Onderwijs in eigen taal en cultuur op de basisschool: ontwikkeling en perspectieven

dorian de h aan p apatya n albantogl u onderwijs in eigen taal en cultuur op de basisschool ontwikkeling en perspect ieve n op verzoek van een aantal ouders begint fer attache en men start met de ontwikkeling van min sierra in 1967 met lessen aan spaanse leermateriaal fermin sierra maakt in 1971 in kinderen in zaandam het jaar daarop in overleg met honderd ouders een petitie voor 1968 krijgen spaanse ouders via de stichting een spaans nederlandse school men wil af buitenlandse werknemers in beverwijk en de van de lessen buiten het nederlandse onder spaanse ambassade een subsidie van het mi wijs en ziet het liefst geintegreerd onderwijs nisterie van crm voor een leerkracht fermin voor spaanse en nederlandse kinderen met sierra wordt aangenomen zijn rechtspositie is een spaans nederlands programma uiteinde onduidelijk na drie maanden wordt hij zonder lijk lukt het ze om hun lessen te organiseren papieren door de politie opgepakt en pas nadat binnen het lesrooster van een nederlandse de directeur van de stichting buitenlandse school de programma s blijven echter ge werknemers een arbeidscontract heeft over scheiden met de spaanse ambassade wordt legd kan hij weer aan het werk hij geeft dan een selectie gemaakt voor een programma les op woensdagmiddag tot 7 uur en de hele taal en cultuur dat voldoet aan de minimale zaterdag aan totaal 150 spaanse kinderen er eisen van de achtjarige spaanse school de gens in een lokaal van een school zowel de kinderen krijgen als ze acht jaar lang vier uur nederlandse overheid als de spaanse ambas per week spaanse les hebben gevolgd een di sade zijn dan nog niet ingesteld op de gezins ploma waarmee ze in spanje naar de middel hereniging en op de behoefte van de ouders bare school kunnen aan spaanse lessen voor hun kinderen in ver de ontwikkeling van het spaanse onderwijs in band met hun tijdelijke contracten en de inpas het begin is exemplarisch voor het onderwijs sing in het spaanse onderwijs na terugkeer van de andere taalgroepen vanaf de start veel wat de spaanse ambassade betreft verandert kinderen geen materialen slechte lokalen dat in 1971 er komt dan een onderwijs geen rechtspositie inmiddels is het oetc nie t tabel 1 speci ficatie per nati o na lite i t van het aant al l eerl in gen jaar 78 79 79 80 80 81 81 82 82 83 83 84 84 85 turkse 10 345 13 891 14 770 19 050 19 387 19 081 17 713 marokkaanse 3 114 4 531 6 52 2 8 60 5 9 77 8 11 13 8 11 59 9 arabisc he am s te r dam 93 143 170 spaan se 2 045 2 226 2 096 2 098 2 094 1 767 1 342 grie k se 293 449 414 414 44 5 400 319 joego sl av isc he 477 611 697 83 7 1 041 99 5 961 po rt uge s e 858 999 920 1 093 1 095 1 042 728 ita li aanse 491 385 63 5 445 88 7 811 454 zu i dv i etname s e 18 38 69 72 65 15 2 overi ge 699 81 84 55 51 55 totaal 17 623 23 809 26 173 32 788 34 997 35 520 33 32 3 1 de aan tall en voo r het sc hoo ljaa r 1984 85 z ijn nog n i et helemaa l def in i tief in het overzicht wo rdt geste ld c irca 98 van de ve r zoeken voor 1984 85 i s i nm idde ls bi nnen en bekend 2 de po st overige omvat de internat i onale s ch oo l ei ndhoven tot en met 1979 80 de d i ve rse zuidame ri kaan s e nati ona liteite n voo r name lij k ch il een se te amsterdam e n e e n aantal tu ne s i s c he l eerli ngen te s gravenhage b ron minis te rie van o w 25 10 1985 9 mee r weg te denken i n het s c hoo l jaar voorwaarde lijkt voor goede toekomstmogelijk 1984 1985 namen 33 323 ki nderen deel aan heden van de kinderen in het land van her het doo r de overheid gesubs idieerde oetc en komst en het is belangrijk als tegenwicht voor we r den 5 512 schoo l t ijden totaa l 612 fu ll de dominantie van nederlandse waarden en t ime ba n e n in gezet tabe l 1 geeft een over gewoonten in het schoo111even van de kinde zi c ht v an de ontwikke l ingen van het oetc van ren alle tot nu toe gehouden enquetes en in het schooljaar 1978 1979 tot en met terviews met ouders bevestigen dit beeld in 1984 1985 spectierapport 1983 hooit e a 1983 kabdan naa st d i t erkende oetc volgen honderden k i n 1985 deren d i e n i et tot de off ici ele doelg r oepe n van de wens om de kinderen een oetc diploma te het m i nderhedenbele i d behoren l essen i n de laten halen wordt zowel ingegeven door het moede rt aal of in de cultuu rt aal van het l and verlangen naar terugkeer als door pessimisme van herkomst zo z i jn er inm i ddels bijvoorbeeld over de onderwijskansen van de kinderen in tien ch i ne s e s cholen met c i rca 1 700 l eerl i n nederland turkse ouders zeggen ik ben pre gen en zi j n e r de rt ien surinaamse sti cht i ngen cies zestien jaar hier in nederland ik heb nog die l es i n het h i ndi en urdu ve r zorgen en d i e nooit van een turks kind in mijn omgeving ge zi j n aange sl oten bi j d e veren iging h i nd i zien dat hij zij hier een grote man geworden paris had neder l and is en een ander zegt zijn er turkse kinderen het oetc groeit nog steeds i n omvang en i n die naar betere scholen gaan er zijn er maar d iver si teit naar doe l stel li ng inhoud en organ i een paar zij nederlanders plaatsen obstakels s at ie in d i t artikel gaan we i n op die on tw i k op de weg van onze kinderen zij voeren altijd ke li ngen i n het oetc we zul l en eerst nagaan de taalproblematiek van onze kinderen als mo wat de g e meen sc happen van m i granten en de tivatie aan hebben alle turkse kinderen te o v erhe i d met d i t onde r w i j s voor ogen hebben kampen met het taalprobleem ik geloof er vervolgens k ijken we naar de organ i satie en niets van onze kinderen hebben hier geen ten slotte probe ren we een bee l d te schetsen betere toekomst dan wij als ze hier na de lage van pe rs p ec t i even vo o r het onderwijs in de ei re school verder studeren zij worden allemaal g e n taa l gepompt in technische en huishoudelijke scho len daarom wil ik mijn zoon naar turkije stu het waaro m van oet c ren kabdan 1985 p 18 19 ook bij de kin deren zijn deze motivaties terug te vinden een d e gem eenschappen van mig ran te n turks kind zegt misschien moeten we terug h e t o etc is opgezet door ouders organisa naar turkije dan zal ik me laten inschrijven tie s amba ssa des va n u it de gemeen sc happen aan een school daar als ik het turks niet ken ze l f over ee n d i ng i s er grote overeenstem dan moet ik opnieuw de turkse taal leren en m i ng oetc is be l angrij k oetc is voor mi een ander ik ken niet zo goed nederlands ik granten in n ederland een belangrijk mid del to t kan hier niet verder studeren daarom zal ik conta c t tu ss en d e m e n sen onder li ng i n neder naar turkije teruggaan kabdan 1985 p 15 l and met de mensen in het land van he r komst een grieks kind als je weer naar griekenland en hoe paradoxaal het misschien op het gaat moet je een rapport hebben en een an ee r ste gezicht li jkt met de neder l and s e sa der ik zou liever een griekse opleiding doen men l ev in g het is ee n m i dde l om een e i gen dan een nederlandse de griekse taal is veel p l aats te verov e r e n in de nederl andse multi gemakkelijker voor mij van halteren 1985 etn is che samen l eving als l eden van een etni kabdan vermeldt dat hij in alle klasselijsten op sc he groep met een gemeenschappel i jke ach de vijf scholen waar hij onderzoek deed naar te rgrond en een e i g e n waarden en gedragspa het turkse oetc namen zag die aangekruist troon v an u i t dat gemeens c happe l ij k be l ang waren het bleken namen te zijn van kinderen hebbe n men s en mee r s pecif i eke beho e ft en die met of zonder familie dat jaar naar turkije voor het oetc en op dat niveau z i jn e r waren teruggekeerd de buitenlandse leer ver sc h i llen krachten delen het pessimisme over de onder de motieven van de overgrote meerderheid wijskansen van de kinderen in nederland uit van bu i te n l and s e ouder s om hun kinderen het inspectie onderzoek op 58 lespunten oetc oetc te l ate n vo l gen zij n van tweeer l ei aard blijkt dwars door alle nationaliteiten heen oetc is be la ngr ijk omdat het vo l gen ervan een loopt de uitgesproken vrees dat de buitenland 10 se l eerl i ngen in nederland geen gel i jke be groep op een nederlandse school turkse roepskansen hebben i nspect i erappo rt 1982 meisjes mogen soms van hun ouders niet naar p 17 voo r bu i ten l andse l eerkrachten i s de gymnastiek ze moeten zich verbergen zodat ori entat i e van oetc op de toekomstmogel ij k ze gedurende deze uren niet opgemerkt wor heden i n het land van herkom st daa r om ee n den er is een turkse klas in de school daar rea l iteit waarmee ze reken i ng moeten ho u den kan ze onopgemerkt blijven daar is ze veilig ook zelf organ i sat i es vinden het terugkeer kabdan p 39 op deze manier functioneert mot i ef om oetc te organ i se ren van belang oetc als een thuishaven voor de kinderen n i emand weet of en zo ja wanneer m e n te die zich in de nederlandse situatie ongelukkig rug gaat het hangt van de om stand i ghed e n voelen oetc kan echter ook tegemoet komen af zowel h ie r a ls i n het l and van herkoms t aan de behoefte van kinderen om de etnische alteva de haan 1984 identiteit te kunnen uiten of zoals kabdan het de behoefte aan oetc om een zeker even formuleert een wij perspectief te ontwikkelen wi c ht te sc heppen tuss en de neder l andse en in reactie op de houding van autochtone leer de e i gen cu l tuur i s eveneens b ij alle oude rs e n lingen hij citeert kinderen die zeggen stel ook b ij kinderen aanwez i g d i e behoefte kom t dat je ruzie maakt met een van hen dan krijg z ow el voort u i t negat i eve e rvari ngen a ls u i t je als laatste woord van hen te horen dat je e e n posi ti eve mot i vat i e vee l oud e r s v o o r a l een vieze turk bent dat je naar je eigen land marokkaans e en ook tu r kse ervaren de c on moet gaan dan kan je niet meer terug spre frontat i e van hun ki n de r en met neder l and s e ken en een ander als zij zeggen dat ik een gewoonten e n waarde n als zeer bed r e i gend vieze turk ben dan wou ik huilen het is niet het n e derland s e onder wijs ver v r eemdt i n hu n te verdragen kabdan p 48 ogen d e kinderen van hun e igen c u l t u ur en niet alleen negatieve ervaringen over bedrei godsd i en st het s an c tionee rt ta l van vooroo r ging van de eigen godsdienst cultuur ge de l en tegen n i et westers e cu lturen s c hri j ven woonten en wat de kinderen betreft vooral van d e weter i ng en lkound i 1985 p 94 ook isolement en aantasting van eigenwaarde ove r er var i ngen van marokkaan se ouder s de versterken de behoefte aan oetc ook positie ouder s vi nden dat godsdien stige opvatt i ng e n ve gevoelens over de sociale functie motiveren vervl a kken de e ig en muzi ek wo rdt n iet m e er ouders voor oetc het biedt ouders en kinde gewaardeerd ned e r l andse te l ev i s i e ren mogelijkheden tot contact het stimuleert uitzend i nge n komen daarvoor in de p l aats in vriendschappen men is er trots op als de kin spectierapport 1982 p 28 kabdan s p reekt deren naast het nederlands ook de eigen taal ze l fs van tegeng i f om de houd i ng van ouder s mondeling en schriftelijk beheersen ten aanz i e n van het oetc te kensc h e ts en in het onderzoek van hooit e a 1983 p 13 ook voo r kinderen is de behoeft e aan de noemen leerkrachten het in evenwicht zijn o etc l essen i n d it verband s om s g r oot k a b met twee culturen en het aankweken van ze dan merkte dat turkse k i nderen regelmat i g kerheid in de omgang met nederlandse kinde na a r de oetc less en komen al s het hun ti jd ren als doelstellingen van oetc landelijke or niet i s ze moeten dan teruggestuu r d worden ganisaties van migrantengroepen waaronder over twee me isj e s sc hrijft h i j naar hun ze g de federatie van buitenlandse leerkrachten ge n s n akken ze doo r de hele week heen na ar benadrukken de noodzaak van etnisch bewust de turkse k l as z e spreken n i et goed neder zijn en emancipatie voor participatie in de ne l and s en zeggen niemand w i l met on s spe derlandse samenleving en vinden dat oetc l e n in de pauzes z ij n we met z n tweeen a l t ij d een functie heeft in het bewerkstelligen daar samen een turks e jongen die i n turki je d e van federatie 1982 en alteva de haan ba sis schoo l h eeft gedaa n en pa s een ha l f j aar 1984 oetc moet voorkomen dat kinderen i n neder l and is komt naar oetc terw ijl dat in worden witgewassen aldus juanita lali van houde li jk voor hem geen zin mee r heeft h i j de landelijke organisatie van surinamers in heeft z ijn turkse d i ploma al op z ijn eigen nederland samenwijs maart 1983 s chool heeft hij nauwe lij ks conta ct met neder la ndse maar ook n i et met turkse k i nderen de nederlandse overhei d z i e ook het a rt ike l van appe l evert s teu bijna tien jaar nadat de eerste lessen eigen n issen i n d i t numme r over het iso l ement van taal en cultuur in nederland zijn gestart raakt buiten l andse kindere n i n hun e i gen etn i sche het ministerie van onderwijs en wetenschap 11 pen betrokken als de nederlandse overheid van herkomst gevolgd heeft uitstekend van zich met het onderwijs bemoeit is dat in pas alleen de erkenning van de diploma s is eerste instantie vooral een zaak van het mi een discussiepunt wel bestaat de mogelijk nisterie van crm waaronder de regionale heid tot het volgen van lessen nederlands welzijnsstichtingen voor buitenlandse werkne verzorgd door het nederlands centrum voor mers ressorteren deze stichtingen nemen deel buitenlanders in het onderwijsverslag van in de organisatie van het onderwijs op verzoek 1976 is sprake van plannen voor leerplancom van buitenlandse ouders in de nota buiten missies die zich vooral zullen bezighouden landse werknemers 11969 197012 de eerste met leerstofselectie op basis van de ter be overheidsnota waarin het onderwijs van bui schikking zijnde leerplannen zoals ontvangen tenlandse kinderen ter sprake komt is de van de emigratielanden en de daarbij behoren belangrijkste vraag of de gemeenschappen na de aanbiedings en verwerkingsvormen er tionaal onderwijs willen in verband met de in zullen ook plannen worden gemaakt voor na tegratiemogelijkheden in het land van her scholing van de leerkrachten terwijl het ac komst bij terugkeer of zuiver nederlands on cent ligt op aanvullend vaderlands gericht on derwijs gericht op integratie in nederland de derwijs wordt vanaf 1976 een mogelijke an behandeling van de nota wordt een langdurige dere functie genoemd tevens heeft dit speci zaak memorie van antwoord en eindverslag fieke onderwijs als nevendoelstelling verster verschijnen in 1974 het ministerie van onder king van de eigen identiteit onderwijsverslag wijs en wetenschappen neemt in dat jaar de p 42 een functie die in het onderwijsverslag verantwoordelijkheid voor het oetc over van van 1978 als eerste wordt vermeld crm het is dan nog steeds bedoeld voor dan volgt het jaar waarin de wetenschappelij leerlingen die na verloop van enkele jaren naar ke raad voor het regeringsbeleid wrr in hun land van herkomst zullen terugkeren al haar rapport stelt dat de overheid de tijdelijk hoewel ook leerlingen die naar verwachting heid voor het verblijf als beleidsbasis moet la zullen blijven aan dit onderwijs mogen deelne ten varen en uit moet gaan van de mogelijk men memorie 1974 dit standpunt wordt heid van een permanent verblijf in nederland ook verwoord in het beleidsplan voor het on wrr 1979 voordat de reactie van de rege derwijs aan groepen in achterstandssituaties ring op het rapport verschijnt lezen we in het van het ministerie van o w 1974 de onder actieplan 1979 m b t de werkgelegenheid in wijsnota waarin oetc voor het eerst genoemd het onderwijs dat de school de leerlingen van wordt buitenlandse onderwijsassistenten uit hun eigen leefwereld zal moeten voorberei kunnen worden aangesteld als zij werken on den op leven en werken in de nederlandse sa der verantwoordelijkheid van het bevoegd ge menleving daarom is onderwijs in eigen taal zag het oetc kan nu ook officieel onder en cultuur noodzakelijk voor deze leerlingen schooltijd worden gegeven dit integratiemo teneinde hun de kans te geven hun eigen iden del stelt beperkingen aan het aantal wekelijkse titeit en leefwereld op te bouwen en te behou uren p 37 het mag maximaal zes uur in de den p 7 uit de regeringsreactie op het week het mag alleen als er minimaal tien a wrr rapport in 1980 blijkt dat de regering het twaalf leerlingen zijn men spreekt het voorne wrr standpunt heeft overgenomen en dit men uit formele belemmeringen in de lager standpunt krijgt een duidelijke vertaling in het onderwijswet weg te nemen de bestaande onderwijsbeleid in het concept beleidsplan wet kent immers geen vak oetc het zal tien 1980 van o w wordt onderscheid gemaakt jaar duren voor er een dergelijke wetswijziging tussen de opvangperiode en de tijd daarna komt maar de status van een vak krijgt het voor de opvang stelt het concept beleidsplan niet er worden twee coordinatoren aan p 34 het verlichten van de cultuurschok gesteld voor het onderwijs aan buitenlandse is een belangrijk argument voor opvang in ei kinderen die onder andere met de autoriteiten gen taal en cultuur en een geleidelijke over van de herkomstlanden overleggen over mini gang naar de reguliere nederlandse schoolsi maal noodzakelijke onderwijsprogramma s tuatie daarnaast maakt het een zekere con leermiddelen begeleiding en toezicht men tinuiteit in het ontwikkelingsproces mogelijk en treft geen maatregelen voor de opleiding tot bevordert daarmede een meer evenwichtige oetc leerkracht voor oetc gericht op terug persoonlijkheidsvorming van het kind het keer komt de opleiding die men in het land houdt erkenning in van de waarde van de taa l 12 en cultuur van het land van herkomst en geeft men is toegestaan p 24 met de waarschu daardoor een gevoel van zelfbewustzijn het wing dat het dan wel van essentiele beteke kan voorts het ontstaan of de vergroting van nis is dat hierbij naast het nederlands inder leerachterstanden helpen beperken indien aan daad de eigen thuistaal wordt gebruikt oetc stonds in de eigen taal effectief onderwijs wordt van belang genoemd voor de ontwikke kan worden gegeven men noemt de opvang ling van het zelfconcept en het zelfbewustzijn modellen van onder andere leiden en ensche van de leerling voor de mogelijkheden tot de zie de artikelen van appel e a en teunis contact met familieleden vrienden en kennis sen in dit nummer en stelt het beleid zal sen en voor een zekere vergemakkelijking bij vooralsnog zijn gericht op het scheppen de reintegratie in het onderwijssysteem van van de mogelijkheid tot een geleidelijke uitbrei het land van herkomst belangrijke toezeggin ding van het aantal projecten op dit gebied gen zijn een wijziging van de lager onderzoek zou uitwijzen dat een dergelijke onderwijswet 1920 zodat de rechtspositie tweetalige opvang het aanleren van de tweede van de buitenlandse leerkracht kan worden ge taal weinig of niet nadelig zou beinvloeden lijkgetrokken dat gebeurt uiteindelijk in hetgeen overeenstemt met de bevindingen zo 1984 de ontwikkeling van leermiddelen als gepubliceerd in onder andere appel 1980 eerste aanbesteding dateert van 1983 na na de opvangperiode kan het oetc een posi scholingscursussen voor nederlandse en bui tieve invloed hebben op het zelfconcept en tenlandse leerkrachten mede gericht op een het kan het ontstaan van een verwijdering tus goede afstemming zo niet integratie van de sen ouderlijk milieu en de kinderen helpen verschillende programma s die cursussen voorkomen het oetc is niet langer primair zijn tot op heden niet georganiseerd onder georienteerd op re integratie in het onderwijs zoek naar de wijze waarop het onderwijs in in het land van herkomst eigen taal en cultuur kan bijdragen tot de ont de optimistische bewoordingen over het be plooiing en ontwikkeling van het kind p 26 lang van het moedertaalonderwijs worden in in 1985 wordt een drietal onderzoeks het definitieve beleidsplan 1981 echter te voorstellen gemaakt in het concept be ruggenomen bij de methode van opvang gaat leidsplan werd nog gesproken over de wense het vooral om de vraag in hoeverre het gebruik lijkheid een studiecentrum aan te wijzen of in van de eigen taal nodig of gewenst is noch te richten ter ondersteuning van het onderwijs de commentaren op het concept beleidsplan in eigen taal en cultuur van de diverse taal noch daartoe strekkend onderzoek geven op groepen van verdere plannen in die richting deze vraag een eenduidig of afdoend ant is nooit meer iets vernomen woord en men stelt dat het uitspreken van tennissen 1985 noemt als consequentie van een voorkeur van een bepaalde methode niet de orientatie van het overheidsbeleid op lang nu van belang is p 7 op de mogelijke or durig of permanent verblijf van migranten dat ganisatorische problemen en vragen ge vanaf nu in het onderwijs de achterstandspro noemd in het concept komt men niet meer te blematiek van allochtone kinderen en de accul rug toch is het niet ondenkbaar dat met na turatie centraal staan deze lijn is terug te vin me dit laatste aspect een belangrijke rol heeft den in het wrr rapport volgens de wrr zou gespeeld we komen erop terug in ons verslag de aard van de problematiek worden geken van de discussies met de gemeentelijke in merkt door achterstandsproblemen culturele spectie wordt in het concept nog een of identiteitsproblemen en meerderheidspro taakstelling van de buitenlandse leerkracht om blemen in welke mate is de ontvangende sa schreven waarin is opgenomen meewerken bij menleving bereid zich te ontwikkelen in de de eerste opvang indien de school besluit de richting van een samenleving waarin mensen eerste opvang van de leerlingen te doen ge van verschillende etnische herkomst in harmo schieden via een wijze van opvang waarin ook nie met elkaar samenleven p vii de func de eigen taal van het kind een rol speelt tie die men voor het oetc ziet weggelegd lijkt p 61 in het definitieve plan is een taakstel zich vooral toe te spitsen op het tweede ling achterwege gelaten en wordt alleen nog aspect van de culturele en identiteitsproble gesteld dat zowel een opvang door uitsluitend men het moedertaalonderwijs wordt niet nederlandse leerkrachten als een opvang door meer opgevat als onderwijs waarin aan bestrij nederlandse en buitenlandse leerkrachten sa ding van onderwijsachterstanden kan worde n 13 gewerkt de meerderhei dsprob l emen lij ken ben van een niet nederlandse cu l turele achter een vertaling te hebb en gekregen in de g r ond d it houdt onde r meer in dat de taal van doe lste lling voor a cc u l turat i e het leren het l and van oorsprong niet het neder l ands waa r d e ren en h e t z ic h openste l len voor el i s voor het depa rtement en voor de scholen kaa rs cu ltuur of e le menten daa r van c u rsi ve zou een onhanteerbare s i tuatie ontstaan om ring v a n o ns da arvoo r wo r dt het i nter c u l tu dat de aard en versche i denhe i d aan thu i stalen reel onderw ijs uit gevonden en de problema van surinaamse en antil l iaanse k i nde r en oetc tiek een stuk ondoorzichtiger 4 de doelste lli n problematisc h zou maken en bovend i en ont gen van het oetc zijn met d e u iteindelij ke no breken de aanz i enlijke financie le middelen die ti t ie o nder w ijs in e igen taal en cul tu u r 1983 i nvoeri ng van oetc onderwij s voor deze groep op d e z e laatste t w ee a s pec ten b ij ge st el d h et ve r gt nota n a v het e indverslag m b t wijz i oetc mo e t nu ee n b ij d r ag e l everen a a n het i n ging van de lager onde r w i jswet 1920 1983 terculture l e onde r w ijs en ook lij kt het oetc nu l i d 4 van de tijd besteed aan het onderwijs een fun c t ie te krij gen d i e doet heri nneren aan i n het ee rste l i d wor dt ten hoogste 2 5 uur ee n c e ntraa l u i tgang s punt v an het meegeteld voor het aanta l uren onderw ijs dat s ti mu l e r ing s onderw ijs geri c ht op het op h ef fen de l ee r l i ngen per week moeten ontvan van achte rst a nden er moet gew e rkt worden gen aan oetc mag n i et meer dan 2 5 uu r aan de vermindering van de kl o of tu ssen binnen s c hoo lt ijd worden besteed te r voorko school en thu is m ili eu de c onsequenti e van m i ng van het oplopen van een a c hterstand ten het verd w ijnen van de doelstelling handhaven opzichte van de andere l eerstof 5 de 5 uur van de mog eli jkhe id tot conta c t met familie l e oetc die was toegestaan moet nu op den vrienden en kennissen uit en in het land gesplitst worden in 2 5 uur binnen en 2 5 uur van her kom s t b ele id s p l an 1981 is d a t buiten schooltijd u i t de inscha li ng ter verkr ij oetc z ij n fun ct i e vo o r de integ rat i e bi nne n de g i ng van schoo l tijden blijkt tens l otte dat als gemeen schap kw ij traakt eve rts 1984 het een gemeenschap of het bevoegd gezag het li jkt e rop dat de overhe i d de doe l ste ll ingen niet zo kan organ iseren dat er ee n groep van voo r oetc i n o v ereenstemm i ng heeft geb ra c ht t ien k i nderen kan worden gevormd het oetc m e t d e c entra le u it g an g s p u nt e n v an be lei d n i et doorgaat e het is daa r om i nt er e ss ant o m te z i e n ho e d e men hanteert dus doelstellingen die l ijken aan be leid sw ijz i g i ngen t e n aanz i en va n de do els t el te s luiten b ij centra l e be l e i dsu i tgang s punten li ngen zijn ve rtaa l d naar de m i ddelen daarvoor maar schoo l bestu ren zijn niet verplicht oetc zu l len we k i jken naar de bepal i ngen i n de n o t i te organ i se ren voo r sommige groepen is tie de w ij zi gingen van de lag er onde r w ij swet oetc uitgesloten omdat het tevee l geld kost 1920 e n de n i e u we wet op het ba sis onde r wijs en te ingewikkeld is en soms kan het niet ge d i e pe r 1 augu s tu s 1985 is i ng eg a an zi e o ok organi s eerd worden omdat een minimum aan extra vermee r 1984 ta l k i nderen i s vere ist e e rst de a l gemen e l ijn art i k el 11 li d 1 van de daarnaast doet z i ch de s i tuatie voor dat ter wbo st elt ten b e h oeve va n leerl ing e n met w ij l de hoofddoe l ste lli ngen georienteerd zijn op een ni e t n e derlan d se c u l tu r e le a c ht e rgr o nd ka n identi tei tsvorm i ng integratie i n de neder l and se het be v oegd gezag onderw ijs i n de e igen taa l sc hoo l en een intercultu re le in vu ll ing het on e n c u ltuu r v a n h et land v a n o orsp rong v an d i e de rw ijs zic h moet beperken tot taalonderw ijs l e erli ngen i n h e t sc h ool werkpla n o p ne m e n terwij l een doe l stelli ng gericht op de taalont s c hoolbesturen ku n nen du s be sl uite n dit on wikke l ing ontbreekt derwij s ni et te org a n ise r e n het arti kel gaat ten sl otte nog een deta i l de tweede kamer v erd e r b ij alg e m e n e maat r ege l va n be s tuur heeft st e rk aangedrongen op mog e l ijkheden d e on d erwi jsr a a d gehoord w ordt b e paald op om ook v oor kleuters oetc te organ is e r en welke leerlin g en d e v o rig e vol z i n v a n toepas dat is u i teinde li jk in de wbo aang e nomen si ng is n i et a lle al l ocht one k i nd eren kunnen maar het moest wel budgettair neutraal ge oetc vo l gen s omm i ge kinde r en zij n nog n ie t sch i eden dat betekende dat er aan de schalen officieel a ll o c ht o on de ch i nes e k i nderen bij voor schoo l t ijden ges l eutel d is de buiten l and voorbeeld e n a nder e n zij n niet genoeg all och se l eerkracht heeft niet mee r b ij 54 maar pa s too n suri naam s e en ant i l li aans e k in dere n zijn bij 72 k in deren va n 4 tot 12 jaar een fu ll u i tgeslote n het c riter i um v o or het aanwi j z e n t i me baan a ls doe l groep voor oetc onde r w i j s is het heb de wbo l ij kt voorlopig het l aatste beleidsdo 14 cument van de overheid over de grote lijnen asimilerend middel fernando cunha is onder waarbinnen het oetc zich kan ontwikkelen andere actief in de organisatie van de vijf klei het is een magere oogst na bijna twintig jaar ne taalgemeenschappen portugees spaans werken aan dat onderwijs in 1971 deden italiaans grieks en joegoslavisch i n spaanse ouders en leerkracht een voorstel amsterdam die zich hevig hebben verzet te voor een spaans nederlands programma in gen het integratie beleid van de gemeente die 1980 heeft het er nog even op geleken dat er al het oetc binnen schooltijd en op de school meer tweetalige opvangklassen zouden ko van het kind wilde organiseren de kleine taal men maar in 1985 staat het oetc van de gemeenschappen zijn eensgezind in hun wen meeste taalgemeenschappen nog in de kinder sen het onderwijs buiten schooltijd en in een schoenen wat betreft materialen opleiding van centrale school in de stad te organiseren de leerkrachten en kennis over cultuurinhouden argumenten zijn zowel organisatorisch als in en begeleiding van de tweetalige ontwikkeling houdelijk van aard een organisatorisch pro van allochtone kinderen de bedoelingen van bleem om ieder kind op de eigen school oetc ouders en overheid lopen uiteen men lijkt el te laten volgen is dat er in de meeste scholen kaar te vinden in de identiteitsversterkende te weinig kinderen van dezelfde nationaliteit functie van oetc maar de ouders vatten dat zijn consequentie zou zijn dat er lespunten op als versterking van de identiteit als lid van per wijk komen waarbij er nauwelijks sprake de gemeenschap terwijl de overheid op het kan zijn van integratie van lesprogramma s meer individueel georienteerde zelfconcept met de nederlandse klas tabel 2 geeft een mikt de ouders denken aan terugkeer en te overzicht van de spreiding genwicht de overheid aan integratie en inpas een lespunt per taalgemeenschap maakt bo sing de discussie over oetc is dus nog niet vendien goed overleg tussen leerkrachten mo afgerond in de volgende paragraaf zal die dis gelijk inhoudelijke argumenten zijn dat men cussie centraal staan niet wil dat de kinderen iets van het neder landse onderwijs missen en dat men bang is de organi sat ie van oetc dat door versnippering van het oetc over een eenhei d in versc he i denheid aantal scholen de sociale functie van de school binnen de gemeenschap verloren gaat het l ijkt voor de hand te li ggen dat versch ill en de gemeente amsterdam blijft aanvankelijk bij de b ehoeften en omstandighe den leiden tot het standpunt dat integratie het doel is waar vers c h i l l ende keuzes voor de o r gan i satie van naar moet worden gestreefd in haar reactie oetc to c h is dat een gegeven waarvoor de op de nota het onderwijs in de portugese taal overhei d wei n i g oog heeft in de t ij d dat he t en cultuur in amsterdam stelt de gemeente oetc nu bestaat i s een praktij k gegroe id d i e dat een gesegregeerde onderwijsontwikkeling organ i satorisch gez i en voor de bet r okken ge alleen van en voor de portugese gemeenschap meens chappen rede l ij k vo l doet de plannen afgewezen dient te worden en het optc is van de gemeente lij ke overheden voo r uniform i naar inhoud per definitie niet ten dienste van te it z i jn d a n ook n i et overal met i n s temm in g de portugese gemeenschap maar ten dienste b e g roet we zullen eers t ingaan o p de va r iatie van portugese amsterdamse kinderen pre tussen gemeenschappen en vervo lgens op or advies z j p 10 ook is er een conflict met gan i satorische keuzen door de versch ill ende de spaanse gemeenschap over de opsplitsing gemeenten van het spaanse oetc in oktober 1983 gij zelen de spaanse ouders de vergadering van strijd voor gemeenschaps onderwijs de raadscommissie voor onderwijs het abop in zijn reactie op de beleidsnota s en de wbo blad afdeling amsterdam das meldt in janu over oetc schrijft cunha 1985 het vol ari 1984 dat de ouders willen starten met ledig ondergeschikt maken van deze groepen oetc onder verantwoordelijkheid van de leerkrachten en leerlingen aan de verschillende spaanse ambassade vanaf februari 1984 schoolteams van de scholen en beleidsmatig komt er een overleg tot stand tussen gemeen isoleren van de invloed van ouders en allochto te katholieke en protestantse schoolbesturen ne gemeenschappen betekent dus in feite dat met vertegenwoordigers van de vijf gemeen men etc onderwijs totaal uitkleedt en laat schappen in september van dat jaar maken de doodbloeden in de nutteloosheid van eenzijdig gemeente en schoolbesturen enerzijds en de 15 tabel 2 sp rei d in g leerlin gen v an kleine ta alge m eenschappen in am ste rdam l ager on d er w ijs 16 10 1 982 totaal totaal gem nederlandse schol en aantal aantal aantal waarvan mee r dan nationa li te it oetc nederl l eerlingen 5 leerling en kom en leert scholen per aan tal a antal school leert schole n spaans 150 67 2 2 49 8 joegoslavisch 164 72 2 3 54 6 portugees 21 3 87 2 4 69 10 italiaans 49 39 1 26 bron a fdelin g b estuursinform a tie s a m e n in t e grat ie oetc e n n ed er la n d s o n d e rw ijs ok tober 1 983 g em een te am sterd am overgenomen uit das jrg 1 9 nr 1 januari 1 984 vertegenwoordigers van de gemeenschappen over de verantwoordelijkheid voor het oetc anderzijds een eigen verslag van de bijeen voor de gemeenschappen ligt deze bij het komsten die tot dan toe zijn gehouden het team van oetc onderwijsgevenden per natio blijkt dat er geen overeenstemming is over een naliteit voor de gemeente en schoolbesturen aantal wezenlijke uitgangspunten de gemeen ligt zij bij de schoolbesturen schappen willen geen integratiebeleid voor de besloten wordt beide verslagen aan de wet minderheden in het reguliere onderwijs en houder te sturen in juni 1985 is er een verga vinden het verspreidingsaspect van het inte dering van wethouders raadscommissie en de gratiebeleid is het duidelijkste middel om de vijf gemeenschappen uiteindelijk wijzigt de kwaliteit en de sociale functie van het onder gemeentelijke overheid haar beleid men con wijs oetc te vernietigen ze zien het oetc cludeert dat het beleid over de relatie tussen als een aparte sectie naast openbaar bijzon oetc en het regulier onderwijs vraagt om een der en neutraal onderwijs met zijn eigen soci gedifferentieerde formulering dat betekent ale en culturele identiteit en zijn specifieke dat de relatie tussen oetc voor marokkaanse doelgroepen het oetc is complementair aan en turkse kinderen en het overige reguliere het regulier onderwijs gezien het feit dat het onderwijs wordt versterkt terwijl er voor de nederlandse reguliere onderwijs noch inhoude vijf kleine gemeenschappen niet meer wordt lijk noch cultureel noch sociaal noch emotio gestreefd naar een versterking van de relatie neel aangepast is aan de allochtone kinderen oetc regulier onderwijs voor de goede c q gemeenschappen in nederland samen orde stelt men dat voor alle oetc blijft gel vattend verslag 1984 volgens de gemeente den dat de inhoud gericht blijft op de situatie en schoolbesturen kan het oetc nooit gezien van de kinderen hier en nu in amsterdam en worden als een aparte sectie een soort zuil dat voor medewerking aan interculturele pro en is het niet complementair aan maar een on jecten prioriteit zal worden gegeven aan de be derdeel van het reguliere onderwijs over de noeming van marokkaanse en turkse onder lokatie van etc klassen en de organisatie van wijsgevenden concept notitie 1985 p 12 de lessen buiten schooltijd is men het evenmin tot zover amsterdam het verloop van het eens hetgeen de gemeenschappen de opmer conflict is weliswaar specifiek voor deze ge king ontlokt tevens vinden de gemeenschap meente maar ook elders bestaan er verschil pen de intense bezorgdheid van besturen om len van mening zo wordt er bijvoorbeeld in integratie van het etc onderwijs te realiseren rotterdam overleg gevoerd over het joegosla zeer merkwaardig in het openbaar en bijzon vische onderwijs dat niet in overeenstemming der onderwijs gaat het ook om kinderen uit de is met het integratiebeleid van de gemeente zelfde maatschappij en toch denkt niemand en in plaatsen als culemborg en gorinchem aan integratie van beiden tenslotte is men zijn er incidenten geweest rond het griekse het oneens gebleven onderwijs de houding van de verschillend e 16 kle i ne taa lgemeens c happen ve r sch il t per ge de leerk r acht n i et doo r drongen tot het meente voor de grote gemeenschappen van tweede kame rl i d lag het aan de taa l of de turken en marokkanen l igt dat i n het a l ge cultuur dat de twee l angs e l kaar heen praat meen anders ten of was er iets heel anders aan de hand strijd voor geintegreerd onderwijs de ontwikkelinge n nederland heeft zijn handtekening gezet onder twee belangrijke verdragen waarin het recht van de kinderen van de migrerende werkne een verhaa l mers op onderwijs in hun moedertalen werd vastgelegd deze verdragen zijn het europees lang geleden op het turkse platteland woon verdrag inzake rechtspositie van migrerende de een zeer arme boer met veel kinderen h ij werknemers 1976 en de richtlijn van de was zo arm dat hij zi j n gez i n ni et eens meer kon voorzien van fatsoen lijk brood op een raad van europese gemeenschappen 1 974 dag vroeg een rijke fruitteler of de oudste de laatste tien jaar zijn er talloze geschriften zoon van de arme boer kwam werken in zijn gepubliceerd en conferenties gehouden niet boomgaarden zo is tenminste een van mijn zozeer over het bestaansrecht van oetc k i nderen van de hongersnood gered dacht de maar over hoe dat ingericht en georganiseerd a r me boer en l i et zijn oudste zoon bij de fruit moest worden in de discussie over oetc te l er als dag loner werken de boer was tevre hadden de migranten zelf een minimale in den tot op een dag de jongen terugkwam en breng als buitenlandse werknemer zonder zei dat hij niet meer voor de frui tteler wilde electorale mogelijkheden vaak zelfs zonder werken hij ve rtelde de reden n i et de fruitte ier kwam hem achterna en vroeg zijn vader enige rechtspositie werden ze meer als decor de jongen onder druk te zetten om terug te dan als volwaardige gesprekspartners gezien keren naar zijn werk ze hadden hem daar no ze kunnen dus achteraf niet zeggen dat ze er dig dat deed de boer hij dacht die zoon niet bij waren maar ze kunnen ook niet zeg van mij is een deugniet een ondankbare hond gen dat er naar hen is geluisterd als de mi wat kan i emand met een lege maag meer grant zegt ik wil brood hoe droog dan oo k wensen dan w e rk op een fruitboomgaard moet men niet komen aanzetten met per binnen een week was de jongen weer terug ziken pruimen druiven enzovoort denken bij z ijn arme vader de boer was kwaad hij de beleidsmakers dat ze de behoeften van de vroeg aan zijn zoon waarom hij zich zo schaamteloos gedroeg was het werk te migranten beter kennen dan de migranten zwaar waren de mensen onaard i g kreeg hij zelf het verschil tussen brood en fruit zal de geen fatsoenlijk onderdak en voldoende eten migrant kennen hoe dom hij dan mag zijn de jongen vertelde aan zi j n vader dat het inmiddels is het voor de beleidsmakers mis werk ni et e c ht zwaar was de mensen niet schien duidelijk dat de migranten niet zonder echt onaardig wa ren en dat hij wel een dak meer fruit voor brood willen accepteren maar boven z n hoofd had maar zei hij eten nu heeft men een nieuw argument bedacht dat was mijn probleem ik kreeg trossen drui jullie zijn te laat de wetswijziging is al ge ven perz i ken pruimen appels peren de formuleerd en door de kamer aangenomen boer begon te wate rt anden bij hem thu is hadden ze alleen maar droog brood wat wil jullie moesten eerder bezwaar maken men je nog meer schreeuwde hij opgewonden heeft dus alles nagelaten om de migranten de tegen zijn zoon zijn zoon keek naar de grond informeren en te raadplegen maar zij krijgen en fluisterde brood pa ik wilde brood nu de rekening gepresenteerd van hun onwe hebben hoe d ro og dan ook dat is goed tendheid kortom men heeft hen buiten spel v oor me maar dat wilde de fruittele r me niet gezet bij het aannemen van een voor hen zo geven belangrijke wijziging van de onderwijswet van 1920 in een democratie zouden leden van het parlement vertegenwoordigers moeten zijn van dit verhaal vertelde een turkse leerkracht aan de bevolking maar hoe bitter is de werkelijk een lid van de tweede kamer die bij hoog en heid ondanks hun inwoner werker en laag beweerde dat het nederlandse onderwijs belastingbetaler zijn hebben de turken en ma het enige was dat een buitenlands kind meer rokkanen geen recht om invloed uit te oefenen kansen gaf duidelijk was dat de woorden van op de samenstelling van de vertegenwoordi 17 ging in de k amera ze heb b en geen stemrec ht van de opkomst en st r ijdlust van de be l ang daa rmee z ij n ze uitge l everd a an de goede w il hebbenden hi j benoemt twee mensen als ver va n po li t i eke ma c hten d i e pretenderen dat ze tegenwoord i ge r van de gemeente i n het he t b este met hen v o or hebb e n t e r e c ht kwa amsterdamse act i e c omite en ste l t alles i n het men de t ur k s e en marokk aan s e ouder s en we rk voor een opin iepeili ng op de amste r dam l eerkrac ht en in op st and se l agere schol en verze t nee tegen een half oet c het is de tradit i e van onze c u l tuur dat wi j a l s in de discussies die plaatsvinden in het lee rkr ac hten de eer ste s tap zetten om het on amsterdamse actiecomite besluit men tot een recht dat aangedaan wordt terug te d r aaien landelijke actie over te gaan om dat te be het z a l ons n i et gemakke l ij k lu kke n maar on s werkstelligen wordt een uitnodiging gestuurd b e ro e p e n o nze po sit ie a l s l e e r k r a cht en m i aan onder meer b w van de gemeenten met g r ant noodzaakt on s onze historis che plicht te scholen waar oetc wordt verzorgd zelforga doen onze kinderen moeten ons over twin t ig nisaties van turkse en marokkaanse migranten j a ar n iet kunne n besc hu ld i gen va n mathe i d er en onderwijsvakbonden in de andere gemeen mo et nu verze t geb o d e n worden o m de over ten voor een vergadering over een landelijke hed e n ervan te overt ui g e n dat m i grant en w e r actie op 17 maart 1985 op die vergadering ke l ij k b esta a n i n neder land e n dat ze wel de besluit men tot het oprichten van een landelijk ge l ijk hun me ni ng hebben ove r de opvoeding actiecomite nee tegen een half oetc dit en he t onderwi j s van hun kinde r en aldu s comite zal een brief versturen naar de staats s yabusun o p ee n ve rgadering van turkse secretaris en de vaste kamercommissie voor lee rkra c hte n i n am s t e rdam op 13 j un i 1984 onderwijs handtekeningen verzamelen en een m en besluit in actie te komen met als doel het demonstratieve bijeenkomst organiseren op 24 terugdraaien van d e wetswijziging die oetc april 1985 op het binnenhof tijdens de behan van 5 uur binnen s c hoo l tijd terugbrengt naar deling van de wbo 2 5 uur d e aanwezigen 28 lee r krachten in de brief landelijk actiecomite 1985 wordt be slui ten de maro kkaan se c o lle g a s te benade uitvoerig ingegaan op de bezwaren tegen de ren o m gezame nl i j k a ct i e te voeren a l le tu rk 2 5 2 5 uursregeling die bezwaren betref s e l e e r k r a c hte n krijgen de opd rac ht om e e n fen in eerste instantie de organisatie buiten oud e rb ije e n k o m st te organ is er e n op hun schooltijd het gaat om school om de ouders te informeren over de veiligheidseisen hulp bij ongelukken als de leer wets w ij z ig i ng d ie a l doo r de kamer is aa nge kracht onmiddellijk met een kind naar de dokter nomen en d e wbo d ie nog m oet word en moet wie blijft dan bij de groep het voorko g oe dg e ke ur d geprobeerd za l wo rden om van men van ongewenst bezoek op woensdag zater el ke sc hool e en o f tw e e ouder s t e v r ag e n om dag mogelijke discriminatie als je als groep bui namens de ouders deel te nemen aan de actie tenlanders alleen in het gebouw bent op een bijee nkom st met oude rs en leerkra c h organisatorische zaken wat moet er gebeuren ten besluit m en op 28 november 1 98 4 een als de etc leerkracht op zaterdag ziek blijkt te zijn hoe zorg je er op woensdagmiddag en za p r o tes tdem onstrat ie te ho u den in amsterdam terdag voor dat de kinderen niet ongeoorloofd af o m d e wetho u de r te i nf o rmer e n o ver de wen wezig zijn hoe maak je het mogelijk dat deze se n van de t urk se ouders en l eerkrachten ten leerlingen toch kunnen deelnemen aan buiten aanzien van oetc i n de wb o h e t actiecomite schoolse activiteiten zoals schooltoernooien dat i n le v e n wordt geroepen kri jgt de n aam buurthuisactiviteiten verenigingsactiviteiten int e gr a ti e j a assi m i latie nooit hoe kunnen de leerkrachten deelnemen aan de p ro tes td e mon s tra ti e ver l oopt goe d ong e teamoverleg met de nederlandse leerkrachten vee r 1 000 turkse en marokkaanse ouder s positie van de leerkracht de etc leerkracht l eerkrachten leerl i ngen neder l andse en su ri wordt geisoleerd als ouders op grond van veilig heidsoverwegingen besluiten hun kind niet meer n a am s e coll e g a s lop e n naar het stadhu is naar oetc te sturen heeft dit consequenties d a ar wo r dt a an de wethouder va n ond e rwi js voor de werkgelegenheid het volgen van appli e e n petitie ov erha n digd waarin wordt voo r catiecursussen wordt onmogelijk op g e ste l d o m a ls gemee nte am sterdam met het woensdagmiddag comi te samen te werken voor het behoud van economische overwegingen extra kosten in ver 5 uur oetc de w et houd er is onder de in d ruk band met veiligheidseisen verwarming ver 18 lichting meer part time werk schoonhouden van d it nummer e n dat het de betrokkenheid van de lokalen op zaterdagmiddag ouders b ij de schoo l stimu l eert tens l otte w ijst overblijfregelingen men i n de brief op de eig e n prakt ijke r varingen inhoudelijke problemen afstemming op het ne het va lt n i et i n te z i en waarom het in de e i derlandse programma wordt belemmerd oetc gen taa l z i ngen van lied j es het sc hr ij ven v an wordt als iets extra s beschouwd in plaats van verhaa l tj e s het u itvoeren van toneel stukjes als onderdeel van het onderwijs de leerkracht wordt als toegevoegde leerkracht in plaats van het vervu ll en van opdrachten of het verwerven als teamlid gezien van voor m i granten r elevante kenni s nadelig bestuurlijke zaken de consequentie van de rege zou zi jn voor respe c tieve lijk de muz i ka le vor ling buiten schooltijd zal zijn dat gemeenten en ming d e taa l vaa rd i ghe i d de c r eat i ev e en dr a besturen van het bijzonder onderwijs afzien van mat is che vormi n g de ontw i kke l ing van a l ge deze mogelijkheid van oetc zodat het oetc in mene ba s i s vaard i gheden en cu l tuurte c hn i eken de praktijk gehalveerd wordt tot 2 5 uur binnen en de ove rdracht van re l evante en l evensechte schooltijd dat betekent halveren van de te berei kenn i s in de sc hoo l blijkt n ame l ij k het r e ken leerresultaten en verschraling van d e guliere onderwijs op een aantal punten tekort doelstellingen t e schi et e n ten aanz i en van de al l oc htone le er in fe i te s te l t men is de regeling in de wbo l ingen en b lij kt het oetc een be l angr ijke b rug een sc hoolv oo r bee l d van in st i tutione l e d isc r i f u n c t i e t e k u nnen vervu ll en in de etc l e s is mi n at i e door d e w e ttel ij ke veranke ri ng v an een kringgesprek vaak beter te real i seren de het oetc wordt het van een gunst een re c ht u i t l eg over de gezondhe i dszorg in nederl and maar door de toevoeg i ng van een ogensch ij n beter en s pe cif i eke r te geven en kan de weer l i j k kleine r ege l wordt t e gel ij kert ij d e e n situatie baa r he i d b i j d isc ri min atie vaak effe ct i ever wor gecreeer d waardoor dit recht maar zeer ten den bevorde rd de l e kan worde n g eeffe ctuee r d in p la at s v an de b ri ef e i nd i gt met e en voo rst el voo r h e t op een verbet eri ng va n d e si tuat i e v an het oetc nemen van een art i kel in de wbo waardoor doe l van de wetsw ijziging doet z ic h een aan het bevoegd gezag kan afw ij ken v a n de maxi merk e l ij ke beperk i ng zowel i n kwantitatiev e maa l 2 5 u ur oetc b in nen sc hoo lt ijd en me t als in k walitatieve zin van het oetc voor ee n ple i doo i vo o r ve rbete ri ng van h e t oetc deze beperk ing is dusdan i g dat e r r e ed s di e v er b e teri ng betre ft ge s proken wordt over de afbra ak v a n h et d e ve ranke ri ng van het oetc i n h et tota le oetc schoo l werkp l an zodat er sprake is van een ook gaat men i n op de argumentat ie van de meer geintegreerde aanpak en een daad overhe id oetc zou ten ko ste gaan van zowe l werkel ij ke inzet va n a ll e betrokkenen om d i t het nederl andse taa l onderw ij s a ls de res t van te real is e r en het regu li ere onderw ijs programma en derha l ve d e kwa li teit van oetc enerzi j d s de l eer be l emme ren d werken op de onderw ijs kans en m i d el e n l eerp l an n en meth o den e n a nder va n de bu i ten la nd se lee rl ingen daa r mee o n z ijd s de kwa l iteit van de buiten l and s e derg r aaft de overhei d ene rz ij d s de ei gen leerkrac ht doe ls tell i ngen voor oetc d ie i mme rs ger ic ht de handtekeningena c ti e en de demons trat i eve z ijn op de c ontinu e en evenw ic htige o ntw i kke bijeenkom st op het b i nnenhof wo r den een li ng v an de l eer lin g i n de s amen l ev i ng h i e r i n s u cc e s al s het gaat om de opko m s t u i t het h e nederla nd dat betekent dat e r een nauw e le l and van leerk r a c hten ouder s en kinderen ba n d moet z ijn tu ssen het oetc en het regu maar het p r otest b l ijkt aan dovemansoren ge liere onderwij s alsme d e tu ssen d e buitenland richt te zij n de wbo wordt aangenomen m e t se l eerkra c ht en de andere leerkra c hten i n de de gewraakte 2 5 2 5 uu rwege lin g zonder sc hoo l anderz ij d s negee rt de overhe i d r esu lta ontheff i ng s moge li jkhe id en voor l op i g zonde r ten va n weten sc happe lij k onderzoek waa r u i t p ers pec ti ef op verandering naar voren komt dat het eigen taalonderwijs j ui st ee n po si t i eve e n st i mu l ere nde invl oed i n proloog p l aats van een remmend effect heeft op de met het begin van het s choo lj aar 1985 86 i s n ederlan dse taalvaar d igheid d at aandacht du i d el i j k h o e men in de vers c h il lende gemeen voor de e i gen c u l tuur gun stig is v o o r de te n te werk gaat met de nieuwe rege li ng van soc iaal emoti one le ontwikke l ing van k i nderen oetc i n het a l gemeen z i en de geme e nten van zie ook de bi jd r agen i n het l aatste thema van oetc buite n sc hoo lt i jd af e r wordt beha lve 19 in amste r dam en dordrecht 2 5 uu r binnen landje met een enorme vrijheid van onderwijs schoo l ti jd georgan i seerd in plaat s van l es te is binnen de wettelijke mogelijkheden vrij om g e ven krij gen buitenland s e leerkra c ht e n taken z n onderwijs te regelen b ij het i nter cul tu ree l o nderwi js nnt niet de grote gemeenten hebben om redenen die in neder l and s ta li ge hu l p en derge lij ke hoewe l de vorige paragraaf zijn genoemd besloten om d e be l eid s maker s bewe r en dat de be l angen in ieder geval voor de turkse en marokkaanse van het migrantenkind het uitgangspunt zijn is kinderen geen oetc buiten de normale school men n o g steeds n i et i n staat om e en defin iti e tijden te organiseren ze hebben echter ieder te geven van de belangen van h e t m i granten een andere oplossing voor het invullen van de k i nd d i e e n ige ove reenkom st vertoont m et de faciliteiten verbonden aan de 2 5 uur onder def i n i t ie v a n de m i granten o ud e r s en wijs die anders buiten schooltijd zou worden leerkr ac h t en fru it vo or br o od du s het ga a t er gegeven die oplossing komt er soms op neer s te r k op lij ken dat de 5 uur oetc nieuwe sti j l dat de leerkracht in die tijd geen lesgeeft van al l een m a ar een pap i eren re c ht is v o or de haren feitelijk is het zo dat je onderwijs tu r ks e en marokkaanse leer lin g i nm i dd e ls i s moet geven dat kun je interpreteren en heel ec ht e r d uid el i j k g e wo r den dat de ou der s zeer erg nauw bekijken maar je kunt je ook afvra betro kk e n zij n b ij het onde r wi js voo r hun kin gen moet dat dan moet je zo nauw kijken der e n e n dat z ij zi c h s ame n met de l eerkr ac h kijk als je dus op je strepen gaat staan en je ten bl ijv e n i nzetten voor het soo rt onde r w ij s zegt ja die uren precies dat dan ben je toch dat zij al s br ood voor de k i nderen wel een beetje moeilijk bezig een redelijke be sc houwen vrijheid dus voor de gemeenten in amsterdam is het oetc voor de kleine de uit voering van de wbo taalgemeenschappen buiten schooltijd georga op g emeen t elijk niv e au niseerd turkse en marokkaanse leerkrachten a l s er gezegd wordt we z ijn teruggebracht geven met ook ingang van de wbo 5 uur les het aantal uren is bedui d end minder gew or onder schooltijd aan afzonderlijke groepen van den dan zeg ik nee dat is niet waa r d e wet turkse en marokkaanse kinderen de gemeen biedt mog el ijkh e d e n o m 5 uur t e geven a ldu s te heeft zich met het actiecomite nee tegen v a n har en d e r ij k si n s pec teu r d ie s pe ci a al is een half oetc sterk gemaakt voor het opne be las t m e t het ond er w ijs aan d e c um i men van een ontheffingsmogelijkheid voor de kinderen i n het overleg van de r ijk si nspe c ti e beperking tot 2 5 uur onder schooltijd in de z ijn d e mogel ij kheden voor organisat i e va n het wbo nu dat mislukt is heeft men een beroep oetc begin 1984 i n v e rband met de op han gedaan op het artikel 10 lid 5 van de wbo den z ij nd e lage r ond e rw ij sw e t s wij zi g i ng aa n waarin staat voor de opvang in en de aan d e ord e g e wees t van ha re n ci teert u it een sluiting bij het nederlandse onderwijs van leer stuk d a t hij voor de b e t re ffende bijeenko m s t lingen met een niet nederlandstalige achter heeft gesc hreve n o v er de vers c h i ll end e moge grond kan de taal van het land van oorsprong li jkhed en vo or i nvu lli ng v an de ur e n oetc mede als de voertaal bij het onderwijs worden v an e en e nke l u ur tot 5 5 uur per we e k g e gebruikt inspecteur eyckeleboom de sug hee l bu i ten de no r m al e sc hoo lti jden a ll een b i n gestie is nu dat kinderen 2 5 uur taal krijgen nen d e n o rmale sc hoolti jden oetc op w o en s met behulp van cultuurinhouden onder school dagm i ddag op za terdag e n eve n tu eel e e n h al f tijd oetc dus en dat ze nog eens 2 5 uur u u r op maa nd ag tot en m et vrij d ag i ed er van een oetc er les krijgen in de taal maar heeft de moge l ij kheden om de eigen opvatt i ng dan aan de hand van thema s die afgesproken hoe h et zou moeten voort te zetten met de worden tussen de oetc er en de scholen wbo maa r het probleem zi t hem natuurlijk i n waar de kinderen vandaan komen het is d i e bep er k i ng van m a a r 2 5 uur b i nnen schoo l dus thematisch cursorisch onderwijs dat aan tij d ja geeft h ij t oe die 2 5 uu r i s d e be sluit op het nederlandse onderwijs weliswaar g renz ing er mog e n niet meer d a n 2 5 uur pe r is men zich ervan bewust dat een dergelijke week m e etel l en voo r het wette lijk jaa ru r en aansluiting een ideale manier van werken is totaa l dat e r tu ssen de bevoegde gezagen die meestal nog niet wordt verwezenlijkt in de d e geme e nten de b ijz o ndere sc hoolb e sture n praktijk maar men heeft serieus naar een versc hi llen i n o rgan is at i e van het oetc zij n oplossing gezocht om een aantal redenen ten vi ndt h i j l og is ch want i ede r b estu ur i n dit eerste is men doordrongen van de vastbera 20 denheid van de gemeenschappen hier heb meentelijk be l e i d toch doorgezet dat beleid je een bewustword i ngsn i veau van bepaa lde houdt in d i e 2 5 uur wi ll en we dan u i tslu i gemeens c happen dat groot gen oeg w as om te n d ri c h ten op e i gen taa l onderw ijs n i et mee r een vu i st te maken bovend i en heeft de wet aardr ij k skunde muz i ek godsd i en s t en de rge houder z ic h hee l nadrukkel ij k gecomm itteerd li jke al d i e e l ementen moeten opgenomen daaraan en ten s lotte is de i n s pe cteur h e t n i et worde n in h e t cu rri cu l um van de neder l and se eens met de ste ll ing dat oetc ten koste gaat school n aast d at oet c moet de b uiten la n d se van het nederlandse onderw ijs h ij verwacht l eerkra c ht mee gaan draa i en i n dat neder land dat de r ijksoverhe i d we i n i g prob l emen zal ma s e sc hoolteam b ij de vormgeving van i nterc u l ken mo c ht dat toc h het geva l zi jn dan kan turee l onderw ij s werken aan m a te r iaa l ontwi k men nog een beroep doen op arti ke l 25 li d 2 ke li ng b ui tenl and se l eerkrachten ku n nen ook van de wbo waar i n staat he t bevoegd ge remedierend werkzaam zij n dat komt a llemaa l zag kan op verzoek van de ouder s een leerlin g bovenop die 2 5 u u r zuivere o etc tij d er zit vr ijste l len van het dee l nemen aan bepaalde ac ook l e sgevende a r be i d van de bu i ten l and s e tiviteiten een vri js tell i ng kan s le c ht s word e n l eerk r a c ht i n i n het i deale geva l voor de h el e ver l eend i ndien het sc hoolwerkp la n d a arin k l a s m aar dat s lu i t n i et uit d a t o p ind ivi d uel e voorz iet en de g ronden daarb ij ve r me l dt h e t sc h olen de buitenlandse leerkrach t daar ook in bevoegd gezag bepaa l t bi j de v ri js te lli ng we l ke zijn eigen taal a l s voertaal voo r die kinderen act i v i teiten voor de l eerl i ng i n de p l aats komen uit z ij n e i gen groep bez i g kan z ij n de i n s pe c van d i e waarvan vrij ste l l i ng is verl e end teur noemt het verschil met a msterdam dan eyckel eboom dat i s vee l mo e i lij ker omdat je ook v o ora l o pti sc h de buiten l and se l ee r het dan i n het s c hoolwerkplan moet l ate n kra c ht krij gt i n het onderwij s ook een aanta l vastleggen en dat betek e nt wee r de mede z eg andere taken richting buiten l an dse leerlingen gen sc hapsraad moet het goedkeuren dat ko n maa r w ij zeggen in het bele i d re chtu i t nou d ie den z ij i n twee maanden n i et organiseren be 2 5 uur i s ee n feit daar w ill en we d a n ook doeld wordt v oo r 1 augustus 1985 het mo m aar v a n u i t gaan ment dat de wbo i n werk in g trad d e n haag organ ise ert oetc voor de k l e ine rotterdam beperkt het oetc tot 2 5 uur on der taa l gemeens c happen bu iten school t ijd en eve sc hoolt i jd voor alle gemeenschappen al ho e n a ls rotterdam voor de grote gemeen sc hap wel m e n t ij dens de d i scus sies ov e r de w ij zi pen a l l e en 2 5 uur oetc onder schoo l tij d de g i ng in de lager onderwijswet van 1920 a l s buiten l and se leerkrachten g e ven we l evenvee l grote gemeenten nog een sgezind t e gen de be o e tc maa r na de invoe r ing van de wbo aan pal i ng ov e r de 2 5 2 5 r egel i ng was i s men kl einer e groepen zodat hun he l e week toc h n i et met amste rdam meegegaa n i n de ac t i e gevu l d is voo r a nde re taken kon men i n den voor de ontheffingsmogelij khe i d ins pect e u r haag ni et k i ezen i n s pe c t eur ov e rmeyer op mag i to dat hebben we i n rotterdam ni et ge de vraag of z e and ere d i ng e n z oude n mo g e n daan omdat we daar geen cho cola i n z i en we doen zoa l s ontw ikkelen van materi aal of denken dat dat de mensen een rad voor ogen schoolcontactper soon is een keihard verbo d draa i en i s o mdat j e daar to c h n i k s mee b i nnen gekomen van de m i n i ster van onderwijs en haa lt we hebben daar a l eerde r a ls vier grote dat v i nden we heel tr ie s t want we v i nde n het gemeenten tegen geprote s teerd no u het zij h ee l z in v ol werk ook de op l o ssing van zo de wet l igt e r het prob l eem wa s v ervol ams terdam i s vo l gen s de in specteur niet mo gens dat we de ouders haast n iet duide li jk gel ij k i k weet n i et hoe ze het doen maar fo r konden maken dat er aan de e n e kant r ij ksbe meel k an h e t n i et dat de kinderen ui t de k l a s l e i d was een wetswij z i g i ng die s prak ove r worde n g e haa l d er i s wel o v er gep r aat maa r max i maa l 2 5 uur onder sc hoo l t ijd en dat de we zij n e r n i et hee l fanatiek i n doorgegaan keuze voor rotterdam a ll een nog maar wa s o f het i s h e el vee l we r k om dat te organi s er en tot 5 u u r opvullen per week met 2 5 uur b u i en dat sl o eg helem a a l niet aa n bij d e basis ten schoo l tijd o f op i nhoude l ijke gro n den j e be scholen de d iscussie in den haag over perken tot 2 5 uu r binnen schoo l tij d en andere 2 5 5 uur is geeindigd in w e vi n den 5 uur taken door buiten l andse l eerk ra c hten laten ui t vee l te vee l wa n t k inderen z ij n a l tijd u i t de voeren alhoewe l e r vee l ouder s met nam e klas zitten apart en dat legt alleen maar de de marokkaanse tegen de lijn waren die in na dru k op dat ze ander s zij n en de b u iten rotterdam werd gevo l gd heeft men het ge l and s e l eerk r achten die werken li eve r apa rt 21 maar i n de d is cu s sie ove r 2 5 uur bu iten e n ve r oorzaakt doo r de om s tandigheden waa ri n je 2 5 uur b i nnen de s choolti j d wa r en ze vrijwe l ve r keert door onze opzet zi j n we nu in s taat a ll ema al voor 2 5 u u r onder s c hoolt ij d ze vin om inderdaad die 2 5 uur te garanderen pl us den 2 5 uu r we i n ig maar de mee s ten z ien e r dat w e a a n i edere sc hoo l wat tij d wi ll en heb ver sc hrikke l i j k tegenop a ls ze meer d i ngen b e n om aan d i da c t i sche hulpve r len i ng te doen zoud en mo e ten do e n i n de ned e r l and s e k las een vorm van remed i al tea c h i ng achtige ar met de n ederlandse l eer kr ac h t erbij en d at beid de bu iten l andse leerkrachten z ijn met d i t was het alte rnatief e r i s wein i g ve r zet ge k o bele i d akkoord gegaan van de landelijke act i e men vanu i t de gemee nsc happen am sterdam hebben we n i et zoveel geme r kt het kan nog is he el ver g eg aa n met de i n s pr aa k m i s sc hien komen maa r i k verwa c ht het eer l ijk gezegd zijn wij wat minder democratisch door niet ie nie t d ere keer d e oud e rs bi j e l kaar te roepen ik de r ijk sins pecteu r van haren heeft dus gel ijk zou o ok n iet weten hoe i k dat moet doen gemeent e n hebben een rede lijk g r ote vrijhe i d ki j k d i e ze l forgan is at i e s i n am ste r dam z ij n om een e i gen organisatievorm van oetc te heel sterk hier i s alt ij d een s t rijd d at men sen k i ezen het lijkt er e c hter op dat de gemeen zeggen die z i t i n de adv i e sraad buiten l an ten d i e v rij heid hanter en om een e igen be l eid d e rs m aar die praat n i et n a men s mij als d e te formu l eren e n dat te p resenteren a ls d e en i zel f orga n isat ies s t er k z ijn is e r oo k m eer o ve r ge moge lij khe id d i e de wet toestaat zo volgt leg is e r o ok meer a a n de hand ja hier is het rotterdam de be l e i dsl ij n d i e al i n de vervo lg e i ge nlij k r e de lij k geru isloo s gegaan nota 11 van april 1984 w as geformuleerd op utre c ht te nsl otte organisee rt het oetc voor de ste lli ng dat rotterdam prin cip iee l gekozen de k lei n e gemeen sc h a pp e n ook b uit en sc hoo l heeft voo r oetc binnen sc hooltijd voor a ll e tij d en b eperkt het voor de turk se en marok g roepen reagee rt de rotterdamse i nspecteur k aa n s e kin de r en tot 2 5 uu r o nde r sc hoo l t ij d dat hebben we ook het is alleen in de d i s er is i n u tre c ht betrekkel ijk we i nig d i scuss ie c u ssi e eenvoud iger om ook te kunnen zeggen ge w ees t over d e b eperking tot 2 5 uur d e dis dat de wet nu eenmaal zo is d e discussie is c u ss i e is v oo ral gegaan over de organ i satie bi j on s begonnen voordat er sprake was van bu it e n sc h o o l t ijd ins pecte u r a n derss on we een w ets w ij ziging de uitgangsp u nten d ie er h a dd en th e oret isc h ee n o rga nis atie g e maakt toen l agen waren we moeten oetc coute w a ar in el k e l ee r k r a c h t 2 5 uur o nd er s c hool t ij d que coute u i t z n is o l ement ha l en je kr ijgt dat bezi g zou z ijn zovee l moge lij k op s ch ol en en a l le e n voor e l kaar a ls j e d e samenwerking tus d a t ze op woen sdagmiddag nog een s 2 uur se n de buit e n l and s e l e er k r achten en de neder extra zouden gev en i n d e diver se wi j ke n w ij l andse sc hoo l teams beter van de grond kr i jgt d ac h ten d at dan o p d ie woen s d a gm i dd ag en en j e c on cr eter d i e i nte gratie gesta l te kan ge d ie n ie t tal ig e a s p ec te n b ij de k o p te p a kk e n ven z o zij n we ze l f tot dat mode l gekomen d aa r v oe l de n de l e e rk rac ht en n ie t s v oo r t ro u dat nu u ite i nde li jk wet te l ijk onderbouwd i s w e n s d e sc ho le n oo k ni e t d a t i d ee wa s n i et ook am st erdam heeft z e lf gekoz e n voo r het u itv oe rb aar nou dan b e n j e u i t ge p ra at wij i ntegrat i emode l z i e de vorige paragraaf in verd el e n nu de facil ite i ten over scho l en w a arbij den haag en ut r e c ht lijkt men voora l reken ing h e t u i tgangs punt i s dat h e t k i nd of het nu op te h e bben geh ouden met opvattingen van ne ee n sc hoo l zi t m e t v ee l of we i n i g bu it e n lan d s e der land se lee rk r a c hten e n o f met organ is ator i k i nderen i n ied er ge v a l over de hele st ad i n sc h e mogel ij kh e d e n d e rd a ad d i e 2 5 uu r krij gt vo o r hee n wa ren e r de vri j he i d van gemeenten om moede rtaa l on g rote ve rsch ill en tu ss en de sc holen er is e en derw ij s te orga n i s eren l ij kt redelijk groot de bepa al d aa nt al k i nderen op een sc hoo l en op keuze voor tweeta lig o nder wijs l ij kt ze l fs n i et d a t aa nt al verstre k j e fa cili t eiten op k l e i n e u itge sl ot e n r i jk s inspecte ur van haren het sc h olen kw a m je n iet e en s tot 2 5 uu r on de r be l ei d skade r is aanwezig dat is m ij n interpre sc h ool t ij d de l e er k rac ht moe st k o m e n tot tat i e d e wbo bi e dt er z elfs moge lij kheden co m bi n ati es van nivea u s d i e nog ha nt e e r ba ar toe d e v er antwo o rdel ij ke be s tu re n kunn en waren en dat b etekende dat h i j groepen van z i ch vrije lijk tot de min i ster wenden om te 2 3 ni v e a u b ij e l ka ar nam en dan wa s z ij n tij d g a a n e xpe ri mentere n w ij a l s ri jksoverheid op d e oplossi ng v an utr ec ht is ande rs d a n gaan g e en model le n voorsc hr ij ve n dat l aat s te die van de andere grote steden a ndersson g e b e u r t ec h ter i n fe i te we l h et l i gt n i et voo r z egt d aarover de v ari ant en wor d e n ve e lal de hand om m eer moed e rtaalonderwi js te ge 22 ven omdat daarv oor alleen het arti kel over in ned e r la nd se l eerkra c hte n hebben er dus be aanslui ting op het neder l andse onde r w ijs mo lang b ij dat e r geen tweeta li g onderwi js komt gelijkh ed en b iedt van h aren ja het is na nederlandse ouder s hebben er geen bood tuur lijk niet het gangba re beleid er is geen s c hap aan we hebben een ste r k ve rmoeden hoofdst uk in d e o etc not ite waarin st aat we dat d e ze uitkomst van de di s c ussie de achter gaan aa n bilinguaal onder w ijs doen m aar mo grond vormt van de be leidsbe sl iss i ng i n 1981 gelijk i s het we l de prakt i jk pakt het niet op die heeft ge l e id tot het niet verder u i tb re i de n d r li g gen nu twee e x perimen t en leiden en van de tweetalige projecten en de afwa c hten ensc h ede w orden bedoel d zie a ppel e a en de houd i ng van de overhe i d tennissen in dit nummer de uitkoms t en e e n ochte n d i n de week moedertaa londe rw ijs z i jn echt niet ongun s tig t oc h merk je het n i et als uitkomst van een jaren l ange d i s c u ss ie i n het land wa ar sc ho rt het da n a an dat j e wel k pe r specti ef b i edt dat voor de toekom s t dat n i et overa l kan rea li seren de gemeentel ij ke i nspecteurs geven du i delijke antwoorden op per s pec tieve n die vraag da t nergens de keuze voor tweeta lig onderwijs i s gemaakt li jkt prima i r sam en te het lijkt rea lis ti sch vast te s te ll e n dat er t u s hangen met ne de rlan dse be l angen het is s en de overhe i d en d e gem e en sc h a ppe n tot n u g ee n di sc u ssi epunt me er i n rotterdam het is toe ge e n overeen s temm i ng is ov e r do elen or vo l strekt niet haal baar w at d aar natuurlij k gan isa t i e e n inh o ud en va n het oetc st erk e r achter l igt is de te r ug l oop van het aantal l ee r er is nauw elijk s s p ra ke v an e en d iscuss i e li ngen to c h een verdekte c oncurrentie str ij d oetc wo r dt geo r gan isee rd voor k inde re n in het i s oo i t een ja ar of vijf ge l eden we l in di s d i en hun o u ders d it wensen wbo artikel cussie geweest in rotterd am maar toen echt 10 maa r er wo r dt n iet g epraat ove r w at ou van tafel geblazen in alle w ijken door w ie er der s w en s en er wo r d t boven d i en n i et g e p ra a t ook maar wat o v e r te zeggen had het ve l d over w a t w ens e lijk is v oor d e to e k o m st v a n de koepe l s iedereen i n den haag i s het u i t oetc h ee ft oe t c ei g enl ij k w el t oe k o m st voe ri g be s p r oken in d e we r kgroep v a n het fishman 1976 zie ook d e h aan 1983 noemt besturenove rleg i ede reen is v oo r het pr in ci pe vie r vo r men van onderwi js wa a ri n moedertaa l maar iedereen w il degene z ij n d i e het o rgan i wordt gebru i kt tran sitionee l o nderwij s onder seert in een ti jd w aarin er te w einig le e rlingen w i js in de moed ertaa l vo or s p r ek e n en l u ist e z ij n want a l s j e dat gaat doen kun j e er dus re n gedee l tel ij k o f v o l l ed i g tweetali g verzeke r d van zij n d a t j e veel k i nderen kr ij gt onderwijs a l s er b i j j ou een turk s kind w ordt aangem e ld en j e moet daarna z e ggen nou j ammer m aar o etc als transitioneel onderwij s m n buurman rk pc of openbaar heeft net het ve r bete ren van h e t ze l f co n cept en d e in te di e tu r ks e opva ngk l as want z o w e rd het g r at i e i n de nederl a n d s e sc ho o l als b elei d s toen genoemd b ij d ie e xp er im e nten go l d h et doe ls telli ngen voo r oe t c z ij n be s temd v oo r d e ook n i et v oor de he l e sc h o o l ja dat is p ijn korte term ijn ze zijn geor i e ntee rd op o p v a ng l ijk want een l eer li ng m i nder k a n s om s bete ze kunnen bovend i en nauwe lij k s ge c onc re t i kenen dat er een l eerkracht weg moet er was s ee r d worden i n ter men van ken nis of v a a rd i g geen man i er om tot af s praken te komen in de heden ied ere vo r mg evin g i eder e bepal i ng ze gemeente maa r oo k a ls je h e t a l l ee n bin o v e r tij d of dat nu 2 5 o f 5 uur is is ar b i nen d e openbare scholen zou moeten doen en trair gemeenschappen die de confrontatie van je moet ze a l s een bep aal de openba r e sc h ool hu n kinde re n m et het ned e r land se norm en e n naar de andere sture n dan sn ijdt het nog i n j e gedragspatroon niet als bedreigend ervaren e i gen v l ees u i t amsterdam en ut r e c ht komen benad r ukk en h et i nteg r at i eve a s pe c t van het dezel fde geluiden alhoewel men ook andere volledig volgen van het n ederlandse onderwijs overweg i ngen h eeft i n utre c ht zegt men en b e ple it en e e n extra vo o rzi e nin g bu i ten bu iten l and s e oud ers zo u je w e ll ic ht n og een sch oo l t ijd in ve rba n d met de s ociale o f identi t ijd l ang kunnen b e weg en om hun ki n der en op te i t s vorm en de fun ct ie va n e e n ei g en sc h oo l een bepaa l de schoo l te doen maar zo gaat gemee nsch appen wa a rvoor een belangr ij k mo het niet me t n eder l andse ouders a ls d at niet tief voor oet c de angst voor minac hting en van meet af a a n is onts taan ku n je het niet v er v ree md ing van d e eigen cu ltu u r is leg gen meer organiseren het a cce nt op d e in v l oed van h e t oetc in d e 23 neder l andse schoo l a l s tegenw i cht tegen de vat i e om te leren vi a de thu i staa l pos i tief i s daa r heersende gedragsnormen de enige ar de verwerv i ng van d i t soo rt cogn it i eve sc hool gumentat i e van ui t het bele i d over de vormge se taalvaa r d i ghed e n zou n i et beperkt zij n tot v i ng betreft de omvang van het oetc en d i e de spe ci f i eke taa l waa ri n ze worden verw o r argumentat i e i s in negatieve termen ge steld i n v en maa r a l gemene r van aard z ij n en oo k v an verband met de moge li jke negati eve con se belang voor de tweede taal een vo l doende quenti es voor het nede rl andse onderwijs moet on tw i k keling ervan vergema kkelijkt het leren in het aantal uren oetc worden beperkt oetc de tweed e t aa l voor de vo r mgev i ng van d e r staat het nederl andse onderw ijs i n de weg ge lij k moedertaalo nde r w ij s betek e nt het da t e r maar is nodig zol ang het nede rl and se o nde r hard gewerkt moet worden aan vaardigheden w ij s te we i nig a andacht heeft voor de c u l ture die verbonden zijn m et het kunnen lezen en l e a c htergrond van het migrantenk i nd dat daa r schrijven j uist op het gevorderde n i veau van door onevenw i chtig dreigt op te groe i en zo begr ijpend en stude rend l eze n is het eig e n t a a heeft d i t onderw ijs vooral het karakter van londerwijs dan van belang m et 2 5 uur moe vorm i ng we li swaar i s het de bedoe li ng dat er dertaal o nderwi js per wee k als ee n a p art va k taalonderw i js wordt g e geven maar de vor m waaru it de c u l tuurc omponent moet ve r dwij geving van het taal onderw ijs doet e r u i tei nde nen zijn de mo g elijkheden voor leren via de lijk minde r toe dan de vormgev i ng van oetc moedertaa l zeer bepe rkt a l s herken ningspunt want daar i s het om be voor de o rgan isa ti e en inhoud va n h e t moe gonnen het taalonderwijs is al leen middel ie derta a l o nd er w ijs is het es s entieel d a t dereen hoopt natuu r li j k dat het met dat zelf een lange term ij nv i s i e wordt geformu l ee r d con c ept en d i e i ntegratie voor zove r e r i ets a l leen een vi si e waarbij gek o zen w o rdt m is is met d i e k inde ren goed komt maar voor taa l ontw i kk el ing en taa lon derhoud als dat lukt wat moeten we dan met dat taa b iedt perspect i even voor de on twikke li n g l onderwijs met een de r gelijke opvatting van van taa l programma s we gaan h i er n i et het oetc lijken de pe rspectieven n i et gunstig ve rder in op mot i even voor ee n derge l i j k het bel eid houdt er dan ook rekening mee dat doe l maar s te ll e n all ee n dat deze het ouders dit onde rw i js op den duur niet meer meest passen binnen een streven naar cu l wen sen het w e ts artike l over oetc beoogt turee l p lurali sme waarbij de taal een m i dde l n i et zozeer bestend i g i ng v a n het onde rw i j s i n is voor cu ltuu r be l ev i ng de advie s nota van eigen taal en cultuur als we l het opnemen van de aclo m 19 8 2 gaat op deze mot ieven de mogel ij khe i d dat d it onderw ij s wordt gege in ven voor zover daa raan i n de prakt ij k behoefte r ekening wordt geh ou den met de l ing uis t i b l ijkt te be staan memorie van antwoord s c he i nfrastructuur deze wordt bepaa ld 1983 p 3 door d e taa l keuzedomeinen domei nen tos i 1984b en extra verhoeven 1985 waa ri n de taa l wordt gebru i kt zo als gez in besp r eken mode ll en v o o r taa l o n de r w i j s op de gods d ie n st m e d i a v e ren i g i ng sl e v en door bas i ss c hoo l voor a llo c ht one kind eren d i e mo att itud e s ov er dia l ect en stand a ardvar i an dellen ver sc h i l l e n naa r de mate w a a rin het ten e n door fun cties van ta l e n i n monde li n moedertaa l onde r wijs s egregati e a ssi mi la t i e ge en sc hr i fte lij ke c ommun ic at i e de li n trans i tie of taalond e rh o ud bevorde rt de over guis t ische i n fr as tru c t u u r ve rsch il t pe r ge he i d is de dis c u ssi e over oetc i n term e n v a n meen sc hap deze i nf r a stru c tuu r hee ft een dit soort mode l l e n tot nu toe zorgvu l d i g u it de substantie l e invloed op de behoeften van weg gegaan maar uit de w ij ze waarop het de eerste generatie om hu n li nguist is ch e rf oetc is georgani seerd b l i j kt dat d i t onderwi js goed t e beh ouden en op de mogelij kheden transitionee l i s en daarb ij geo rie ntee r d is op van de tweede generat i e om d i t te ve r wer soc iaa l emotione l e doel en e n n i et bedoe l d om ven to si 1984a p 73 l eerproc e ss en t e st i mu l e ren c u mm i n s 1979 stelt dat v a ardi g heden die nod i g z ij n voor in moe dertaalonder wijs format ieverwerk i ng en d i e c ruciaa l z ijn voor geo rie n tee rd op taa l o n de rhou d schoo l su c ce s moeten worden onderwezen i n vo l gen s f is hman 1976 kan e en taa londer de ta a l die het k i nd het be s te behee rs t a ls de houds doe lste ll ing gere a lisee rd w or den a ls ge buitenschoolse omgeving de ontwikkeling van deel tel ij ke of volle d i g e tw ee ta lig h ei d w ordt na de z e vaard i gheden niet st i mu lee rt en de m ot i gestreef d a ls het taalonder w ijs allee n 24 ger i cht is op spreken en lu i steren i s de kans de k i nderen deze taal het beste beheersen de op taa l onderhoud gering 8 u i tgaande van een ze lessen zouden dan voora l gericht moeten doel voor taalonderhoud en in z icht in d e lin zijn op het werken met teksten waarin eerder gu is t isc h e i nf r a s t r u ct u ur za l een onder s ch ei d concepten en relat i es centraal staan dan feiten moeten w orden gemaakt naar moede r taalo n e n weetj es een derge li j k e aanpak zou tege derwi js a ls vak a ls vo ert aa l en al s tweed e moet kunn e n komen aan wensen van ouders t aal over versch il lende vakken in het oetc hooit e a 1983 en het streven van het bele i d naar moed er taa l o nderw ijs a ls va k het opheffen van a c hterstanden van al l ochto v o o r kind er en d ie de moederta a l behee rs en ne kinderen deze v orm van onderw ijs is i n l i gt het voor d e ha nd pri nci pes v o or moede r termen van f is hma n geri c ht op volledige t aalon d erw ijs te zoe ken d i e o vere e nkomen met tweeta li ghei d alleen i n d i t model kan er spra di e van het onderw ij s i n het neder l ands al s ke z i jn van i ntegrati e met de nederlandse k l as vak voo r n e de rl and s e k i nderen zowe l voo r zowe l naar doe lstel li ng inhoud a l s naar werk ba sis a ls voortgezet onderwijs dat betekent wij ze met d i en vers tande dat a l leen de a l loch zov eel m o g elij k ove ree n stemm i ng i n dida c ti ek tone kinde re n dan tweet al i g onderw ij s volgen va n h et aa nva n k elij k l ezen en sc hrij ve n voor zodat d e integratie eenz ij d i g i s de comb ina tie v a n so mm ig e gemeensch ap sta de werkw ij ze van de opvangproje c ten i n le i l en met het nederland s is dat eenvoudiger dan den en enschede komt overeen met d it uit voo r ande r e en a f s temming in we r kw ij ze gangspunt bi j een doe lste lli ng voo r taalonder vo o r o nde rde l en a ls ge s preksvaard i ghe id taa l houd zou dit opvangmodel u i tgewerkt moeten b esc h ouw ing l u is teronderw ijs beg rij pe nd le worden naa r een onderhoudsmode l waarbij de z e n sc hri j f o nd e rw ijs e n z ov oort zowe l m o n moedertaa l a l s voertaal gedurende de hele ba de l ing e als sc h ri fte lij ke taal v aa rd i ghe i dsd o e l en s is s c hoo l pe riode m e er k a nsen krijgt dan nu het als do ele n d i e betrekk in g hebben op de cul tu geva l is de wettel ijke bepa li ng dat onderw ijs rele component kunnen w orden gerea l iseerd i n de moede rtaa l a ls i nstruct i etaal mogelijk i s a ls d e lessen word e n opgezet van u it het in aansl u iting bij het nederlandse onderwijs per s pec ti ef van taa londerw ijs en d e onde r wer maakt d i t moge l i j k pen releva nt zijn v oor a l lochto ne k i nderen in n e d erla nd m et d e cul ture l e co mponent wo r dt de gemeen sc hapstaa l dan bedoe l d de b el ev i ng van tradities en waar als tweede of vreemde taa l den van he t culture l e erfdee l en wat door voor somm i ge k i nderen is de doeltaa l van het chr is m ul la rd genoemd wordt de zwarte wer oetc e en tweede of vreemde taa l zo wordt ke lij kh ei d s d e f init i e s o fte we l de erva r ingen z o het standaard arabis ch n i et gesproken in de als migranten die beleven en betekenis geven d ir e cte o mgev i ng va n kinderen i n nede r land b ij een be pe r k i ng va n o nderwe rpen tot taa l en waardoor zij vaak op sc hoo l voo r het eers t c u l tu r ee l er f deel cultuurbe l evi ng spreekt fi s h met d i e taa l worden geconfronteerd bij ande man v an g e de el te lij ke tweetaligheid integra re ki nderen kan er sprak e z ijn van niet vol t i e met de nederla nds e k l a s za l v ooral in de d i doende verwerv i ng van de gemeen s chapstaa l d act isc he a anpa k vor m kunne n kr ij gen ve r omdat er i n de d i re c te omgev i ng voora l neder sc h i llen tu ssen k in d e r en in beheersi ng van de lands wordt ge s proke n thuis door broertjes en moed ert a a l kunne n z e k er op d en duur i n de zusjes op str aat door vriend innet jes ook oetc klass en grote r z ij n zodat er b ij h et o nt kan taa l verlies optreden omdat k i nderen in de wikke len van mater i aa l vee l aandacht moet l oop van hun ontwikkeling steeds m i nder de z ijn voo r d iffere ntia t i e ge l egenhe i d krijgen of nemen om de gemeen schapstaal te spreken z i e appel 1983 de moedertaa l als voe rtaa l het rea liseren van doe l en van moede rt aal a l s voor leerli ngen d ie de moede rt aal goed be vak of als voe rt aal wordt daardoor ernst i g ge heerse n kan d i e taa l eveneens al s voe rtaal dat hinderd d i t is des te problemat i scher als de w il zegg en als omgang staa l en a ls i n s t ru ct ie verwerving van het nede rlands niet toere i kend taal worden gebruikt vanuit de theorie over i s voor het nede rl and s a l s vak of a l s voertaa l h et s t i mu l ere n v an c og ni t i eve sc hoo ls e taa l i n het regul ie re onderwijs zowe l voor het v aa r dig h eden is ee n ke uze voor de e i gen taal oetc al s voo r het regu li ere programma moet bij wereldor i entat ie en rekenen be l angr ijk als dat betekenen dat de doe l ste lli ngen van de 25 les s en worden aangepast en dat er fundamen realiseren dat in schoolorganisatie principieel is tee l wo r dt nagedacht over een taalbeleid i n re afgestemd op tweetaligheid van kinderen al latie tot de dom i nantie van talen in de ontwik lochtone kinderen zouden in zo n model afhan kel i ng van k i nderen hoe s l echter de verwer kelijk van hun taaldominantie in een moeder v i ng van een taal hoe mee r het onderw ij s taalklas of een nederlandse klas kunnen vanuit ee n tweede taalperspect i ef moet z ijn worden geplaatst voor beide groepen kinde opgezet a l s de gemeenschapstaa l een tweede ren zouden dan programma s voor het neder of vreemde taal is het oetc vanuit ee n taa l lands als tweede taal en voor de moedertaal onderhoudsdoel wordt gegeven en beperkt is voor de hele schoolperiode kunnen worden tot 2 5 u ur i n de week vergen doe l ste l l i ngen ontwikkeld het nederlands zou dan voertaal ge ri cht op ande r e ontw i kkelingsgeb ieden dan moeten zijn voor de kinderen die het neder taa l ontwi kk e l i ng te veel onderw ij s ru i mte de lands het beste beheersen en de gemeen vraag naar prioriteiten is dan zeer urgen t al schapstaal zou dan als vak of tweede taal hoewel ook i n het tweede taa l onde r wij s moet kunnen worden onderwezen voor de kinderen worden gewerkt aan de hand van voor al l och die de gemeenschapstaal het beste spreken tone k i nderen relevante inhouden z i jn taal zou gestart kunnen worden met die taal als vaard i gh ei dsdoelen i n eerste i n stant i e p ri ma ir voertaal waarbij in de bovenbouw de balans kunnen doe l en op het gebi ed van cultuu r bele doorslaat naar het nederlands in verband met ving pas optimaa l i n een verder gevorderd sta de doorstroming naar het voortgezet onderwijs dium wo r d en gerea l i seerd en lij kt het belangrij op een aantal scholen in friesland w ordt dit ker dat doe ls tel lingen op het geb i ed van model gehanteerd vanaf het begin zouden were l dori entati e str uctureel gerea l iseerd wor evenals in de leidse en enschedese projecten den i n het c urriculum van de nederland s e k las voor allochtone en nederlandse kinderen inte waarvan de i nhoud in i eder geval aan intercu l gratielessen bij bewegings en musische vak ture l e normen moet voldoen scho l en moeten ken moeten worden gegeven dan in hun roo ster ermee rekening houden dat de kinderen die oetc volgen bi j de cogn it i ef slot geor i e n tee rde vakken van het nederlandse pro gramma aanwezig z ij n in 1971 stelde fermin sierre met de spaanse onder andere voor spaan s e kinderen van de ouders een petitie op voor de realisering van tweede en derde generatie is een beg i n ge een spaans nederlands programma zo n pro maakt m et het ontwikke l en van programma s gramma was in 1971 niet haalbaar ook in d i e ervan uitgaan dat er sprake is van taalver 1985 is er voor allochtone kinderen nog ner li e s of o n voldoende verwervi ng van het gens een dergelijke tweetalige aanpak gedu spaan s b ij s omm i ge k i nderen doel is een zo rende de hele basisschool gerealiseerd de mo dan i ge ontw i kkel i ng van de taal dat de k in de tieven van de ouders die voortkomen uit de ren daarna kunnen meedoen met het prog ram als beperkt ervaren toekomstmogelijkheden ma dat aansl u it op het programma van de van de nederlandse school en samenleving spaan se ba sis s c hoo l waar i n de taa l al s vak voor hun kinderen en de behoefte aan verster e n al s voert a a l wordt gehanteerd ook marok king van de gemeenschapsband staan over het kaanse l eerk r achten z ijn actief i n het fo r mu l e algemeen de ontwikkeling van dit soort onder ren van een l eer p l an waarbij het o n de r w ijs i n wijs niet in de weg voor de levensvatbaarheid het m arokkaan s arabisc h voor vee l kinderen van het moedertaalonderwijs is het essentieel a ls tw ee de taalonderwi js aan de orde i s het i s inzicht te verwerven in de motieven van ou moge lij k dat d i t onderwij s verge li jkbaar is met ders in relatie tot de demografische en lin dat van nederlandse taak leerkrachten die guistische infrastructuur van een gemeen werke n aan aanspreekbaarheid of de gevorder schap afhankelijk van aantallen kinderen van d e verw e rv in g van het nederlands als tweede een bepaalde taalgemeenschap op een school taa l op dit aspe c t li j kt uitwisseling van erva of in een stad participatie van gezinnen in ac r i n g ove r prin ci pe s van tweede taalonde r w ij s tiviteiten met autochtone nederlanders ge da n ook be l angrij k bruik van de eigen taal in en buiten het ge ook waa r het gaat om kinde ren van wi e de zinsleven en de status van een taal is er be g e meen sc haps taa l een tweede of vreemde taa l hoefte aan moedertaalonderwijs gericht op is i s he t moge li jk om een onde r wijsmodel te vergroting van kansen en of van onderwijs o m 26 de gemeensc hapsband te ve rste r ken in het tot nu toe het geva l i s geweest eerste geval i s het noodzake lij k moedertaalon derw ijs te bez i en i n het kade r van het achter no te n st a nd s be leid t e beoorde l en n a ar de rea li seri ng voo r d it arti kel z ijn g es prekk e n gevo er d m et f er va n c ognit i eve d o e l en waar i n taa londerw ijs ge m in s ierra d ire c t eur va n h et sp aa n se o nde rw ijs re l ate er d a an i nformati everwer k i ng e en cent ra i n no ord ho ll and d e gemeente lijke ins pecte u rs l e po s itie inneemt het wettel ijk kader waar i n en a mbten aar ger a rd eyck eleb oom theo mag i to de moedertaal als voertaal in aans l uiting b ij jan over m eyer a nton and erss on e n j an t iene het ond erw ijs i n het neder la nds zonder t ijds k riens m e t r ij k sins pe c t eur n ie k van h aren en bepe r k i ng k a n word e n gehanteerd maakt rea m e t p aul a k e yz ers van d e abop a fdeling li ser in g van d i t soort doele n mogel ij k w il men am ste r dam w ij bedan ken hen h i e rb ij v oor hun do e l s te llin gen vo or ve rs terki ng van de ge m e dewerki ng meensc haps band door m i dde l van taalo n der voo r d i t o ve rzic ht is d e in v en tarisatie d ie sp ier te n do essc hate in 1980 hee ft ge m aa kt een be wij s re al i s e r en dan i s het bepa l en van een lang rijke lei draa d geweest k loo s t erm an 1 985 t ij d sli m i et zoa ls nu b ij het oetc is geste l d geeft e en uitgebreid er overz ic ht met name ove r pa s veran twoord a l s e nig i nz ic ht i s verkre gen d e po sitie van d e bu ite nlan d s e leerkra cht da n o nde r w el ke om st a nd i gheden en met we l ke h ier mogelij k i s m id d elen ee n de rgel ij k e d oelst elli ng oo k haal h et v oorg e n omen on d erz o e k g aat over d e mo ge baa r is lij kh eid van oetc in het bu itengewoon on d er w ijs de ov e rhe i d heeft g e kozen voor het opheffen sticht in g c entrum v oo r o nd erwi j sond e rzoek van ac ht e r s ta nd e n e n acc u l turatie a l s centrale amsterdam ov er he t functi onere n v a n oetc be leid s u it gan g spu nten deze uitga n g s punten mot i eve n e n b e ho eft en van o ud e rs en d e effec te n t en a a nzie n v a n t aal on tw i kk eli ng c u ltuur b e s taa n ee n me e r twe eta lige aanp a k evenm i n i n se f p r e s tati es i n het ned e r l a nd se on derw ijs en de w eg leren v ia d e thu is taa l bevordert de positi e van de l ee rlingen d ie oetc vol gen in schoolsucces als kinderen die taal het beste d e sc hoo l ins t i t u ut voor to egep aste s ociol og ie behe ers e n e n gemotiveerd zi jn voo r het onder nijmegen over de bu ite n l and s e e rva ringen met w ijs in d ie taa l acc u l turat i e is gebaat b ij on oetc eu rope s e la n den en vs voo r de tweede derw ijs w aar in als onderdeel va n de taa l ac h en derde g e ne r at ie w a t bet reft de b eleid svoe tergrond de c ulturel e a c hterg rond van k i nde ri ng prakt ij k i nvulli ng en e n e ffe cte n erasmusuni re n t o t z ijn r e c ht k om t acc ultu ra t i e i s g e baat versit ei t rotterdam b ij i ntegrat i e van onderw ij s i n de moede rt aal i n de term in te rc u lt ureel on d er wijs w o rdt op dit mome nt b ekr it ise erd j u ist omda t m en de ve rhou het n e de rl a nd s de moge l i j kheden tot i n tegra d i ng tusse n a utoch t o o n e n a lloc htoon niet als tie naa r d o e l ste lli ngen d i da c tiek en i nhouden m eerd erhe i ds p rob l e e m o pva t z ijn g rot er n aarmat e d i e ond e rw ijsp rogramma s voo r uitb rei d ing bes t aat g een pa rlementaire ge li jkwa ar d i ger z ij n m eerd erh e i d oetc b li jkt voo rn a m elijk een ove r v oor de o ntw i kkeling va n het o nderwi j s van gangs f u n ctie t e k rijgen d e p vda w il de mo gelijk en in de moedertaal zijn er nu t w ee inspanni n hei d inbo u w en om in verh o ud i ng i n d e ee r ste gen noodz a ke lij k t e n e e rste moeten op basi s leerj a ren m ee r en la ter m in der u ren a an oe tc t e va n in z icht i n dom i n ant ie en beheersi ngsn i beste d e n en d e vvd s t elt g l obaal voor 100 v e au s va n t ale n van kinderen prog r amma s be uren per j aar oetc bin ne n schooltijd voor 4 t m 8 ja rig en o p d ie l eeft ij d i s het ei gen taal gev o el sc h i kbaar komen vo or het onde rw i js i n de zod anig ontw i kke ld d a t me n vee l kan v er w ac hten moedert a a l a ls vak en a ls tweede taa l met van h et aanl ere n va n d e n ed er l an d se t a al t er een continuering naar het voortgeze t on d er w ijl v a naf h et ne g en d e j aa r h et oetc b i n nen wijs en v oor het onde r wijs in de moede rtaal schoo ltijd m i n i m a a l o f ni h il zal moet en zij n t en al s i ns tr u cti e t aa l b ij a n d e re c ogn i tieve vakken g u nste va n het r eg ulie re onde r w ijs en m et name e n niet in de laatste p la a ts is het wenselij k d a t het extra onderwijs i n d e ned erl and se taal h a n o p het n i veau van het bevoegd gezag zowe l de li ngen 1984 p 499 l and elijk a ls p l aatselij k de d iscu s si e met de ge extra vermeer 1984 verg elij k e n de z e bepalin meen sc h a ppen over de po s itie va n het oetc gen m et b e pa li ngen v oor o nde rwijs in en v an het f ries ze concl ud eren t ot ee n opmerk elij k ver of het e i g en taa l onde r w ijs i n aan s lu i t i ng op schil in w e ttelij ke behan d eling t ussen a u toch t on e het nede rl and s e onderw ijs wordt geope n d en all o c htone m i nd er he id sta len op een aa nta l goed moedertaa l onde r wijs voor allochtone k i n b el angr ijke pun t en deren is gebaat bij een w at minder etnocen het onderw i j s va n de joego sla v isc h e en gri ek se t ris t i sc he op s te ll i ng van neder l andse z ij de dan g emeen sc hap b lij ft b u i t en sc hoo ltijd ge org a n i 27 seerd en dat heeft geleid tot de besl i ssing om i n gemeente amste r dam samenvattend vers lag overleg overleg te treden met het ministeri e van o wen gemeente amsterdam m et vertegenwoordigers van de ambassades van gr ieken l and en joegoslavie ouders en onderw ijsgevenden van de zgn k le ine om de verantwoordel i jkheden voor het oetc taa lgroepen 17 september 198 4 over te dragen maar we stell en on s ga r a nt voo r gemeente am s terdam concept notitie inzake het de cont i nueri ng aldu s de i nspecteu r oetc bele id in het bijzonder t a v k leine etn is che sikko de jong 1982 noemt gedeelteli j ke twee gemeenschappen 198 5 tal i ghei d als min i mumdoelste l ling voor het fries haan d de tweeta li g onderw ijs en de funct i e van scho le n kunnen afhankelijk van de groep l eerli n de moedertaal van alloc h tone k i nderen een i nter gen kiezen voor een model voor vo ll ed i g e vi ew met joshua f ishman i n moer 1983 1 pp tweetal i ghe i d 3 1 3 9 ha l teren f van ik moe t later mee r dan s ch oon maaks te r worden over de lagere s choolloopbaan l iteratuur en socia le relaties van griekse kinderen in utrec ht utrecht doctoraals c riptie vakgroep ontwikkel i ng en aclo moede rt aa l i o onderw ijs in een mu ltic ulture soc i alisatie ru utrecht 198 5 le en mul ti etn ische samenleving adviesnota van de hande lingen tweede kamer zitting 1983 1984 16 ad hoc subcomm issie taal onderwijs aan anderstali 825 nr s 5 6 27 maa rt 1984 gen enschede 198 2 hooit j e a integratie oetc en nede rlands onde r alteva n d de haan taa l po litiek en etn i sch wijs verslag van een onderzoek onde r buitenlandse cu l ture l e m ig rantengroepen i n neder land i n tijd leerk ra chten en ouders o ver de be le idsplannen schrift voor taa l en tekstw e tenschap j rg 4 1984 m b t het oetc in a m s t e rdam amsterdam afdeli ng nr 4 pp 295 3 1 6 bestuu rsinformat i e gemeente amste rdam 1983 appel r onderwi js aan buitenlandse kinderen i n inspect i ewe r kgroep ocm ba onderwijs in eigen taal het nederl ands of in de e igen taal de i nv l oed op en cultuur samenvattende rapportage van hun tweede taalverwervi ng i n appe l r e a red in spe ctie indrukken opg e daan tijdens bezoeke n aan taalprobl emen van buiten landse a r beiders en hun een zestigtal oetc leslo caties 198 2 kinderen muiderbe rg 1980 pp 112 12 1 jong s de object i ves of the b il ingua l s chool s i n appel r bu itenlanders en taalbehoud i n tijd fr i esland correspondente and dev iat ion between schrift voor taal en tekstwetenschap j rg 3 1983 theory and pract i ca i n zondag k bilingual educati nr 2 pp 152 16 6 on in fries land franeker wever bv 198 2 cunha f van iso l ement en aanpass i ng naar een kabda n r het onde r wijs in de turkse taa l e n c u l totaalaanbod p l eidoo i voor act i ef st imule rend etc tuur le concept le e ronderzoek soci olog i sch inst i onderwijs i n onderwijs en opvoed ing februa r i tuut uva am s terdam 198 5 1985 pp 253 25 5 kl oosterman a de sl eutelf i guu r een verwaarl oos das de amsterdamse school abop afde li ng de randfi guur in moor e de red arabisch en amsterdam jrg 19 1984 januari turks op schoo l mu i derberg coutinho 1985 doesscha te s ten inventari satie onderwijsbeleid landel i jk act ie c om ite nee tegen een ha l f oetc l andel ijke overhei d in s l avenburg j red cultu r e brief aan de l eden van de vaste kame rcomm i s s ie l e minderheden in het rotte rdamse onde rwijs rot voo r onde rw ijs en de s taa tssecret a ris van onder terdam p roj e ct osm en sad ro tt erdam 1980 pp wi j s i n a nadil va kul tur egitimi enge ll enemez bro 33 139 c hu r e amste rdam 11 a pr il 198 5 eve rts h probleemverbetering etn is che m inder m i n i steri e van onderwijs en wetenschappen be heidsgroepen in het onderwijs b innen en bu iten on leidsplan voor het onder w ijs aan groepen in achter derwijsvoorrangsgebieden ut recht ru 198 4 standss itua ties s grave n hage staats u i tgeverij extra g l verhoeven tweetal i ghe i d en tweeta 197 4 lig onderw ijs in pedagogische studien jrg 62 m i n ister ie van o nde rwi js en we t en sc happen actie 1985 pp 3 24 plan 1 979 m b t de werkgelegenhe id in het onde r extra g a vermee r min derhe i dsta len i n het ba wijs tweede kamer z itti ng 1978 1979 15 674 s i sonderwijs in levende talen n r 389 feb ru ari nrsl 2 1984 pp 101 109 m i n i ster i e van onde rwijs en wetenschappe n onder federatie van buitenlandse leerkra c hten i n neder wijsverslagen over de jaren 1976 en 1978 s gra land man i fest am ste rdam 14 april 1982 i n otc venhage staatsui tgeverij 1977 197 9 bu lletin rotterdam november 1982 p 1 9 mini steri e van onde r wijs en weten sch appen fi shman j bilingual edu cation an inte rnationa l so con cept bele idsp l an cu l turele minderheden in het c iolog ical pers pe ctive rowley mas sachu s etts new onderwijs s g r avenhag e staat suitgever ij april bury house publ 197 6 1980 gemeente amsterdam gesp reksnotitie m b t de on min i steri e van onderw ij s en wete n schappen be derwijsnota het onderwijs in de po rt ugese taa l en leidsplan culture l e min derheden in het onder w ijs s cultuur in amsterdam z j gravenhalte staatsu i tgeverij 198 1 28 m i n isterie van onderw ij s en wetenschappen memo van bijstand in haar vergadering van 8 december rie van an twoord tweede kamer zitting 1983 amsterdam 17 sepetmber 1984 1982 1983 17 659 nr 5 samenwijs informatieblad opleid i ng onder wijs en m i n ister i e van onder wijs en wetenschappen nota vorm ing etn ische groepen ro tterdam st i chting n a v het eindverslag tweede kamer z itt ing s a m e n 1 983 1 984 17 659 nr 7 tennissen f het onderwijs in ei gen taal en cul min isterie van onde r w ijs en wetenschappen notitie tuur i n moor e de red arabisch en turks op onderw ijs in eigen taal en cultuur 16 825 n r 5 school muide rberg cou ti nho 1985 pp 1 2 0 m i niste rie v an onderw ijs en wetenschappen school tosi a mater i als for mothe rt ongue teaching in the tijden en lee rlingen b ij het onde r wijs in de e igen taal context of second language criteria for design and en cultuur in nederland gedurende de jaren evaluation i n re i d e ed minority commun ity lan 1983 1984 en 1984 1985 25 oktobe r 1984 guages in school london centra for info r mat i on on moor e de red arabisch en turks op schoo l mu i language tea chi ng and researc h 1984 a derberg c o ut i nho 198 5 tosi a immigration and bilingua l education oxford nota bui ten landse werknemers tweede kamer zit pergamon institute of eng l ish pergamon press ting 1969 1970 10 504 nr 2 14 januari 1970 1984 b idem memor i e van antwoord tweede kamer zit wetering s v d m lkundi het onderwijs in de ting 1973 1974 10 504 nr 9 maart 197 4 arabis che taal en cultuur in moor e de red idem nota n a v het eindve rs lag tweede kamer arab isch en turks op school mu iderberg coutinho zitti ng 1974 1975 10 504 n r 12 27 september 1 985 pp 93 100 197 4 wrr wetenschappel ij ke raad voor het reger i ngs samenvattend verslag overleg omtrent het oetc bel ei d etnische minderheden s gravenhalte staat beleid zoals bedoeld doo r de comm iss ie su itgeverij 1979 29