Documenten
emile nieten normaal functioneel spellingonderwijs spellingonderwijs in moer 1979 1 kwam het grammatica onderwijs aan de orde in het onderstaande artikel gaat emile nie n in op het spellingonderwijs hij gaat het traditionele dictee te lijf met als breekijzer het principe van de normale functionaliteit wil hij nu ook nog het dictee afschaffen vraagt de verontruste lezer zich misschien af ja de hermansen pollen van peschens en kousbroeken worden door de auteur daarom alvast gewaarschuwd hier volgt weer zo n cultuurondergravend betoog afschaffen ja maar nie n zet er in zijn artikel een zinvoller spellingonderwijs voor in de plaats hij komt met voorstellen voor een longitudinaal leerplan spelling gebaseerd op het principe van normale functionaliteit een pleidooi voor een attitude vormend leerplan waar het mijns inziens hoort in het schrijfonder wijs als geheel samenvatting h e t h e ilige hui sje van d e spel l ing dit artikel bestaat uit twee delen het eerste deel is tamelijk theoretisch ik probeer bij voorbaat als eerste stelling bij zijn doctoraalscriptie geeft wat emotionele reacties te ondervangen en verder popeijus 1978 van twee onderwerpen heeft leg ik uit wat ik met de term normaal functioneel iedereen verstand namelijk van taal en onder bedoel ten aanzien van spellingonderwijs wijs vandaar dat er sprake is van een tragedie het tweede deel is praktisch ik geef een schets soms klucht op het gebied van t spellingonder van een leerplan voor spelling deze schets bevat wijs twee nieuwe elementen mijn leerplan probeert hij is niet de eerste die dit opmerkt twaalf jaar de leerling tot een bepaalde houding ten aanzien eerder schrijft stutterheim de spelling kan het van zuiver schrijven te brengen mijn leerplan gemoed in lichterlaaie zetten en het verstand ver rengt het spellingonderwijs terug naar de plaats duisteren dit is in het verleden door talloze reac 3 lies op voorstellen tot wijziging overtuigend be dan zou toch iedereen wel behoorlijk kunnen wezen gedurende de laatste maanden hebben ve spellen en hoe moeten we dan onze intellectuelen len zich gedrongen gevoeld daarvoor opnieuw selecteren neen de spelling als machtsmiddel empirisch materiaal aan te dragen stutter mag vooral niet verdwijnen heim 1967 blz 3 hij schrijft dit naar aanleiding van de vele reacties die de voorstellen van de ne wie verder leest is dus gewaarschuwd hier volgt derlands belgische commissie voor de spelling van weer zo n cultuurondergravend betoog dat na de bastaardwoorden toen uitlokten reacties die het zo voortreffelijke opstel en het zo geliefd ge mijns inziens een briljant hoogtepunt van verdwa zelschapsspel zinsontleder nu ook nog het dic zing vonden in het boekje soep lepelen met een tee wil laten verdwijnen hermarsen pollen van vork mulisch 1972 maar ook dat hoeft ons niet peschen en kousbroeken let op uw saeck te verbazen in 1949 had royen in zijn historisch overzicht van de spellingstrijd van de dertiger ja normale functies van foutloos spellen ren al geschreven enquetes stellen letterkundi gen in de gelegenheid zich solied te blameren het breekijzer waarmee ik het traditionele dictee roger 1949 blz x in moer 1978 6 kan men te lijf wil gaan is het principe van de normale op bladzijde 15 nalezen dat de huidige letterkun functionaliteit ten brinke 1976 en bonset digen zich zo n soort gelegenheid nog steeds niet 1978 als we dat principe in verband willen laten ontgaan ausum 1978 en als het zo al brengen met het spellingonderwijs moeten we gaat met het opstel en met de grammatica dan vooraf wel enkele opmerkingen maken tegen dit kun je nagaan wat er gaat gebeuren als er iets ge principe wordt wel eens ingebracht dat het toch zegd wordt over het spellingonderwijs niet mogelijk is om rekening te houden met het deze traditionele en bijna collectieve verdwazing belang van iedere individuele leerling ik denk dat rond het taalonderwijs in het algemeen en rond dit bezwaar geen rekening houdt met het feit dat het spellingonderwijs in het bijzonder is niet zon het principe alleen maar kan werken in een con der gevolgen gebleven hoewel het zuiver leren crete situatie leerstof op zich kan niet op nor schrijven op de basisschool veel tijd in beslag male functionaliteit onderzocht worden men neemt heel wat meer dan grammatica bijvoor kan alleen bepalen of leerstof voor een bepaalde beeld wordt er erg weinig onderzoek naar ver groep leerlingen in die en die school op dat en richt in de uitgebreide literatuurlijst van po dat moment functioneel is of niet de gaten van peijus kom je maar enkele namen tegen cohen de functionele zeef worden dus groter naarmate en kraak kooreman oudkerk pool en van der de groep van belanghebbers groter en of de tijds velde spelling is een gevaarlijk onderwerp maar duur waar het over gaat langer wordt dat bete behalve dat er weinig onderzoek naar spelling kent in ons geval als we het hebben willen over wordt verricht wat voor cohen en kraak aanlei een leerplan voor de leerlingen in nederland dat ding was om voorlopig elke spellingwijziging af te we ons niet bezig willen of kunnen houden met wijzen cohen 1972 blz 39 of minstens te ont vragen als is het memoriseren van de schrijfwij raden er is ook weinig aandacht voor de prak ze van uitweiden nu normaal functioneel ik tische situatie van alle dag in de school het hoop overigens dat straks duidelijk zal zijn dat krachtig betoog van van der velde om het onder dit soort vragen volstrekt overbodig is een vraag wijsmateriaal voor het spellen te laten aansluiten die ons wel bezig moet houden is bijvoorbeeld bij de vrije uitingen van het kind van der velde deze is het belang van zuiver schrijven voor alle 1956 heeft de dreumesen enigszinsen en on nederlanders even groot en daarbij aansluitend middellijks geenszins vermogen uit te roeien waarin is dat belang dan gelegen nog een laatste opmerkelijk feit dat met de hei wie dit soort vragen stelt krijgt gewoonlijk een ligheid van het spellinghuis iets te maken heeft aantal zeer traditionele antwoorden vanwege de nog geen twintig jaar na de uitvinding van de sollicitatiebrief vanwege ingezonden brieven elektronische rekenmachine mag dit hulpmiddel maar zelfs de meest verstokte traditionalist kan al bij enkele examens worden gebruikt maar niet waar maken dat een nederlander ooit bui pleit er eens voor dat het driehonderd jaar oude ten school te maken krijgt met de noodzaak iets hulpmiddel bij uitstek voor de spelling het woor dat gedicteerd wordt zonder hulpmiddelen op te denboek op de examens mag worden gebruikt schrijven waarbij die eerste versie ook meteen d e 4 definitieve is kortom dictees bestaan om zich welke eigenschappen kunnen we in die twee laat zelfs wille en d i enen alleen schoolse doelen ste situaties onderkennen die van enige relevan die schoolse doelen zijn trouwens erg duidelijk tie zijn voor ons doel een normaal functioneel punten verzamelen en selecteren in popeijus leerplan ontwerpen voor spelling 1978 wordt duidelijk aangetoond dat zwak op de eerste plaats is het opvallend dat alle si spellen correleert met zwak taalvermogen en dus tuaties waarin mensen zich schriftelijk tot ande weer met zwak sociaal of met dialectisch milieu ren richten gekenmerkt worden door de vrijheid blz 23 e v dictees zijn dus machtsmiddelen van de schrijver om zijn eigen woorden te gebrui waarvan je n i ets leert dan de levenslange herinne ken dat is niet geheel onbelangrijk want dat nu ring aan de afschuwelijk ingewikkelde regel juist is een van de aanbevelingen die van der vel waarom koninginnedag geen vijfde n krijgt en de doet voor het spellingonderwijs terug naar de velen houden er een levenslang minderwaardig vrije schriftelijke expressie heidscomplex en angst om te schrijven aan over op de tweede plaats is een schrijver in de werke een succesrijk stukje onderwijs dus lijkheid altijd vrij om zoveel hulpmiddelen te ge wie werkelijk wil weten wat het belang van zui bruiken als hij maar wil hij kan woordenboeken ver schrijven is zal zich eerst moeten realiseren raadplegen hij kan een probleem met anderen dat spellen iets te maken heeft met schrijven je bespreken hij kan zelfs complete voorbeelden moet je dus eerst afvragen waarom en wanneer van brieven in boekvorm kopen kortom nimmer mensen eigenlijk schrijven ik kan mij de volgen is hij in de situatie dat hij allerlei subtiele regels de situaties indenken voor alle woorden uit het hoofd hoeft te weten mensen schrijven dingen op als een soort geheu op de derde plaats moeten we niet uit het oog gensteuntje voor zichzelf aantekeningen uittrek verliezen dat in het geval van langere geschriften sels schema s en boodschappenlijstjes er over het algemeen een vrij lange voorberei mensen schrijven dingen op voor zichzelf omdat dingstijd aan het schrijfwerk voorafgaat ofwel ze dat gewoon leuk vinden invallen gedichtjes men schrijft zoals bij verslagen en notulen over misschien zaken waar men al aardig wat van weet mensen schri j ven dingen voor anderen op omdat ik denk dat we nu een aantal elementen van ons i f de afstand of de conventies direct contact on leerplan bij de hand hebben leerlingen moeten mogelijk maken persoonlijke correspondentie en leren om met alle hulpmiddelen te schrijven in alle zakelijke brieven hun eigen woorden over zaken waar ze mee bezig tenslo tt e schrijft een aantal mensen min of meer zijn voor hun beroep schrijvers journalisten weten de vraag is wat moet men geleerd hebben om schappers e d dat te kunnen alleen in de laatste twee gevallen heeft het fout ik denk dat het niet goed mogelijk is deze leer loos schrijven enig belang voor de schrijver wie stof anders te kwantificeren dan in het dagelijks de slordigheid en de zeer persoonlijke afkortin gebruik spellen moet men leren door vooral re gen en dergelijke kent van eigen aantekeningen gelmatig te schrijven met dat regelmatig schrij weet dat de meeste mensen zich in de eerste ven kan men niet vroeg genoeg beginnen ik ben twee gevallen erg weinig aantrekken van de spel het in deze eens met van calcar kleuters al moe lingregels zo lang iemand het zelf maar l ezen ten eraan wennen om te schrijven om vast te kan is het immers goed in die gevallen echter leggen wat hun bezig houdt in een lepelboek in dat iemand zich tot anderen richt kan het gebeu een eierenbakboek e d van calcar 1977 blz ren dat hij of zij op de spelling wordt aangeke 152 e v ken door die anderen zelfs dat zij daarop een wanneer het kind met lezen ook schrijven leert oordeel baseren dan is het dus in het belang van dan moet dat doorlopende schrijfproces door de schrijver dat hij foutloos spelt in ieder geval gaan naast het leren schrijven m oet het creatieve dat hij binnen de tolerantiegrenzen van zijn lezers schrijven in wat voor spelling dan ook ge blijft wat wij onze leerlingen zouden moeten le woon doorgaan lang heb ik gemeend dat het ren is dat zij in staat zijn om dat te doen en dat hanteren van als het ware twee naast elkaar be zij gemotiveerd zijn om dat te doen staande systemen iets op te schrijven het eigen systeem van het kind en het officiele spellingsys teem dat het kind moet leren tot verwarring zou 5 leiden inmiddels heb ik echter de hand kunnen beoordeling betreft fouten tegen de schrijfwijze leggen op een aantal voorbeelden van schrijfpro van een onveranderlijk woord tellen vier maal zo dukten van kinderen die twee systemen hanteren zwaar als fouten tegen werkwoordsvormen de en nu blijkt de angst voor verwarring erg overbo eerste soort fouten kun je door op te zoeken im dig mers altijd vermijden er wordt in verband met een kleine toelichting bij de voorbeelden in en de spelling altijd ruim voldoende tijd voor een geland is een grootscheeps onderwijsexperiment werkstuk gegeven met spellingonderwijs uitgevoerd met het initial deze laatste eis ruim voldoende tijd bleek een teaching alphabet zie cohen blz 35 van de moeilijkst te verwezenlijken eisen wij ma omdat de engelse spelling sterk morfologisch is ken op onze scholen onze leerlingen slordig door en omdat leren lezen en spellen aanvankelijk erg veel te veel schrijfwerk van hun te eisen in veel te veel met fonetiek te maken heeft was leren lezen korte tijd proefwerken heet dat dan aangezien en spellen voor engelse kinderen erg moeilijk de collega s van de andere vakken meestal niet daarom werd in het experiment een sterk fonolo bereid zijn om deze afspraken over te nemen gisch alfabet met 45 letters ingevoerd voor het sommigen de goeden niet te na gesproken schrij aanvankelijk lezen zie afb 1 met deze spelling ven liever ingezonden brieven in de krant dat het ieren de kinderen ook schrijven zie afb 2 op met het nederlands zo slecht gaat in dit land de afbeeldingen 3 t m 5 zien we hoe de kinderen wordt het aanbrengen van een goede attitude langzaam van de ene in de andere spelling over voor de verzorging van schrijfklussen niet bevor gaan derd latitudinaliteit is moeilijk een dergelijk systeem heeft opmerkelijke voorde we kunnen nu gaan bekijken hoe een attitude len en zou er in de nederlandse situatie ongeveer bevorderend leerplan er uit zou kunnen zien de zo uitzien genoemde doelstellingen zijn meteen een samen de kleuter krabbelt en tekent vatting van dit eerste deel vanaf de eerste klas mag men aannemen dat er in de dagelijkse krabbels en tekeningen woorden e e n deel raam leerplan voor s pell i ng gaan opduiken waarschijnlijk zijn dat eerst de woorden die kooreman klankzuiver noemt doelstellingen kooreman 1976 blz 29 althans die zullen het de leerling heeft ervaren dat spelling een nood eerst herkenbaar zijn zakelijke systematisering is van de algemene taal vanaf klas drie lijken mij een aantal cursorische ten behoeve van schriftelijk contact met anderen oefeningen en lessen in de voornaamste spelling de leerling is in staat en gemotiveerd de normale regels noodzakelijk dit is uiteraard de tijd waar hulpmiddelen voor de spelling woordenlijst de vws vereniging voor wetenschappelijke zoekkaarten deskundigen te gebruiken spelling het meeste winst zou kunnen behalen de leerling weet wanneer en in hoeverre foutloos hoe minder ingewikkeld de regels hoe minder spellen in zijn belang is cursorische lessen er ingestoken behoeven te wor de leerling weet wanneer en waarom schriftelijk den contact te prefereren is boven andere vormen van met van der velde zou ik ervoor willen pleiten communicatie de spelling van de werkwoorden naar het einde van de basisschool te verplaatsen en dan nog ordening van het leerproces met behulp van zoekkaarten die elke leerling net 4 6 jaar als het woordenboek altijd mag gebruiken de leerlingen leggen liefst dagelijks met behulp na de basisschool lopen de hoofdlijnen van dit van tekeningen en krabbels vast waar het in systeem gewoon door ik illustreer dat maar aan school over gaat of wat hun bezig houdt werk de hand van de afspraken die ik met mijn eigen wijze zie van calcar 1977 leerlingen had gemaakt mavo havo vwo 6 8 jaar alles wat voor een ander bedoeld is moet fout de werkwijze van de kleuterschool loopt gewoon loos zijn gespeld dat geldt ook voor antwoor door naast het aanvankelijk lezen en schrijven den op vragen e d het is verplicht altijd een het verwerken in de tekeningen en krabbels van woordenboek en als je wilt ook de zoekkaarten echte woorden behoeft gewoonlijk nauwelijks ge voor de werkwoorden bij je te hebben wat de stimuleerd te worden indien gewenst kan me n 6 i f y co had a txb l sed paul y co ct od g et up ace 1 h cc and sally t cok a