Onbedoeld met voorbedachten rade. Over het ontwerpen van taalonderwijs, waarvan de kinderen geen weet hebben

ad bo k onbedoeld met voorbedachten rade over het ontwerpen van taalonderwijs waarva n natuurlijk lere n de kinderen geen weet hebben lessen cursussen en programma s worden opgezet met een bepaald doel na afloop moeten degenen die ervan genoten hebben er ook beter van gewor den zijn het gekke is dat veel mensen echter veel meer leren van de dingen die terloops gebeuren ad bok maakt duidelijk hoe we bij het ontwerpen gebruik kunnen maken van die krachtige werking van het onbedoelde leren in g es p re kk en m et vol w assenen blij k t vaak daar allemaal in zag nu zo n 20 jaar later g rote instemming te bestaan over de rolver d e lees ik romans en gedichten en kan ik nog niet ling tussen de ve r schillende momenten van begrijpen dat ik vroeger niet lezen kon leren b uiten de school is dit terloo p se leren di k ik heb vooral geleerd van de d ingen die ter w ijls meer re g el d an uitzondering z onder spe loops gebeurden zo begreep ik tijdens boeien cif ieke scholin g b lijken mensen al d oen d e te de geschiedenisverhalen veel beter hoe de leren en zich te ontwikkelen tot bekwame mu geografische lijnen over europa liepen dan tij sici b estuur d ers sp re kers sc h akers koks dens de aardrijkskundelessen hoe kan dat handelaren chau ffeurs politici etcetera eigenlijk hoe dit leren precies geschiedt is niet bekend als het al gefaseerd of andersz ins g esystema op school snapte ik van rekenen niet veel tiseerd g ebeurt dan in ie de r ge v al niet om da t maar toen het hoofd van de boekhouding wat d e realiteit w aaraan ge leerd w ordt g e faseerd in me zag en mij een half jaar inwerkte bleek of systemat isch zou zijn en als er b innen dat ik tot mijn eigen verbazing goed met de getal leren geevalueerd w ordt dan zeker niet met len om te kunnen gaan medianen of percent ielen l eren doe je zelf dat is zeker hardop lezen vond ik een ramp en het leit o p merkelij k b ij dit zelf leren is d e a b solute motiv in een roman opsporen dat kostte me hoofdrol v a n de intrinsie k e motivatie en de na drie uittrekselboeken van poez ie analyse t uurlijke interactie met de o mg evi ng d e gedre sloeg ik helemaal achterover wat die man ven voorzitter van de voe tbalclub heeft oo k 16 buiten de le denvergaderin g zijn oren w ij d luchtschr ijven met boom boom o p en als het g a at over d e kw aliteiten va n een visuele analyse met boom boom goede voorzitter voor kinderen van 0 4 jaar is motorische ondersteuni ng boom boom schrijfles met boom boom het van vitaal eigen belang om zo snel mog e letterdoosles met boom boom lijk gespreks p artner te w ord en in het commu stempelles met boom boom nicatieproces wa t zo geleerd wordt gaat niet aud itieve synthese met boom boom g emakk e lijk meer verloren flu i steren van boom boo m op school verkeren mensen kinderen in dit v i suele synthese met boom boo m geval in een bijzondere leersituatie het ac hakken van boom boo m cent verschui ft van k inderen leren zelf n aar plakken van boom boo m kinderen w or d en onderw ezen a lthans zo lijkt structuu r oefen i ngen met boom boo m het als je van op afstand naar het leren op aud itief d iscri mineren met boom boo m visuee l discrim i neren met boom boo m school kij kt objecti veren van boom boo m in het school w er kp lan st a at ge formuleerd zangspel met boom boo m soms globaal soms gede tailleerd w at kinde gymspel met boom boo m ren na een schoolperiode in hun ba g a g e k of tekenen van een boom boo m fertje behoren te hebben d at wordt onder u itkni ppen en inkleuren boo m wezen n eem nou g roep 3 va n d e b asisschool d e kin z o n aanpak heeft w inst en verlies p unt en d e deren hebben er thuis en in groep 1 en 2 a l winst zit m vooral in de beheersbaarheid van zo n zes jaar taalont wikkeling opz itten en dat het l ee r p roces de me tho d e is z o m i n uti e us is te mer k en ook intonatie articulatie morfo dat de leraar bijna tot op de letter nauw k eurig logische en syntactische structuren een w oor kan z egg en w aar de kind e ren mee bez ig zijn denschat van enkele duizenden w oor d en ver het verlies van deze benadering is dat bij veel beeldin g humor spot h et is on gelofelij k jon g e lezers de eerste de motivati e wortel steeds opnieuw schiet le zen b lij kt b ij lan g e na bi et d ie fe l b e dat kinderen daarnaast oo k moeten leren gee rde vaard i g h e i d w a a rmee j e n et a ls de ju f schrijven en lezen staat buiten k ijf in n eder va n g roe p 2 zul k e pra ch t i ge v e rh a l e n uit boe land is ervoor gekozen dat o p 6 jarige leeftijd ken t e voorsc h ijn k unt halen le z e n b lijkt e en te doen in het swp kun je dan omschrijvin ellen lang e re ek s f unct i e tr a iningen r on do m de gen aantreffen als klankcom b ina t ie boom o ver i ge ns met z ovee l di d actische toete rs e n bellen om ha ng en dat kinderen stimuleren in hun doorgaande ontwikke k inde ren het b eslist naar h un z in h ebben let ling op het gebied van beleving en beheersing van wel boo m zelf is niet leuk het lezen is niet de geschreven taal als middel tot expressie informa leuk maar samen met juf alle z int ui gen inzet tieverwerven communiceren denken ordenen en ten en plez ier ma k en dat is leu k esthetisch genieten in aansluiting op het gegeven dat op meer dan t och doet bovenstaa nd e voorst elling van za 70 van de n ederlandse scholen d e methode ken n iet hele ma al recht aan de l eersi t u atie v a n veilig leren lezen w ord t g ebrui kt ziet het lees de kin d eren t ijd ens het leer proces ron dom onderw ijs er de eerste w eken in de praktijk als boom d oen d e k inderen een schat aan and er volgt uit soortige ervaring en o p w e b oren d an d e rijkste krachtbron aan die onder de oppervlak s c hema 1 te van de school v e rb o rgen li g t het d omein van h et onbed oel d e leren er is een groot er i s een l eerprodukt aanta l lesjes k i nderen maken vee l zijd i g niet te verwarren met het verborgen leerp l an kenn is met het woord en klankbeeld waarbi j het vooral gaat over de onu itgesproken boom waarden en normen d i e door leraren en methodes overgedragen worden ve rt el l i ng over boom boom het onbedoelde leren s lu i t rechtstreeks aan bij wat voorleeslesje over boom boom we in de eerste a l inea s van dit a rtikel het terloop auditieve anal yse met boom boom se leren noemden 17 schema 2 er i s een bedoeld l eercircuit e n er is een onbedoeld l eercircuit formuleren van antwoorden ordenen van gegevens logisch redeneren argumentere n bv vragen stellen a cerdoosles boo g discussieren stempelles boom samenwerken auditieve synthes e boom regels toepassen fluisteren boom concentreren visuele synthese boom oplossingen zoeken hakken en plakken boom nieuwe taal oppikken structuuroefeningen boom eigen taalontdekkingen a uditief discriminere n boom genieten van taal u eel discrimineren boor spelen met taa l tiveren herkennen van gelijkenissen memoriseren voor thuis taakbesef ontwikkelen spreken in de groep meerledige opdracht uitvoere n 1 bedoeld onderwezen doo r de leraar onbedoeld onderwezen door de leraar 1 bewust geleerd door de kinderen onbewust geleerd door de k i nderen gezamenlijk leereffec t la ten we no g eens teru gkeren naar het lesje a taal thui s boom zie schem a 2 hierboven 1 aa n taf el op st raat in d e club voor d e het gezamenlijke leereffect naar aanleiding van tv etc het lesj e boom is veel g roter d an het lesje zelf pretendeerde kinderen doen een groot taal op schoo l aa ntal taale rv arin ge n o p w aarvan de l e raar 1 ta a l tij d ens projecten en thema s z ich niet a utom at isch be w ust is d e stellin g n u 2 t aal tij d ens an d ere va kk en is dat het onderw ijs aan kracht zal winnen 3 taal tussen de bedrijven door in de a ls de ler aar amba c htelij k het d om e i n van he t k las op de ga n g o nbed oel de leren leert bet re de n d at bet ekent 4 t aal tij d ens de lessen uit d e taal dat de leraar zich bewust wordt van de krach methode ti g e i n vloed van h et on bed oel d e leren en daar o o k gebrui k va n ga at m a k en na tuurlijk met in g rof g eschetst o ntsta at er d an een schei s tan dho u d i ng van de statu s v an v e r borge n he id d i ng slijn zo als weergegeven in schem a 3 vanuit de kinderen g ezien de invloed v a n al t ot e n met b3 o p d e taa l ont w i kkelin g w ordt la ng niet altij d o p waa rd e als we s pre ken over taalontw i kk el i n g e n w e gesc hat de scherts e n d e uitd rukking leren o n n e m en a ls u i tg an g s p unt da t interacti e re flec dan ks e n niet d a nk z ij de school maa kt dat t i e en studi e ho o fdp ijlers d a a rvan zijn d an z ijn kort en krac hti g du ide l ij k er verschillende leermomenten te onderschei vo l wa ss enen maar ook kin de ren g roeie n n aa r den e en l eesniv ea u dat ve r uitst ijgt b oven de l e sjes i n l e esvaa rd igh ei d uit de b4 uren wat e en 18 schema 3 accent accent accent op op o p inter a ctie refl ectie stud i e al t bi t on taal gebru i ken i n b2 t bed oeld geint eg re erde b3 t leren funct i onele situat i e b4 bedoel d ta al gebruiken i n leren geisoleerde n iet funct i one l e s ituati e 12 jarige monde l ing formulee rt tijdens een be k in d eren blij k en op d e speel p la ats o f eld ers toog staat in geen enkele verhouding met de prima in staat om onder luid geschreeuw re lesjes spreekvaardigheid u i t de methode g els af te spre ken wa ara an men zich t e hou voorbee l den te over den heeft overtredingen worden bestraft of als we onderwijs willen ontwerpen waarin de fe l bed iscussi eerd d aar li gg en de d irecte aa n krachtige werking van het onbedoe l de leren knopingspunten voor de regels tijdens het meer kans krij gt dan staan er meerdere we kringgesprek of het rollens p el gen open we kiezen hier voor een toe l ichting op vier ontwerpactiv ite i ten die samen een ze a ls het goed is zijn de kinderen in het on kere eenheid vormen der w ijs veel zelf aan h et woord en n i et alleen tijdens d e ta a llessen d e ler aar kan er een g e a een blik over de vakgrenzen w oonte van ma k en om en kele dagen per dag b een moment voor j ezelf bew ust t e o bserveren welke taalvaardighed en c schuiven met inhouden kinderen inzetten en welke nog niet h et d de zwaarste l oodjes blij kt niet mee te vallen om tegelijk aan d ac ht te hebben voor d e inhoud en d e vormg eving a d e eerste van de vier ge koz en ont w erpacti van de taaluitin g maar d at is w el te leren viteiten bestaat eruit dat leraren over de gren zen van het vak kijken hoe wil je omgaan met de kloof tussen de lee r en het leven 1 h et is voor taalleraren lan g niet al t ij d van a natuurkunde vraag hoe ontstaat vuur zelfspre k end dat kinderen tijdens boeiend e bio antwoord door eh te wrijven prima logielessen beter leren structureel luisteren dan als je er als het alsmaar warmer tijdens de structuuroefeningen uit de taal wordt prima methode nou eh door je weet wel met lucifers en zo ja bijna kinderen die tijdens de catechese projecten vuur ontstaat door zuivere zuurstof toe te gestimuleerd worden foutloos te spellen om voegen nee dat de produkten zeker op de aanstaande ten b taal vraag hoe was de boerderi j in brand toonstell ing er nu eenmaal als een visitekaart geraakt je uit moeten zien die k inderen zijn gevoeliger antwoord door jan nee antwoord eens voor onderwijs in spelling dan degenen die a l in een goede zin leen maar van het ene naar het andere dicteet doordat jan met lucifers speelde ja je worden gelei d maar de zin klopt nog steeds niet 19 een leraar kan zich in deze ontwerpper i ode h et nieu w e ont wer p zi et er and ers uit de le eraan gewennen om met opzet een aantal be raar zoe k t eerst naa r e en functioneel p ro d ukt wust gekozen moeilijke woorden i n het onbe doel en ontwerpt daar het bijpassende onder doelde leercircuit onder te brengen dat kan wijs en het bijpassende onbedoelde leren bij door teksten te kiezen waar de betreffende woorden in een natuurlijke situatie in voorko s chema 6 men het kan ook door het eigen taalgebruik te manipuleren ki nderen van buiten laten le functioneel bijpassende p onbedoeld leren ren dat intuitie onmiddellijk weten betekent produktdoel4 leeractiviteiten 4 met voorbe is van een andere leerorde dan in echte situa dachten rade ties eventueel weken l ang volgehouden een soort l ijfspreuk te hanteren ik weet niet pre c ies maar m i jn intuitie zegt me dat gevoeld functionee l motivationeel sterk zo zijn er meer momenten waari n de leraar weinig didactische opzettelijk bezig is met taal zonder dat de kin energie deren het gevoel hebben dat ze aan een lesje werken voor de leraar opent dit soo rt ontwer a uitgangspunt is ge z a menlijk enthousiasme pen de ogen voor taal bu iten het taal boekje vanuit de kin d eren g ezie n is het niet van b e lang of het enthousiasme ont staat door he t b een belangrijke bron voor het onbedoelde voors tel va n een kind of van de leraar of va n l eerproces van de kinderen is de leraar zelf alle kind eren op inst i ga ti e v a n de leraar onderwijs ontwerpen betekent in dit geva l omdat de leraar in dit geval niet al te zeer wil voor jezelf een houding of gedragspatroon ont afw ijken van d e leesmethode stuurt hij aan w i kkelen waarmee je bewust een voorbeeld op een verjaardagsboom in de klas en die voor de kinderen wilt zijn beoordee l de onder k omt er dan oo k e c h t g r o ot en m ooi delen van schema 4 maar eens op hun leereffect b ve r vol g ens ont w er p t de l e raar een lijst van activiteiten die naar het produkt moeten lei c de derde mogelij kheid om het domein van den o ok hier zijn de su gg es t ies van de kinde het onbedoelde leren te versterken is het ren van harte w el k om maar daarnaast zijn de daadwerkelijk ontwerpen van nieuw onderwijs voorste llen van juf of m eester net zo g oed de daarvoor is even een he rsenkronkel nodig moeite w aar d in het taalonderwijs komt een aantal geisoleer onze jaarboom krijg t 4 seizoen takken en de lesjes voor die naar een geisoleerd doel lei 1 2 maand takken den zoals we zagen worden die lesjes onbe we maken voor el k k in d een apart blad met doeld ondersteund door gunstige neveneffec de eigen naam ten w ie jari g is g e w eest ma g zijn blad plu k ken m ee naar huis n e men e n ee n nieuwe kno p sche m a 5 ma ken el k kin d maakt een persoonlijke kleine k o analyseren van b oom b oo m pie van de boom enzovoort lesje 1 leerp rodukt c o m aan so m mi g e o pd rachten uit b te k un onbedoeld bedoe l d nen vol d oen geeft de leraar terloo p s on leren lere n dersteunin g soms in d ividueel maar ook w el eens klassi kaal voor d e kin d eren d ie oo k g aag gevoeld 1 niet gevoeld boom zoud en w illen schrijven zijn er s p eciale functioneel functioneel st ruc tuuroefenin g en gelu k kig gee ft d e lees motivationeel sterk motivationee l m ethod e veel materiaal zwak weinig did energie veel didactische een ander voorbeeld energie vereist a in groep 6 is behoefte ontstaan of door d e 20 schema 4 de leraar deelt zelf altij d kinderen behoren keuri g de leraar knoeit zel f op het bord goed verzorgd eigen werk uit verzorg d we r k in te l eve re n hij deelt slord i ge stencils uit en aantekeningen in het werk k l adt met rood door het werk van kinderen worden met een van de kinderen zacht potlood geschreven of apa rt bijgeleverd de leraar leest zelf ook in een k i nderen moeten veel en met terwijl de ki nderen lezen ki j kt de eigen boek zo mogelijk met genoegen lezen dan leren ze leraar het rekenwerk na rode oren veel en met genoegen voordat de kinderen er aan de kinderen wo rdt voo r gehou de l eraar zal zelf nooit i ets schrij begonnen had de juf ze lf a l zo n den dat het bij houden van een ven zel fs met si nterklaas blij ft boek waar ze met z ichtbaar dagboek een groot goed i s zijn persoonlijke b ijdrage uit plezier in werkte de l e r aar spreekt ze lf verzorgd ki nderen moeten op school de l eraar uit z ich i n mi nachtende hij wi sselt op natuur li jke mo naast hun moedertaa l ook het termen over het dialect z i jn ei menten van algemene naar algemeen nederlands kunnen gen taal i s evenwel a l lerminst d i a l ect i sche taal leren dialectvrij de leraar i s zelf positief k inderen wordt op het hart de leraar tel t alleeq de fouten hij sti mulee rt vooral het goede gedru kt positief op elkaar te kinderen d i e all es goed hebben gedrag en mek rt de fouten meer reageren krij gen te horen dat ze 0 fout ter l oops of i n latere instantie op hebben leraar opgewekt om gemakkelijker van jeugd er moeten heel kort e samenvattingen op de literatuur gebruik te kunnen maken kaa rtjes komen indien nodig springt de le de leraar wacht het geschiktste moment af en raar spontaan bij eerst door zelf mee te introduceert dan een roostervrije middag per werken l ater door een ko rte cursus sa week om een prachtig eigen kaartsysteem of menvatten waarvoor de kinderen zich vrij computersysteem op te zetten willig kunnen inschrijven de kinderen moeten in onderling overleg b a ls b ij pass ende l eer a ctiviteite n k un je da n een sluitend reglement opstellen dat valt d enk en a an niet mee ook in dit geval is het maar wat inventaris eren van al l e boe ken o p sc h ool fijn dat er een meedenkende juf of meester huis zoe k ing en organise re n in de buu rt is die wil daar best meer ove r registreren wie wat g el ezen heef t zegg en re g lemen t voor het g e brui k van de nieu w e aang ez ien de kaarten bak o ok door an dere n bie b gebruikt g aat w orden zal er nog meer aan het a a nst ellen va n rouleren d bi b liothecaris dacht aan de presentatie besteed worden scha p da n norm aa l s pe lling in t er p uncti e ta alg e afspra ken over de invullin g van de k aartj e s b ruik lay ou t ha ndschri ft als het n od i g enzovoort is m a a r dan o ok ech t a ll een a ls het no d i g is zal de leraar enzovoort c door de leraar ondersteund onbedoeld d e k in de re n moet e n de w ij k in en zul le n leren beslist in a anrak i ng kom e n met omga n g s 21 vormen d aar zit een mooi stuk onderwijs dersteunin g ervaren zullen w or d en in voor het onbedoelde circuit ee n con t actsc h ool lie fst op behoorlijke af b ij het ontwerpen van de lay out van het stand b ie d t van nature d e mogelij k heid om k aartje zullen de k ind eren oog moeten krij veelvuldi g en functioneel te schrijven en te gen voor d e a fzon derlij k e belangen van lezen het komt volstrekt o n gedw on g en functionalitei t en esth etische vormgeving over als de leraar aandringt om verzorgd no rm a a l ges proken zou je ov e r zo n onde r w er k af te l everen w erp niet zo gemakk elij k onde r w ijs k unnen geven nu gaat het als vanzelf d de laatste en tevens lastigste stap in deze methode nabije ontwerpactiviteiten is het ver h et zal voor d e leraar d ie dit w erk niet ge plaatsen van geisoleerde maar noodzakelijk we nd is een hele o pg ave zijn zich beheerst en geachte leerstofatomen van het zwak terughoudend op te stellen tijdens de activitei motiverende bedoelde naar het sterk ten uit het zogeheten onbedoelde leercircuit motiverende onbedoelde onderwijs stel je k in d ere n zullen razend snel in de gaten hebben voor dat de trappen van vergelijking dik w at e r aan d e han d is a ls d e leraar plotselin g dikker dikst naar de mening van de school o ng ew one b e l an gstell i n g aan d e da g le g t bij verplichte basisstof zijn voor alle kinderen he t vervaa rdige n van d e sam envattingen ze de geschematiseerde verandering van de oude ke r a ls de lesj e s samen v atten al k l a ar b lij k en naar de nieuwe situatie is dan als volgt te liggen of direct naar een proefwerk in sa m env atten bl ij ke n te voer e n d an is het vlug s chem a 7 gedaan met de pret de h oofd aan d ac h t van k in d en leraar moet vol les 1 leerprodukt l ed i g gericht blijven o p het ma k en van een fijn ik dikker dikst kennis van de trappen van vgl kaa rtsysteem de s ame nv a tti nge n komen d aar v anuit de k in de re n gez i en ma ar te rloo p s bij nieuwe situatie en zo mo et het oo k blijven functioneel b bijpassende onbedoeld de h ie rvoo r geschetste p r oce d ure produktdoel d leeractiviteiten i leren vaststellen van een functioneel produktdoel ont we r pe n van b ijp ass e nd e leera ctivit e iten door de leraar ondersteund onbedoeld leren leen t zich gemakkelij k voor invullin g m e t and e je bent met je klas verslin g erd g eraa kt aan re onderw erpen het jagen op taal d it keer is het onder een p u bli kati e b ord ve rdeeld ove r vi e r kw a werp op jacht naar zeldzame klinker en d r anten e l ke h oek heeft ee n e i ge n on d er med e k lin k ercomb inaties opperlandse taai werp t e kiezen uit en let terkun de va n baltus b e w ijst oo k hier mededeling en actualiteiten goede di ensten m ooie von d sten als k li maa t hoek n i et ve rgete n feuilleto n b io k a len de r ngstschr ooieuie en au o ie worden teks t va n de week p l atteg r on d b reed uitgem e te n h o e v ee l m ed e k lin k ers taalcreat i e s klappe r van de week kunnen er in h et n e d erlan ds m ax i m aal aan advertenti es de c on t a ctsch o ol h et ein de van een woord b ezorgd st rec htst woestst e r moeten goed e a fs p r ak en ko men e l k e taal b esc h ou w ing over oo rza ken van maand w orden er 2 aanda chts g ebie d en ver distri b utie vangen door andere om de spanning erin te c hnieke n om on mo g elij ke vormen t e te ho u d en omze il e n m e e s t woes t meer o p zijn ste l je v oo r dat k in de ren e n thousiast ge p laats m a akt worde n v oor e en e i g en l ij f b o ek u itzon d ering en en hun oors pron g veel va n 4 1 2 j aar daa r a an we rken geeft een meer meest schat a an mo ge lij khe d en voor taa l on opl ossing en in a nd ere talen de rsteu nende a cti vite i ten d i e d oor ki ndere n spreekwoo r de n z on de r klin k ers ni et a ls l e sj e s maa r a ls funct i o n ele on als t ussen d o ortj e om no g m e er w oord e n 22 t e vind en met 4 of 5 med ek lin kers a chte r zo simpel is dat a an w ord en de t rap p en van ver g elij k ing deze leraar spee l t het spel pe rf ect hee l wat k i n geintroduceerd want daar blijken de hoge de ren leren iets van wat een meter i s en wat je ermee kunt doen maar juf houdt de poot st ijf scoorders allema a l t huis te horen m ogelijk over het onbedoelde leercircuit praat je niet met o n tstaan er ludieke uitsta pjes naar mees je k i nderen meester meest moe moeder moest opmerking het voorbeeld met de trappen van daarmee e i ndigt deze bijdrage vier ontwerp vergelijking heb ik met opzet gekozen om te la momenten verschaften toegang tot het do ten z i en dat het ze l fs met z o n onderwerp moge lijk is om het leren functione l er en gemotiveerder me in van het onbedoelde leren te maken het voorbeeld mag n iet opgevat worden a l s een s chema 8 p l ei doo i voor handhaving of integrati e van dit soort grammaticale cur i os ite i ten in het schoolpro gramma want dat zou betekenen dat educat ief ontwerpen de zoveelste didact i sche toevoeg i ng 1 buiten de vakgrenzen putte n zou zij n d ie de leraar in staat stelt om bestaande romme l te handhaven wi j bedoelen educati ef ontwerpen we l a ls een b l ik in de spiegel be l angwekkende vaard i gheid voor de leraar maar alleen als het positieve effect daa rv an bij de ki n deren terecht komt ontwerpen naast een funct i oneel produktdoel een moo i voorbeeld van onbedoeld leren in de prakt ijk hoorde ik van een kleuterjuffrouw i n plaats van stereotiepe les j es over meten en wegen koos zi j een andere oplossing zij plaatste een amaryllis in het centrum van de aan dacht en vroeg wanneer zal die zo groot zijn dat h i j boven de vensterbank u itkomt de verbred i ng van een leeratoom na wat heen en weer gepraat wordt bes l oten dat de groei geregistreerd za l worden de kinde ren bedenken zelf tal van op l oss i ngen we houden onze hand tegen onze buik dan het ont w er p en en uitvoeren van onderw ijs zo zien we of h ij groeit a l s hiervoor besch re ven is g e e n sinecure d at dat kan n iet want je groeit zelf toch ook vraa g t nieu w va k manschap in zet en f aallef we meten vanaf de grond met een touwtje en z e lfvera ntwoor d elij kheid om onder de toe of van boven naar beneden met een naa i nemende d ru k vanuit d e methodes nog boven meter de stof te blijven staan we bouwen er een stapel blokken naast vanzel fsprekend werkt juf enthous iast mee aa n laten we anderzijds niet overdrijven het on de u i tvoe ring van alle voorstell en ze draagt zelf b ed oel de was er al d ie tijd al projectmatig trouwens ook een oplossing aan achter de plant werken vak keninteg ratie en natuurlij k leren pr i kt z ij een lange reep tegen de muur daarop von den er hun basis gaat zij de groe i reg istreren de kinderen accep be hee rsing e n stille stu ring v an h et on bed oe l teren dit gemakkel i jk de leren is een ont we r p inst ru m ent dat wezen maar er is meer aan de hand de reep b lijkt pre lij k kan b ijd rag en a an de positieve belevin g van cies een meter te zijn voor haa r e i gen gemak en het on d erw ijs zonder verder e uitleg brengt zij op een dag een w ij zijn b enieu wd hoe ver mensen in d e prak verdeling aan in 10 gelijke stukken er worden ook gebeu rten issen b ij geschreven maar alle tij k z ijn met d it soort denken en han d elen aandacht blijft gericht op de groe i ze lf ook als een wijsneus gelukkig opmerkt dat de plant tot slot een uit d a g in g is het mog elijk u i t de wel eens groter dan ee n meter kan worden echt e prak tij k e e n zinvol maar g eisoleerd weet jij al wat een meter is knap hoor maar taalonderdeel te noemen dat zich beslist niet daar p rat en we hier nog niet over dat l eer je we l leent voor een ed uc a tief ont w er p in de zin zo als je veel g roter bent maar j e hebt ge lijk al s de als i n dit arti kel gesc h et st p l ant b i nnenkort groter is dan onze meter dan vol gens mij bestaat dat niet maken we er een nieuwe meter bovenop 23