Oei, beloofd… Verslag van een congres te Leuven.

oei beloofd v e r s l a g van een c o n g r e s t e leuven a l l e vlaamse f i l o l o g e n d a g e n t e n s p i j t vond op 14 15 en 16 a p r i l aan de k u leuven h e t e e r s t e congres o v e r opvoedkundig drama i n h e t s e c u n d a i r o n d e r w i j s en i n de lerarenopleiding plaats fernand e t i e n n e legde o v e r i gens s t e e v a s t de k l e m t o o n b i j d i t m o n d j e v o l op eerste afwachten dus de e e r s t e k e e r d a t i n v l a a n d e r e n een d e r g e l i j k initiatief m b t d r a m a t i s c h e werkvormen d o o r g i n g b l e e k meteen een s u k s e s t e z i j n dat b e w i j s t w e l h e t a a n t a l trouwe deel t nemers z o n h o n d e r v e e r t i g p e r s o n e n ook de v o o r b e r e i d i n g g e t u i g d e van een p r o f e s s i o n e l e aanpak van de inrich tende werkgroep daar k u n t u z i c h trouwens z e l f van o v e r t u i g e n d o o r eens u i t t e k i j k e n n a a r de twee p r a c h t i g e c o n g r e s b u n d e l s d i e nog v e r k r i j g b a a r zullen z i j n 1 t e r l o o p s w i l i k h i e r opmerken d a t i k de tweede b u n d e l geen c o n c u r r e n t i e wens aan t e doen deze z a l w a a r s c h i j n lijk een g r o n d i g e n e e r s l a g van h e t c o n g r e s b e v a t t e n en waar kan u b e t e r t e r e c h t dan b i j de b r o n beschouw dit v e r s l a g dus a l s een s o o r t u i t g e w e r k t e inhoudsopgave van d i e b u n d e l en verneem wat u g e m i s t h e b t ik b l i j f e n k e l b i j de workshop van j a c q u e s de vroomen s t i l s t a a n het c o n g r e s v i e l i n enkele blokken u i t e e n de traditio n e l e welkomstwoorden enkele t h e o r e t i s c h e uiteenzettingen van de b u i t e n l a n d s e g a s t e n een dag w o r k s h o p s plenaire e v a l u a t i e s van d i e w o r k s h o p en een p a n e l g e s p r e k over opleidingsmogelijkheden i n vlaanderen na een k o r t e i n l e i d e n d e speech van p r o f dr l k e n g e l s w a a r i n h i j de v e r d i e n s t e n van de w e r k g r o e p op voedkundig drama o f s p e l s c h e t s t e deed m i c h a i l g o e t h a l s d a t nog eens b e g r i j p b a a r o v e r centraal i n z i j n betoog s t o n d h e t f e i t d a t d r a m a t i s c h e werkvormen z i c h v o o r n a m e l i j k t o t t a a l l e r a a r s r i c h t e n en d a t de w e r k g r o e p 28 dan ook i n e e r s t e i n s t a n t i e op d a t p u b l i e k m i k t e dit v e r b a n d l a g n i e t e n k e l i n de e i g e n a a r d van de werkvormen op c o m m u n i c a t i e en e x p r e s s i e g e r i c h t maar ook erg con c r e e t i n h e t f e i t d a t s i n d s een t i j d j e expressievakken voorkomen i n h e t l e e r p a k k e t van h e t s e c u n d a i r onderwijs die meestal aan t a a l l e r a r e n t o e v e r t r o u w d worden alhoewel die er n i e t voor o p g e l e i d z i j n het c o n g r e s beoogde dan ook een e e r s t e v e r k e n n i n g t e z i j n van h e t o zo onbekende t e r r e i n van d r a m a t i s c h e e x p r e s s i e en werkvormen de aan de k u l v e r b o n d e n werkgroepen v o o r taalonderwijs werken r e e d s een t i j d aan d e z e v e r k e n n i n g maar dan wel eerder i n beperkte kring d i t c o n g r e s was dus h e t eerste n a a r b u i t e n t r e d e n van d i e a a r d 2 de k e r n van h e t s t a n d p u n t van de w e r k g r o e p opvoedkundig drama l i g t i n h e t v o l g e n d e c i t a a t van ene f h i l t o n t h i s i s t h e p r a c t i c e o f drama as a means o f p e r s o n a l d e v e l o p m e n t and as t e c h n i q u e o f t e a c h i n g and learning e d u c a t i o n a l drama i s c o n c e r n e d w i t h a process r a t h e r than product and has two equally valid functions 1 i t forms an a c t i v i t y i n i t s own r i g h t i n which a young p e r s o n i s g i v e n t h e s t i m u l u s and o p p o r t u n i t y t o d i s c o v e r h i m s e l f h i s own r e s o u r c e s the world around him and h i s r e l a t i o n s h i p s w i t h t h a t w o r l d i n a free and n o n j u d g e m e n t a l a t m o s p h e r e t r o u g h t h e spontaneity o f groupwork 2 i t i s a t e a c h i n g method o f l e a r n i n g by e x p e r i e n c e ap p l i c a b l e t o work i n a s u b j e c t o f s p h e r e a c c o r d i n g t o t h e d i s c r e t i o n o f t h e t e a c h e r and t h e r e a d i n e s s o f t h e pupil 3 ik v i n d h e t de m o e i t e waard om h e t c i t a a t b i j n a volledig o v e r t e nemen omdat h e t d u i d e l i j k een standpunt inneemt d a a r waar a n d e r e m o g e l i j k z i j n b v op h e t g e b i e d van de waarde van h e t p r o d u k t voor de w e r k g r o e p b e h e l s t drama dus de p r a k t i j k van de persoonsvorming 29 en i s i n wezen een l e e r m e t h o d e d i e t e r u g g a a t op de i d e e v a n l e r e n door ervaring dat a n d e r e standpunten andere begrippen en vooral andere t e r m e n m o g e l i j k z i j n b l e e k r e e d s de e e r s t e namiddag a l s hans wolfgang n i c k e l o v e r de w e s t d u i t s e s p i e l p a d a g o g i k kwam p r a t e n en g a v i n b o l t o n o v e r h e t b r i t s e e d u c a t i o n a l drama in z i j n eerste lezing nou j a z o c h t n i c k e l n a a r een s o o r t u n i v e r s e l e begrundung v a n h e t s p e l met v o o r b e e l d e n uit zo v e r u i t e e n l i g g e n d e w e r e l d e n a l s d i e v a n de g r i e k s e m y t h o l o g i e en de moderne n a t u u r w e t e n s c h a p ontwikkelde hij i n d e r d a a d een s t r u k t u u r d i e ook aan de b a s i s v a n s p e l zou l i g g e n deze s t r u k t u u r i s een s o o r t d i a l e c t i s c h e beweging t u s s e n p r o c e s en p r o d u k t op b e p a a l d e momenten in het spelproces l i g t een p r o d u k t p u n t w a a r b i n n e n een s o o r t b e z i n n i n g op h e t p r o c e s m o g e l i j k i s en a l s h e t ware een b e s l i s s i n g genomen wordt hoe h e t spelcontinuum v o o r t g e z e t z a l worden d i t punt i s dus een s o o r t m e t a p o s i t i e w a a r u i t men even de a l s o f s i t u a t i e o b s e r v e e r t s p e l i s een a l s o f r e a l i t e i t d i t punt z o u ook omschreven kunnen worden a l s een moment waarop intuitie e m o t i e en v e r s t a n d samenvallen w a a r s c h i j n l i j k bedoelde n i c k e l ook d a t h i e r het echte l e r e n gebeurt s p e l i s dus ook g e b a s e e r d op een continuum d a t v e r v a n een o f r e c h t l i j n i g is onderstaan de t e k e n i n g beoogt d a t wat t e v e r d u i d e l i j k e n 30 het was v r i d u i d e l i j k waar n i c k e l n a a r t o e wou aange z i e n de s t r u k t u u r van h e t s p e l de s t r u k t u u r van de w e r e l d i s kan e r geen s p r a k e z i j n van een v l u c h t u i t de w e r k e l i j k h e i d wat e i g e n l i j k a l t i j d het f i n a a l argu ment van a n t i d r a m a leraars i s zelf vind i k die s p i e l e r e i b e s t l e u k en onderhoudend maar i k v r a a g me w e l a f o f d i t nu mensen d i e c o n t r a z i j n gaat o v e r t u i g e n n i c k e l i i dan een erg p r a k t i s c h e u i t e e n z e t t i n g over de spelpedagogiek i n de b o n d s r e p u b l i e k even l a c h e n a l s b l i j k t d a t de o n d e r w i j s n i v e a u s d i e geen s p e l o f e x p r e s s i e op het l e e r p l a n hebben s t a a n wel leraars k r i j g e n die er voor o p g e l e i d z i j n en v i c e v e r s a n i c k e l s e i g e n p r a k t i j k aan de b e r l i j n s e h o c h s c h u l e der kunste kwam t o e n aan bod h i j v e r g e l e e k de verschillende bestaande spelvormen met de b a l e i n e n van een regenscherm geen e n k e l e h e e f t h e t r e c h t z i c h a l s de vorm n a a r voor te d r i n g e n a l s ze n i e t samen g e h a n t e e r d kunnen worden zijn ze w e i n i g waard de v e r s c h i l l e n d e s p e l v o r m e n die a a n g e l e e r d worden i n de s p i e l s c h u l e z i j n in volgorde van c o m p l e x i t e i t de v o l g e n d e 1 korperspiel i n d i v i d u e l e v e r k e n n i n g van de eigen lichamelijkheid 2 i n t e r a k t i o n s s p i e l meer p e r s o n e n worden i n h e t z e l f de s p e l b e t r o k k e n de nadruk b l i j f t nog op de licha melij kheid 3 r o l l e n s p i e l het b e g r i p f i c t i e wordt toegevoegd dit betekent een v e r d u b b e l i n g van de r e l a t i e s naast de r e e d s a a n w e z i g e r e l a t i e s t u s s e n de s p e l e r s komen er nu ook de r e l a t i e s t u s s e n de r o l l e n en de diagona l e r e l a t i e s t u s s e n bv r o l a en s p e l e r b 4 theater nieuwe i n t e r a c t i e d i e t o e g e v o e g d w o r d t i s die met het p u b l i e k n a a s t deze f u n d a m e n t e l e s p e l v o r m e n z i j n er v e r s c h i l l e n d e tussenvormen m o g e l i j k g a v i n b o l t o n i s h o o f d v a n h e t department o f e d u c a t i o n a l drama v a n e u n i v e r s i t y o f durham twee p u n t e n kwamen naar voor i n z i j n v e r h a a l hoe e n g e l a n d t u s s e n 1950 en 1981 t e n p r o o i v i e l aan een ware golf v a n drama modes en hoe durham poogt d a a r i n een weg t e v i n d e n d i e de v r i j e e x p r e s s i e en h e t e x p e r i m e n t e l e van d r a m a t i c p l a y c f b r i a n way c o m b i n e e r t met de g e s t r u c t u r e e r d h e i d v a n bv performing cf het t r a d i t i o n e l e schooltoneel daarbij l e g d e h i j s t e r k de n a d r u k op e x c e r c i c e s d w z trainingsmethodes d i e erg taakgericht z i j n d u i d e l i j k e afspraken en r e g e l s hebben en een v a s t e structuur hoe v e r meningen o v e r drama w e l u i t e e n kunnen l o p e n i l l u s t r e e r d e b o l t o n met de v o l g e n d e d e f i n i t i e drama i s een m i d d e l om t o t c o g n i t i e v e o n t w i k k e l i n g t e komen waar b i j b e r o e p w o r d t gedaan op h e t a f f e c t i e v e domein dit i s een v r i j m a r g i n a a l en m i r e a c t i o n a i r s t a n d p u n t op een moment d a t de a a n d a c h t v a n a l l e n d i e b i j h t onder e w i j s b e t r o k k e n z i j n meer en meer u i t g a a t n a a r h e t o n t wikkelen v a n de p e r s o o n l i j k h e i d en a t t i t u d e s kortom van h e t a f f e c t i e v e domein de e v a l u a t i e van de workshops l a a t i k t e r z i j d e de meer d e r h e i d v a n de a a n w e z i g e n vond ze n i e t a l t i j d even v e r h e l d e r e n d en had l i e v e r met de workshops z e l f voortgedaan d a a r b i j d r o e g e n ze h e t c a c h e t van e i n d e v a l u a t i e z o d a t h e t m o e i l i j k t e r u g op gang komen was erna na de e v a l u a t i e s was e r nog een i n f o r m a t i e f p a n e l g e s p r e k o v e r de d r a m a o p l e i d i n g i n v l a a n d e r e n en n e d e r l a n d ik h o e f niemand meer t e v e r t e l l e n d a t d i t een z e e r lucratie ve b e z i g h e i d i s het gebeurt weinig i n de l e r a r e n o p l e i ding zelden a l s i n s e r v i c e t r a i n i n g in het panel zaten de v e r t r o u w d e a l t e r n a t i e v e n h e t daceb van h e t m i n i s t e r i e van c u l t u u r de e x p r e s s i e s e k t o r v a n de l o d e w i j k de r a e t stichting en de werkgroep v o o r l e v e n s v e r d i e p i n g u i t 32 averbode a a n g e z i e n ook b i j hans van dam en jacques de vroomen h e t d i s c u s s i e v u u r g e d o o f d was was dit al bij a l een lauwe b o e l de workshop met j a c q u e s de vroomen de workshop was e i g e n l i j k i n twee d e l e n o p g e s p l i t s t f s voormiddags d r a m a t i s c h e werkvormen en l i t e r a t u u r o n f derwijs s namiddags het p o l i t i e k e r o l l e n s p e l i n het s p r e e k o n d e r w i j s de v o o r m i d d a g s e s s i e werd i n g e z e t met een vrij lange op warmingsoefening in v e r s c h i l l e n d e g r o e p j e s werd een typische western situatie uitgebeeld i d e a a l om met l e e r l i n g e n t e doen denk i k want de cliches l i g g e n i n de far west w e r e l d zo maar v o o r h e t r a p e n resultaat was dan ook een a a n t a l t y p i s c h e s a l o o n d u e l en postkoets scenes de vroomen l e g d e v o o r a l de nadruk op de relatie die ruimte en t i j d vormen b i j h e t creeren van dramatische spanning d i t was vrij dankbaar b i j h e t gegeven b e e l d j e h e t t y p i s c h e s t r a a t d u e l maar i n over n a a r h e t thema z e l f dan l i t e r a t u u r en dramatische werkvormen j a c q u e s i n t r o d u c e e r d e h e t v o l g e n d e schema werken b i n n e n de t e k s t a i n t e n s i v e r i n g van de b e l e v i n g van de t e k s t bv tableau vivant b i n t e r p r e t a t i e van de tekst bv monologue interieure van een o f meer p e r s o n a g e s uit de t e k s t bv a l t e r ego zie verder werken b u i t e n de t e k s t a p s y c h o l o g i s c h e aanpak bv de m a c h t e l o s s h e i d van een van de p e r s o n a g e s kan aanleiding zijn om z e l f ervaren vormen van machte loosheid dramatisch weer t e geven 33 b s o c i o l o g i s c h e o f p o l i t i e k e aanpak bv d o o r een p a r o d i e t e s p e l e n op een g e l e z e n t e k s t 4 de vermelde t e c h n i e k e n werden i n g r o e p j e s u i t g e w e r k t n a v een t e k s t van h e i n r i c h boll de w e e g s c h a a l der wadeks en een t e k s t u i t een t i e n e r b l a a d j e o v e r een on mogelijke l i e f d e aan de hand van de l a a t s t e t e k s t w i l een v o o r b e e l d geven van h e t g e b r u i k van de a l t e r ego tech n i e k waar g i n g h e t om a n n i c k i s v e r l i e f d op een jongen van een l a g e r e k l a s wat s o c i a a l o n t o e l a a t b a a r i s voor haar eigen l e e f t i j d s g r o e p daarom houdt ze h e t geheim maar d a t wordt t o c h o n t d e k t d o o r een b r o e r van een klas genote d i e p a k t h a a r aan de v o l g e n d e maandag k l a s g e n o t e w e l wat heb i k nu gehoord van m i j n b r o e r kinderoppas geworden annick ik helemaal niet a ego s t i k ze weten h e t d er b r o e r i s gaan k l i k k e n wat nu gezongen klasgenote m i j n b r o e r z e i nochtans dat j u l l i e v r i j i n t i e m aan de cinema s t o n d e n annick ho j e b e d o e l t d a t s n e r t j o c h d i e kan me nu maar n i e t met rust laten t a ego s n e r t j o c h t i s de l i e f s t e j o n g e n d i e i k ken dit g e s p r e k j e kan met d r i e s p e l e r s opgevoerd worden w a a r b i j een s p e l e r de r o l van a ego neemt ook stilistisch s c h u i l e n h i e r veel mogelijkheden i n het p o l i t i e k e r o l l e n s p e l d a t s namiddags u i t g e t e s t werd b i e d t dan e e r d e r de m o g e l i j k h e i d om t e s p e l e n r o n d t o e s t a n d e n d i e i n de k l a s l e v e n de u i t g a n g s s i t u a t i e was de v o l g e n d e een l e e r l i n g e d i e r e e d s tweemaal n a a r de d i r e c t e u r werd gezonden wegens wangedrag d r i e k e e r s c h o r s i n g b o t s t i n h a a r o p w i n d i n g t e g e n een v r i j autori t a i r e l e r a a r op d i e h a a r o n m i d d e l l i j k n a a r de directeur z e n d t waar ze de verwachte s t r a f z a l ontvangen er was nog een v i e r d e r o l d i e van een v r i j progressieve lerares 34 d i e h e t b i j de d i r e c t i e ook a l een b e e t j e v e r k o r v e n had het r o l l e n s p e l werd door de v i e r z e l f d e s p e l e r s g e b r a c h t t e r w i j l de groep f u n g e e r d e a l s f e e d b a c k en r a a d g e v e r de zgn l e e r r o l kwam e e r s t aan de l e e r l i n g e t o e omdat z i j moest p r o b e r e n de s t r a f k w i j t t e r a k e n d a a r n a aan de l e r a r e s a l s h a a r h u l p i n g e r o e p e n wordt om t e b e m i d d e l e n de a n d e r e c o n f r o n t a t i e r o l l e n verdwenen u i t de r u i m t e na e l k s p e l o n d e r d e e l d i e o n d e r d e l e n waren m e e s t a l twee gesprekken leerlinge leraar leerlinge lerares lerares leraar a l s de c o n f r o n t a t i e r o l l e n verdwenen waren be s p r a k e n de aanwezigen de r e s u l t a t e n en de nu t e v o l g e n s t r a t e g i e met de l e e r r o l een e e n v o u d i g e m a n i e r v a n w e r k e n maar v r i j d o e l t r e f f e n d en p o l i t i e k walter de hert noten 1 de c o n g r e s b u n d e l s k a n j e bekomen op h e t v o l g e n d e a d r e s k u l e u v e n v l i e b e r g h s e n c i e c e n t r u m b l i j d e i n k o m s t s t r a a t 2 1 3000 leuven l e t w e l de tweede moet nog v e r s c h i j n e n 2 de werkgroepen b e r e i k j e op h e t z e l f d e a d r e s de v o l g e n d e z i j n momenteel werkzaam t e k s t en l i t e r a t u u r spel en nederlands voor a n d e r s t a l i g e n t i j d e n s de v a k a n t i e m a a n d e n worden e n k e l e p r a k t i s c h e s t a g e s en een v a k a n t i e w e e k v o o r t a a l l e r a r e n ingericht 3 h i l t o n i n c o n g r e s b u n d e l b l z 361 4 d i t z i j n e n k e l de u i t g e w e r k t e t e c h n i e k e n een s c h a t van andere t e c h n i e k e n v i n d j e i n de twee a r t i k e l s v a n j a c q u e s de vroomen i n de e e r s t e c o n g r e s b u n d e l 35