OETC voor Spaanse, Kaapverdiaanse en Portugese kinderen – Interviews met Margarita Alonso, Tomazia Teixera en Manuel Figueiredo

willemieke van rooy oetc voor spaanse kaapverdiaanse en portugese kinderen interviews met margarita alonso tomazia teixera en manuel figueired o no o ka czwa za d o d c t nc u 1 d 0 a et let rj etir r glr c t a a c o 2at vreoc g p tiu l t t e l go z d j d p gl vr7 t f i l 2 o c w mei oa e 61 crescente a aten r ao e o interesse de que ensino na propria lingua e cultura e p l c tem sido alvo nos ultimos anos a politica do governo holand e s no que con cerne a este ensino foi tomando contornos cada vez mais claros com a lei do ensino basico foi colmatado o vacuo legal que ainda existia ern rela g ao eo e p l c esta lei dando uma base legai ao e p l c veio porem overar a ja pesada e dificil missao do professor estran geiro ele va se agora confrontando com um amplo lequ e de classes e com um elevado numero oe alunos os kleuters passaram tambem a pertencer a sua area de actua ao didac tica e pedagogica um grande arsenal oe formas diaacticas de actua g ao e ind i spensavel a fim oe mantor o ensin o atractivo e motivar as crian g as dos diferentes grupos etarios indiviadualiza g ao e diferencia s ao sao uma constante doste mesmo ensino para alem aisto outras actividaoes reclamam permanente mente a sua aten s ao e fazem um apelo as suas energias a integra g ao do e p l c na escola holandesa ensino inter cultural desenvolvimento curricular cursos de lingua holandesa e actualizasao reunioes como lf team escolar contactos com os pais 0 professor estrangeiro l encontra se assim sob uma grande pressao e tem que lever a cabo um trabalho multifacetado para o qual nem sempre se encontra aevidamente equipado com escassos meios e pouco apoio ele tem que realizar a dificil missao de dia apis dia dar forma e conteudo eo sou ensino fel i zmente que ele nao se encontra si 0 ensino holand g s e o o p l c este como complemento daquele deverao con j ugar os sous esfor g os e contribuir para o desenvolvi mento harmonioso da personalidade da crian s a ambos en sino holand e s e o p l c formando um todo deverao pre parar a crian g a a participar activamente na sociedade multicultural holandesa de tal modo que ela ciente da sua propria identidade soja um elemento de enriquecimento dessa mesma sociedade 62 omstandigheden en organisatie centraties in de plaatsen waar de bedrijven van het oetc in rotterda m waar ze werkten gevestigd waren momenteel heeft men zich door het hele land verspreid in rotterdam vinden de etc lessen al vele ja en woont men ook in de steden en dorpen ren plaats onder schooltijd maar vergeleken niet meer dicht bij elkaar met voorgaande schooljaren zijn er in 1985 terugkeer naar spanje is voor verreweg de nogal wat veranderingen doorgevoerd deze meeste mensen altijd het toekomstideaal ge veranderingen houden ten dele verband met weest voor velen is het tot nog toe bij deze de wbo droom gebleven alhoewel de remigratie de voorgaande jaren duurden de etc lessen 5 5 laatste jaren toeneemt helaas is dit in lang uur per week deze lessen werden gegeven niet alle gevallen een positieve keuze geweest aan de toenmalige basisschoolleerlingen dus de economische recessie en alle verschijnselen de 6 tot 12 jarigen alle turkse marokkaan die daarmee samenhangen treffen in het bij se kaapverdiaanse portugese en spaanse zonder de buitenlanders zo ook de spanjaar kinderen uit hetzelfde leerjaar volgden tegelij den vormden de spanjaarden aanvankelijk kertijd oetc dit systeem had als groot voor een groep die door de nederlandse bevolking deel dat men binnen het reguliere onderwijs relatief gemakkelijk werd geaccepteerd heden niet te maken had met elke dag een ander ten dage ondervinden ook zij meer en meer groepje leerlingen dat niet aanwezig was het hinder van discriminatie een van de redenen aantal uren oetc binnen schooltijd dat wette om soms eerder dan gepland terug te lijk is toegestaan is op dit moment 2 5 uur keren beter arm in je eigen land dan arm in per week de samenvoeging van kleuter en een vreemd land waar je kinderen waarschijn lager onderwijs brengt met zich mee dat wet lijk ook niet veel van de toekomst te verwach telijk is bepaald dat nu ook kleuters recht heb ten hebben zo is de gedachtengang van dege ben op oetc het terugdringen naar nog nen die om deze redenen terugkeren slechts 2 5 uur oetc en het lesgeven aan maar ook de mensen die op dit moment nog kleuters hebben tot gevolg gehad dat de geen mogelijkheid zien om voorgoed terug te roosters van de buitenlandse leerkrachten to keren blijven het ideaal nastreven en even taal herzien moesten worden hierdoor blijkt goed diegenen die besloten hebben zich per het niet meer mogelijk op stedelijk niveau te manent in nederland te vestigen blijven zich regelen dat alle buitenlandse leerlingen uit het spanjaard in hart en nieren voelen praktisch zelfde leerjaar tegelijkertijd oetc volgen om allen hechten eraan hun kinderen een spaanse al te grote problemen met het reguliere onder opvoeding te geven waar het spreken van de wijs te vermijden zijn in rotterdam veel scho spaanse taal een vanzelfsprekend onderdeel len die staan binnen dezelfde wijk intensief van is thuis wordt dan ook in ieder gezin gaan overleggen en men is erin geslaagd om spaans gesproken vaak moet daarvoor door tot een redelijk sluitend rooster te komen de ouders behoorlijk wat moeite gedaan wor voor dit artikel zijn gesprekken gevoerd met den margarita alonso de kinderen onderling een spaanse kaapverdiaanse en een portuge spreken liever nederlands maar voor volwas se leerkracht omdat het onderwijs in het senen is het spaans meestal de enige taal die spaans en portugees gedeeltelijk verschillende zij goed beheersen heel vaak stellen de ou tradities kent zal eerst verslag worden gedaan ders het zelfs verplicht om thuis spaans te van het gesprek met de spaanse leerkracht en spreken maar de spaanse taal heeft natuurlijk vervolgens komt het onderwijs in het portu te lijden van de situatie want ook al spreken gees aan de orde de kinderen dan wel spaans hun taal is erg arm met name hun woordenschat is erg be het onderwijs in spaanse taal en cultuu r perkt thuis wordt alleen over huiselijke din gen gesproken en zodoende komen er bijna algemene informatie geen nieuwe woorden bij die moeten ze op over de spaanse gemeenschap school leren de eerste spanjaarden kwamen tegen het eind in gevallen waarbij de beheersing van de van de jaren zestig naar nederland sindsdien spaanse taal op dit niveau bleef steken is al zijn nog 18 000 landgenoten hen gevolgd vaak gebleken dat dit leidt tot stoornissen in aanvankelijk woonden de spanjaarden in con de verhouding ouder kind met name op 63 emotionee l gebied de kinderen kunnen op den wel 25 naar de lespunt school komen iedere duur de ervar i ngen die zij buitenshuis opdoen school heeft een eigen schoolwerkplan dat n i et meer met de ouders de l en voor een aan het gaat om zo veel verschillende scholen tal ouders is d i t een van de argumenten om komt doordat de gemeente officieel eisen stelt bewust te k i ezen voor onderwij s in de spaan aan de minimumomvang van de groep voor se taal en cultuur daarnaast is men zich be wie oetc wordt gegeven in een gunstige si wust van de status van de spaanse taa l a l s tuatie bestaat er overleg en samenwerking een van de wereldtalen bovend i en is de taal tussen scholen binnen dezelfde wijk bijvoor een van de weinige middelen die men heeft beeld over de thema s aan de hand waarvan om zich a l s groep te onderscheiden van de ne er gedurende een bepaalde periode lessen derl andse bevolking maar het belangrij kste worden gegeven dit is het geval bij margarita motief om het kind os t c te l aten vo l gen b l ij ft alonso en zij sluit voor haar lessen dan ook toch de gedachte aan terugkeer aan bij deze thema s van de wijkscholen hier door wordt tenminste bereikt dat een pets gro omstandigheden en organisati e ter aantal leerlingen met hetzelfde onderwerp van het spaanse taal en cultuuronderwijs bezig is maar werken aan een bepaald thema te rotterdam is natuurlijk slechts een beperkt onderdeel van in rotterdam nemen aan het ostc onder het totale jaarleerplan alhoewel de huidige si schooltijd 180 kinderen deel dat is zo n tuatie zich daar nog absoluut niet toe leent 60 van het totaal aantal spaanse basis zouden de spaanse leerkrachten veel over schoolleerlingen dit percentage komt overeen hebben voor een hechtere inhoudelijke samen met het landelijk gemiddelde werking met het nederlandse onderwijs vanaf het ontstaan van dit type onderwijs zijn slechts voor het kleine groepje spaanse kinde de spaanse ouders er erg bij betrokken ge ren dat de hele week op dezelfde school zit weest zij kozen er bewust voor ook al was dus niet voor het ostc naar een andere het vaak een moeilijke keuze omdat veel ou school hoeft is er sprake van afstemming ders bezorgd waren dat hun kind eren te veel maar ook hierbij geldt dat er vaak sprake is van het nederlandse onderwijs zou den mis van eenrichtingsverkeer de spaanse leerkracht sen met het terugbrengen naar 2 5 uur is de gaat voor informatie naar de nederlandse col ze angst wat minder geworden lega s toe en stemt de eigen planning zo veel voor het grootste gedeelte van de spaanse mogelijk op de verkregen informatie af kinderen betekent het volgen van ostc voor uitzondering op deze situatie vormt de gang de duur van een ochtend of een middag van van zaken binnen het kleuteronderwijs hier is school veranderen meestal moeten zij name namelijk wel sprake van goede en georgani lijk naar een lespunt school het verzamelpunt seerde samenwerking waarschijnlijk heeft dit van spaanse leerlingen uit de wijde omge te maken met het feit dat deze afdeling nieuw ving dit reizen brengt natuurlijk extra risico s is binnen het etc onderwijs eens per week is met zich mee veel kinderen worden dan ook zowel de nederlandse als de spaanse leer gebracht vaak gebeurt dit per toerbeurt of kracht in het kleuterlokaal aanwezig vooraf werkt men met andere afspraken omdat in gaande aan de les is overleg gepleegd tussen veel gezinnen beide ouders werken ondanks beiden tijdens de les vormen de spaanse deze extra risico s en moeite is het verzuim kleuters een apart groepje dit groepje doet de percentage onder spaanse leerlingen bijzonder zelfde dingen als de overige kleuters met als gering dit toont de grote betrokkenheid van enige verschil dat tijdens deze activiteiten de ouders de belangstelling van de rotter spaans wordt gesproken en geleerd damse onderwijskrachten voor datgene wat de spaanse leerkrachten doen varieert van geval ondersteuning van buitenlandse leerkrachten op geval maar bijna overal geldt dat er geen door de spaanse ambassade sprake is van georganiseerd inhoudelijk overleg de culturele afdeling van de spaanse ambas tussen spaanse en nederlandse collega s en sade is sterk betrokken bij het onderwijs in dat de onderwijsprogramma s dus ook niet op etc zij onderhoudt intensieve contacten met elkaar afgestemd zijn de spaanse leerkrach de spaanse leerkrachten in het hele land en ten hebben namelijk te maken met leerlingen organiseert bijvoorbeeld zeer regelmatig cur die van zeer veel verschillende scholen soms susdagen en weekends ook wordt door dez e 64 afdeling veel les en leermateriaal ontwikkeld afdeling ook l esmater i aal verder zorgt zij voor prentenlboeken dia s praatplaten spelle verspreiding van het materiaal dat de leer tjes audiovisuele leermiddelen etc alles krachten zelf hebben gemaakt en voor ve rt a aangepast aan de situatie van spaanse kinde l i ngen van lesprogramma s en andersoo rtige ren in nederland men maakt er ook toetsen stukken zoals raam leerp l annen ten behoeve om de taalbeheersing van de kinderen te kun van nederlandse leerkrachten en schoolhoof nen meten vaak ook weer afgestemd op spe den en overige instanties die bet rokken zijn b ij cifieke problemen ten gevolge van het regul i ere onderwijs interferentie met het nederlands van deze de sad is een van de weinige plaatsen waar steun en faciliteiten op alle fronten maken de spaanse l eerkrachten andere buitenlandse col spaanse leerkrachten graag en veelvuldig lega s ontmoeten de sad organisee rt af en gebruik toe bijscholings cursussen voor alle bu i ten naast de etc lessen die de kinderen in rotter landse leerkrachten maa r omdat deze cursus dam kunnen volgen onder schooltijd bestaat sen zijn gericht op meerdere national iteiten te ook nog de mogelijkheid tot het volgen van gelijke rt ijd kunnen de specifieke problemen lessen op woensdagmiddag georganiseerd waar iedere taalgroep mee te kampen heeft door de spaanse ambassade voorwaarde is n i et echt aan de orde komen terw ijl d aa raan echter wel dat de kinderen dan ook het ostc juist zo n behoefte is margar i ta bepaalde onder schooltijd volgen vrij veel kinderen ne dingen moeten u itgelegd worden in je eigen men deel aan deze lessen die anderhalf uur taal als ik me afvraag hoe ik het best de per week duren dit onderwijs wordt gefinan plaats van het bijvoeglijk naamwoord kan uit cierd door de spaanse overheid en kost de ou leggen gaat het veel beter wanneer ik daar ders bijna niets helaas heeft de ambassade over in het spaans met spanjaarden kan pra nog niet in elke plaats waar een betrekkelijk ten hetzelfde geldt voor de vraag hoe ga ik groot aantal spanjaarden woont zoals bijvoor tegen dat mijn lee r lingen elke c die wordt u it beeld in eindhoven een lespunt school de gesproken als k met een k blijven schrijven spaanse leerkracht wij hebben regelmatig op de sad werkt nu eenmaal geen spaans vergaderingen met de leerkrachten die in talig i emand dienst zijn van de ambassade we werken alle maal op dezelfde lijn er is weinig of geen ver de klassepraktijk schil in opzet van het onderwijs tussen ons met het terugdringen van 5 5 naar 2 5 uur het is bijvoorbeeld dus niet zo dat het onder oetc blijft er weinig tijd over om aandacht te wijs van de ambassade echt terugkeer besteden aan de c van cultuur aardrijkskun onderwijs is terwijl dat van ons is afgestemd de en geschiedenis kunnen nu al helemaal niet op de situatie van kinderen die waarschijnlijk meer aan de orde komen vandaar dat de de rest van hun leven hier blijven spanjaarden naar een oplossing hebben ge zocht en die ook hebben gevonden de spaan ondersteuning van buitenlandse leerkrachten se ambassade heeft ook een lespunt voor de door de gemeente woensdagmiddag de kinderen die daarheen naast bijeenkomsten georganiseerd door de gaan krijgen aardrijkskunde en geschiedenis en spaanse ambassade overleggen de spaanse van ons krijgen ze voornamelijk taalonderwijs leerkrachten van tijd tot tijd ook via de school maar ook op deze manier komen de spaanse adviesdienst binnen de sad bestaat de cumi leerkrachten eigenlijk nog tijd tekort om de culturele minderheden afdeling die een con leerlingen voldoende taalonderricht te geven sulent en een aantal coerdinatoren in dienst toch probeert men in de taallessen wat cultu heeft die ieder belast zijn met een cluster rele elementen in te bouwen soms hoeft daar taalgroep en op regelmatige bijeenkomsten voor geen of weinig moeite gedaan te worden worden problemen van allerhande aard bespro soms is het daarvoor nodig zorgvuldig het ma ken er worden studiegroepjes gevormd teriaal uit te kiezen zie ook het hierna vol doelstellingen voor ieder leerjaar vastgesteld gende voorbeeld van een les voor de derde en afspraken gemaakt over de hoeveelheid en de zesde klas aard van de stof die de komende periode be tijdens een les wordt doorgaans aandacht ge handeld zal worden enzovoort aan de hand schonken aan alle aspecten van het taalonder van deze vergaderingen ontwikkelt de cumi wijs luisteren spreken lezen schrijven er 65 wordt veelvuldig omgeschakeld naar andere werkvormen om vermoeidheid en concentratie problemen bij de kinderen tegen te gaan voorbeeld van een les voor de derde kla s voortdurend blijkt namelijk dat dit onderwijs thema het hu is toch behoorlijk wat extra inspanning van hen kringgesp r ek over het hu is welke kamers vergt in de onderbouw ligt het accent voorna zijn er i n een huis huishoudel ijke bez i ghe melijk op het opbouwen van vocabulaire van den wat doe je al lemaal thuis af de tweede klas start men met het lees en woordenschat oefenen noem alle kamers schrijfonderricht d8n pas omdat het leren le van je eigen huis waarvoor i s de keuken zen in het spaans sneller gaat als de kinderen waarvoor i s de badkamer etc woorden al gealfabetiseerd zijn in het nederlands in de d i e van e l kaar zijn afgelei d bijvoorbeeld bovenbouw wordt eveneens veel aandacht ge bailo corn er cocina bar era comedor coci nar schonken aan uitbreiding van woordenschat baitista com il bn coci ner o dit blijkt namelijk het gebied te zijn waarop de kinder en maken met papi er het interieur kinderen het meest achterlopen vergeleken van een huis met hun leeftijdgenoten in spanje en verder dictee schrijf de vol gende woorden op de wordt er wat aan eenvoudige grammatica ju i ste plaats in het huis casa comedor regels gedaan naast tekstinterpretatie en het cocina cua rto escalera hiermee worden schrijven van verhalen en brieven de klanken ca co cu ci en de man i er als de kinderen gedurende acht jaar ostc waarop ze geschreven moeten worden hebben gevolgd hebben zij weliswaar niet het geoefend l ezen dario se ha perdido y buscc casa niveau bereikt van zesdeklassers in spanje ve rtal ing dar io i s verdwaald en zoekt maar gemiddeld genomen is hun taalbeheer zijn huis sing met name de schriftelijke toch zeker re liedje yo ten ia gaat ove r een hu i s delijk te noemen en moet de eventuele instap naar het spaanse middelbaar onderwijs wat min of meer dezelfde l es kan ook gegeven dit aspect betreft genomen kunnen worden worden aan een zesde klas maar dan worden de spaanse ambassade verleent aan kinderen er moeil ijker woorden in gebru i kt zoals ma die het ostc met gunstig resultaat hebben terialen d i e nodig z ijn voor het bouwen van doorlopen als bewijs hiervan een certificaat een huis beroepen die met bouwen te maken hebben soort en huizen naar kl imaat typ is ch spaanse hu i zen het materiaa l voor het derde en eventueel vierde leerjaar huidige vijfde en zesde klas hebben de spaanse leerkrachten gezamenlijk een metho problemen de geschreven voor de overige leerjaren ge in de praktijk van het moedertaalonderwijs bruiken zij allerhande materiaal zelf gemaakte de problemen waar de spaanse leerkrachten lessen lessen van collega s in spanje gebruik mee te maken hebben zijn veelsoortig naast te leerboeken waaruit her en der wat wordt de al eerder genoemde problemen samenwer gekozen materiaal dat door de spaanse am king met en afstemming op het reguliere on bassade ontwikkeld is en materiaal dat is ont derwijs de afstand tot de lespunt scholen het wikkeld door de cumi afdeling van de sad materiaal is er voor sommige kinderen het ondanks de veelsoortigheid bestaan er op dit motivatieprobleem de meeste kinderen ko gebied nog veel tekortkomingen men verkeert men naar oetc omdat ze moeten van hun ou wat betreft materiaal nog steeds in de experi ders als ze eenmaal hier zijn loopt het alle menteerfase er is nog te weinig waarvan in maal wel maar ze vinden het eigenlijk niet de praktijk is gebleken dat er goede resultaten leuk om uit de nederlandse klas gehaald te mee behaald kunnen worden daarnaast is het worden en dan ook nog vaak de plezierigste aanwezige materiaal niet erg aantrekkelijk voor lessen te moeten missen zoals zingen hand de leerlingen losbladig geen kleuren en der vaardigheid of zwemmen een ander groot gelijke aan het uiterlijk van de leermiddelen probleem is dat een zeer grote groep van zou nog erg veel verbeterd kunnen worden de spaanse leerlingen thuis talen spreekt die sterk afwijken van het castilliaans het al gemeen beschaafd spaans deze talen 66 bijvoorbeeld gallicisch hebben in spanje een rotterdam status die vergelijkbaar is met het fries in ne de doelgroep van het optc is erg heterogeen derland daaraan kan binnen het ostc geen de thuistaal van de portugese kinderen is por aandacht geschonken worden het betekent tugees die van de kaapverdiaanse kinderen voor deze kinderen echter dat zij eigenlijk twee een of andere vorm van het kaapverdiaans vreemde talen moeten leren nederlands en de portugese gemeenschap vertoont in cultu spaans castilliaans naast de extra inspanning reel opzicht een grotere samenhang dan de die dit hen kost leidt dit soms tot verwarring kaapverdiaanse bovendien werkt van de en onzekerheid hetgeen weer voorspelbare kaapverdiaanse ouders het merendeel in de fa gevolgen kan hebben de leerkrachten probe briek of in de haven de portugezen hebben ren op deze taalproblemen in te spelen door de werk gevonden in alle beroepslagen van onge leerlingen zo veel mogelijk in kleine groepjes of schoolde arbeid de grootste groep tot weten individueel te benaderen schappelijk werk de meeste kaapverdianen min of meer hetzelfde probleem maar dan wonen geconcentreerd in een aantal oude echt niet meer op te lossen doet zich voor bij stadswijken van rotterdam dit in tegenstelling een aantal kinderen uit gemengde huwelijken tot de portugezen die verspreid door de hele deze kinderen zijn vaak jaren achtereen enkel stad wonen ook bestaat er tussen sommige nederlandstalig opgevoed totdat na verloop kaapverdianen en portugezen een gereser van tijd de ouders ineens toch willen dat het veerdheid die te maken heeft met het koloniale kind spaans leert het oetc is echter niet in verleden gericht op het vanaf de basis aanleren van een buiten de verschillen die er bestaan tussen de nieuwe taal maar op het uitbreiden van de al twee nationale gemeenschappen zijn er ook aanwezige kennis weigeren mogen de leer nog interne verschillen noch de portugezen krachten deze kinderen niet maar een dergelij noch de kaapverdianen vormen in rotterdam ke situatie is feitelijk onwerkbaar zowel voor een homogene groep dit in tegenstelling tot leerkracht als voor leerling en de resultaten bijvoorbeeld de portugese gemeenschap in met deze kinderen zijn dan ook vrijwel nihil amsterdam deze verschillen liggen hoofdza kelijk op politiek en cultureel terrein de hete h et onder w ijs in portugese taal en cultuu r rogeniteit brengt de nodige problemen voor het onderwijs met zich mee algemene informatie dat de talen evenwel worden beschouwd als in rotterdam wordt optc gegeven voor portu een taalgroep is niet onlogisch gezien de gese en kaapverdiaanse kinderen de kaapver functie die het portugees altijd op de kaapver dische eilanden waren tot 1974 het jaar van dische eilanden heeft vervuld en vanwege het de anjerrevolutie een kolonie van portugal ontbreken van een geschreven kaapverdiaanse vandaar dat de officiele onderwijs taal altijd taal waaraan overigens wel wordt gewerkt het portugees is geweest en dat is hij nu nog maar waarop men toch nog enkele jaren zal het kaapverdiaans is een taal die sterk geent moeten wachten een praktische overweging is op het portugees maar daarvan verschilt in dezen is dat er relatief weinig portugese voor wat betreft uitspraak vocabulaire en syn kinderen in rotterdam wonen taxis een geschreven vorm van het kaapver diaans bestaat nog niet functie van en aandacht voor de moedertaal volgens opgave van het ministerie van o w voor de meeste portugese en kaapverdiaanse volgden in 1983 84 ruim 1 000 kinderen kinderen geldt dat zij zich vaker en liever be optc in het hele land verspreid wonen onge dienen van het nederlands dan van het portu veer 10 000 kaapverdianen en evenveel portu gees of kaapverdiaans in veel gezinnen met gezen in rotterdam wonen ongeveer 7 000 name in kaapverdiaanse is het aanbod van de kaapverdianen en 1 200 portugezen het hoge moedertaal betrekkelijk gering hetzij doordat aantal kaapverdianen in rotterdam is te ver er thuis veel nederlands wordt gesproken bij klaren uit de aanwezigheid van de haven en de voorbeeld bij gemengde huwelijken hetzij maritieme historie van de kaapverdianen doordat beide ouders werken en weinig tijd vooral in amsterdam maar ook in zaandam hebben om met de kinderen intensief om te en enkele andere steden is de portugese be gaan tomazia teixera een geinterviewde volkingsgroep sterker vertegenwoordigd dan in kaapverdiaanse leerkracht vertelde de 67 laatste jaren gaat het kaapverdiaanse taalaan den niet voldoende gehoord en serieus geno bod en dus het niveau van de kinderen erg men te worden door het nederlandse onder achteruit veel ouders zijn al blij wanneer hun wijs met veel argumenten en na lang praten kinderen zich in het nederlands goed kunnen heeft men uiteindelijk het doel ook bereikt ik redden aan het kaapverdiaans wordt dan zelf heb geen uitgesproken voorkeur ik zie thuis nauwelijks meer aandacht geschonken aan beide systemen voor en nadelen maar het is zelfs zo sterk dat er gemengde huwelij denk dat allebei goed kunnen werken ken bestaan waarbij de nederlandse vrouw van de kaapverdiaanse kinderen in rotterdam kaapverdiaans heeft leren spreken maar waar volgt ruim 50 optc de kleuters hebben dit thuis geen kaapverdiaans wordt gesproken of jaar voor een belangrijke toename gezorgd to mag worden gesproken als de kinderen dan mazia de gemeente rotterdam voert een dui op school komen zie ik hoe beperkt hun delijk beleid namelijk optc onder schooltijd kaapverdiaans is dit nu heeft ook weer ge aan portugese of kaapverdiaanse organisaties volgen voor de resultaten binnen het neder die zich met onderwijs in de moedertaal bezig landse onderwijs want zoals manuel figueire houden worden geen subsidie en faciliteiten do een portugese leerkracht opmerkte kin meer verleend maar voor de kaapverdiaanse deren die hun moedertaal goed beheersen le kinderen betekent dit dat toch nog een kleine veren ook duidelijk betere prestaties op het ge 50 helemaal geen optc volgt gevraagd bied van de nederlandse taal en de andere naar de redenen hiervoor zegt zij ik merk schoolvakken het komt echter maar al te nog regelmatig dat niet alle schoolhoofden en vaak voor helaas dat het kind noch de moe onderwijskrachten echt achter het oetc dertaal noch het nederlands in voldoende ma staan sommigen vinden het onbelangrijk en te beheerst om optimaal deel te kunnen ne raden het ouders en kinderen af kinderen die men aan het onderwijs komen van scholen waar men wel de waarde toch hechten de meeste ouders en zeker zij van het optc inziet zijn veel gemotiveerder die hun kind optc laten volgen veel waarde en komen in grote aantallen soms ook zijn de aan het behoud van de moedertaal waarbij in ouders zelf bang dat het kind teveel mist van het geval van de kaapverdiaanse ouders welis de nederlandse lessen maar dit bezwaar is waar niet gesproken kan worden van moeder met het terugdringen naar 2 5 uur etc taal met betrekking tot het portugees maar onderwijs grotendeels weg gevallen daarnaast wel van aanverwante taal die belangrijk is in bestaat nog altijd het praktische probleem dat het maatschappelijk leven hiervoor zijn ver voor een aantal kinderen de lespunt scholen schillende verklaringen varierend van middel niet goed zelfstandig te bereiken zijn en lang tot beleving van de groepsidentiteit tot nood niet alle ouders zijn in de gelegenheid het kind zakelijke voorwaarde voor het onderhouden naar school te brengen van contact met de familie en een mogelijke zoals alle buitenlandse kinderen in rotterdam remigratie mogen de portugese en kaapverdiaanse kinde ren 2 5 uur optc onder schooltijd volgen omstandigheden en organisatie eventueel nog aangevuld met eenzelfde aantal van het optc in rotterdam uren buiten schooltijd in geval van remigratie in rotterdam volgt 60 a 70 van de portuge krijgen de kinderen van de etc leerkracht een se kinderen kleuters inbegrepen geintegreerd rapport mee dat samen met het nederlandse optc portugese leerkrachten en ouders in rapport aan het portugese schoolhoofd ge rotterdam hebben zich in tegenstelling tot de toond kan worden die 2 5 uur onderwijs on portugese gemeenschap in amsterdam nooit der schooltijd waarop elk kind volgens de wet erg verzet tegen het integreren van het oetc recht heeft wordt in de praktijk van het optc manuel de situatie in amsterdam ligt heel echter maar zelden gehaald het optc team anders dan hier daar heb je te maken met bestaat sinds kort uit negen mensen vier een betrekklijk grote homogene groep die kaapverdiaanse vier portugese en een brazili zich bewust is van haar eigen identiteit en aanse leerkrachtlenl men probeert gezamen zich strijdbaar heeft opgesteld ten aanzien van lijk te strijden tegen een aantal problemen dit onderwerp een van de voornaamste be waarvan een het gebrek aan tijd is het aantal zwaren tegen geintegreerd optc was dat kinderen is te groot om inderdaad aan elk leer men vreesde onder de voet gelopen te wor jaar 2 5 uur les te geven de leden van het 68 optc team zijn bovendien geen van alle dehe school ook voornamelijk in mijn eentje rooien le week op dezelfde school aanwezig omdat er is aan het begin van het schooljaar wel ge zij ook nog op andere scholen lesgeven of bui praat over de doelstellingen en het jaarleerplan ten het onderwijs nog een andere baa n die door het optc team op schrift zij n hebben gesteld maar ik denk dat de meeste neder de kinderen aan wie de geinterviewde leer landse onderwijzers toch geen notie hebben krachten lesgeven zitten de hele week op de van de problemen waar wij als buitenlandse zelfde school en gaan voor het etc onderwijs leerkrachten mee te kampen hebben ook ik alleen maar even naar een ander lokaal op de moet er steeds zelf op uit om informatie te vraag hoe de samenwerking is met het regulie krijgen over de stof waarmee de kinderen de re onderwijs zegt manuel ja dat is een inte rest van de week bezig zijn en over de wijze ressante vraag er wordt tegenwoordig zo veel waarop die gepresenteerd wordt zelden infor over integratie gesproken maar in de praktijk meert er eens iemand naar waar ik mee bezig blijkt er weinig tijd over te zijn voor afstem ben ik ben wel aanwezig op de teamvergade ming op en samenwerking met het nederland ringen van de scholen waar ik werk maar dan se onderwijs dat geldt voor beide kanten zo ontbreekt er tijd om over dit soort zaken te wel voor nederlandse als voor buitenlandse praten toch zijn deze vergaderingen goed leerkrachten maar om het bij mijn eigen team voor het contact tussen de leerkrachten ik te houden wij moeten werken onder dermate stap wat makkelijker naar iemand toe om in zware omstandigheden en op zo n intensieve formatie te vragen ik ben van plan om al mijn manier dat er eigenlijk geen tijd en energie nederlandse collega s een voor een af te gaan meer over zijn om ook nog aan echte afstem en te vragen naar hun methodes en dergelijke ming te werken we komen zelfs al geest over de samenwerking met de kleuterscholen kracht en tijd tekort om ons werk tot een be ben ik heel enthousiast daar bestaat een goe vredigend resultaat te brengen daarvoor heb de overlegstructuur die ook in de praktijk ben we op de eerste plaats te veel groepen goed werkt elke week krijgen wij over de af die daarbij ook nog erg heterogeen zijn voor zonderlijke kleuters een klein rapport en wordt wat betreft het taalbeheersingsniveau en ons verteld met welke onderwerpen zij bezig daarnaast te weinig faciliteiten zoals leer en zijn men laat dan de buitenlandse onderwijzer spelmateriaal en geschikte ruimte we moeten min of meer zelf bepalen wat hij zij wil behan veel van ons materiaal zelf maken en dan delen in de eigen taal hebben we natuurlijk ook nog ouderavonden huisbezoeken rapportvergaderingen overleg ondersteuning van het consulaat met het schoolteam overleg met het optc en de schooladviesdiens t team etc etc er wordt wel gepraat over het portugese consulaat biedt enige steun al plannen voor samenwerking met nederlandse hoewel de desbetreffende onderwijsafdeling in leerkrachten maar tot nog toe bestaat daar genen dele te vergelijken is met die van de voor geen structuur initiatieven in die richting spaanse ambassade het consulaat werkt komen moeizaam op gang mijn nederlandse vooral voor onderwijskrachten die zaterdag collega s betrekken mij doorgaans niet in hun optc verzorgen voor de kinderen die geen plannen ik probeer mij zo veel mogelijk op de optc onder schooltijd kunnen volgen en hoogte te stellen van de nederlandse lesme voor de kinderen die na de basisschool nog thodes die hier op school gebruikt worden en verder willen gaan met optc wel kunnen de aan de hand daarvan richt ik bijvoorbeeld mijn geintegreerde optc leerkrachten bij het con lees en schrijfaanvangsonderwijs in ik pro sulaat terecht voor het aanvragen van boeken beer dat z6 te doen dat de leerlingen de spelletjes en ander leermateriaal dat op het mi werkwijze voor een deel herkennen op grond nisterie van onderwijs in lissabon wordt ge van eerder opgedane ervaringen bij het neder maakt dit ministerie verzorgt ook heel spora landse lees en schrijfaanvangsonderwijs disch bijscholingscursussen van ongeveer een deze opmerkingen van de portugese leerkracht week voor alle portugese leerkrachten die in worden door de kaapverdiaanse leerkracht ge west europa werkzaam zijn maar erg inten heel bevestigd tomazia zonder te willen sief is de samenwerking met het consulaat zeggen dat er aan de zijde van de nederlandse niet er bestaan ook geen afspraken over de collega s sprake is van onwil moet ik het op inhoud van de lessen zoals wel het geval is 69 tussen spaanse leerkrachten en hun ambassa een jaar is er door het hele optc team mee de op het portugese consulaat worden voor geexperimenteerd en dat is dermate goed be namelijk taallessen gegeven deze lessen zijn vallen dat men besloten heeft er in de onder niet wezenlijk anders dan die onder schooltijd bouw mee te gaan werken binnen een thema het consulaat verleent aan kinderen die daar kunnen allerlei activiteiten uitgevoerd worden onderwijs hebben gevolgd een certificaat waarmee verschillende vaardigheden geoefend waarmee ze in geval van remigratie theore worden het programma richt zich bijna hele tisch zonder problemen zouden moeten kun maal op de mondelinge taalvaardigheid van nen instappen in een portugese klas in de wege de enorme verschillen in taalbeheersing praktijk blijkt dit certificaat de meeste portuge tussen de kinderen heeft de schrijver naast se schoolhoofden nog niet veel te zeggen de activiteiten die bedoeld zijn voor de hele maar evengoed worden de meeste kinderen groep veel aandacht geschonken aan de mo wel bij hun leeftijdgenoten geplaatst gelijkheid tot differentiatie en individualisering de meeste ondersteuning krijgt het optc ook staan er veel oefeningen in die specifiek team van de sad eens per maand vergadert zijn afgestemd op de problemen veroorzaakt men daar over eventuele problemen er wor door de tweetalige situatie van de kinderen den leerplannen gemaakt materiaal en advies daarnaast wordt er aandacht geschonken aan uitgewisseld afspraken gemaakt over nieuw specifiek portugese klanken mede met het te ontwikkelen materiaal etc manuel het oog op het latere lees en schrijfonderwijs in team werkt erg eensgezind samen de leden het docentenboek staan bij iedere activiteit proberen elkaar ook moreel te ondersteunen leerdoel en en werkvormen vermeld maar we kunnen niet voorkomen dat er af en een dergelijke ver uitgewerkte en op de situa toe eens iemand tijdelijk inzakt onder de zware tie en behoefte van de kinderen afgestemde belasting de sad doet vrij veel voor ons on methode bestaat nog niet voor de overige leer der meer op het gebied van materiaalontwik jaren in midden en bovenbouw waar het ac keling maar is ook niet in staat al onze proble cent hoe langer hoe meer verschuift naar men op te lossen dat de meest steun van de schriftelijke taalbeheersing moet men zich nog sad komt is vrij logisch wij zijn immers in behelpen met materiaal dat her en der is bij dienst van de gemeente en niet van een eengezocht of zelf ontwikkeld materiaal schoolbestuur ook in de midden en bovenbouw tracht men zo veel mogelijk thematisch te werken vanuit de klassepraktij k didactisch oogpunt streeft men ernaar meerde alhoewel duidelijk zal zijn geworden dat de re leergebieden te integreren en aan te sluiten kaapverdiaanse en portugese onderwijzers bij de belevingswereld van de kinderen af veel tijd tekort komen geven zij in de tijd die stemming van de lessen op de nederlandse ze hebben toch niet alleen puur moedertaalon school wordt hierdoor ook vergemakkelijkt derwijs zij gaan ervan uit dat de taal de dra het spreekt voor zich dat het ontwikkelen van ger is van een cultuur het cultuuraspect be materiaal enorm veel tijd kost aan het ontwik perkt zich niet tot portugal integendeel in kelen van materiaal dat zich leent voor diffe klassen waar verreweg het grootste deel van rentiatie komt men al helemaal niet toe terwijl de groep van kaapverdiaanse afkomst is richt uit de praktijk van alledag blijkt dat men dat men zich voornamelijk op de kaapverdische ei nu juist heel hard nodig heeft landen dit ondanks het feit dat veel kaapver voor de leerlingen ontstaan de meeste proble diaanse kinderen portugal als hun vaderland men als zij gaan schrijven dus ongeveer vanaf beschouwen hetzij omdat ze daar zijn gebo de middenbouw syntactische en spellinginter ren hetzij omdat zij daarheen op vakantie ferentie komt veelvuldig voor bij de portugese gaan het accent van de ptc lessen valt op kinderen maar nog meer bij de kaapverdiaan het taalonderwijs maar met name in de onder se kinderen zij hebben immers naast de inter bouw wordt het middels de daar gebruikte me ferentieproblematiek portugees nederlands ook thode mogelijk gemaakt om regelmatig een nog te maken met de interferentie portu zijstapje te maken naar andere aspecten deze gees kaapverdiaans bepaalde fouten zijn bij methode agir pensar e falar doen denken zonder hardnekkig en haast niet af te leren en praten is thematisch van opzet hij is ge een aantal kinderen wordt hierdoor erg onze schreven door manuel figueiredo gedurende ker en vraagt tijdens het schrijve n 70 voortduren d o m hulp van de leer k rac h t d e zijn zij het da t er meer d an g en o e g fa cetten taalproblematiek van sommi g e kaapverd iaanse overblijven w aar aan n o g g esleuteld moet w or k inderen namelij k van hen die van de zui d elij d en h oog op het p rioriteitenlijstje staa n g e k e eilanden komen w ordt nog eens verg root schi kt leermateriaal meer w e d er zijd se afstem door het dialect dat zij spreken d it dialect is min g tussen reg uliere en etc leerplannen en ster k beinvloe d door de afrikaanse taal met zoals m anuel f i g ueire do ze g t vooral m eer be als gevolg dat deze kind eren zich extra on z e g ri p op lan d elijk niveau d us een b etere w etg e ker voelen en voor een d eel nieu w voc ab ulaire vin g o p h et g e b ie d v a n oe tc moeten aanleren de ang st d a t leerlin g en die etc onder w ijs vol g en achtero p raken bij het n ederlandse onder slot wijs of dat d it onder wijs een te z ware be lasting voor d eze k in d eren betekent ac hten zij hiervoor is aangegeven dat er met betrekking on ge g ron d aa n g ezien in h et verle de n d uid elij k tot het etc onderwijs nog lang geen ideale si is g e b le k en d at d e result a ten van het os tc en tuatie bestaat en dat de problemen op aller h et n e d erlandse on d er w ijs hand in han d g aan hande terrein liggen de geinterviewde leer buitenlandse kin d eren die hun moe d ert a al goed krachten die over ruime ervaring in het etc beheersen functioneren gemiddeld g enomen onderwijs beschikken zijn van mening dat er ook beter in het reguliere systeem al enkele stappen in de juiste richting gedaan 71