Onderwijs zoekt praktijk op met ‘sociale strip’

Publicatie datum: 1973-01-01
Collectie: 04
Volume: 04
Nummer: 1
Pagina’s: 19-26

Documenten

onderwijs zoekt praktijk op met sociale strip joost van roon dit is een repo rtage van een onderwijsgebeuren dat mij persoonlijk veel deugd heeft gedaan ik wil er dus graag van vertellen en ik heb een sti lle hoop dat anderen er hun e rv aringen in zullen terugvinden of er door geprikkeld zullen worden tot kritiek want je kunt niet zeggen dat hier de begaande paden zijn bewandeld in het experiment dat in dit artikel wordt beschreven zitten namelijk nogal wat preten ties opgesloten ik tracht ze op een rij te zetten dit waren zo je wilt de doelstellingen 1 het onderwijs in nederlands ofwel taalbeheersing aan onze instelling voor hoge r beroepsonderwijs de jelburg zuster van de sociale akademies koppelen aan de praktijk om het zinvol maatschappelijk relevant en motiverend te doen zijn onder praktijk in dit geval te verstaan een centrum voor werkende jongeren 2 de ene inste ll ing se rvice laten verlenen aan de andere inste lling en zo ook een levend kontakt tot stand te brengen tussen studenten en werknemers leeftijd 14 tot 16 jaar 3 een onderwijsprodukt een sociale strip met uitvoerig scena ri o toetsen bij hen voor wie het uiteindelijk ook bestemd was en niet a ll een te toetsen op taal kwali teit maar ook op effektiviteit roept t op tot diskussie maakt t gevoelens en verhalen van anderen los 4 binnen de telburg bezien of bij een projekt als dit zich inderdaad een integratie van enige vakken zou opdringen zoals men mocht vermoeden en of de bestaande leer plan organisatie het projektje goed zou kunnen opvangen een mooi subdoel langs deze lijnen zal ik verslag uitbrengen met hier en daar kommentarierende opmer kingen en verder oordeelt u eenvoudig zelf dit was de kwesti e binnen het vak nederlands dat ik ze lf aan de akademie pleeg te geven had ik al meerdere pogingen gedaan om de taal eens wezenlijk te analyseren a l s kommunikatie medium de befaamde omschrijving die we er zo graag aan geven we verkijken ons op de kracht van het geschreven woord we vertillen ons aan het gesproken woord we konstateren elke dag de spraakverwarringen en taalkloven we publiceren ons kapot over taalachterstanden die bij bepaalde bevolkingsgroepen zouden bestaan de lagere standen maar zeg dat ni t te luid en intussen blijven we elkaar volstoppen met onpruimbaar leesvoer en de ene praatprak na de andere studenten in elke akademie en ook aan de universiteiten kunnen met het grootste gemak aan de hand van eigen diskussies vaststell en hoe tussen hen zelf torens van babel worden opgericht de strijd daartegen is moeizaam er worden trouwens nauwelijks wapens voor die strijd gesmeed maar goed dat er diepe kloven gapen tussen het ene individu en het andere individu en tussen groeperingen en dat dit alles te maken heeft met voelen en denken en milieu daar zijn genoeg signalementen van te vinden hoe pak je dat aan het is een hoofd 19 stuk apart waaraan volgens mij het lager onderwijs al aandacht zou moeten geven we moeten er in latere artikelen nader op terugkomen nu gaat het vooral om de verschillen in taalmilieus dar kun je op studeren dat gebeurt ook wel maar het is de moeite waard om er tegelijkertijd lijfelijke ervaringen mee op te doen wel daartoe hebben we dus ernstige pogingen ondernomen naar welke middelen grijp je dan simulatiespel rollenspel zeker dat doet t wel je kunt er iets mee aantonen er komt wat boven water en toch altijd blijf ik daarbij denken dat je gestraft wordt voor dit speels zelfbedrog gestraft met een mager resultaat hoe levendig ook de situa tie mag zijn die je verwekt want hoe gaat dat neem deze opdracht groepjes van drie gaan bij elkaar zitten een student observeert een student is de geletterde partij daarin kan hij dan wel ongeveer zichzelf zijn nemen we tevoren aan en de derde is ongeletterde we grijpen daarvoor soms naar het enigszins dubieuze model van de ongeletterde vrachtwagenchauffeur die natuurlijk wel over de nodige intelligentie beschikt hij heeft nu eenmaal niet verder gestudeerd en kent nog niet de zegeningen van de education permanente en de geletterde partner is de student die met hem meelift en op zijn verzoek eens wat zal vertellen over kreativiteit een abstrakt thema waarover de chauffeur veel heeft gehoord dat hem interesseert en waar hij het fijne van wil weten enfin we starten en de student doet zijn haar uiterste best om de veel gewraakte taalkloof tussen de taalmilieus zonder meer voorondersteld te overbruggen met een voudige korte soms plat uitgesproken zinnetjes en de weinig erudiete tegenspeler maar zijn best doen om zo ongenuanceerd mogelijk te zijn mijn konklusie dat dit soort spelvormen slechts betrekkelijke waarde hebben heb ik nodig om te verklaren waarom ik de praktijk ofwel de realiteit zelf heb gezocht kortgezegd hoofddoel werd de vrijblijvendheid zoveel mogelijk te reduceren en al thans bij tijd en wijle de uitdaging te ondergaan vanuit de veeleisende werkpraktijk het samenwerkingsprojekt in hilversum waarin beroepsbegeleidend onderwijs en vor mingswerk samengaan ten behoeve van werkende jongeren wilde inderdaad graag teksten hebben uit de baarnse akademie binnen de gespreksgroepen in het centrum op dat moment ongeveer 60 jongeren zou de cao centraal komen te staan op een bepaalde dag met name het hoofdstuk rechten en plichten aanstelling en ontslag en dergelijke het zou wel goed zijn daarbij geschreven materiaal ter beschikking te hebben binnen de lessen nederlands is er in de akademie groepen over gepraat hoe zouden we aan deze vraag kunnen voldoen een boekje van het ministerie van sociale zaken was bij de hand de auteur had zich kennelijk ten zeerste ingespannen om zijn tekst verlucht met houterige tekeningetjes zo doorzichtig mogelijk te houden maar of stijl vorm en inhoud van het geschrevene enige kracht van overdracht zouden hebben waagden we te betwijfelen de indeling in hoofdstukjes leek ons niet logisch de toon was hier en daar op het betuttelende af de uitleg niet erg levendig we deden vertwijfelde pogingen om toch tot wat plezieriger teksten te komen merkwaardig dat je dan konkludeert dit is het niet we schaven 20 allen maar wat bij en wie garandeert ons dat deze jongeren een boekje of brochure of een bundel stencels hoe glashelder levendig leesbaar ook geschreven eigenlijk wel ooit ter hand zullen nemen we hadden ons uiteraard in te leven in de geaardheid en levensomstandigheden van ons lezerspubliek is dat niet het abc van alle taalbeheer sing heel wat hersenhozen was nodig om tot ideeen te komen tenslotte kwamen als mogelijkheden tevoorschijn het schrijven van een spel dat de deelnemers van het samenwerkingsprojekt zelf zouden kunnen spelen bv een sollicitatiegesprek een filmband op te nemen op de schoolvideo en een stripverhaal dit stripverhaal vindt u hierbij afgedrukt enkele gegevens verder over de totstandkoming van de strip centrale vraag werd uiteraard wat wil je overbrengen duidelijk werd de waarde van de cao wat heeft zo n dood papier te maken met je bestaan als jonge werknemer in een pas aanvaarde baan in fabriek winkel ziekenhuis of waar ook dat kunnen we dan wel mooi vaststellen maar wat weet je als student van een cao af bitter weinig onmiddellijke konklusie hoezeer verschilt de positie van studenten van die van leeftijdgenoten in dienstverband maar waarvoor zitten we in een opleiding anders dan om ons te informeren over de wereld van de arbeid en zeker aan deze akademie die toekomstige jeugdwerkers kulturele werkers vormingswerkers aan haar borst koestert welaan dan wij orienteren ons in het arbeidsrecht daartoe hebben wij de docent juridische noties nodig daartoe maken wij zelf uittreksels uit enige boeken en voorra dige kollegestencils over werkende jeugd in het algemeen is wel informatie via andere lessen verspreid als de nodige theoretische stof is vergaard komt de fase van ideeen aandragen voor een plot ook bij de gesprekken in dit stadium komen veel vragen tevoorschijn naar de geloofwaardigheid van je boodschap stop je je eigen vooroordelen niet in dit verhaal waar beginnen we te indoktrineren schroeven we de dramatiek niet te ver op zijn we bezig deze werkgever te typeren als een hondse konservatief en de meisjes uit de supermarkt als heilige martelaressen en is dat reeel tegelijkertijd hadden we er op te letten dat de juridische formele kanten van enige cao bepalingen goed uit de verf zouden komen er moesten identifikatiemogelijkheden genoeg zitten in de geschiedenis van deze winkelmeisjes er zou een moraal in moeten komen die gespeend zou moeten zijn van alle prekerige galm zo zwenkten we heen en weer met ons scenario net zo lang tot we een bevredigend verloop hadden gevonden toen moest het nog geschreven worden en gekeurd door de groep en herschreven we waren gezegend met een knappe amateur tekenares een studente in de groep die geheel volgens plan en schema twaalf tekeningen leverde en zo gingen 60 fotokopieen van het eindprodukt naar het hilversumse centrum ze zijn er in dank afgenomen ze kwamen terecht in de gespreksgroepen waar ze aandach tig zijn gelezen in aanwezigheid van een vijftal jelburgers die zelf het effekt van hun werk konden gadeslaan de reakties op de taalkundige kant van de strip waren uiteraard zeer sober maar we l 21 veelzeggend dat hebben jullie aardig gedaan leuk om zo iets te lezen over een moeilijk onderwerp je kan het helemaal snappen op zichzelf waren dit gezien de opgave grootse komplimenten en voor het overige was het gunstige resultaat dat de bewogen historie van deze winkelmeisjes de tongen losmaakte over eigen gelijksoortige ervaringen over ontslag aktie tegen ontslag recht vaardigheden en onrechtvaardigheden bij kollega s een fijne baas een rottige chef de onvrijheden van je bestaan en de kansen om er toch iets van te maken dat alles was toch meer dan we hadden durven hopen nog een enkele kanttekening tot slot onderwijs dat in deze koers gaat varen moet beter geintegreerd zijn dan nu het geval was het rooster werkte in die dagen met gescheiden lessen gescheiden van elkaar werkende docenten het systeem schakelt nu ten dele over op projektonderwijs waar binnen uiteraard veel meer ruimte vrijkomt voor dit soort ondernemingen zodat ook docenten van de theoretische vakken en van de aktiviteitsvakken elkaar kunnen vinden in een thema of projekt bij het voorbereiden van een videofilm doet zich dezelfde eis gelden hoe kan men een scenario bedenken schrijven en gaan spelen hoe de nodige apparatuur bedienen regie bedrijven etc zonder de inzet van een groep begeleiders die met elkaar samenwerken de beschikbare tijd en het afstemmen op elkaars tijd zijn natuurlijk een probleem op zichzelf en dan nog het taalgebruik op de keper beschouwd is de taal zoals die uit de tekst opklinkt wezenlijk kommunikatief denk aan het doel misschien kunnen daar nog zinnige antwoorden uit de lezerskring op komen maar zelf denk ik dat er altijd een gokelement blijft misschien zouden we na veel en diepgaand onderzoek betere toet singsmiddelen gaan ontwikkelen daaraan vooraf gaat een veel dringender eis dat sociaal psychologen onderwijsdeskundigen taalspecialisten eens even ophouden te schrijven over de tekorten in het arbeidersmilieu en ten eerste goed gaan luisteren naar de direkte taal die daar gesproken wordt en zich vervolgens wagen aan enige konfron tatie met hun eigen algemeen beschaafd nederlands misschien valt er dan uiteindelijk ook wel enige ontwikkelingshulp te verlenen maar belangrijker lijkt me dat groepe ringen van elkaar zouden gaan leren 22 s 3 o pf iet ui h ier aletta p ak an deze dozen nog ve rdelen en dan koffie d rinken maar op straks krijgen ze nog in de gate n dat ze op hun leeftijd z ullen we effe p roeven brigitte duwt twee aan elkaar gep la kte choco eigenlijk niet mogen overwer ken dat gedon der moeten we nie t h eb ben laatjes in aletta s mond en samen werken ze door aletta is hier nu vij f ik gooi haar d r uit weken d e andere m eisjes zijn best leuk dat zit wel snor vervelender is v olgende d ag 3 uur aletta helpt een paar klanten t i s erg rustig in de van d er ende de chef z el d en zo n emmer gezien altijd d e baas uit winkel ze denkt aan vrij d ag anton zal r ook wel weer zijn in de hangen altijd voel en of z n d as wel rech t zit oh moed er daar komt ie soos d ie laat i k niet schieten den k t ze i k k ijk wel u i t ze ke r om de aan chef een plezi er t e d oen meisjes ik wilde jullie e r even aan herinneren dat er vrij dagavon d ook o f je effe o p kan toor wil komme hij heb wat me t j e te besp re ke wordt gewer kt w at aletta sc hrikt overwer k dat kan n iet vrijdag klinkt t ach ter haar slunge len d achter z n karretje loop t joris uit het avon d hebben we soos magazijn langs en ik zou me maar koest houwe h ij kij k t nogal uitge tja wat wil j e nou er moet toch personeel zijn om de klan ten te streke wat nou denkt aletta be dienen niet van der ende zit achter z n b ur o alsof ie d e direkteur van phil ip s in de anderen komen er bij staan bijna niemand heeft zin om die avond eigen persoon is jongedame wij moeten es even me t elkaar spreken te werken maar ze durven niet veel terug te zeggen alleen aletta begint hij uit de hoogte kijk es wat gisteren is gebeurd dat gaat te s pinnij dig i k laat me m n vrije avond niet afpikken ver jij zette me d aar een grote mon d op da t past niet in de sfeer van zon der ver der een woord te zeggen loopt van der ende terug naar zijn ons bedrijf begrijp je b oven di en zag ik je weer snoep en van de choco n kantoor h ij d enk t die meid word t me te lastig die stookt de anderen la wij zijn goed voo r ons personee l maar dat kunnen we niet tole re ren l 4 o a r rj 1 0 brutalen en snoepzuchtigen zijn hier niet op hun plaats daarom het voelt zich net een klein kind een paar meisjes en jongens komen om spijt me bijzonder maar je bent ontslagen hier is je loon voor deze haar heen staan die hebben van haar collega s al gehoord wat er is week je kunt gaan gebeurd er vallen allerlei opmerkingen ach joh daar hoef je toch niet aletta is met stomheid geslagen het ontslag komt als een donderslag bij om te janken er is hier werk zat in de buurt heldere hemel brutaal en ze heeft alleen maar gezegd wat ze dacht he klets niet zo dom daar gaat t helemaal niet om zie je dan niet de anderen zijn t trouwens met haar eens die willen hun soosavond dat ze op een onfatsoenlijke manier is ontslagen dikke johan wipt ook niet missen ze kunnen je toch zo maar niet dwingen tot over van z n barkruk he johnny zet de muziek effe wat zachter moeten werk er is niks over gezegd toen ze werd aangenomen ze is te be jullie s horen het zijn altijd van die rotgeintjes waarmee ze je op straat duusd om te protesteren en slentert naar huis zetten ze weten best dat je niks in te brengen hebt wat niks in te daar krijgt ze wat te horen vooral haar vader is kwaad hij kan t brengen een heleboel in te brengen bedoel je dat is johnny die gewoon niet begrijpen dat zij zich zo heeft laten gaan wat een gedoe achter z n pick up vandaan is gekomen ze aletta val je binnen de ze heeft geen barst zin om na het eten nog even thuis te blijven zwerft cao een van de winkelmeisjes weet dat ze daar allemaal onder vallen eerst wat doelloos rond en gaat dan toch in de richting van de soos in die zaak nou dan kan die vent je wel de laan uitsturen want je was gelukkig anton zit er al hij kijkt haar stomverbaasd aan als ze voor nog in je proeftijd en dan kunnen ze je op staande voet ontslaan d r de zoveelste keer het verhaal doet hoeft geen arbeidsbureau aan te pas te komen maar met dat meid wat krijgen we nou jij ontslagen zijn ze nou helemaal gek overwerk zit de kerel goed fout weet je dat de cao bepaalt dat geworden ineens begint ze te huilen ze weet niet hoe t komt z e jongeren onder de 18 geen overwerk mogen doen t w n ed streek u t j i e gf 4 rl n iy iedereen kijkt johnny aan wat een wijsheid die lijkt wel van de vak maar je weet nooit hoe de anderen er mee geholpen worden denkt ze bond hoe weet je dat allemaal heb ik met me eigen ogen gele tegelijk en zelf gaat ze toch niet terug naar die baas na de verspreiding zen antwoordt johnny met een wijds armgebaar ze praten nu druk is t verder maar afwachten geblazen door elkaar en vijf minuten later valt een plan uit de lucht er moet wat ben petersen journalist van het streekblad kreeg ook een stencil in de gedaan worden om dit onrecht te bestrijden een pamflet handen geduwd hij leest t springt in z n gammele eendje en scheurt de hele soos komt nu in beweging iedereen doet mee na veel potlood naar de drukkerij nog dezelfde avond verschijnt een artikel in zijn geknauw en geroep heen en weer is een tekst in elkaar getimmerd krant waar de mensen van opkijken het gaat over de macht en on johnny heeft een typediploma hij rammelt het protest op een stencil macht van de werkende jongeren met als voorbeeld het verhaal van blad anton rent er mee naar de oude stencilmachine een flinke dot aletta j acobs ook de direkteur van het bekende grootwinkelbedrijf drukinkt er overheen en draaien maar om de beurt slingeren ze de leest deze krant pimpelpaars wordt zijn gezicht als hij ontdekt dat deze stapels pamfletten er uit genoeg om het hele winkelcentrum onder te aletta als winkelmeisje in een van zijn filialen is ontslagen in drie bedelven nog een pilsje op de goede afloop en zeer voldaan gaat ieder stappen is hij bij de telefoon en belt bedrijfsleider van der ende hier een naar bed aletta heeft een woelige slaap dat wel en gunter wat hij nou toch had geleverd en of hij maar even de het uitdelen op straat de volgende ochtend is in een paar uur gebeurd volgende dag om 9 uur bij mijnheer op kantoor wilde komen nieuwsgierig neemt het winkelend publiek de papieren in ontvangst als van der ende verschijnt krijgt hij een forse preek u begrijpt toch aletta loopt er wat benauwd tussendoor in de opwinding werd zij het wel dat we een dergelijk kranteschandaal ten allen tijde moeten vermij middelpunt van de aktie en dat vindt ze toch eigenlijk niet zo lollig den wilt u voortaan in overleg met het personeel de werktijden rege 2 o 10 i liji sta o p je r ii recht len en daarbij rekening houden met de beperkingen van de cao beetje gewichtig om de ronde tafel zitten de heer van der ende wat bedremmeld staat de filiaalchef erbij hij brengt nog zwakjes te schraapt zijn keel eerst zit hij daar als een boer die kiespijn heeft en berde dat er s avonds toch genoeg personeel moet zijn maar dat be een beetje knarsetandend deelt hij mee dat voortaan niemand van het zorgt hem een nieuwe bui van de president direkteur jongste personeel tegen zijn zin gedwongen zal worden om op de koop de heer van der ende trekt bedremmeld af avond overwerk te doen niet zo n goeie beurt bij de hoogste baas de meisjes vinden het een grootse gebeurtenis nu worden ze eens een die ellendige krantenjongens ook moeten ze zo nodig a lles aan de keertje als mensen behandeld die ook een woordje te zeggen hebben en grote klok hangen maar mijnheer de president direkteur heeft mooi wie naar hun mening wordt gevraagd praten overleg met het hele personeel zegt ie en de cao handhaven ze lieten de chef weten dat ze heus niet te beroerd waren om wat maar dan is het eind zoek zeker met die jonge grietjes alles v ri endelijk extra s te doen en dat ze die toelage voor overwerk best konden gebrui doornemen juffrouw wilt u zo vriendelijk zijn om eens te overwegen ken maar hun vrije tijd was ook belangrijk en vooral als je nog geen 18 of u misschien belachelijk ja nou goed hij zou t eens kunnen jaar bent wil je verder kijken dan je neus lang is die soos betekende proberen natuurlijk baat het niet dan schaadt het niet ook heel wat voor ze enzovoort en van der ende gaat het proberen ten eerste laat hij een raambiljet de chef zat maar wat te knikken hij trok een beetje bij en deelde vervaardigen waarop te lezen staat gevraagd meisjes boven zowaar aan het slot van de bijeenkomst sigaretten uit de 18 die op vrijdagavond willen werken aletta s vriendinnen zeiden na afloop tegen elkaar verv olgens roept hij in schafttijd de meisjes bij elkaar ze gaan een zo zie je maar waar een cao goed voor is