OETC in het voortgezet onderwijs

alphons kloosterma n oetc in het voortgezet onderwij s waar gaat het om dat zij in de gewone reguliere klassen van het voortgezet onderwijs ingepast konden in het nederlandse voortgezet onderwijs worden bovendien moest hun eigen taal en lbo lavo mavo havo vwo moeten of kunnen cultuur levendig gehouden worden zodat te andere talen dan het nederlands onderwezen rugkeer naar het moederland mogelijk bleef worden volgens de wet op het voortgezet voor dit laatste doel wilde men vijf lesuren in onderwijs zijn dat de klassieke talen latijn en het rooster opnemen 2 grieks en de moderne talen frans engels ook in amsterdam werden in 1973 plannen duits spaans en russisch wettelijk is er nog ontwikkeld voor de opvang van gastarbeiders geen mogelijkheid om andere vreemde talen kinderen in het voortgezet onderwijs de in het pakket op te nemen toch werd meer amsterdamse commissie buitenlandse leerlin dan tien jaar geleden de vraag gesteld of er gen had in november 1973 een voorlopig rap aan de zogenaamde anderstalige leerlingen port in concept gereed toen men hoorde van onderwijs in de eigen taal moedertaal eerste het experiment in rotterdam resultaat van taal gegeven kon c q moest worden dit ge een bezoek aan de isk van de wolfeit van beurde bij de voorbereidingen die leidden tot borselen scholengemeenschap in rotterdam het oprichten van speciale brugklassen voor was het besluit om het rotterdamse model anderstaligen de zogenaamde internationale zoveel mogelijk te volgen er werd een werk schakelklassen isk daar deze vraag plaatse groep buitenlandse leerlingen ingesteld ter lijk op verschillende wijze werd beantwoord voorbereiding van de isk op twee amsterdam werd de mogelijkheid c q het belang van het se vo scholen voor het schooljaar 1974 1975 onderwijs in de eigen taal en cultuur een dis deze werkgroep vraagt om ondersteuning aan cussiepunt binnen de landelijke commissie het advies en begeleidings centrum voor het voor voortgezet onderwijs aan anderstaligen onderwijs in amsterdam waarbij steun bij lcvoa uiteindelijk werd met een geringe het zogenaamde terugkeer onderwijs als een meerderheid een positieve beantwoording aan van de punten wordt genoemd bij een bezoek genomen zo deed het onderwijs in de eigen aan rotterdam in mei 1974 krijgen de amster taal en of cultuur onofficieel zijn intrede in een dammers te horen dat er iets aan bi specifiek onderdeel van het voortgezet onder cultureel onderwijs 3 wordt gedaan in de tolk wijs namelijk in de internationale schakelklas uren maar dat de behoefte eraan niet zo groot sen daarmee werd een proces op gang ge blijkt te zijn en dat dit onderwijs in de loo p bracht dat zal resulteren in een wijziging van van het schooljaar wat verwaterd is dan ver de wet op het voortgezet onderwijs schijnt in het abc bulletin van februari 1975 een artikel van de amsterdamse werkgroep de inter nationale s chake l klassen met onder het hoofdje bi cultureel onderwijs de volgende verklaring er wordt uitgegaan in 1972 werden er voor kinderen van gastar van de veronderstelling dat leerlingen voor lan beiders opvanggroepen geformeerd aan negen ge tijd in nederland zullen verblijven er is lbo scholen in het rijnmondgebied uit een en dan ook gekozen voor volledige integratie quete bleek dat er in de agglomeratie rotter adaptatie in ons nederlandse onderwijs dam een aantal kinderen was dat volgens het bestel bewust wordt dan ook zo goed als oordeel van de basisschool naar mavo niets gedaan aan de cultuur van het land van havo vwo verwezen diende te worden daar herkomst er zijn nog andere redenen voor de hun beheersing van het nederlands toch on ze keuze allereerst wordt bi cultureel onder voldoende werd geacht werd besloten om aan wijs bemoeilijkt door het feit dat de eigen cul een tweetal scholengemeenschappen interna tuur van de anderstaligen volop in verandering tionale schakelklassen te vormen in deze en ontwikkeling is daarnaast speelt de tijds klassen moesten deze leerlingen zodanig in het factor een belangrijke rol de internationale nederlands aanspreekbaar gemaakt worden schakelklassen verzorgen in feite een spoed 36 cursus het grote aantal nationaliteiten veroor wel realiseerbaar zaakt nog een niet onaanzienlijk praktisch be in januari 1976 biedt kloosterman een paper zwaar aan de lcvoa aan waarin in navolging van begin 1975 gaat er ook een isk van start op zweden gepleit wordt voor onderwijs in twee de scholengemeenschap floor evers te eind talen en culturen als een aanpassing van het hoven ook daar wordt bewust besloten dat nederlandse voortgezet onderwijs aan de nieu het onderwijs niet bi cultureel zal zijn alhoe we groepen leerlingen die en anderstalig en wel men principieel het belang ervan onder anderscultureel zijn tijd voor een uitvoerige kent men wil het bi culturele aspect niet ge discussie tijdens de januari vergadering van de heel verwaarlozen bovendien ziet men in de lcvoa ontbreekt echter vervolgens schrijft aanwezigheid van tolken een belangrijk bi kloosterman een nieuwe nota voor de mei cultureel element 5 bijeenkomst in 1976 onderwijs aan andersta ligen tweetalig bi cultureel aangevuld met de lande lijke commissie voor mogelijke discussiepunten m b t bi cultureel voort gezet onderwijs aan anderstal ige n onderwijs integratie deze nota wordt op de agenda van de oktober vergadering geplaatst in mei 1974 wordt een interstedelijk overleg tijdens de vergadering op 7 oktober 1976 ver gehouden over het voortgezet onderwijs aan klaart de meerderheid van de lcvoa zich voor anderstaligen tussen vertegenwoordigers uit onderwijs in eigen taal en cultuur aan leerlin de beleids en veldsectoren van amsterdam gen in het voortgezet onderwijs slechts een den haag eindhoven enschede en rotter kleine meerderheid is er voor dat dit onderwijs dam tijdens de tweede bijeenkomst van dit onder verantwoordelijkheid van de school valt overleg in september 1974 wordt besloten tot en binnen schooltijd wordt gegeven 9 om dit de oprichting van een landelijke commissie onderwijs echter mogelijk te maken is een be voor voortgezet onderwijs aan anderstaligen leidsbeslissing op hoog niveau nodig wanneer doel is door middel van regelmatig overleg de deze beslissing uitblijft zijn er bij het begin van belangen van het voortgezet onderwijs aan an het schooljaar 1977 1978 scholen die het niet derstaligen meer gestructureerd te behartigen langer verantwoord vinden hun leerlingen dit in het bijzonder bij diverse overheidsinstanties onderwijs in eigen taal en cultuur te onthou hoewel deze commissie waaraan een ieder den in de isk s te arnhem eindhoven en de kan deelnemen die met isk s van doen had venter gaat men dit onderwijs geven 1 0 geheel onofficieel is wordt de lcvoa door middel van een delegatie toch gesprekspartner oetc in de internationale schakelkla s van het ministerie van onderwijs en weten schappen voor alles wat het onderwijs aan an begin 1978 wordt in opdracht van de lcvoa derstaligen in het voortgezet onderwijs een enquete gehouden voor de evaluatie van betreft e de internationale schakelklassen van de 45 een van de eerste taken van de lcvoa is de scholen met isk s vullen 35 scholen de enqu samenstelling van een standaard aanvraag teformulieren in daaruit blijkt dat er op 17 voor de vorming van internationale schakel scholen onderwijs in eigen taal en cultuur klassen 1975 hierin wordt gepleit voor het wordt gegeven waarvan op 15 scholen bin onderhouden van de kennis van eigen taal en nen schooltijd soms 3x kunnen ook leerlin cultuur opdat bij terugkeer naar het land van gen uit de reguliere klassen van de school herkomst de aanpassing aan leefwijze en ar waartoe de isk behoort deze etc lessen beid zonder al te grote moeilijkheden kan ver volgen lopen dit ondanks de amsterdamse en eind begin 1981 wordt namens de redactie van het hovense beslissing geen onderwijs in eigen isk bulletin een mini enqu te isk s taal en cultuur te geven volwaardig onderwijs 1980 1981 gehouden hieruit blijkt dat 45 in de eigen taal en cultuur is niet te verwezen scholen met isk s beschikken over 105 tolk lijken omdat dit ten koste zou gaan van opti leraren 1 2 gelijk met genoemd enqu teformu maal nederlands onderwijs maar het bijhou lier werd aan de scholen ook een formulier den van de eigen taal gedurende een aantal enquete tolkleraren isk toegezonden met lessen per week binnen welke lessen cultuur het verzoek dit formulier door de tolkleraren elementen gevoegd kunnen worden lijkt zeer zelf te laten invullen 65 formulieren werden 37 aldus ingevuld hieruit blijkt dat 19 tolkleraren zicht onontbeerlijk is zal bij de opvang alleen 29 geen les in eigen taal en cultuur geven al om de communicatie tot stand te brengen 36 tolkleraren 55 geven les in eigen taal een rol moeten worden toegedacht aan de ei en cultuur zeven geven alleen les in de eigen gen taal en cultuur van de leerling p 69 cultuur 11 en drie geven alleen les in de ei bovendien wordt onder het hoofdje onderwijs gen taal 5 24 turkse en negen marok in eigen taal en cultuur beweerd meer dan kaanse tolkleraren zeggen te beschikken over tot nu toe het geval is zal bij de opvang in lesmateriaal in de eigen taal ter w ijl 13 turkse het voortgezet onderwijs ruimte dienen te en zes marokkaanse tolkleraren beweren geen worden geboden aan onderwijs in eigen taal materiaal in de eigen taal te hebben 1 3 en cultuur p 70 voor wat de doelstelling gedurende de periode najaar 1981 voorjaar en opzet van dit onderwijs betreft verwijst 1983 wordt vanuit de erasmus universiteit men naar de paragraaf over oetc in het basis een onderzoek gedaan naar het functioneren onderwijs ten tijde van het concept van de internationale schakelklassen op de beleidsplan dacht men dus nog aan een voort helft van de scholen met een isk afdeling zijn zetting van het oetc zoals dat in het basis tolkleraren aanwezig en er zijn in totaal 129 onderwijs gegeven kon worden in de interna functies tolkleraar s of er tijd besteed wordt tionale schakelklassen aan het onderwijs in eigen taal en cultuur in het definitieve beleidsplan culturele minder wordt niet duidelijk tezelfdertijd is vanuit de heden in het onderwijs 1981 1 8 duikt een universiteit van utrecht een onderzoek gedaan nieuw element op gedurende de opvangfase naar het functioneren van de tolkleraren door zal voor leerlingen die de nederlandse taal middel van interviews met 35 tolkleraren 16 niet of nog onvoldoende beheersen de eigen van hen geven 26 lessen over eigen taal en of taal mede als instructietaal cursivering a k cultuur waaraan zij gemiddeld ongeveer 4y2 moeten kunnen fungeren hoewel de bestaan uur per week besteden het rapport vermeldt de regelingen nog niet in deze mogelijkheid vaak worden de lessen over eigen taal en de voorzien geschiedt dit in de praktijk reeds lessen over eigen cultuur gecombineerd gage voor vele leerlingen uit de zg wervingslanden geven dit betekent dat de tolkleraar in de ei een wijziging van de inrichtingsbesluiten gen taal van de leerlingen les geeft over zowel vwo havo mavo en ibo lavo op dit punt is in de eigen taal als over de eigen cultuur ook voorbereiding en zal dit jaar gereed komen p komt het meermalen voor dat in deze lessen 38 het gaat in dit citaat niet om onderwijs ruimte gemaakt wordt voor het bespreken van in eigen taal en cultuur maar om onderwijs allerlei problemen zowel op onderwijs als op waarbij van de eigen taal gebruik gemaakt kan sociaal maatschappelijk gebied het komt ook worden als instructiemedium ook dit was een voor 4x dat leerlingen buiten de isk de les in de lcvoa bepleit voorstel de voorstelling sen over eigen taal en of eigen cultuur mogen van zaken over het gebruik van de eigen taal volgen als instructietaal echter die in het beleidsplan tot zover dit overzicht van een zekere praktijk gegeven wordt is op zijn zachtst gezegd eufe van onderwijs in eigen taal en of cultuur in mistisch wat er in feite gebeurt op isk s met een onderdeel van het voortgezet onderwijs tolkleraren is dat de lesinhoud wel eens in de de vraag is nu in hoeverre deze praktijk voort eigen taal wordt weergegeven soms tijdens gezet en zelfs uitgebreid kan worden in het re een bepaalde les maar meestal buiten de door guliere voortgezet onderwijs door middel van nederlanders gegeven lessen in het zogenaam een duidelijker beleid de tolkuur of bij de huiswerkbegeleiding de toegezegde wijziging van de inrichtingsbeslui b eleidsvoornemen s ten is noch in 1981 noch in de jaren daarna tot stand gekomen in het concept beleidsplan culture l e minderhe na het vorige citaat volgt in het definitieve be den in het onderwijs 1980 wordt met be leidsplan een nieuwe paragraaf onderwijs in trekki ng tot de isk gesteld in de schakelpe de eigen taal en cultuur p 38 39 deze ri ode staat de opvang voorop de voorbere i luidt in het voortgezet onderwijs dient in ding op het regulier onderwijs vereist tevens principe iedere leerling uit minderheidsgroepen aandacht voor onderw i jsachterstanden hoe op een lbo mavo havo of vwo school de mo wel kenn is van de nederlandse taal in dit op gelijkheid te worden geboden om onderwijs te 38 volgen in een van de offic i ele landstalen uit de 28 oktober 1983 naar de tweede kamer had landen van herkomst vooruitlopend op de gestuurd deze notitie geldt zo wordt in het daartoe noodzakelijke wijzig ingen i n de voorwoord gezegd zowel voor het basisonder bestaande wettelijke regel ingen zal met de wijs als voor het voortgezet onderwijs hierin opname in het programma van onderwijs in de wordt met betrekking tot het voortgezet on e i gen taal worden geexperimenteerd derwijs meegedeeld dat in voorbereiding zijn scholen d i e ervaring w i llen opdoen met het een wijziging van de artikelen 11 en 12 va n geven van onderwijs i n andere vreemde talen de wvo die beoogt wettelijke beletselen dan i n de wvo zijn genoemd kunnen hi ert oe weg te nemen zodat het mogelijk wordt een aanvraag i ndienen in dit verband wordt dat leerlingen met een niet nederlandse cul opgemerkt dat i n de hogere leerjaren van het turele achtergrond onderwijs ontvangen in vwo havo mavo ingevolge a rt 36 van het de taal van het land van oorsprong op beslu i t vwo havo mavo reeds nu onderw i js scholen voor vwo avo en lbo kan worden gegeven i n andere dan in de wet een wijziging van artikel 17 lid 2 van het genoemde vreemde talen besluit dagscholen vwo havo mavo die het voor zover bekend zijn er nooit aanvragen om opnemen van etc onderwijs in de lessenta te experimenteren i nged iend of scholen ge bel mogelijk maakt bruik hebben gemaakt van art 36 van ge een wijziging van het besluit ibo lavo is niet noemd besluit is ook niet bekend noodzakelijk daar met de wijziging van de onder het hoofdje tolkleraren wordt nog ver wvo het opnemen van etc onderwijs in de me l d dat sommigen funct i oneren als school lessentabel mogelijk gemaakt wordt contactpersonen terw ij l anderen ondersteu opmerkelijk is dat er sprake is van onderwijs n i ng geven aan leerkrachten bi j de opvang van in de taal van het land van oorsprong terwijl de leerl i ngen of onderw ijs i n de e i gen taal ge vervolgens toch weer twee maal gesproken ven p 43 wordt over eigen taal en cultuur onderwijs sprekend over de doelgroepen wordt vermeld werk achter de scherme n dat in het voortgezet onderwijs in een aantal internationale schakelklassen in het lbo onder t ijdens een bijeenkomst van to l kleraren op 14 wijs in de eigen taal en cultuur wordt gege oktober 19821 9 kan medegedee ld worden dat ven vervolgens wordt in de paragraaf over de het m i nisterie def i nitief besloten heeft om inhoud en pedagogisch didactische vormgeving geen apa rt e rechtsposit i onele zeke r heid te van het onderwijs in eigen taal en cultuur ge creeren voor tolkieraren wel za l er een derde zegd in het voortgezet onderwijs is bij de graads opl eiding turks en arabisch pa rt time ontwikkeling van het etc onderwijs zoals dat komen in de voorgenomen wetswijziging opgenomen op 2 juni 1983 wordt op verzoek van het mi is gekozen voor onderwijs in de eigen taal nisterie een spec i a l e to l klerarenb ijeenkomst be dit sluit beter aan bij de systematiek van de legd hier in worden de p l annen met betrekk i ng wvo en bij het feit dat in het voortgezet on tot de buitenlandse leerkrachten i n het voo rt derwijs niet de traditie bestaat om taalonder gezet onderw ij s aan de vergadering voorge wijs en cultuuronderwijs aan elkaar te koppe legd en besproken het gaat om een concept len p 1 1 in het voortgezet onderwijs zal tekst die tenslotte het tweede hoofdstuk za l het eigen taalonderwijs niet leiden tot over vormen van de notiti e eigen taal en buiten schrijding van het aantal wekelijks te geven landse leerkrachten in het voo rtgezet onder lessen daar het als keuzevak in de plaats van wijs die s taatssecretaris n j tinjaar maas op een ander vak kan worden gekozen extra be 4 december 1984 naar de tweede kamer lasting vindt derhalve niet plaats p 12 zendt dit beleid wordt in de notitie eigen taal en buitenlandse leerkrachten in het voortgezet eigen taalonderwijs in het vo onderwijs nader verduidelijkt en geconcreti seerd hierin wordt de keuze voor eigen de zoju i st genoemde not i t i e wordt uitgebracht taalonderwijs herhaald wel wordt er nu aan naar aanleiding van een toezegg i ng bij de be toegevoegd dat dit taalonderwijs zich niet los hande l ing van de noti tie eigen taal en cu l van cultuur elementen zal kunnen en moeten tuur die staatssecretaris g van leijenhorst op voltrekken de cultuur kan echter in de inhou 39 den tot u i tdrukking worden geb r acht daar de bevoegde et c leerkrachte n leerl i ngen niet a l len deze l fde voorgeschieden i s hebben met bet r ekki ng tot hun e igen taa l buitenlandse leerkrachten in het voortgezet onderw ij s genoten in l and van herkomst of onderwijs is het tweede hoofdstuk in de noti niet za l dit et onderwi js een e i gen karakter tie van staatssecretaris tinjaar maas de hebben dat d e els naa r het moedertaalonder tweeledigheid van de functie inhoud van de w i js dee l s naar het vreemde ta lenonderwijs tolk leerkrachten moet opgeheven worden verwijst bij de ontwikke l ing van leerplannen daarom gaat men onderscheid maken tussen en examenprogramma s l igt de prior i te i t b ij het diegenen die lessen eigen taal verzorgen le tu r ks en arabisch voor mavo en lbo d i t be raren en diegenen die uitsluitend niet perkt e c hter n i et de wettel ijke moge lij kheden onderwijstaken verrichten deze laatsten wor van s choolbesturen om met ingang van 1 au den dan contact functionaris anderstalige leer gustus 1985 ind ien de w ij z i gingen van wet en lingen genoemd vervolgens wil men door een bes l u i ten dan u i tgevoerd z ij n andere talen dan wetswijziging een wettelijke basis leggen voor het tu r ks en arab i sch als keuzevak aan te bie het geven van onderwijs in de eigen taal als den ook op s cho l en voor havo en vwo d i t vak tenslotte wil men dat de et leraren vol et onderw ij s kan gegeven worden in de ru i m doen aan nederlandse wettelijke benoembaar te die er is tus sen het les sentotaa l van de ba heidseisen daartoe is per 1 augustus 1984 sislessentabe l enerz ijds en het max i maal te ge een part time lerarenopleiding turks en ara ven aanta l les sen voor a ll e vakken anderzijds bisch van start gegaan 21 aan degenen die nu een l eerp l ancommiss i e van de slo zal op kor reeds onderwijs in eigen taal en cultuur ver te term ij n een raamplan a r ab i sch voo r het vo zorgen kan op individuele grondslag een onder ontw i kke l en op l a n gere term ijn z ijn soortge lij wijsbevoegdheid verleend worden indien zij in ke ontw i kke l ingen voor a ndere tal en van cultu het bezit zijn van een buitenlands bewijs van rele minderheden te verwachten bekwaamheid een advie s d e laatste ontw ik k elinge n de adv i e s raad voo r de eerste fas e v a n het op 25 april 1985 wordt in een kon i nk l i j ke voo rtgezet onde r w ijs arno 1 heeft mede bood schap aan de tweede kamer een voorste l naar aan l e i d i ng van de genoemde not i tie een van wet ter overweging gegeven tot w ij zig i ng advi es u i tgebra c ht met voor st ell en ter aanvu l van de wet op het voortgezet onderw ijs met li ng en bi j ste lli ng van de voorgenomen beleid s betrekking tot het onderw ij s in de taa l van het i ntenties 20 de raad is het n i et een s met het l and van oorsp rong aan leer li ngen met een voorste l om d e cu l tuur c omponent weg te l a n i et nederlandse culturele achtergrond het is ten daar d i t van e ss entie le inv l oed z ou z i jn op de bedoe l ing dat deze wetswi j zig i ng i n wer de onderwi js kansen van de betrokken l eer l in k i ng zal treden met i ngang van 1 augustus gen het oetc heeft volgens de raad twee 1985 in een nota van wijziging van 23 au hoofdfun c ties name lijk 1 het doorgev en van gustus 1985 echter wordt de datum van i n en toegang vers c haffen tot het c u ltu re le e rf werk i ngtred i ng ges teld op 1 augu stus 1986 goed en 2 het versterken van cultuur als reden voor dit uitstel wordt gegeven de groeps en ze l fbewu stzi j n i n de eer s te functi e onvol doende besch i kbaarhe i d van bevoegde ove r heer st de taalcomponent in de tweede de l eerk r achten en de ontwikkeling van lee r plan cul tuurcomponent de raad stelt daarom voo r nen en l ee r m i dde l en waaraan nu gewerkt om sc ho l en i n de gelegenhe i d te ste ll en aan a l wordt le leer l ingen van etni s che groepen oetc a ls i n de memor ie v a n toel i cht i ng bij he t voor ste l extra vak aan te bieden t i jdens de eerste j aren tot wetswij ziging worden de adviezen van de van het voo rtgezet onderwijs in de hogere onderw ij sorgan i saties vermeld a l smede het l eerjaren waar de l eer l ingen een vakkenpakket adv i e s van de onderwijs raad de react i e van ki ezen kan d a n oet a ls keuzevak aangeboden de vaste commiss i e voor onderw ij s en weten worden met de mog el ij khe i d d i t vak af te s lu i schappen van de tweede kamer wordt gepu ten met een exam e n bliceerd op 18 jun i 1985 het antwoord van de staatssecretaris t i njaar maas en m i n i ster braks van landbouw en visserij wordt gege 40 ven i n een memorie van antwoord van 23 au zet onderwijs zodat er ook eindexamen in af gustus 1985 de bew i ndslieden willen vast gelegd kan worden dientengevolge zal ook de houden aan het geven van onderwijs in de ei positie van de buitenlandse leerkracht gelijk gen taal oet in het voo rtgezet onderwijs waardig zijn aan die van de overige leerkrach maar zij erkennen dat voor al lochtone leerlin ten de wetswijziging betekent echter niet dat gen het culturele aspect be l angrijker is dan dat het onderwijs in de eigen taal automatisch een het geval is bij de andere taalvakken de eigen keuzevak wordt op scholen voor lbo mavo cultuur zal dan ook in het onderwij s in e i gen havo en vwo het is aan het bevoegd gezag taal tot uitdrukking moeten worden gebracht van die scholen om dit keuzevak op te nemen daarom z ij n onder ande r en de slo en de lpc appel tegen een negatief besluit in dezen is er gevraagd om in hun ontwikkel i ngsactiviteiten niet het is dan ook noch te voorzien noch te tevens vo r m en i nhoud te geven aan deze cul voorspellen of het eigen taalonderwijs aan turele e l ementen bovend ien zu l len deskundi allochtone leerlingen een grote kans van sla gen u it de desbetreffende minderheidsgroepen gen maakt in het voortgezet onderwijs scho betrokken worden bi j de leerp l an en leer len die nu tolkleraren in dienst hebben die een midde l enontw i kke l ing onderwijsbevoegdheid hebben of voor wie zij de invoer i ng van het oet in het voo rtgezet deze alsnog aanvragen en verkrijgen zullen er onderwijs gesch i edt op budgetta i r neutra l e w i j wellicht toe over gaan het oet als keuzevak ze dat w il zeggen er wordt geen extra geld in te voeren scholen zonder bevoegde leer besch ikbaar gesteld wel werd toegezegd dat krachten zullen moeten wachten tot augustus in de n i euwe faciliteitenregeling voor leerlingen 1987 wanneer de eerste afgestudeerde der met een n iet nederl andse culturele achter degraders voor turks en arabisch beschikbaar grond i n het voo rt gezet onderwijs die ingaat komen op 1 augustus 1986 het oet een object van de eerste concept model teerplannen ara extra zo r g zal zijn en daardoor in aanmerk i ng bisch en turks voor het voortgezet onderwijs zal komen voor faci l iteiten worden verwacht omstreeks september 1986 het vak eigen taa l kr ijgt een status die gelijk de definitieve model leerplannen voor ge waard i g i s aan de andere ta l en i n het voo rt ge noemde talen zullen pas in januari 1988 ge reed zijn 22 41 note n 1 van toen af we r den ook de opvangg r oepen i n 14 fase w m j de jong de internationale scha het l ager beroepsonde r wij s internat i ona l e scha kelk las beieldsgerichte eva luat i e van het funct io kelkl a ss en isk s ge noemd ne ren van de schakelperiode rotterdam vak 2 zie k l ooste rman a de i nternationale schak el g roep onderwij ss oci olog i e en onderwi jsbe l ei d er klas sen verslag va n ee n e nqu ete a ls handreikin g asmus un i vers ite i t 1983 voor eva luatie en bez inn ing s he rt ogenbosch 15 e r wordt h i er gesproken over 129 functi es to l k lcvoa c i o 1978 bi jl age 7 pp 108 110 l eraar omdat er op een isk afde li ng meerdere 3 de te r m bi cultureel onde rw ijs werd i n d i e tijd to l ki eraren we r kzaam kunnen z ijn name lijk voor gebru i kt voor het ond erw ij s in de e i gen taal en i ede r e aanwez ige taa l groep e e n en omdat er cu ltuu r op lage r e s cho l en en werd toen ook to l kl er aren zij n d i e aan mee r dan een school ver overgenomen voo r dat onderwij s i n de isk s bonden zi jn het totaa l aanta l personen dat a l s 4 k l ooste r man a de intern atio n a le schakelkla s s en tolkl er aa r werkzaam was i n dat jaa r was du s be te amsterdam 1 974 1 975 feitelijkheden en in du idend m inder conc ept beschouwingen en kan tt ekeningen 16 voo r i nformati e over de to l kl eraren z i e ba r ne amster dam abc 1978 bi c u l tu re e l onder vel d d van l van d e wouw tolk le ra ren wat wijs p 32 3 8 zijn dat een onderzoek naar het fun ctioneren 5 zie noot 4 van tolkleraren in het voortgezet on d erw ijs in ne 6 voo r ee n kort ove r z ic ht van de ge sc h ie denis van derlan d met name in de i nternationa le schake l de lcvoa d i e i n novembe r 1984 werd opgeh e klas s en ut rec ht oval proj ect ipaw 1982 ven z ie k l oo s terman a de lcvoa in voge l 17 s gravenhalte min ister i e van o w staats u i tge vlucht z p lcvoa landelij k 1984 veri j 1980 7 z i e noot 4 18 s g r avenhalte m iniste ri e van o w staatsuitge 8 kloosterman a zo maa r wat gedac hten ove r verij 1 9 81 onder wijs aan ande rstaligen am st e rdam abc 19 z ie i sk bu ll etin nr 11 pp 36 42 1976 20 be advies etnis c he minderheden in het voo rtge 9 k loosterman a onder wijs in eige n ta a l en cu l zet onderw ijs advies ove r onderw ijs in eigen tuur aan anderstaligen voorstanders let op uw taal en cu ltuur en internationa le schake lklassen saec k am ste r dam abc 1977 ze i st arvo i 1984 10 zie gas to n der wijs jrg 2 nr 2 pp 22 25 n r 6 21 d e opl ei d i ng turk s word t gegeven a a n d e nut s pp 19 21 j rg 3 n r 2 pp 2 7 n r 4 pp 3 6 a cadem ie te rotte rdam en de ople id i ng ara b is ch 11 z i e noot 4 aan he t nutssemi nar i um te amsterdam 12 m i n i enqu ete isk s 1980 1981 i n isk bu lletin 22 de genoemde doc umenten v i ndt m en i n de stuk nr 5 pp 51 55 ken van de tweede kamer der staten generaal 13 enqu ete tolkle raren isk maart 1981 i n isk bul vergaderjaar 1984 1985 onde r nummer 18 961 letin nr 5 pp 38 41 nrs 1 t m 6 42