenboek 2 o8 blz isbn 90 6283 o efe nbo ek en een handleiding voor de docent oio r f39 5o docentenhandleidin g 126 blz in h e t tekstboek sta a n 4 2 verhalen opklim isbn 90 6283 017 x f29 50 mend in mo e ilijkheidsgraad van alfabetise ri ngsniveau ttot niveau 3 volgens d e niveau omsc hrijvingen van het sv e liemberg e a een tijdje geleden kwam ik een alfabetise i99i de eers te tekst is kort 25 woorde n en ri ngsgro ep binnen de meeste cursisten in de ruim gezet geleidelijk aan worden de teksten groep hadden ruim een jaar alfabetise ri ngson wat langer en de pagina opmaak wat com derwijs achter de rug en war e n bezig in pacter te mpo het verv olg op het alfabetise ri ngs deel h e t o efenboek heeft per tekst ongeveer 743 van wat in de wandelgangen het ncb zeven oefe ningen op twee niveaus d e wat pakket wordt g e noemd tholen e a i99o eenvoudiger oefeningen met een ster moet om met een a a ntal cursisten no g wat een i edereen kunnen maken de twee sterren voudige leesstof te herhalen had de doc ente o efeningen zijn voor cursis ten die al wat meer be t er l ezen uit de kast gepakt elk e les behan aankunnen daarnaast zitten er extra o efenin delde ze met een groepje cursisten een tekst gen als kopieerblad e n in de handleiding deze keer pakten de cursis ten tekst 6 d e bedo e ld voor cursi sten die wat sneller zijn en b ri l de hoofdp e rsoon in dat verhaal kan zijn of extra oefeningen nodig hebben leesb ri l niet vinden e n vraagt zijn vrouw m e e in het algemeen ged eelte van de do ce nt e n te zoeken die weet waar de b ri l is op zijn handleiding wordt kort vermeld wat de c ur neus de docente las de tek st een keer voor s us vooronderstelt c ursi s ten moeten eenvou dri e cursisten zag ik in de lach sc hieten wat dige e enlettergrepige woorde n kunnen l ezen e en mooie maar eenvoudige maat voor tekst v ertrouwd zijn met hoofdletters e n inter begrip dacht ik die hebben de ke rn van het punctie en mondeling voldoende vaardig zijn verhaal waarschijnlijk begrepen nu nog kij om de tekst te begrijpen als de do c ent die ken of ze de tekst ook zelfstandig kunnen voorleest en e nkele moeilijke woorden heeft lezen de vierde cursiste protesteerde hoe uitgelegd globaal gesproken moeten de cur kun je nu iets gaan zoeken als je je b ril niet op sisten bijvoorbeeld ee n z ekere woorde nschat hebt dan zie je toch niks haar was ontgaan tholen e a r99o achter de rug hebben en al dat het om een leesbril ging een eind gevorderd zijn in 7 43 of een and ere alfabetise ringsmethode daarna volgt een alge mene beschrijving van de wijze waaro p 1997 2 moer 69 docenten met de teksten zouden moeten z ulle n h e bben d a t ee n te ks t nog ni et af i s e e n werken en van het type oefeningen bij de lezer zal bijvoorbeeld toch wi ll en weten hoe teksten in het specifieke gedeelte wordt elke het afgelopen is met het kind dat een slokje tekst voorzien van een korte handleiding van de glorix nam voor de docent volgens een tamelijk vast de opbouw van het werken met de teksten stramien een suggestie voor het mondeling is h e lder en terzak e introductie van de tekst inleiden van de tekst suggesties voor verkla in de vorm van activeren van voorkenni s ring van moeilijke woorden een paar globale voorlezen en verhelderen van mogelijk onbe vragen na eerste lezing suggesties voor een kende woorden aftasten van globaal tekst gesprek naar aanleiding van de tekst en een begrip en verv olgens oefeningen op tw ee korte typering van de oefeningen bij de tekst ni veaus voo r d e twee typ en curs i s te n die er het laatste gedeelte van de handleiding bestaat vaak in een groep zitten cursisten die al uit de kopieerbladen met extra oefeningen kunnen lezen en cursisten die nog een hele tijd nodig hebb e n voor ze voldoende vloeiend luchtige reality lezen als eenvoudige oefeningen worden vooral woordidentifi c atie oefe ningen gebo d e me este tek s te n in het tekstboek af en toe d en van het ty pe zoek het goede plaatje bij wordt g ebruik gemaakt van authentiek mate het woord of zoek de goede zin bij het ri aal zijn heel g es c hikt voor beginnende plaatje meer op tekstbegrip ge ri cht zijn de le zers ze zijn e e nvoudig v a n taal en opbouw oefe ningen met waar niet waar vragen d e de plot is helder ze zijn vaak ge estig en de me erkeuzevragen e n de invuloefeningen aan meeste zijn van het ty pe luchtige reality d e c hronische b ehoefte aan oefeningen voor veel v a n de beschreven voorvall etjes en inci gedifferentieerd werken komt de cursus dan dente n komen mij tenminste bekend voor de ook a a rdig tegemoet po e p aan de s choen en het zoek e n naar de bril of erger grijpen naar de verkeerde sham kilome te rs maken poofles melk die overkookt treinkaartj e s die onvindbaar blijk e n net als de conducte ur zich toc h is dat laatste ook meteen het punt waar meldt o f kinderen die verdwalen in het de c urs u s naar mij n idee e n igszins o n even warenhui s zelfs ee n va ri ant op de buurman wi c htig is de verhouding tuss en daadwerke die zi c h in h e t huis vergist ke n ik uit eigen lijke le esstof en oefeningen d aar omheen valt e rvari ng als ik niet al te afwijkend ben ze er uit in het voordeel van d e laatste er moeten de t ek s ten bij veel lezers al snel wordt in de praktijk waarschijnlijk veel meer soo rt g elijke erva ri ngen oproepen tijd b esteed aan het maken van d e oefeninge n voor vee l b e ginne nde tw eedetaa ll eerders dan aan lezen het werken met een tekst in kome n daar no g de klein e misverstanden een alfabetis eringsgroep wordt in de hand rond verke e rd geinterprete erde woor den bij l e iding geschat op tenminste e en a twee uur zone is iet s ande rs dan st ri p e en verke erd afhankelijk van de groep en de moeilijkheid s geint e rpreteerde aanbieding er stond vanaf gra a d van d e tekst eventueel ook te verde fl i9 of de confrontatie m et al te mo eilijke l e n over meerd ere lessen dat b etekent voor b eric ht e n ik moet w el honderd jaar op l es de gro e p die d e overgang mo e t zien te maken ve rzucht jana dan ook ergen s in e en teks t van hakkelend s pell end en woordje voor b eid e k enmerken maken dat de teksten h e r woordje lezen naar geautomatiseerd e n kenning op zu ll en roepen en da a rmee al s nel vlo e iend een tek st lezen dat ze v e el te veel e en appel zull en do e n op s pontane reactie s o e fe ninge n m a ken terwijl ze eigenlijk v eel dat i s een plezi erige bijkom stigh eid in onder te ks ten op e en red e lijk eenvoudig niv e au wijss ituaties waar het leren spreken in het zoud en moeten lezen en zoveel mog e lijk nederlands als tweede taal ee n belangrijk lestijd aan het l ezen zouden moeten besteden ond e rwij s doel is kortom ov e r het algem ee n de oefeningen m et een ster althans de eerste zijn h e t leuke te kst e n het enige nadeel v an tw ee zijn weli s waar oefeningen in woord de beperkte omvang van de teksten is dat herkenning maar vergeleken met het lezen cursi sten bij sommige teksten het gevoel van een tekst gaat het steeds om maar weinig 70 moer 1997 2 woorden als oefening in sne lle en vlotte hiervoor ik ben het dan ook van harte eens woordherkenning blijft lezen toch de belang met bastienne tholen die in het voorwoord rijkste oefenvorm bij het tekstboek van 7 5 bij deze cursus kilometers maken als een van pagina s met vooral ko rt e teksten hoo rt een de belangrijkste oefenvormen voor begin oefenboek van 2 o8 pagina s ik had die ver nende lezers typeert houding graag omgekeerd gezien op dat punt biedt de cursus nog s teeds niet genoeg tot beslui t ervaringen b ete r lez e n is een mooie en zinvo ll e aanvull ing bij het bestaande alfabeti s e ri ngsmate ri aal het docenten zijn over het algemeen blij met het voorziet in een grote behoefte en is plezie ri g materi aal en de differentiatiemogelijkheden in het gebruik de i llus traties van fred de die de cursus biedt maar sommigen ste ll en heij zijn aardig en over het algemeen heel vast dat de overgang van teksten op niveau i duid elijk voor beginners d e uitgever had het naar teksten op niveau 2 te s nel en te abrupt overigens wel mog e n a a ndu rv en hier en daar is cursisten krijgen nu twaalf ko rte tekstje s wat kleur aan te brengen in de volwassenen op alfabetise ringsniveau zaangeboden naar edu c atie is toch al zo ve el zwart wit schatting in totaal ongeve e r de omvang van de auteurs hebben lat en zien dat ze aardige eenderde deel van deze tek s t terwijl ze waar teks ten voor beginners kunnen maken laat schijnlijk tenminste twaalf boekje s op dat de uitgever er nog een reeks boekj e s aan toe niveau zelfstandig hadden moeten kunnen voegen eventueel met een zeer bescheide n lezen desnoods in een de el van de tijd dat ze aandeel oefeningen er zijn va s t nog m ee r nu v e el oefeningen zitten te maken onderwerpen die zich lenen voor bes c hrij downing i9 7 3 die ooit e en vergelijkend ving op het niveau van beginnende lezers in onderzoek deed naar alfab e tiseri ngsonderwij s een tweede taal en anders drage n cursisten aan volwassenen in vers chillende landen stel wel onderwerp e n aan voor wie een goed oor de vast dat globaal gesproken in het aanvan heeft voor universele th e ma s e n e en goed e kelijk leesonderwijs in veel landen redelijk hand van schrijven voor beginners veel energie wordt gestopt in d e fase waa ri n het a lfabetis ch p ri ncipe de klank letterkop lite r atuur peling en de elementaire leeshandeli ng let ter voor letter spe llend lezen wordt geleerd downing f comparative reading new york en veel te weinig tijd in de fa se die daarop zou mcmi ll an 1973 moeten volgen een tijd lang le kker veel liemb e rg e i s m b tholen do e l e n ned e r lezen het gevolg is dat volwas senen de ne t lands als tweede taal amersfoo rt sve i99r verworven vaardigheid snel weer verleren thol e n b e a ee n z e kere woordenschat 7 43 omdat ze te weinig in de gelegenheid zijn te mpo de kop e rop utre c ht ncb 1 990 geweest le eserv aring op te doen ik denk dat dat waar is in elke alfabetiseri ngsklas zou daarom flink wat eenvoudig lee smate ri aal voorhanden moeten zijn voor continu gebruik dan kan een do c ent met grote regelmaat cursisten laten lezen in teksten en boeken a ll een of in tweeta ll en naar mijn idee biedt ook dat een doeltreffe nde moge lijkheid tot differentie ren ook als docenten niet elke minuut de gelegenheid hebben om te controleren wat cursisten precies gelezen h eb be n z e ke r wanneer af e n toe op ee n eenvoudige manier nagegaan kan worden of een cursist de ke rn van een verhaal begrepen heeft zoals in het voorbeeld van de b ri l 1997 2 moer 71