Documenten
redactionee l krachten en opleiders moedertaal en tweede taal het lijkt ons de opgave voor de komende jaren om te proberen die twee netwerken die twee velden van kennis die twee onderwijs theun meestringa praktijken bij elkaar te brengen vele activiteiten worden in nederland op dit martine jetten gebied ondernomen het schoolvak ne derlands ruimde op haar conferentie van 7 en eric wagenrans 8 oktober 1994 in leuven een ochtend in om het steunpunt nt2 te leuven de gelegenheid elsbeth van der laan te bieden haar visie materiaal en ervaringen te presente ren de nederlandse taalunie organi van wees seerde de algemene conferentie van de nederlandse taal en letteren op 1 6 december nt1 2 ee n 1 994 over het verschil voorbij onderwij s nederlands als eerste en tweede taal in ne antwoord op nieuwe vrage n derland en vlaand e ren en in het voorjaar 1 994 kwam een s l o proje ct met een studie naar integratie van onderwijs in nederlands als eerste en tweede taal voor het voortgezet on dit themanummer van moer gaat over de derwijs die onder de titel nederla n ds zonder et on mogelijkheden van integratie van h et n isc heg renze n bij het kpc is versch enen moedertaal en tweede taalonderwij s neder lands hoewel m o er de laatste jaren in haar de vraag lijkt dan ook niet zozeer te zijn of er kolommen de nodige aandacht besteedt aan ie ts gedaan moet worden om tweede taa ll eer het tweede taalonderwijs moeten we toch ders tegemoet te komen maar hoe men dat in nog constateren dat de moedertaaldidactiek en reguliere lessen als taal en nederlands kan de tweede taaldidactiek twee gescheiden vel doen de volgende oplossingen worden wel den zijn in het nederlandse onderwijs gesuggereerd meer differentiatiemogelijkhe leerkrachten in basis voortgezet beroeps den benutten structurele aandacht geven aan en hog e r onderwijs en in de volwasse het taalverwerven bij het onderwijs in func neneducatie worden vaak geconfronteerd met tionele taaltaken onderwijs geven in taa ll eer grote verschi ll en in taalgeschiedenis ervaring en taalgebruiksstrategieen feedback ri c hten en behee rsing van hun le erlingen moeten ze op taalverwerving interactie tussen leerlingen die versc hillen hanteren bij het voorbereiden in de klas stimuleren dat is gemakkelijker ge geven e n ev a lueren van hun lessen de oplei zegd dan ge daan daarom is de centrale vraag ding heeft hen daarop vaak niet voorbereid en in dit themanummer wat is de b e teken is of zou de mat e rialen geven daarbij vaak niet meer de beteken is moeten zijn voor liet vak ne de rlands dan gebrekkige steun deze kwestie is ons in van h et feit dat o o k tweede taallee rde rs de lessen ne ziens zo algemeen dat we d e overbodige vraag de rlands als mo e de rtaal bijwonen m et i n principe kunnen s tell en w il de do cent met een klas handhaving van de einddoelen welke aanpas zonder grote taalverschill en nu opstaan singen zijn nodig om aldoende niet a ll een taal de projectgroep nederlands als tweed e taal te leren gebruiken maar ook nederlands te le die het ministerie van o c w adviseert wil re n hoe gaan leerkrachten om met de zich de komende jaren onder andere inzetten veranderde leerlingpopulatie hoe werken ze voor integrale leergangen nederlands als moe met methoden die gemaakt zijn voor dertaal en tweede taal voor basisonderwijs en m eertalige klassen in bijvoorbeeld vso voortgezet onderwijs om daarmee beter aan mavo hoe kan ik als docent inspelen op de de behoeften van tweede taa ll eerders tege verschill en tussen leerlingen kan ik die laten moet te komen ons inziens heeft zo n opera gebruiken om mijn onderwijs vorm te geven tie echter weinig kans van slagen als die niet op welke wijze kan ik strategieen het beste voortgebracht en gedragen wordt door leer onderwijzen en hoe kan ik leerlingen laten sa 1994 6 moer 209 menwerken kunnen leerlingen leren werken van materialen zolang het wachten is op beter met voor hen erg lastige teksten enzovoort geintegreerd materiaal dit themanummer bevat een aantal antwoor hajer e a laten zien dat het ook in het voort den op dergelijke vragen veel docenten bege gezet onderwijs bij het ontbreken van een leiders en opleiders zijn er al in de praktijk methode voor nederlands in meertalige klas mee doende de redactie van dit themanum sen dwe il en is met de kraan open maar ook zij mer wil ontwikkelingen en voorbeelden laten verduidelijken met welke oplossingen je alvast zien die bedoeld zijn om de tweede taalleer iets kunt doen ders in de klas te houden en volwaardig mee te laten doen vanuit intercultureel en anti racis didactische oplossingen tisch perspectief is dat laatste een eis die je aan het onderwijs mag stellen het derde deel van dit themanummer wordt gevormd door de uitwerking van een aantal b e hoeften van de leerlinge n didactische oplossingen daa rover gaan de artikelen van liesbeth hooijberg monique om all e leerlingen bij d e les te houd e n e n vol va n de laarschot pi eter batelaan marten waardig mee te laten do en is een genuance e rd elkerbout hans kok en malva pat ty nama beeld nodig van de behoeften van de leerlin ho oijberg geeft op levendige en zeer concrete gen guuske ledoux en corinne sebregts ge wijze aan hoe men met fictionele teksten ven in twee artikelen zo n genuanceerd beeld intercultureel literatuuronderwijs kan bedrij ledoux zet duidelijk op een rij welke t a alpro ven haar suggesties lijken ons voor do c enten bleme n leerlingen in ba sis en voortgezet on van diverse school typen bruikbaar derwijs kunnen hebben ze maakt ook duide van d e laagschot werkt aan een handboek lijk dat de tweede taalle erder niet be staat net voor nederlands als tweede taal in h et voort zomin als de allochtoon of de nederlander gezet onderwijs op basis daarvan geeft zij bestaat en dat je dus ook bij taalleerproblemen concreet weer welke didactische middelen moet oppas sen met g e neraliserende opmer docenten nederlands kunnen gebruiken om kingen het taalonderwij s beter toe te s nijden op m e er dit laat s te komt ook duidelijk naar voren uit talig e leerlingen haar beschrijving lijkt ons de interviews die sebregts afnam met een aantal echter ook voor andere dan v o docent en van meertalige studenten in hoger onderwij s belang batelaan elkerbout beschrijven op welke behoeften van docenten wijze in hun zogenoe md sr i m project gepro beerd wordt leerlingen in meertalig e klassen maar niet alleen d e l e erlingen zijn bela ngrijk same n nederlands t e laten leren zij b etogen dat ook docenten beho e ften hebben op dit dat leersucces niet alleen te maken heeft met terrein wordt voor het basis en voortgezet taalvaardigheid maar ook met de ver onderwijs betoogd in d e artikelen van piet lit wachtingen die leerlingen van zichzelf hebben jens merlijn jacobs en van maaik e hajer het slim project ontwikkelt middelen om ron a ld de jong rob theben the rvill e iets aan de status van leerlingen en hun taal li je r u ja co b s besc hrijve n de pogin gen en vaardigheid te doen daarbij is een goed e taak ervaringe n in het s l o project meerta ligheid verdeling en onderlinge interacti e van groot om moedertaalmethodes met tweede taal belang materialen in het basisonderwijs te c om kok laat zien waarom en hoe men ook in het bineren dat wil zegge n dat het project hoger onderwij s de vaktaal voor de studenten aanwijzingen gemaakt heeft voor docenten toegankelijker kan maken met name voor ne over de wijze wa arop zulke materialen elkaar ven en onderinstromende twe ede taalleerders kunnen aanvullen en welke onderdelen daarbij bevatten de cursusse n voor de verschi llende andere kunnen vervangen de ervaringen van vakken veel extra valku il en in een cursus heeft docenten hiermee komen in het artike l aan kok in samenwerking met irene steinert do bod de conclusie daarvan is dat h e t op korte centen onderwezen in de mogelijkheden die termijn zoeken blijft naar het mooiste mozaiek zij hebben om studenten de vaktaal beter t e 210 moer 1994 6 leren beheersen in zijn artikel geeft hij hier aan het woord over hun ervaringen karakte van enige voorbeelden ristiek voor deze methode noemen zij de ac pattyrlama ten slotte beschrijft activiteiten tieve rol van de leerlingen en van de onderlin die op een h so school ondernomen worden ge interactie om tot een interculturalisatie van het onder roorda bots beschrijven de methode sv wijs te komen zij toont dat dit laatste niet taal die ongeveer gelijk met dit thema alleen te maken heeft met het onderwijs zelf nummer verschijnt deze methode is ook be maar ook met bijvoorbeeld faciliteiten en doeld voor meertalige klassen in vso en b e l eid mavo karakteristiek voor deze methode lijkt de aanpak van de woordenschat de deel leermiddelen en nascholin g vaardigheden en de interculturele teksten te zijn het wachten is op goede recensies van doc e nten hebben naast dit themanummer deze methoden maar zolang er nog geen de nog andere bronnen tot hun beschikking om len voor meer dan een leerjaar beschikbaar te komen tot beter onderwijs nederlands in zijn is dat ons inziens niet goed mogelijk meer of minder multiculturele klassen scho ling en lesmateriaal in dit nummer staan daar recensie s om ook artikelen van harm knijpstra elise van der erve thomas jager wietske miede wel hebb e n we twee recensies van andere ma marijke asscheman dirkje ebbers en nieuwe materialen opgenome n die in het ka jaap roorda regine bots waarin zulke der van dit thema van bel a ng zijn pee kel geeft bronnen beschreven worden al kan men wat haar mening over een schema lee rvaardighe dit be treft ook bij eerder genoemde artikelen den een observatiemiddel uit de volwasse terecht neneducatie laatveld bola n d bespreken het knijp stro gaat in op de training in tweede didactiekboek mondelinge taalvaardigheid taaldidactiek die de amsterdamse bege nederlands voor de bovenbouw havo vwo leidingsdien s t op basisscholen verzorgt in zijn van van geldeten oostdam be schrijving laat hij zien dat het met een ge richt e training mogelijk is de kloof tussen begrippenlijst leerlingen en teksten te verkleinen en daarmee de prestaties van de leerlingen te verhogen voor een goed begrip van de artikelen vinden het lijkt zo mogelijk te zijn met teksten te we het wenselijk een aantal begrippen die veel werken die de docenten aanvankelijk lieten gebruikt worden hier te omschrijven liggen omdat ze te moeilijk zouden zijn voor meertalige klassen zijn klassen waarin naast een de leerlingen talige leerlingen meertalige leerlingen zitten ook in het voortgezet onderwijs werkt men meertalige leerlingen zijn leerlingen die met wis g e richt om de taalproblematiek te boven te selende accenten in meer talen opgroeien zie komen van de r erve e a maken duidelijk welke ledoux in dit nummer onder deze talen gevolgen het kan hebben als docenten van kunnen ook nederlandse talen en dialecten andere vakken wi ll en anticiperen op de taal begrepen worden vaardigheid van hun leerlingen en welke onder eentalige leerlingen verstaan we hier leer vaardigheden die docenten nodig hebben d e lingen die van huis uit nederlands als moeder nodige afstemming tussen docenten in ver taal hebben schill ende vakken dient binnen taalbeleid cumi steun nt2 en hulplessen zijn extra bewerkste lligd te worden uren op het lesrooster waarin bepaalde leerlin assch eman ebbers geven een weergave van gen extra onderwijs in nederlands als tweede ervaringen met een heel andere bron na taal krijgen melijk een methode voor nederlands aan nt2 of za staat voor nederlands als tweede meertalige vbo mavo klassen instrumen taal de tweede taal is de taal die iemand na taal waarvan de delen voor de eerste klas net zijn of haar moedertaal leert waarbij die bui zijn verschenen ze beschrijven het bijzondere tenshuis in de omgeving van de tweede taal aan dit lesmateriaal en laten enige docenten verwerver gebruikt wordt 1994 6 moer 211 taalverwe rvinqsdidactie k is een didactiek die sp e guuske ledoux ciaal is ingericht om de tweede of vreemde taalverwerving te stimuleren zij e n n ev enins tro mers zijn leerlingen of studen ten die op latere leeftijd vanuit het buitenland taalproblemen van eventueel via eerste opvang o f een inte rnatio nale schakelklas in een ned erlandse onder meertalige leerlinge n wijsvorm binn enko men eerste opvang en inte rnationale schak e lklassen isx zijn inste ll ingen waarin zij en nevenin s tromers de eerste begin s elen leren van het nederlands de nederlandse samenleving en guus ke le do ux geeft in dit artik el algem en e in het nederlandse onderwijs formatie over m ee rtaligh eid e n een gen uancee rd onderins tromers hebben voorafgaand aan het ov e rzicht van proble men m e t schrifte lijk taalgebruik moment dat zij aan een opleiding beginnen al die m ee rtalige lee rlingen kunn e n ondervinden in een flink deel van de reguliere voorbereiden h e t o nde rwijs meertalige le e rlinge n blijk en wat b e de opleiding gevolgd treft taalproblem en niet e en groep te vormen bo vendien versc hillen ze niet altijd van e entalige lee r de literatuurlij s t bij het eerste artikel in dit lingen de aut e ur gaat in op knelpunten van themanummer i s door de redacti e uitgebreid meertalige lee rlingen in hun sc hoolloopbaan en op de lijst is thematisch geordend en bevat arti de rol van taal in sc hools ucces ze d e mon streert dat kelen en boeken over schoolloopbanen van taalproblemen sam enhangen m e t milieuverschillen leerlingen uit etnische groepen over me erta en in verband daarmee met v e rsc hillen in cognitieve ligheid over taal milieu en meertaligheid over ontwikkeling begrijpend lezen vaktaal en leren leren en de uitge breide lite ratuurlijst bie dt d e geinteresseerde over taal en cultuuroverdracht lezer voldoende aanknopingspunten o m zic h ve rd er in het o nderwe rp te ve rdiepen dit themanummer is mede tot stand gekomen in s amenwerking met het project nederlands van de afdeling nvo van het instituut voor over problemen die meertalige leerlingen in leerplanontwikkeling s l o en dankzij een fi het onderwijs hebben wordt veel geschreven nanciele bijdrage van het projectmanagement en valt dus veel te lezen specialisten vinden in taalbeleid nt2 van de landelijke projectgroep die veelheid gemakkelijk hun weg voor de nt2 de redactie van dit themanummer dankt gewone geinteresseerde is dat niet zo eenvou daarenboven liesbeth hooijberg voor haar dig zelf ondervond ik dat toen ik voor de me me dewerking bij de opzet van dit nummer de thode instrumentaal een stuk ging schrijven redactie van moer spreekt haar voornemen over de achtergronden van taalproblemen van uit regelmatig aandacht aan dit thema te blij meertalige leerlingen instrumentaal is de ven besteden naam van een nieuwe methode nederlands voor meertalige leerlingen in het voortgezet onderwijs l so m avo deze methode is ont wikkeld door docenten van het huygens col lege in amsterdam en medewerkers van het instituut van school naar beroep de ontwik kelaars wilden toekomstige gebruikers van de methode achtergrondinformatie bieden over de onderwijssituatie van meertalige leerlingen in het nederlandse onderwijs in hun op dracht heb ik daarover een artikel geschreven dat opgenomen is in de handleiding van in strumentaal dit artikel in moer is een bewer king hie rvan 212 m o er 1994 6