Normatieve grammatica: wenselijk en haalbaar?

m athieson m the preachers of culture a study of a w m koetsenruijter english and its teachers london a llen unwin 1 975 r berkenbosch peer w van form und i nhal t i n schu lischen schreibmustern eine soziohistorische analyse in osnabriicker beitrege zu r sprachtheorie 36 1987 normatieve grammatica d 12 34 wenselijk en haalbaar peer w van the inv is i ble textbook writing as a cultu ral practica in castell luke luke 1989 p is het publikatie of publicatie en is het tesa 123 13 2 men tezamen te samen of te zamen het antwoord op dergelijke vragen is te vinden in rensman t omgaan met teksten in de les neder l ands interi m vers l ag van een case study op het ge de woordenlijst van de nederlandse taal beter bied van onderwij s i nnovatie 1 en 2 in spiegel bekend als het groene boekje de overheid jrg 4 1 p 7 31 en 2 p 43 6 7 mag het gebruik van spellingregels voorschrij ven en heeft dat ook gedaan door in de woor sturm j report on the development of mother denlijst voor de meest gangbare woorden offi tongue education in the netherlands since 1969 in cieel wettelijk de schrijfwijze vast te leggen herrlitz et al eds 1984 p 238 27 6 het is publikatie en te zamen maar is het een aantal mensen heeft of sturm j schoo l etnografi sch onderzoek en l eerplanontwi kkeli ng voor schr ijfonderwij s een een aantal mensen hebben of een bepaal bespreking aan de hand van een voorbeeld in peda de zinsconstructie officieel goed nederlands is gogische stud ien 65 1988 p 159 17 2 is minder eenvoudig te achterhalen anders dan bij de spelling van woorden het geval is schne i ders a over taa l en talenonderwij s i n mag de overheid namelijk geen grammaticare paedagogisc he studien 10 1929 p 113 127 gels voorschrijven er is dan ook geen groen 154 16 4 rood of blauw boekje waarin schrijvers het of ficiele antwoord kunnen vinden op grammati ven p h van de buitenlandse geschiedenissen van cale vragen moedertaalonderwijs in historisch sociologisch perspectief in werkverband 1988 p 163 20 8 is dat een probleem niet voor schrijvers in de praktijk maar wel voor de nederlandse taal vos j schrijfprocesonderzoek en schrijfmethoden unie dat is althans het gevoel dat ons be het onderzoek van f l ower en hayes en het leerboek kroop nadat we deel 21 van de serie voorzet van f l ower i n tijdschrift voor taa l beheersing 7 ten van de nederlandse taalunie gelezen had 1985 4 p 258 26 9 den in 1980 werd in artikel 4b van het ver drag van deze taalunie besloten tot het ge werkve rband voor onde r zoek van moedertaa londer meenschappelijk bepalen van de officiele spel wijs tussen apollo en hermes hoofdstukken uit de ling en spraakkunst van de nederlandse taal geschieden is van moedertaa londerwijs in en bu iten nederland enschede slo 198 8 tot op heden heeft dat verdrag nog niet geleid tot een geautoriseerde normatieve grammatica z ijde rveld a het n ieuwe en het oude moede rt aa l waarin men eenvoudig op kan zoeken of een onder w ijs in paedagog ische studien 10 1929 p zin officieel goed nederlands is ook de 345 3 5 0 ans de algemene nederlandse spraakkunst kan die rol niet vervullen de ans is immers een particulier initiatief en in eerste instantie een descriptieve grammatica niet opgezet vanuit de bepalingen van het taalunie verdrag een officieel geautoriseerde normatieve gram matica komt er trouwens ook niet want na een hoop juridisch geharrewar rond artikel 4b werd vastgesteld dat officiele alleen slaat op spelling en niet op spraakkunst zo beschouwd heeft de taalunie dus in feit e 274 tw ee ta k en 1 he t gemee nschappelij k be pale n wordt niet vermeld zij is ook moeilijk te con van de officiele spelling van de nederlandse troleren omdat de gemiddelde volwassen taal taal en 2 het g emeenschap p elijk bep alen van gebruiker natuurlijk niet bestaat net zo min de niet officiele spraakkunst grammatica van als de gemiddelde belastingbetaler of de ge de nederlan d se taal invullin g geven aan die wone man maar in ieder geval zijn de profes eerste taa k is niet zo moeilij k g roene boe kjes sionele taalgebruikers die jansen op het oog dru kke n of g e w ij z i gd her d rukke n maa r wat heeft kennelijk niet representatief voor het ge moet de taalunie nu met haar tweede taak middelde want uit een kleine telefonische en beheydt en jansen geven daarvoor een voor qu te van hem blijkt dat deze groep juist nau zet getitel d een normatief pedagogische welijks behoefte heeft aan grammaticale infor grammatica voor volwassenen matie vol wassenen of liever vol wassen t aalgebrui met die enquete is trouwens nog iets raars kers vormen een no g al bont gezelscha p het aan de hand de groep van professionele taal is dan oo k beg rijpelijk dat d e g roep in tw eeen gebruikers waa rv oor de normatieve grammati wordt g esplitst buitenland ers d ie n ed erlands ca bestemd zou zijn wordt door jansen als w illen leren en professionele n ederland se taal volgt omschreven men schrijft non fictie zo gebruikers zoals redacteurs journalisten en als journalistieke teksten en voornamelijk ook taaltrainers functionele teksten zoals officiele correspon het aandeel van beheydt in de voorzet bestaat dentie folders handleidingen en gebruiksaan uit een analyse van de b eho efte aan g rammati wijzingen p 35 of deze groep behoefte cale informatie bij buitenlanders die neder heeft aan grammaticale informatie werd even lands willen leren h ij sluit zijn analyse af met wel gepeild door een andere groep namelijk de conclusie dat bestaande leerboe k en voor redacteurs en taaltrainers te bellen en niet deze groep vooral in di d actisch opzicht nogal door schrijvers van non fictie en functionele eens tekort schieten en hij s t elt voor om op teksten zelf naar hun mening te vragen een contrastieve basis een hierarchisch opgezette merkwaardige onderzoekmethode leergrammatica te ontw erpen met een ster k hoe dan ook de conclusies die uit de enqu ete normatieve inslag p 11 kunnen worden getrokken zijn veelbetekenend m et grammatica onder w ijs aan b uitenlanders redacteurs en taaltrainers hebben meestal ge hebben wij ons nog nooit beziggehouden w e noeg aan het groene boekje grammaticale zullen we de analyses conclusies en aanbeve problemen lossen ze meestal zelf wel op lingen van b ehey d t d aarom laten voor w at ze hooguit wordt voor grammaticale kwesties af zijn d aar hebben wij geen verstand van en toe de schrijfwijzer renkema 1989 ge raadpleegd jansen bespreekt de behoefte aan grammati deze conclusies sluiten goed aan bij onze ei cale informatie bij professionele taalgebruikers gen ervaringen met grammaticale twijfelgeval en de manier waarop met een normatieve len er zijn naast de schrijfwijzer trouwens grammatica eventueel in die behoefte zou kun nog tal van andere handige boekjes zoals nen worden voorzien wij zijn zo vrij om ons rappo rteren overduin 1988 waarin regelma zelf tot die groep professionele taalgebruikers tig voorkomende grammaticale twijfelgevallen te rekenen en we zouden graag in die hoeda bevredigend worden behandeld zowel de nigheid een paar kritische kanttekeningen bij schrijfwijzer als rapporteren worden in de het onderzoek van jansen willen plaatsen voorzet door jansen ook positief beoordeeld die boekjes hebben dan wel niet het stempel is zo n normat ieve grammat ica w enselij k m et goedgekeurd door de nederlandse taalunie and ere woorden zitten professionele taalge maar ze zijn er en voldoen in veel gevallen bruikers daar nu werkelijk op te wachten in heel redelijk hoofdstu k 1 van de voorzet staat het volgen en zelfs wanneer de bestaande boeken geen de in d e pra ktijk b lij kt d at de g emi dd el d e antwoord geven op grammaticale vragen dan volwassen taalgebruiker vaak behoefte heeft nog valt het met de narigheid vaak erg mee aan een grammatica die als houvast en lei het aardige van taal is ten slott e dat je altijd draad k an dienen bij de beoordelin g van het ei verschillende manieren hebt om je gedachten gen taalgebruik en dat van anderen p 8 uit te drukken wanneer de vorm die je als m aar waar dez e observa t ie o p g e b aseer d is eerste bedenkt grammaticaal verdacht is da n 275 is er altijd wel een alternatief te bedenken zeer geinteresseerd vooral voor alinea op waarbij dit niet zo is neem bijvoorbeeld de bouw geldt dat de voorschriften die je daar vraag is het een aantal mensen heeft of over tegenkomt i n bestaande handleidingen een aantal mensen hebben als cursisten vaak nogal willekeurig en ad hoc lijken syste of studenten ons zo n vraag voorleggen dan mati sche adviezen voor de alinea opbouw lij blijkt bij nadere beschouwing vaak dat een ken ons zeer gewenst maar we zouden mo aantal gemakkelijk gepreciseerd kan worden menteel nog niemand kunnen bedenken die bijvoorbeeld tot vier mensen hebben en dergelijke adviezen op zou kunnen stellen kele mensen hebben of b ijna alle mensen jansen besluit met de wat voorspelbare hebben met zo n alternatief kan een gram constatering dat er nog veel onderzoek nodig maticaal probleem omzeild worden met als i s naar de normen voor functionele schrijfpro bijkomend voordeel dat de alternatieve vorm dukten en daarin heeft hij gelijk eerst moet ook nog eens duidelijker is dan de oorspronke dat onderzoek maar eens verricht worden en lijke wel l icht moet de taalunie het uitvoeren van natuurlijk zijn er wel grammaticale problemen dergelijk onderzoek ook actief stimuleren pas waarbij de oplossing niet zo simpel is dat je daarna wordt het zinvol te speculeren over de een bestaand boekje kunt raadplegen of het haalbaarheid van een normatieve grammatica probleem kunt omzeilen door voor een andere die voldoet aan de negen eisen die jansen for grammaticaal onverdachte formulering te kie mulee rt zen en daarbij is het soms ook gewoon leuk om te weten of een zin wel of niet deugt is een normatieve grammatica voor professio zelfs al ben je niet eens van plan die zin ook nele taalgebruikers wenselijk en haalbaar in daadwerkelijk te gebruiken maar het lijkt ons deel 21 van de serie voorzetten van de neder dat het daarbij om incidenten gaat om de ra landse taalunie slaagt jansen er niet in dit felige uiteindjes van de taal zoals de taalkun aannemelijk te maken een voorzet is een uit dige van der horst dat enige tij d geleden in nodiging om in te koppen maar de vraag is of nrc handelsblad 4 september 1989 zo mooi iemand daar in dit geval wel zin in heeft en of omschreef in publikaties over problemen met iemand dat wel kan voorlopig lijkt het erop gramma t icale normer i ng worden i mmers dat voorzet nummer 21 meer een afzwaaier is steeds weer dezelfde problemen als voorbeeld die nooit tot een mooi doelpunt zal leiden genoemd een aantal is een aantal z ij n hen en hun dat en wat het gebru i k van om en l b eheydt f jansen een normatief nog een paar al met al denken wij dan ook pedagogische grammatica voor volwassenen dat de behoefte aan een door de nederlandse s g ravenha lt e stichting b i bl iog ra p hia neerlan taalunie goedgekeurde grammatica beperkt is dica 1 989 n e d erlandse taalunie voor ze tten de conclusies uit de peiling van jansen be 21 is b n 90 71313 20 4 prijs f 11 95 vestigen d i t zolang de wenselijkheid van een normatieve literatuur grammatica o p z n zachtst g eze gd zeer t wijf el achtig is is de vraag naar de haalbaarheid van gee rts g e a algemene nederlandse spraakkunst g ron i ngen 1984 zo n grammatica eigenlijk niet eens interes sant m aar we willen er desondanks een punt over du i n b rapporteren het schrijven van rappor je uitlichten ten nota s scripties en artikelen utrecht antwer op pagina 36 en 37 formuleert jansen negen pen 198 8 eisen waaraan de grammatica zou moeten vol d oen de ne g en de ei s luidt de g rammatica renkema j schrijfwijzer s gravenhalte 198 9 behandelt oo k het tekstverband namelij k daar waar de g eschikthei d van een zinsvorm af han gt van de conte xt komt het te k stver b an d aan de orde in het bijzonder besteedt de grammatica aandacht aan voorschriften voor de bouw van alinea s cursivering k b een normatieve alinea grammatica d aarin zijn w ij 2 76