Publicatie datum: 1994-01-01
Auteur: Peter Vijverberg
Collectie: 25
Volume: 25
Nummer: 2
Pagina’s: 68-73
Documenten
recensie reactie staat de vraag moet onderwijs in de ei gen taal een plaats krijgen in het nederlandse onderwijs zo ja welke ik eindig mijn recen sie met een persoonlijke overweging namelijk petervijverberg dat wetenschappelijk onderzoek naar effecten zinvol is zolang het wordt gekoppeld aan onderwijs in eigen taal praktische invulling de theorie krijgt immers pas waarde als zij gesteund wordt door de het belang van eigen taal b pra ktijk o 1 a jarigen tweetaligheid in de voorschoolse fas e in de leeftijdsgroep van 0 4 jarigen neemt het aantal kinderen uit etnische minderheid s groepen toe allochtone kinderen beginnen veen a m a c a m vermeulen kinde rcen vaak al met een achterstand in het basi s on tra en meertaligheid een studie naar binnen en bui derwijs het lijkt mij daarom zinnig om in een tenlands e activiteiten gericht op taalstimulering van vroeg stadium te onderzoeken welke oorzaken m ee rtalige kindere n in kinderce ntra amsterdam ten grondslag liggen aan die ac hterstand ver sco kohnstamm instituut 1 993 rapport 3 1 9 volgens wordt de vraag belangrijk hoe kinde 16 4 bl z f 25 00 ren van etnische minderheden het beste kun verhoeven l g extra o konak e a tweeta nen worden opgevangen ligheid bij allochtone kleuters opzet van een proef pe iling bij turks e marokkaan s e en antiliaan se kinde rcentra en meertaligheid houdt zich bezig arubaans e kl e uters tilburg tilburg universi ty me t taalstimulering van jonge kinderen in de press 1 99 2 studies in meertaligheid 2 118 voorschoolse periode de auteurs hebben b lz f 29 00 daartoe projecten onderzocht in nederland wagenaar e tweetaligheid in het aanvangsonde r zweden duitsland de verenigde staten en wijs e en onderzoek naar de effe cten van tweetalig canada verder zijn nog gegeven s geinventari kleut ero nderwijs op de schoolloopbaan van marok seerd uit belgie frankrijk en engeland kaanse kind e re n amsterdam het spinhuis 1 99 2 1 9 5 blz f 3 2 5 o bevindingen drie typen doelstellingen worden nagestreefd met programma s en pro jecten waarin de eigen taal een rol speelt in de he t b e leid dat de nederlandse overheid voert eerste plaats zijn er de interculturele doelstel over migranten blinkt niet uit in duidelijkheid lingen zij willen een beter begrip bevorderen het is pas begin jaren tachtig geweest dat de tussen mensen die in een etnisch en cultureel minderhedenproblematiek in een beleidsnota gemengde samenleving wonen dit begrip aparte aandacht kreeg in het algemeen kan bewerkstelligt men door onder andere de in men s tellen dat het beleid voor het groot s t e richting van het kindercentrum aan te passen deel bepaald wordt door geldgebrek ondanks het spelmateriaal aan te passen en door hande het feit dat nederland al heel lang een iinrni lingswijzen bespreekbaar te maken bij dit laat gratieland is moet worden gezegd dat de ste spelen vooral de waarden en normen ten minderhedenproblematiek vrij jong is het aanzien van opvoedkundige vraagstukken een nederlands al s tweede taal nt2 een jong vak rol is en de studies naar tweetaligheid vrij recent vervolgens onderscheidt men doelstellingen zijn in dit artikel bespreek ik een drietal waarbij met behulp van de eigen taal de talige publikaties te weten kindercentra en meertalig emotionele en cognitieve ontwikkeling van h eid van a m veen a c a m vermeulen kinderen wordt bevorderd de leidsters zingen tweetaligheid b ij allo chtone kleuters van ludo ver liedjes in de eigen taal praten in de eigen taal hoeven e a en tweetaligheid in het aanvangs met de kinderen en kinderen kunnen hun onderwijs van erin wagenaar centraal in mijn emoties makkelijker kwijt omdat de leidste r 1994 2 moer 68 klankmanipulatietoets nederlands ten is gewerkt aan de interculturele aspecten het wederzijdse begrip opgaven mede klin klank kl inkers kers distri in de projecten is met opzet gekozen voor een buti e gemengde groep waarin naast all ochtone kin i vel veel deren ook autochtone kinderen zitten daarbij 2 beer peer is men uitgegaan van een gelijk aanbod van de twee talen de beide talen kunnen simultaan 3 kwast kast aangeboden worden of successief het eerste 4 dik ri k heeft all een effect bij kinderen die al heel jong 5 rit rie t in de kinderopvang zitten het tweede het na elkaar aanbieden van de taal kan het beste 6 zoon zoen worden gebruikt bij kinderen die op latere 7 kas kaa s leeftijd in de kinderopvang terecht komen de 8 ton tong strategie die daarbij het beste gehanteerd kan 9 luik leuk worden is de een persoon een taalstrategie met deze strategie is er een gelijke aandacht to kurk kruk voor de dominante taal en de eigen taal van de ir veel viel kinderen in de praktijk wordt dez e s trategie 12 kaars kaas als volgt uitgewerkt de allochtone leidster spreekt consequent de moedertaal van het 13 vol wol kind ook al spreekt het nederlands tegen haar 14 rus reus de autochtone leidster spreekt consequent 15 haas gaas nederlands tegen het kind het aanbod van 16 maan naam beide talen moet ongeveer gelijk zijn deze arbeidsintensieve strategie vergt een strak pro 17 gil geel gramma daarbij komt dat de groep qua etni 18 zijn sein citeit ni e t al te heterogeen samengesteld mag t9 lat rat zijn dit geeft immers a ll erlei organisatorische en financiele problemen bij meertalige op zo bon boon vang is er sprake van een heterogeen samenge 21 bas das steld team daarbij is het van belang dat er een 22 pit pet goede samenwerking is en sprake is van een gelijkwaardige positie hier zijn all ochtone 23 mat nat leidsters voor nodig die specifiek moeten wor 24 vel fel den geschoold 25 bang bank de projecten en programma s geven geen in afbeelding 1 zicht in de vraag tot op welke hoogte stimule ring van de eigen taal van de kinderen nood hen sneller begrijpt als laatste streeft men zakelijk is en wanneer er overgegaan kan wor functionele taalvaardigheid na in beide talen den tot introductie van de tweede taal met de drie doelstellingen streeft men dus het volgende na een diagnos ti sc h e toet s tweetalighei d wederzijds begrip bevordering van de algemene ontwikkeling het tweede deel van de serie studies in meer van het kind taligheid tweetaligheid b ij allochtone kleuters vergroting van de taalvaardigheid in beide ta beschrijft de constructie van een diagnostische len toets voor het meten van tweetaligheid de onderzochte groep bestaat uit 217 allochtone in het hier besproken onderzoek constateren kinderen in de beginfase van het basisonder veen vermeulen dat er vooral in de projec wijs in het onderzoek wordt onder andere ee n 1994 2 moer 69 vergelijking gemaakt tussen verschillende cul turen te weten de marokkaanse turkse en antill iaanse arubaanse culturen t de opbouw het boekje geeft een be schrijving van de constructie e n h e t valide ringsonderzoek van een diagnostische toets afb eelding 3 de toetsuitslag moet meer inzicht geven i n de aard en mate van tweetaligheid bij allochtone zinnen inuluteren die te lang zijn om na te kindere n achtereenvolgens worden behan bootsen om derhalve begrip in zinsstructuren d eld en inhouden te meten afb 4 probleem en doelstell ing tot slot is er een d e eltaak op h et gebied van de opzet van de toets teksten afb 5 de wijze van dataverzame ling en de data ana lyse de scores die uit de toets rollen moeten iets de resultaten van de analys e zeggen over de mate van receptief en produk de co n clu sie tief taalgebruik in beide talen het boek eindigt met een aantal bijlagen die te resultaten uit het valideringsonder zamen inzicht geven in de diagnostische toets zo e k blijkt dat de toets valide en betrouwbaar is dat wil zeggen dat de toets mee t wat hij wil meten bij meerdere afnames geeft hij verge lijkbare uitslagen de toets is ook in onderzoek te gebruiken dat over meerdere jaren loopt de gegevens zijn vergelijkbaar met die uit andere onderzoeken tussen de groepen zijn verschil le n gemeten turkse kinderen hebben de grootste vaardigheid in de eigen taal bij i marokkaanse kinderen is de eigen taal het i zwakst ontwikkeld de arubaan s e en antilli aanse kinderen nemen daarbij een middenpo sitie in met betrekking tot de taaldominantie i s g econstateerd dat bij turkse kinderen de ei afbeelding 2 gen taal het me est dominant i s hetzelfde geldt in iets mindere mat e voor marokkaanse kinde het ond e rzoe k wil he lderheid vers c haffen in ren de twee talen bij arubaan se en an de aard en mate van tweetaligheid bij twee till iaans e kinderen zijn in evenwicht een ver mediterrane groepen turkse en marokkaanse klaring voor de ge meten verschillen geven de kinde ren en e en ex koloniale groep antilli auteur s nie t een verklaring geven was ook aanse arubaanse kinde ren de toets b estaat ni e t het doel van hun onderzoek als lezer ben uit een aantal deeltaken op fonologisch lexi ik daar echter wel benieuwd naar want dat is caal e n syntactis ch g e bied het voert te ve r om immers h et begin van het antwoord op de de totale toet s te bespreken maar om de lezer vraag wat doe ik ertege n als docent hebb e n e en idee te geve n volgt hi er een aantal voor turk s e ouders een hog e re opleiding dan bij b eeld en voorbeeld marokkaan s e ouders en scoren hun kinderen daarom beter met turks praten klankonderscheiding onderzoeken door het turkse ouders meer met hun kinderen spelen aanbieden van woordparen afb r turks e oud ers meer met hun kinderen in de op lexicaal gebied het combineren van een al eerder be s proken publi katie wordt er een woord met een plaatje afb 2 verband gelegd tu sse n spelen en leren hebb e n het meten van cognitieve begrippen bijvoor arubaanse en antill iaanse kinder e n last of ge beeld hoeveelheid afb 3 mak van het koloniale verl e den 1994 2 moer 70 zinsimitatietaak nederlands opgave funktiewoorden zin spatroon i dat meisje is gisteren va n is haar nieuwe fiets haar nieuwe fiets gevallen 2 wanneer is zij met haar wanneer met haar vader vader naar huis gegaan 3 die man die daar loopt die die daar loop t heeft veel koeien en paarden 4 hij heeft geen kippen o f geen in zijn tui n honden in zijn tuin 5 i k kan al heel goed tell en maar kan al heel goed tellen maar mijn zusje niet 6 zij gaat nog niet naa r omdat ze te klein is school omdat ze te klein is 7 we hebben gisteren helemaal niets de grote optocht niets gezien van de grote optoc h t 8 waar wil je vandaag met de waar wil j e twee honden gaan wandelen 9 deze groene ta s is grote r groter deze groene ta s dan die van jouw vader to zij wonen naas t de slager naast op de hoek van de op de hoek van de straat straat i i wat zullen we vandaag in in gaan doen het park gaan doen afbeelding 4 weetaligheid in het aanvangsonderwij s kan ook de centrale vraag worden beantwoord die ik aan het begin van dit artikel stelde moet het derde boek tweetaligheid in het aanvangson onderwijs in de eigen taal een plaats krijgen in derwijs handelt over een experiment met het nederlandse onderwijs zo ja welke tweetalig onderwijs voor marokkaanse kleu ters in het eerste deel behandelt erin wage resultaten de algemene theoreti s che naar de achtergronden en het ontwikke uitgangspunten van het kleuteronderwijs lij lingsniveau van de kinderen het nederlandse ken in theorie van belang te zijn in kleuter kleuteronderwijs en het onderwijs in een mi groepen wordt de laatste tijd meer belang ge grantenkleuterklas in het tweede deel van het hecht aan inzicht verwervend leren dit laatste boek beschrijft zij het experiment waarbij kan een verrijking zijn van het curriculum voor mij de effect evaluatie en de effecten op daarnaast wordt gepleit voor een systemati middellange termijn vooral van belang zijn als scher aandacht voor de tweede taalverwerving immers blijkt dat positieve effecten optreden er is geen directe bevestiging te vinden voor dan kunnen wij stellen dat onderwijs bijdraagt het feit dat thuistaal onderwijs bevorderlijk is aan het wegwerken van achterstanden de al voor tweede taalverwerving de aandacht lochtone kinderen van nu worden dan niet de voor de thuistaal is echter niet schadelijk voor allochtone volwassenen van later die tweede de ontwikke li ng van de nederlandse taalvaar kans onderwijs moeten volgen omdat hun in digheid gezien de effecten op sociaal emotio een eerder stadium de pas is afgesneden dan neel terrein lijkt thuistaal onderwijs zinnig 1994 2 m oer 71 vooral ten aanzien van de sfeer in de groep lij ten direct bruikbaar zijn voor de man of ken er successen te zijn geboekt de effecten vrouw op de werkvloer volgens mij geven de van de inte rventies blijken op korte termijn drie studies geen antwoord op die vraag dit is meetbaar maar op midde ll ange termijn niet niet verwonderlijk omdat zij zich nog op een duurzaam dit bevestigt ander onderzoek theoretisch vlak bevinden de koppe ling naar waaruit blijkt dat onderwijsinterventies moe de praktijk van all edag wordt nog niet ge ten worden voortgezet om blijvend effect te maakt toch kan een aantal conclusies worden sorteren een nog verder te onderzoeken punt getrokken i s dat de positieve effecten meer bij jongens zijn te constateren dan bij meisjes tweetalig onderwijs verdient een plaats in het nederlandse onderwijs de eigen taal speelt wagenaar concludeert dat onderwijs voor ook bij tweede generatie kinderen een grote migrantenkinderen vraagt om systematisering rol die rol mag niet vergeten worden in een en uitbouw van de didactiek daarnaast moet onderwijsprogramma dat tot doel heeft de aandacht worden besteed aan de opleiding van achterstand van all ochtone kinderen te allochtone leerkrachten in die opleiding zal verkleinen respectievelijk weg te werken wa specifieke aandacht moete n worden besteed genaar stelt dat thuistaal onderwijs in de aan de brugfunctie die allochtone leerkrachten kleuterperiode tot betere kansen voor a lloch vervullen tonen kan leiden veen en vermeulen vinden daarvoor ook aanwijzingen alhoewel zij daar de drie werken verenigd niet expliciet op ingaan omdat de gegevens niet duidelijk zijn onduidelijke data slechte wanneer ik dergelij k e studies lees vraag ik mij beschrijving van de methodologische aanpak altijd af in hoeverre de gegevens of de produk al met al is er geen directe bevestiging te vin tekstbegriptaak nederland s den voor het feit dat thuistaal onderwijs bevorderlijk is voor tweede taalverwe rv ing verhaaltje i de aandacht voor de thuistaal is in elk geval niet schadelijk voor de ontwikke ling van de het is feest op school nederlandse taalvaardigheid onderwijs in ei de juffrouw is vandaag jarig gen taal blijkt positieve effecten te hebben op de klas is helemaal versierd de sfeer in de groep wat het onderwijsproces en de juf heeft een feestmuts op gunstig kan beinvloeden alle kinderen zijn blij paul w il een liedje zingen een nieuw aspect is het feit dat wetenschap hij klimt op zijn stoel pelijk is aangetoond dat er verschi ll en bestaan maar hij moet lang nadenken tussen de etnische groeperingen dit lijkt een ik weet het niet meer zegt hij open deur maar volgens mij kunnen de ver de juffrouw vraagt zing jij niet voor mij schill en niet genoeg aandacht krijgen te veel en zij doet net of zij huilt wordt er gedacht aan autochtonen enerzijds en allochtonen anderzijds terwijl de groep al vrage n lochtonen niet als een groep benaderd kan worden een eigen taalprogramma voor turk i wie is er jarig de juffrouw se kinderen zal een andere inhoud moeten a wat heeft de juf op haar hoofd een hebben dan een programma voor arubaanse muts een feestmuts kinderen daarbij is scho li ng een punt van 3 wie klimt er op een stoel paul een aandac ht als er les sen in eigen taal gegeven jongetje gaan worden dan wordt de behoefte aan ge 4 zingt paul een liedje nee schoolde a ll ochtone docenten groot 5 moet de juf echt huilen nee de effecten van de interventies blijken op kor afbeelding 5 te termijn meetbaar maar op midde ll ange ter 1994 2 moer 72 mijn niet duurzaam dit bevestigt ander on welke taal zal gegeven moeten worden de derzoek waaruit blijkt dat onderwijsinter thuistaal de moedertaal de standaardtaal een venties moeten worden voortgezet om blij kind van berberse afkomst spreekt thuis ber vend effect te sorteren ook dit punt pleit voor bers de thuistaal maar zal eigen taal in het constante aandacht voor eigen taal als eigen arabisch dus niet de eerste taal aangebo taal als een stimuleringsmaatregel gezien blijft den krijgen de standaardtaal in marokko een worden dan verdwijnen op den duur de effec soortgelijke situatie treffen we aan bij suri ten van een dergelijke inte rventie naamse kinderen en kinderen van koerdisch turkse afkomst tot s lo t wetenschappelijk onderzoek is zinvol en be de centrale vraag die in deze recensie gesteld weegt zich ten aanzien van onderwijs in eigen werd was moet onderwijs in de eigen taal een taal op het gebied van de effecten die onder plaats krijgen in het nederlandse onderwijs en wijs in eigen taal kan hebben onderzoeken zo ja welke na lezing van de drie studies naar mogelijkheden e n haalbaarheid van moet worden geconcludeerd dat er nog geen onderwijs in eigen taal lijken mij in dit stadi inzicht te geven is in de vraag tot op welke um minstens even zinnig zoeken naar ant hoogte stimulering van de eigen taal van de woord op de vragen naar haalbaarheid en kinderen noodzakelijk is en wanneer er over mogelijkheden zal de tweede grote hindernis gegaan kan worden tot introductie van de zijn die hindernis kan zo groot zijn dat de tweede taal met andere woorden er is nog mens in de praktijk nooit de vruchten zal geen eenduidig antwoord te geven op die plukken van de resultaten van bovenge vraag zijn dergelijke studies dan waardevol noemde studies stel bijvoorbeeld dat weten ja want zij wijzen in ieder geval uit dat on schappelijk wordt vastgesteld dat onderwijs in derwijs in eigen taal meer inhoudelijke voor eigen taal zinvol is dan ligt invoering voor de delen heeft dan nadelen de praktische waarde hand inkrimping van het huidige onderwij van deze studies is volgens mij minder groot sprogramma is niet mogelijk dus wordt eigen taal een uitbreiding op het totale onderwijs het lijkt mij aardig als een onderzoeksgroep programma dit kost geld docenten zullen zich richt op de praktische vertaling van deze moeten worden opgeleid docentenopleidin theoretische gegevens laten wij dan gelijk gen zull en moeten worden opgezet leer eens kijken naar de onderwijsorganisatorische programma s zull en moeten worden geschre con sequentie s van het geheel stel dat het alge ven enzovoort het ministerie van onderwijs meen aanvaard gaat worden dat onderwijs in wetenschappen moet bezuinigen en zal eigen taal verantwoord is en dat achterstanden deze uitbreiding niet kunnen bekostigen dit worden weggewerkt hoe moet het een en an laatste is geen reden om niet te zoeken naar der dan worden gerealiseerd bij die realise effecten maar is misschien wel iets om even bij ring spelen de volgende vragen stil te staan al is het alleen maar om pragmati scher te handelen hoe kan eigen taal gegeven worden hoe past de eigen taal binnen het curriculum noot van de scholen welke nationaliteiten etnische groeperingen in hun publikatie bijvoorbeeld nemen verhoe kunnen onderwijs in eigen taal verwachten ven e a de doelgroepen antillianen en aruba hoe wordt de aansluiting eigen taal met ne nen op in een onderzoeksgroep praktijk kan derlands als tweede taal gegarandeerd bedriegelijk werken maar in mijn onderwij hoe ziet een gemiddeld weekrooster van een spraktijk waren er wel degelijk verschillen in allochtoon kind er uit in vergelijking met dat taalvaardigheid tussen antillianen en arubanen van een een autochtoon kind die verschillen kunnen onder andere ontstaan wat vinden allochtonen zelf van de aandacht door een verschillende taalachtergrond en de voor de eigen taal zien ook zij de noodzaak onderwijsmogelijkheden er van in zullen zij hun kinderen stimuleren 1994 2 moer 73