Nt2: een pas op de plaats en een stap voorwaarts

leerlingen d at is de dub b ele boo d schap uit de lin g sf asen niet aangee ft hoe die d an b ij moe ondertitel d ertaalver w ervin g verlo p en d it hoofd stu k zi t nog al rommelig in el k aar d e lijn in het betoog th van der geest is vaa k moeilij k te volgen de computer in het schrijfonderwijs helder is w el hoofdstuk vier d e taal van perspectief voor een procesbenadering turk se en ma rok kaanse k in deren r i k boe b esteladres universiteit t w ente m ediatheek schoten lu d o v erhoeven en a nne v ermeer to postbus 2 17 7 5 00 a e ensche d e beschrijven de taalsituatie in de landen van tel 053 893588 herk omst en de ont w i k keling van het t urks en m aro k kaans in n ederlan d z ij gaan ervan uit da t taal belei d ook al t ij d ta a l politie k is in hun p leid ooi voor g e d eg en ond er w ijs in de moed er els schellekens taal van de leerlin gen halen ze d e lei d se en enschedese p rojec ten aan die uitwezen dat de nt2 een pas op de plaats aandacht voor d e eerste taal een positief ef en een stap voorwaarts fect heeft o p d e t2 ver w ervin g u it onderzoe k en blijkt d at veel allochtone leerlin g en noch theorie en praktijk rond het onder w ijs aan an hun m oedertaal noch het n e d erlands ontw i k derstaligen blijven in beweging d e stroom pu k elen op het niveau van eentalige leeftijdsge bli k aties houd t aan het is voor g eint eresseer noten d i t semi ling ualisme dus nie t taalach den niet altij d g ema kkelij k een k euze te ma terstand ma akt duidelij k dat de t aalvaardig ken h ieronder volgt de bespreking van een heid van allochtone leerlingen ster k moet w or overzichtswerk en van een reeks katernen ten den gestimuleerd d aarbij zal de school terde behoeve van het basisonder w ijs g e rekenin g moeten houd en met socia a l economische en sociaal culturele factoren een inleiding met ups en down s vreemd is het p aternalistisc h aand oende com mentaar bij de k oran lessen voor turkse k inde h et eerste hoofdstuk van minderheden taal ren tijd d ie misschien nuttiger b esteed zou en onderwijs bevat een inleiding op de bundel kunnen worden aan lessen in de eigen ta a l er in hoofdstuk twee tweetaligheid typeert zit ook een kronkel in de redenering dat de r ene appel tweetaligheid als een positieve ei islam een positief effect kan hebben op het genscha p gummin s b egrip p en cal p en bi cs taalb ehou d omd at de islam de m in d erheid s krijgen een n ederlandse vertaling cat co g ni groepen uit beide landen in een isolement tie f abstracte taalvaardigheid en d at dage plaatst lijkse algemene taalvaardigheid de auteur on d orian de h aan schreef hoof dstuk vijf de derschrijft de opvatting dat sociale condities taal van a ntilliaanse m olu kse en surinaamse de effecten van tweetaligheid bepalen d eze k inderen n a d e taalsituatie in de stre ken van zijn gunstig als de min d erheidstaal niet gene her komst van d e oud ers b e sp reek t ze het geerd of gestigmatiseerd w ordt en de meer mogelijke taalverlies van de niet nederlandse derheidstaal geforceerd w ordt opgedrongen moedertaal in de nederlandse situatie er is over tweede taalverwerving gaat hoofdstuk nog te w eini g on d erzoek naar g edaan code drie josien lalleman bes p reekt theorieen over w isseling zou ook k unnen w ij zen op he t ont ongestuurde t2 ver w erving in een staan van een extra taalco d e d ie van de t2 omgeving a chtereenvolgens komen de mengtaal in vergelijking met n ederlandstalige interferentie de universalistische en de input leerlingen z ijn de verschillen op communicatief hypothese aan de orde ze noemt de fouten niveau het kleinst een belangrijker factor bij de performance en de discourse analyse als schoolsucces lij k t d e aar d van de schooltaal onderzoeksmodellen over de volgorde w aarin d e h aan g ee ft en kele sprekende voorbeelden de tweede taal wordt ver worven is nog maar van pro b lemen d ie a ntilliaanse surinaamse en weinig bekend de strategieen vertonen veel m olukse k inderen hebben met begrippen en re overeenkomst met die van moedertaalleerders laties tussen begrippen in de schooltaal m eer lalleman beschrijft globaal drie fasen die dan op het onthouden van moeilijke woordjes t2 eerwervers moeten passeren het is daarom d ienen leerk rachten d a a rom d e nadru k te leg jammer dat ze toch blijft spreken van fouten gen op taalbegrip en bij de uitle g van b e g rip en dat ze bij de verschillende taal ontwikke pen aan te sluiten bij het b etekenissysteem 49 van k inderen daa rn a ast is s p ecifieke aan dac ht m in g van ar g u m enten van voor en te ge nstan voor de m oe d ertaal binnen d e sch ool noo d za d ers v a n t h emat isc h i ng eric ht o n d e rw ijs al kelij k asso cieren d kom en de aut e urs terec ht b ij het over onderwijs in eigen taal en cul tuur gaat tra d it ionele t a al en s p elon derw ijs en de nood hoo fdstu k zes van papatya n al b anto g lu zij zaa k van uitbreiding van de w oordenschat constateert d at de nederlandse over heid vaa k waar b ij de mo dern e moede rtaa l me thode s en o ptre edt als vert eg en woo r d igs ter v an d e d o m i zelfs het vreemde taalonderw ijs te hulp wor nan te g ro ep wel i e ts vo or d e m inderh ed e n d en geroe p e n waar blijft f rei n et waar b lijft d oe n ma a r li efs t z onder hen in h a a r b ijdrage een v isie op intercultu reel onderwijs zet z e de arg ume n ten voor o etc zoa ls mi voo r hoofd stuk ac ht a ll o c hton e l ee rli ngen in grantengroepen die fo rmuleren o p ee n rijtje het voortg ezet on de r w ijs teke nden herman d e overheid presenteert d e be p e r kte o et c g i es bers k or r i e van h el ve rt en sjaak kr oo n fa ci l i t ei t e n als g unst in p la ats van als ee n o o k zij concluder en d at er nog g e e n spra ke rec h t buitenland se leerk rach ten hebbe n no g is va n gel ij ke kan s en i n het bele i d l ig t d e na s teed s een afw ij kend e recht sposi t ie e n w orde n d ruk o p in pa ssi ng en a cht ersta n d s bestrij d in g verplicht hier een slechte sc h olingscursus te e r be staa t n og altijd geen vak nt2 e e n sa volgen ook al s ze al volled i g bevoegd zijn m en hang en d sti m ulerin g s b elei d ontbre ek t oo k n al bantoglu slui t haar k rac h tig e betoo g a f met b innen he t onderw ij svoo r ra n gs bele i d de au de con s tat er i ng d a t alleree rst een volwaa r d i ge te u rs gaan i n op de sc h ool en v aktaal proble e rk en n ing v a n het onv ervreemdba re rech t o p m at ie k voo r a ll oc ht o nen en de co mp lic ati e s bij o etc noo d za kelij k is pa s d an kan e r g e w e rk t het g e v en en toetsen van het va k ne d erl and s w orde n aan ee n goed oe tc a ls m o ede rta a l ze be pleiten ee n blijv ende a a n h oo fdstu k zeven anne ker khoff en ton v al d ac h t v oor nt 2 met al s p ri orite iten u itbreiding len draagt d e n og al p re tent ieu z e ti tel o nder van de wo o r d ensc hat na dr u k op p ro dukti eve w ijs nede rl a n d s a ls tweede taa l e n i nt ercu l tu taa l vaa rd igh ei d ee n gevarieerd ta alaan b o d en ree l onderw ijs o p de b asissc h ool e r is veel bi j sc holi ng van lee r krac hten door half slac ht i overlap m et and ere h oofd stu kken int e rcu l tu ge bel e i d smaa tregel en b lij ft het oetc in h e t r e el onderw ijs ont w i kk elde zic h via fol k lo risti voort g e zet onderw ijs ee n margeve rsc h ijns e l sche p rojecten naar meer t hematisch gericht d us is er ge en basis vo or het int ercu l tu reel o nder wijs maa r oo k d aarvan viele n vol g ens d e taa l o nderwijs dat de a u te u rs bepleit en in auteurs de re sul taten tegen wat al te l osje s gaan op taal versc hil len s treven naa r ee n fo r mu lere n ze het is d an oo k niet verwonder e v enw ich tige meert ali gheid be str ij den van l in lij k d at veel ond er w ijsgeve nden de moed o pga gocent risme ze hope n dat in d e vba o ven en terugk e e r d en naar de p ra k ti jk v an all e d isc u ssie wel rekeni n g z al wo rden g e ho u den d a g n atuu r lij k w ordt er n og stee d s actie on met de positie van de allochtone leerling d ernomen w anneer op g emer kt w o rdt da t k in in hoo fdstuk negen be sch rij ven i n e ke de b ak d eren om hun e t nische ide nt iteit w orde n uitge ker en jole nde ti mm an de sit uatie ro nd ne sc h ol d en o f g e p est b oe kjes met een racisti der land s v oor ander s t alige v o lw ass enen ze sche of discriminerende inhoud zijn verd wenen onde rscheide n v rij w i ll ige rscu rsussen en in ten uit ve e l sch oo l b iblio the ken b ij d e e erste twee si eve taal cursusse n mee sta l zij n de eindni st ell i ng en he b ik m ijn vraa g tek ens de de r d e is veaus nau w elijks gefor mul ee rd be i de typ es on waar kennelij k is d e sc h rijvers recent on ond er w ijs zu l len o pgaan i n de r ij ksre g eling b a d erzoe k naa r v e r b orgen ra cisme e n etn ocen sisedu cat ie en do or gebr ek aan subsi d ie g ro tr isme i n sc hoolboeken ontga an de pa r ag ra af tendeel s ve rdw ijn en onder het kopj e leer over l e er m i dde len bevat een b ru ikba re beschrij mi ddelen en methodes bes preken de auteurs ving va n d e o ntwikk elin ge n b inn e n h et onde r de g rammatica vertaal d e aud iolinguale de w ijs en d e meth o d es van h oren zeggen e n de comm un ic ati eve them atisc he e n de recept ie praatkist o n der het k o pje d e pra ktij k v ol gen ve met h od e d i t h oofds tu k i s i nformat i ef a l is w at va g e al g em eenhe d e n wa arna d e aute u rs het ja mme r dat de auteurs n iet ing a an op ver de n oodz aa k tot ob se rv e re n en e ve nt u eel toet nieu we nde ont wikkeling en in h et vol wasse sen benad ru kk e n bij h et onde r w ijs aa n ge vo r nenonderw ijs zoal s e rvarend leren d erd e t2 te e rde r s wor dt f rein et in ve rban d g e slothoofd stuk t i en van yo l a n de emme l ot en bracht m et d e d oelstell i n gen v an i nte r cul turee l dolly van kooten gaa t over a l fabet iserings on de rw ijs d an vol g t een irrelev an te o p so m cur sussen het bev at voor namelij k een w a rri 50 ge samenva tting v a n een o ndu i de li jk onde r 1 9 86 de d elen 6 t m 9 zullen in 198 7 van de zoek doo r de a ute urs er is vo o ral geb r ek aan pe rs ro llen zeker ge l egd naas t de h ierbove n goede metho de s en materi a l e n en d esk u ndi ge besproken pu blikatie minderheden taal en on l e sg evers cons tatere n ze der wijs h ebben d e ze een opme rk elij ke d i ep de bed oelin g van d it b oe k is op inlei dend ni ga n g d at ligt voor al a a n h et fe it dat d e s a v e au in f ormat i e te b ie d en over d e taal van e n mens te llers voo rt b ouwe n d op de ontwi kkel i n het o n de r w ijs voor l eden van m inderhe i d s groe ge n binn e n het i n novat i e proj e ct am ster dam pen ste l t r ene appel i n het ee rst e hoofd stu k d ui del ijke ke u zes hebben gemaakt in de deze iet wat om slac ht i g gefo rm ul eerde z i n sn e e erste vijf k ate rn e n staat t2 v er w ervin g cen de typeert inderdaad het boek tr aal daa rvan z ullen de de len 1 2 en 3 in d e stilistisch z ij n de tek sten niet altij d even ze be s p r ek ing aa n de o rde kome n s terk h et b oe k b evat noga l w at zetfo uten en vaak o ntbre ke n t uss enkopje s ee n sl ord ige i n het ee rste inleiden de dee l de a ms terdamse dr u k maakt het dat in de tite l va n hoofd st u k bena dering s wijze van m eerta ligheid geeft een 10 d e te rm a l fa be t is e rin g v oo rk omt te rw ijl in toe lichting op d e g emaa kte keuz es i m me k e het hele hoo fd stuk verder co n seq uent van a l s i xma e a ba seren z ic h voo ra l o p de theor i e fa b et isatie g es p ro k en wordt in een p u b li k atie v a n s k r a she n d i e een betere aans l uiti ng bij vanuit de inv a lshoe k t aal is h et vree md een de omgevin g staa l v an het m eert a li g e kin d d u bbe le ontken ni ng aa n t e treffe n als e v e n voorstaat daa rnaas t b o uw en ze he t be g insel min zijn e r n auwelij ks p la a ts en waa r to l ke n of v a n th e mat isc h cu rso risc h on derw ijs v erder uit an ders ta lig en w ord en in g esch ak e ld 1 in d e richtin g van de m eert a lige l eerlin g het hoofd stu k 9 p ag 139 b eg ri p i nte rcultureel o n de rw ijs bi edt het k a d er de publieksgroep is niet na der g e d efinieerd wa araan all e on derwijsac tivitei t en getoe tst i k k an me voorstellen d at en k ele hoofd stukk en moeten worden ico staat voor een manier interess ant zijn voor st u dente n en do c e nten v a n denken en h an de l en d i e d e he le school aan pabo s en n lo s en v oor leerk rac hten in doortre kt z o moete n lee rk racht en aan dacht de onderwijstypes die in het boek aan de orde h ebben voor de d o m inan tie van de n e d erland komen veel praktische didactische informatie se l eef situati e bestrijd in g van ra c i st ische ten zullen zij er echter niet in vind en h et g aat de nsen h et stimuleren v a n posi t i ev e inter meer om een stand van zak en w aaruit gelu k etnische rel a ties en de emancipato rische ont k i g wel o p meerdere plaatsen dui d elijk word t wi k keling van allochtone leerlingen de auteurs hoe het overheidsbeleid tot nu toe hee ft ge ste ll e n terecht s o m s z u ll e n we d e alloc hto faal d uit d eze samenvattin g z al d ui d elij k zijn n e k i nderen e en voors p rong m oeten g even om d at d e bijd ragen aan het b oe k zeer wisselen d d e ongelij k hei d in vaar d i gheden o f in format ie zijn van k w aliteit o p te heffen dit beteken t ook dat w e soms remmend of corrigeren d m oeten optre d en naar r en e appe l red de nederl a n d se kinderen i n he t voorges tane m inderheden taal en onderw ijs ty pe on d erw ijs ne men co mm unicatieva ard ig he m uiderberg coutinho postbus 1 0 13 99 z g den en weerba a rhei d d an oo k een be lang rij k e muiderberg 1986 f 2 4 75 p laats in vervolgens geven de auteurs een overzicht vanuit de praktijk van theorieen over t2 verw e rving uit de k ijk op taal i n de mee rtalige klas moni tor t he orie van kra shen lei de n ze voo r waarden voor het ver w erven van een tw eede aan de k aternenree k s kij k o p taal in d e mee r t aal a f k rashen staa t ee n com b inatie voor van talige klas li g gen jaren den ken en uit pro b eren de communicatieve en de receptieve benad e ten grondslag m edewerkers van het p roject ring d aar b ij benadru kt hij het b elang van een team intercultureel onder w ijs van het abc laag affectief filter voer d en sa m en met st ag ieres en le erk rach ten b innen d e am sterd ams e bena d ering sw ijz e z ijn op versc h illende scholen p rojecten uit d e ont praatbehoefte p raatg el eg enheid en pr aatv a ar wi kk elde visie en d e pra k tij kervaringen zijn be dighei d sleutelbegrippen pra atbehoefte is een schreven in d e negen delen van deze k aternen voor w aarde voor het verw erven van een t wee reeks die moer al eerder in een leesvoer aan de taal van daaruit zijn eisen te stellen aan kondigde d e delen 1 t m 5 verschenen in het onder w erp en de w ijze w aarop gepraat 51 wordt verder moet de school voldoende naar of het zich handhaven in het voortgezet praatgelegenheid bieden om de praatvaardig onderwijs in de bijlagen zijn observatiesche heid te ontwikkelen op basis van de theorie ma s een model voor fouten analyse richtlij en hun praktijkervaringen onderscheiden de nen voor het bepalen van het t2 niveau en auteurs vier fasen in de t2 verwerving de si voorbeeldlessen opgenomen lent period de sociale fase de aanspreek d it sympathieke katern w or d t slechts ontsierd baarheidsfase en de taal en denkfase bij ie door het soms nogal losjes gebrui k te onder dere fase geven ze de talige kenmerken en de w ijskundige jar g on en een z wa kk e stilistische mogelijke problemen stagnaties en spellingvaardigheid dit katern geeft een helder en overzichtelijk beeld van de ontwikkelingen rond het denken k atern 3 wie vragen stelt telt mee over nt2 binnen vernieuwend taal onderwijs m ieke hezemans d irkmaat deed onderzoek de katernen 2 t m 5 behandelen projecten op naar de resultaten van gestuurde t2 lessen amsterdamse basisscholen waar minstens de voor t2 teerd ers enkele leerlingen uit een zes helft van de leerlingen een niet nederlandse de en achtste groe p bij wie de t2 verwerving etnische achtergrond heeft leek te stagneren de tw ee met elkaar samen hangende doelen waren het vergroten van de katern 2 ahmet gaat niet meer vooruit be communicatievaardigheid en het verbeteren schrijft de aanpak van een leerling die blijft van de positie van de gekozen leerlingen in de steken in een van de taalverwervingsfasen in klas uit de theoretische uitgangs p unten van dit geval de sociale fase in het eerste gedeel k rashen leidde de auteur didactische aanbeve te gaan de auteurs claartje hulsenbeck en jo lingen af het begrip monitor definieert ze se wassenberg in op de theoretische achter niet ook het overnemen van uitingen van an gronden daarbij baseren ze zich eveneens op d eren noemt ze monitoring en dat lijkt me een de theorie van krashen en leveren daarmee al te brede invullin g h et gaat er b ij k rashen een zinvolle aanvulling op en uitbreiding van juist om dat leerlingen grammaticaliteitsoorde de theorie zoals besproken in het eerste ka len vellen hun eigen uitingen controleren op tern bij ahmet is er sprake van een verhoogd het correct toepassen van geleerde regels en affectief filter het praktijkverslag geeft een niet om het imiteren of overnemen van taalui verantwoording van de werkwijze de thema tingen van anderen keuze het handelingsplan en de voortgang hezemans ging uit van het taalcluster vragen van de gekozen aanpak de auteurs geven stellen een vaardighei d d ie met name in the blijk van hun vermogen tot reflectie achteraf matisch w er ken van groo t belang is de en bespreken ook hun minder gelukkige keu aspecten weerbaarheid en zelfvertrouwen han zes in het tweede deel beschrijven ze de ach gen er nauw mee samen status in de klas en tergronden van hun aanpak in het perspectief schoolsucces kunnen erdoor verhoog d van intercultureel onderwijs communicatie en w orden weerbaarheid zijn opnieuw centrale begrippen de onderzoekster begon met klasse en taalob de auteurs zetten vraagtekens bij de typisch servaties op b asis van een speel en w erkso westerse directe en opinierende manier van ciogram werden de groepjes van vier leerlin met elkaar omgaan waarvan we nog moeten gen ingedeeld op twee van hen was het on afwachten of mensen uit andere culturen daar derzoek gericht de twee anderen w aren geen voor kiezen al te dominante leerling en van w ie werd ver in hun taaldidactiek maken de auteurs on wacht d at ze het t2 ver wervin g s p roces posi derscheid tussen gestuurd verwerven en le tief zouden kunnen beinvloeden ren wat volgens hen pas in de laatste fase d e auteur geeft een uitgebreide bespreking mag gebeuren essentieel is het onderscheid van themakeuze uitwerking en verwerking tussen organisatietaal handelingstaal en steeds stond het thema centraal in de hele communicatietaal klas terwijl het tw eede t a al g roepje van de voor leerkrachten zullen de praktijkbeschrijvin ext ra taa k leerkracht sp ecifie k e opdrachten gen zeker herkenbaar zijn vaak zijn anderstali kreeg k nel p unten en gevonden oplossingen ge leerlingen wel aanspreekbaar maar komen komen ruimschoots aan de orde d e stage van ze niet toe aan de taal denkfase dat kan met de onderzoekster had namelijk ook tot doel de name belemmerend zijn voor de doorstroming klasseleerkrachten beter uit te rusten voor ee n 52 thematische werkwijze waar ze nog weinig els schelleken s ervaring mee hadden bij de evaluatie bleek dat de gestuurde jip en jannekes hand en t2 lessen de taalverwerving in het nederlands werkboek ondersteunden de leerlingen leerden ook alge mene vaardigheden zoals het ordenen van in sekse ongelijkheid en onderwijs is een aan formatie en verslaglegger hun zelfvertrou winst voor docentenopleidingen carla petit en wen positie in de klas weerbaarheid en moti biertje sterringa combineerden in dit prettig vatie bleken vergroot communicatietaal ging leesbare handboek een brede kijk op vrouwen bij de een sneller dan bij de ander de hande in het voortgezet onderwijs met lessuggesties lingstaal uit de beginfase aanvullen of vervan voor aanstaande leerkrachten ze kozen voor gen ook de communicatievaardigheid van de een onderwijskundige invalshoek het is geen anderen in de klas is door het project vergroot methode veel meer een werk om af en toe meent de auteur op grond van evaluatieversla iets uit te pikken bijvoorbeeld uit de concrete gen waarin de klasseleerkrachten hun indruk en vaak aardige suggesties ter verwerking aan ken verwoordden dat is een nogal zwakke het begin van ieder hoofdstuk of de talrijke li basis voor de conclusie dat wanneer tweede teratuuraanbevelingen de auteurs hebben zich taallessen gegeven worden binnen het kader grondig gedocumenteerd in het eerste hoofd van intercultureel onderwijs deze lessen in stuk verantwoorden ze hun visie uitgangspun vloed hebben op de activiteiten van de hele ten en doelstellingen daarin schetsen ze het klas des te zwakker daar hezemans het be brede maatschappelijke kader waarin sekse grip ico heel wat lichtvaardiger gebruikt dan ongelijkheid is ingebed het uiteindelijk streven de auteurs van het eerste katern in dit onder is gericht op een maatschappij organisatie zoek en op de beschreven school komt juist waarin het biologisch onderscheid tussen man dat aspect slecht uit de verf het streven naar nen en vrouwen onbelangrijk is dat zou ook zo klein mogelijke affectieve filters dreigt dan mannen meer vrijheid geven beperkt te blijven tot het persoonlijk niveau in de verschillende hoofdstukken zijn recente van de anderstalige leerling theorieen ontwikkelingen en onderzoeksgege blijft dat dit deeltje een aardig beeld geeft van vens op een rijtje gezet zo gaat het tweede hoe gestuurde t2 verwerving met een extra hoofdstuk over seksespecifieke socialisatie taakleerkracht vruchten kan afwerpen als dat en behandelt het derde de maatschappelijke tenminste gebeurt in het perspectief van the positie van vrouwen de hoofdstukken vier matisch werken een aanrader voor scholen vijf en zes zijn gewijd aan de relatie tussen die hun eerste wankele schreden op dit terrein sekse ongelijkheid en het voortgezet onder nog moeten zetten wijs respectievelijk op macro meso en mi croniveau actueel is hoofdstuk zeven man kijk op taal in de meertalige kla s nelijke en vrouwelijke vakken exacte vak een gezamenlijke uitgave van het ipb en het ken blijven mannengebied zolang de leer abc krachten geen positievere verwachtingen van katern 1 de amsterdamse benaderingswijze meisjes hebben daarnaast moet aansluiting van meertaligheid immeke sixma e a f 4 65 worden gezocht bij de leerstijl van meisjes en katern 2 ahmet gaat niet meer vooruit claar de vaak andere voorkennis een illustratie laat tje hulsenbeck jose wassenberg f 7 05 bijvoorbeeld zien dat bij een verzameling katern 3 wie vragen stelt telt mee mieke meetinstrumenten de gewone huishoudcenti hezemans dirkmaat claartje hulsenbeck meter ontbreekt informatica moet volgens de f 6 4 5 auteurs een apart vak worden om niet inge besteladres aps informatiepunt basisonder lijfd te raken bij de exacte vakken die vooral wijs postbus 7888 1008 ab amsterdam een mannenaangelegenheid lijken meer vrou welijke docenten informatica zijn broodnodig het slothoofdstuk leermiddelen vermeldt re sultaten van onderzoek en geeft richtlijnen voor een analysemodel voor wie zich al eerder in deze problematiek heeft verdiept biedt het boek niet echt veel 53