Documenten
nou weten we nog niet s verslag van een letterkunde onderwijs symposiu m paul kuyer tot de literatuur behoort alle taalgebruik al of niet fictioneel dat werking heeft de doelstelling van het letterkunde onderwijs behoort ontwikkeld te worden uit de onder wijs situatie daarom moet de docent vooral het ontwikkelen van leesplezier centraal stellen meer lezen en met plezier en aansluiten op de interesses en het niveau van zijn leerlingen hij kan zich hierbij volledig als groepslid begeleider opstellen of zijn leer lingen zeer directief naar een door hem bepaald niveau brengen met alle mogelijkhe den daartussen leesplezier hebben betekent bewust kunnen lezen een gefundeerd waardeoordeel kunnen uitspreken dit kan aan de hand van een historisch of analy tisch kader in schema komt e e a er als volgt uit te zien leesplezier gefundeerd waardeoordee l eventuele toets vaardigheden en sub doelstel li ngen input van vaardigheden bijv inzicht geven i door docent maatschappelijke si t intuitieve waardering leesproces tekst lezer leer li nge n input docent leesplezier kweken is een duidelijk affectieve doelstelling eventuele toetsing dient zich e beperken tot meetbare zaken kennis van en inzicht in de aangebrachte kaders dit alles anders geformuleerd wie leesplezier aanbrengt stelt de lezer centraal 1 de an alytische benadering stelt de tekst centraal ii de histo ri sche de schrijver en zijn tijd iii in het onderwijs moet niet gekozen worden dat is een traditionele fout er moet een synthese tot st and komen ii en iii in functie van i 62 wat de toetsing be tr eft alleen meetbare zaken dienen te worden getoet s t of reeel gedane arbeid moet worden gehonoreerd leesplezier aankweken vergt optimale vrij heid voor de leraar de toetsing en met name het schoolonderzoek beperkt deze daarom zijn er leraren die letterkunde uit het schoolonderzoek zouden willen halen ja zelfs helemaal facultatief stellen velen zien echter als gevaar hie rv an dat het dan helemaal tot een niets betekenend keuzevak wordt gereduceerd wie leesplezier wil aankweken kan ook overwegen alle grenzen tussen de talen klassen en schooltypes alleen mogelijk op scholengemeenschappen te laten ve rvallen de leer li ngen bevinden zich immers allen op een verschillend niveau en hebben hun eigen interesses in de vrijkomende uren kunnen zij dan aan projecten werken de docenten brengen hun kennis e rva ri ng en voorkeuren in de leerlingen kiezen zelf welk genre thema of periode zij tot onderwerp kiezen in groepsverband toetsing dient te wor den vermeden een dergelijke opzet vergt veel overleg dit was het resultaat van twee dagen discussieren letterkunde onderwijs symposium 26 en 27 april 1973 stond er boven een b ri ef die 500 nederlanders uit alle sectoren van het onderwijs op 17 maa rt 1973 in hun bus kregen een greep uit de inhoud hoe geeft u of wilt u dat er op school letterkunde onderwijs gegeven wordt over het doel van het symposium een confrontatie tot stand te brengen van de verschillende standpunten met betrekking tot plaats en functie van het letterkunde onderwijs in de school tenslotte wij stellen ons de organisatie zodanig voor dat door een actief pa rticiperen in werkgroepen bovenvermel de confrontatie tot s tand kan k omen mag he t verwonde ring wekken da t uw verslagg e ver zich vol verwachting inschreef enige tijd later kwam het be ri cht van plaatsing slechts 80 deelnemers konden worden geplaatst en ve rvolgens de toegezegde informatie deze bleek te bestaan uit een case wat menig deelnemer de klacht ontlokte ik verwachtte informatie en ik kreeg een case toch is het idee de deelnemer s te laten werken vanuit een concrete situatie met een duidelijke problemati ek zoals hi eronder moge blijken zeer aanvaardbaar de organi satoren l wilden met deze opzet voorkomen dat er twee gesubsidieerde dagen lang uiterst vaag zou worden gepraat een niet denkbeeldig gevaar gezien het onderwerp de case bestond uit een beschrijving van de problemen op de denkbeeldige r s g jan kalff op het gebied van het letterkunde onderwij s heerste daar de bekende s ituatie elke docent had zijn eigen doelstel li ngen zijn eigen methode en middelen en t oe tste op zijn eigen wijze maar all en hadden zij ook hun wensen en verlangens in het vak nederlands moet de basis worden gelegd waarop andere talen kunnen voortbouwen meer eenheid taakverde li ng meer continuiteit gecoordineerde toets en uniformiteit niveaubewaking of dat juist all emaal niet enz eenieder ging hieronder gebukt en de schoolleiding was deze chaos een doorn in het oog zij pleitte voor overleg en meer overeenstemming een daartoe belegde vergade ri ng s tichtte nog meer verwarring over en weer vielen harde woorden tenslotte restte er nog maar een oplossing een expert in de arm nemen 63 in overleg met de deskundige werd besloten dat allen hun wijze van werken op papier zouden zetten uit de beschrijvingen werden een aantal stromen gedestilleerd daaruit moest tenslotte een voor allen bindende keus worden gemaakt de leraren van jan kalff bleken te verdelen in 5 stromen die bijna alle weer onde rver deelbaar waren a de voorstanders van literaire analyse doelen inleiden in de literaire analyse leer lingen helpen bij het ontginnen en ontplooien van hun eigen gedachten en gevoels leven leesplezier aanbrengen enz b de kennis van en inzicht in aanhangers cultuurgeschiedenis kennis van land volk en cultuur hanteren van literaire termen en begrippen enz c een eenzaat zag als voornaamste doel van het literatuur onderwijs het stimuleren van veel en genietend lezen en trad daarom slechts begeleidend op zeuren over theoretische zaken is de snelste manier om leerlingen het lezen af te leren d een groep leraren gaf om ideologische of practische redenen niet of slechts inciden teel op verzoek van leerlingen letterkunde onderwijs of stelde dit in dienst van taalvaardigheid e een docent tenslotte beschouwde alle teksten als literatuur en behandelde vooral die teksten waarin politieke en maatschappelijke aspecten uitvoerig aan de orde kwa men bij allen vloeiden de methode en de toetsing uit de doelstelling voort de opdracht voor de symposium gangers luidde speel de slotvergadering en kom op basis van het materiaal tot consensus over doel middelen en methoden samenwerking en toetsing de organi satoren hadden voor de discussie een aanpak gekozen die in het evaluatie for mulier vrij uniek werd g e noemd nu dat was zo de deelnemers werden in 5 groepen verdeeld en elke gr o ep weer in tweeen gesplitst een discussiegroep en een tribune de tribune diende te zwijgen en mocht op gezette tijden commentaar leveren op de onderhandelingen deze voltrokken zich onder deskundige begeleiding van een agoog bij de eerste di scussie brak de verwarring al los wat was de bedoeling van de case wat m o esten de deelnemers met de 5 stromingen wat was de rol van de begeleider wat die van de tribune het luisteren een functie te geven in het gesprek verklaar de een organisator niemand vroeg wat hij daar nu wel mee wilde zeggen tenslotte werd er toch over de problemen van jan kalff gepraat met het in het begin gemelde resultaat maar aanvankelijk leken de resultaten van de diverse groepen zover uiteen te liggen dat een geplande samenvatting door gerard westhoff moest komen te vervallen in plaats daarvan werd de plenaire slot bijeenkomst gevuld met 5 verslagen door speciaal daartoe aangestelde notulisten deze verslagen gaven een deelnemer de klacht in het lijkt nu alsof we zeer vruchtbaar hebben zitten praten maar dat is een be dri ege lijk beeld helaas niets is minder waar en het symposium had toch een beter lot verdiend het was tenslotte de eerste keer dat zoveel mensen uit zoveel verschillende sectoren van het onderwijs bijeen waren om zich over een gemeenschappelijk probleem te buigen 64 juist in deze diversiteit zag bob wildeboer die een evaluerend slotwoord mocht spre ken een van de oorzaken van het tamelijk povere resultaat er waren te veel mensen wier problematiek dermate verschilde van die van de anderen dat alleen al op grond daarvan het materiaal niet kon functioneren voor allen lag jan kalff te ver van eigen huid identificatie met de situatie was zeer moeilijk daarentegen kon niemand zich herkennen in een van de stromen wel in elementen uit een aantal stromen in een ander kader homegene groep mensen uit het veld en beter doordacht zou een dergelijke opzet zeker meer resultaat hebben gehad aangezien daarenboven noch doel noch opdracht voldoende duidelijk waren gemaakt heerste er voortdurend verwarring over de te spelen rol de deelnemers waren afwisselend deelnemer docent van jan kalff en geraadpleegd deskundige deze onzekerheid en de distantie tot het onderwerp kwamen treffend tot uiting in de eensgezindheid bijna iedereen kon zich b v herkennen in doelstelling c gecombineerd met a en b soms ook e deze eensgezindheid was slechts schijn zelden werden er door de deelnemers werkelijk lastige vragen gesteld meestal bleef de sfeer tamelijk vriendelijk en daardoor vrijblijvend zo werd b v zonder veel discussie een werkdefini tie voor het fenomeen literatuur aanvaard zo werd een doelstelling door de meesten onderschreven zonder dat er werd gevraagd naar het legitimeren van die doelstelling of het exp li citeren van de achterliggende opvattingen zo werd tenslotte vaak niet ge vraagd bepaalde termen inhoud te geven of nam men genoegen met een vage omschrij ving ook de verschillen in problematiek tussen een leraar nederlands en een leraar vreemde talen werden niet of nauwelijks in de discussie betrokken een echte confron tatie is daardoor niet tot stand gekomen toch waren er velen die de bijeenkomst niet helemaal als zinloos hadden ervaren zij stelden voor de resultaten van het werk in de sub groepen uit te gaan zaaien in eigen kring het is niet de bedoeling dat de organisa toren met de uitkomsten iets gaan doen mogelijkheden zouden moeten worden ge schapen om het resultaat van die inspanning nogmaals in de eigen groep aan de orde te stellen b v over negen maanden grote hilariteit de bijeenkomst kreeg nog een blij einde maar nou weten we nog niets er is een kans gemist 1 de commissie modernisering leerplan moderne vreemde talen vereniging de samenwerkende landelijke pedagogische centra vereniging van leraren in levende talen secties duits frans nederlands vereniging voor het onderwijs in het nederlands 65