Onderwijsvernieuwing en de nieuwe lerarenopleiding

onderwijsvernieuwing en de nieuwe lerarenopleidin g hans westra onderwijsvernieuwing alsje de vraag voorgelegd krijgt welke bijdrage kunnen we verwachten van de nieuwe lera renopleiding voor de vernieuwing van het voortgezet onderwijs doe je er goed aan een weder vraag te lanceren wat bedoelje precies de vraag werd mij gesteld en in m n onschuld ant woordde ik eerpk bar weinig de wedervraag kan het best vrij agressief of nog beter maatschappelijk weerbaar gesteld worden maar zelfs dat hielp in mijn geval in tweede instantie niet meer de in von kon gressen geharde kotirdinator van dit themanummer herhaalde zonder een blos van verle genheid z n verzoek om het bar weinig binnen 4 weken uitgebreid ter publikatie in dit moer nummer toe te lichten ik kon m n matte door pils gestimuleerde toezegging nog twee weken verstoppen in een slecht funktionerende hersenkwab maar werd toen onver biddelijk tot de orde geroepen door een briefje waarin stond dat een moer pagina ca 600 woorden telt dat de datum voor inlevering ras naderde en dat het verhaal ook leuk mocht zijn ook dat nog in plaats van leukigheid of een scherpe analyse van wat onderwijsvernieuwing is of wat niet geouwehoer over hoe het kwam en hoe onaangenaam gelukkig heeft de koordinerende frans van de pieterman in moer 1976 nr 2 een poging gedaan om enige helderheid te scheppen over effekten van pogingen tot onderwijsvernieu wing vanuit de didaktiese hoek hij bood daardoor gelegenheid voor een kleine wraakaktie die zich toespitst op z n monsterachtige konstruktie van de modale leraar moedertaal m l m die slechts aan de modaliteit kan ontsnappen door studie en bijscholing en daar door een specifieke leraar moedertaal s l m wordt op het vlak van onderwijsvernieuwing is de enige realiteitswaarde van de konstruktie de open deur dat bijna geen enkele leraar tijd heeft voor het bestuderen van dikke boeken de modaliteit van leraren ook die van de s l m speelt zich af op het vlak van inkomen pen sioenvoorzieningen gebruik van krijtjes en het verwerven van maagzweren ter verdere toelichting en nu kom ik enigszins ter zake neem nu eens de vernieuwings gezinde leraren zij houden zich als je de definitie ruim houdt bezig met de volgende ak tiviteiten met vernieuwingswaarde het meer centraal stellen van de belevingswereld de behoeften en belangen van de leer lingen in het onderwijsleerproces vergroting van de betrokkenheid en de participatie van de mensen die belang hebben bij het onderwijs ouders de buurt vakbonden e d het werken aan het schoolwerkplan raam leerplannen thema s e d het experimenteren met nieuwe werkvormen en leermiddelen verbetering van de schoolorganisatie vakoverleg en beleid het leveren van bijdragen vanuit de school ten behoeve van het totale vernieuwingsbe leid in nederland verspreiding van deel experimenten deelname aan werkzaamheden ter verbetering van de arbeidsvoorwaarden in ruime zin voor het onderwijzend personeel 224 het werken aan de afbraak van selektie en doorstromingsdrempels in het onderwijs bovenstaande aktiviteiten overlappen elkaar gedeeltelijk ze kunnen veel verder worden uitgesplitst maar ook nog uitgebreid worden met allerlei aktiviteiten waarbij de vernieu wers elkaar in de haren zitten over de vernieuwingswaarde van hun werk het probleem is dat zelfs als je wel een scherpe definitie van onderwijsvernieuwing hebt de aktiviteiten kwalitatief dermate uiteenlopen dat het begrip modaliteit nauwelijks toepasbaar is ook het begrip specifieke vernieuwingsgezinde leraar s v l geeft geen soelaas je zou de haagse post nog op pad kunnen sturen net als bij de modale werknemer maar hun konklusie zou toch zijn dat leraren veel te lange vakanties hebben en dat ze best wat van hun inkomen zouden kunnen inleveren enz enz via de vernieuwingsgezinde leraar komen we niet verder en zeker niet b ij de nieuwe lerarenopleiding we nemen een andere benadering we vervangen het begrip onderwijsvernieuwing door het begrip kwaliteitsverbetering van het onderwijs op het eerste gezicht lijkt dit alleen maar een truuk maar pas op we gaan kijken naar de bestaande kritiek op de kwaliteit van het huidige onderwijs een belangrijke bron van dergelijke kritiek is onder welke regering dan ook de overheid de staat ze bestaat uit een aantal elementen de kosten van het onderwijssysteem bijna elke regering vindt die te hoog het verouderd zijn van leerprogramma s gezien de eisen van de maatschappij de ar beidsmarkt de verouderde kennis van lerare n te weinig gebruik van aanwezige audio visuele media de leerlingen krijgen teveel ballast mee in publikaties van de overheid blijkt de grootste zorg te zijn de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt het gaat daarom de vraag levert het onderwijs de juiste hoeveelheden mensen af van verschillend vivo en verschillende specialisatie gezien de bestaande vraag op de arbeidsmarkt met zo weinig mogelijk verspilling van geld en middelen het is de zorg om de doelmatigheid van het systeem nu even zelfdiscipline want dit probleem is ontzettend boeiend de arbeidsmarkt wordt bepaald door de produktiemiddelen en de organisatie van de arbeid de werkgevers beslissen daar over d m v investeringen en die hangen weer af van winstmogelijkheden de konkurrentie enz de overheid respekteert deze individuele vrijheid die ten gevolge heeft dat zij weinig invloed heeft op de arbeidsmarkt het eindresultaat is dat ook de doelmatigheid van het onderwijssysteem niet gepland kan worden binnen het huidige systeem en dus maar we gaan onverdroten verder het begrip doelmatigheid zie je nooit alleen staan ongeveer 25 woorden daarvoor of daarna gemiddeld verschijnt het woord rechtvaardigheid beide vormen een bijna religieuze twee eenheid omdat elke maatregel op doelmatigheidsgronden op wonderbaarlijke wijze ook de maatschappelijke rechtvaardigheid zou dienen om redenen van rechtvaardigheid en doelmatigheid toch gaan verschillende regeringen verschillend om met het begrip doelmatigheid je ziet dat in de begroting en de prioriteit die onderwijs en bepaalde sektoren daarin krijgt b v ten opzichte van de defensiebegroting wat betreft de invulling van het rechtvaardigheids begrip en de kritiek vandaaruit op de kwaliteit van het onderwijs kunnen we beter ergens anders gaan kijken omdat de over ons gestelde overheden daar over t algemeen te oppor tunistisch mee omgaan 225 vanuit rechtvaardighe idsoverwegingen worden ruwweg drie soo rten kri tiek geleverd van uit het onderwijsveld zelf en door groepen en organisaties d ie belang hebben b ij de kwaliteit van het onderw ijs 1 deze kritiek is ger icht op de beperkte mogelijkheden die het onderw ijssysteem biedt aan i ndivi duen om de schoolloopbaan op een hoog nivo af te sluiten bijna overal kunnen selekt iedrempels worden aangewezen die niet funktioneren als to e tssteen voor ka pac i teitenvan leerl ingen maar die bedoeld zijn om een beperkt aantal plaatsen voor ve rvolg oplei dingen toe te w ijzen de belangrijkste ei sen die werden gesteld zijn verlenging van de leerpl i cht en uitbrei ding van opleid i ngsmogel ijkheden 2 een tweede vorm van kri tiek richt zich op de pedagogi es didaktiese kwaliteit van het onderwijs gekonstateerd wordt dat de school steeds meer het karakter kr ijgt van een leer en selektiefabriek er wordt nauwelijks recht gedaan aan de aard van het kind zijn indi vidualiteit verschillen in leervermogen en lee rt ype in het klassi kale onderwijs wor den eenzijdig intellektuele vermogens aangesproken thema s worden irrationeel ge splitst in van elkaar geisoleerde vakken in de school is geen plaats voor de kinderlijke werkelijkheid en de eenheid van hoofd ha rt en hand 3 deze kr itiek stelt onderbouwd met vele fe i ten dat het onderw ijssysteem bijna all een maar recht doet aan kinderen uit de midden en hogere klassen kinderen uit de lagere sociaal ekonomiese m iljeus doen het slecht op de bas isschool komen in grote aantallen terecht i n het lager beroepsonderwijs en het eindresultaat is voor de meesten dezelfde lage soc iaal ekonomiese positie als hun ouders oftewel het onderwijs draagt bij aan de bestendig i ng van maatschappelijke ongel ijkheid wat zou het mooi zijn als al de krit i ci die een van deze k ritieken aanhangen elkaar konden vinden een soort permanente o 71 helaas is het zo dat daar waarde krit i ek omgezet wordt in akt i e tegenstell ingen ontstaan en het beg ri p onderwijsvernieuwing zeer versch i llend ge vuld wordt helaas omdat de gemeenschappelijke basis van de drie kri tieken l i gt i nde on verenigbaarheid met het begrip doelmatigheid zoals dat door de overheid en werkgevers gehanteerd wordt nog steeds zijn we niet b ij de nieuwe lerarenopleiding en ik word vervelend vrees ik toch moet ik nu nog min eigen positie bepalen anders kan ik nooit hard maken dat de nieuwe leraren opleiding nlo struktureel een puinhoop is ik doe het maar weer puntsgewijs 1 het onderwijs kwalitatief beter onderwijs kan de maatschappij niet fundamenteel ver anderen wel kan het voorwaarden kreeren voor een rechtvaardiger maatschappij het streven naar die betere voorwaarden mag evenwel niet ten koste gaan van de individuele leerling zijn grootste belang bij het onderwijs is nog steeds het halen van een zo hoog mogelijk diploma met de daaraan verbonden maatschappelijke beloningen kritische werklozen zijn net zo werkloos als anderen en kreatief aan de lopende band staan is niet eenvoudig 2 leerlingen motiveren om hard te werken voor proefwerken examens enz om een zo hoog mogelijk onderwijsnivo te halen is een zware opgave in een tijd waarin 1 3 van het aantal schoolverlaters werkloos dreigt te worden 50 van het bestaande werk een on geschoold karakter draagt en het met de demokratie in het arbeidsleven nog steeds zeer slecht is gesteld je moet dan minimaal wel beschikken over aantrekkelijke leerinhou den en werkvormen en een plezierig schoolklimaat daar sta je dan met de versnipperin g 226 van wereldvreemde inhouden over geisoleerde leerprogramma s het klassikale onder wijs de hiefarchiese verhoudingen binnen de school het gebrek aan tijd voor voorbe reiding overleg en experiment en dan het feit dat juist kinderen uit de lagere sociaal ekonomiese miljeus daarvan de dupe worden mijn prioriteit komt in die situatie te liggen bij het kregen van een zinvolle sociale kontekst voor het leren dit wil zeggen dat thema s uit de sociale wereld van de kinderen erva ringen behoeften problemen konflikten een centrale plaats moeten innemen in het onderwijs en een basis moeten vormen voor diploma gericht leren dergelijke thema s zijn b v de woonsituatie werk van de ouders de buurt beroepenorientatie de school verhoudingen het vak nederlands heeft hiervoor tal van mogelijkheden 3 vanuit de beschreven doelstelling kom je al snel op zaken als projektonderwijs vakin tegratie interne demokratisering ouderparticipatie enz je kunt nu ook op een zinnige manier definieren wat doelmatigheid is je komt dan wel in konflikt met van kemenade die doelmatig wil definieren vanuit een gegeven hoeveelheid geld zesde hoofdstuk van de contourennota en die de arbeidsmarkt z n tyrannie wil laten versterken door middel van de bovenschool teleurgesteld bekak ik m n brouwsel het lijkt er wel een beetje op maar het blut allemaal zo abstrakt toch heb je een dergelijk referentiekader nodig wil je op je eigen school waarde kon krete problemen zich opstapelen een ondenvijsvernieuwingsstrategie uitstippelen die doelmatig is recht doet aan de interessen en behoeften van de leerlingen en die kinderen uit de lagere so ciaal ekonomiese mijeus positief diskrimineert je kunt vandaaruit ook raamleerplannen beoor delen en nog interessanter eisen opstellen waar nieuwe kollega s aan moeten voldoen willen ze een steentje kunnen bijdragen aan de strijd voor beter onderwis de relatie met de n l o is gelegd de nieuwe lerarenopleidin g je zou kunnen begi nnen met de vraag waarom iemand i n godsnaam leraar w i l worden i n het voortgezet onderwijs en wat hij zij van de oplei d i ng daartoe verwacht maar dat zou teveel problemen tegelijk oproepen laten we konstateren dat de ople id i ng tot leraar in het v o alt ijd al een tweeslachtige toestand is geweest omdat de leraren via twee wegen toe stroomden de eerste weg l i ep vi a de kweekschool lagere aktes lo en m iddelbare aktes mo a en mo b door avond en weekendstudie naar boven de andere weg liep naar be neden universitair opgelei de wetenschappers daalden bij gebrek aan beter een loopbaan aan de un i versi teit af naar een leraarsbaan in het vo nog niet zo lang geleden werd een pedagogies d idakt i ese schol ing voor hen overbodi g geacht belde wegen konden e i nd igen i n een school in ee n vak team maar tussen de ei ndstat i ons lag een wereld in status en rechtspos i tie over status gesproken het l b o telt b i nnen het v o nauwel ijks mee je v indt daar tech nische leraren met nijverheids aktes waarv oor vroeger op sommige ambachtscholen zelfs een aparte lerarenkamer werd i ngericht in de loop der tijd is veel geschreven over noodzakelijke verbeteringen i n de ople id i ng van leraren maar pas in de 60 er jare n met de snelle toeloop van leerl i ngen naar het v o en het perspekt i ef van de mammoetwet werden init i atieven ontploo i d het begon natuurlijk met een kommi ssie col commissi e opleid i ng leraren d ie in 1966 227 rapporteerde dat ze de volgende struktuur bedacht had a het twee vakken systeem van alle nieuw opgeleide leraren wordt geeist dat zij akten van bekwaamheid halen in twee vakken dit wordt gemotiveerd met de volgende argumenten een ruimer gezichtsveld voor leraren dan bij opleiding in een vak een ruimere werkgelegenheid een betere rechtspositie daardoor zo weinig mogelijk uurtoners b het drie graden stelsel aangesloten wordt bij de driedeling in de w v o van lager middelbaar en hoger voort gezet onderwijs er komen drie graden van bevoegdheid die korresponderen met de sta tus en het intellektuele nivo van de vormen van voortgezet onderwijs de 2 de en de 3 de graads opleiding wordt toegewezen aan de l o nieuwe stijl de 1 ste graad aan de universiteit de derde graads opleiding omvat twee hoofdvakken de tweede graad een hoofdvak en een bijvak die echter beide beloond worden met een tweede graads be voegdheid c opleidingsduur her en bischoling bij het bepalen van de opleidingsduur is de col nogal met de natte vinger te werk ge gaan de bestaande status en beloningsverschillen tussen leraren speelden een grotere rol dan onderwijskundige argumenten zo werd de derde graad bepaald op 3 jaar de eer ste graad op 5 jaar en de tweede graad werd ergens daartussen geschat op 4 jaar dit alles aangevuld met een jaar pedagogies didaktiese opleiding overweging bij dit alles was te vens dat leraren regelmatig bijgeschoold zouden moeten worden hetgeen zou pleiten voor een beperkte opleidingsduur een nogal verdacht argument voor wie de bestaande bijscholingsmisere kent de ontwikkeling van de nieuwe l o zou moeten plaatsvinden in nauw overleg met de uni versiteiten om het nivo van de opleiding te garanderen bij de ontwikkeling van de pro gramma s hetgeen opgedragen werd aan programmakommissies van de col zijn univer sitaire vertegenwoordigers nauw betrokken geweest de ontwikkeling van de beroepsgerichte vakken is pas in gang gezet na de instelling van de commissie opleiding leraren beroepsgericht onderwijs colbo in december 1968 interim rapportage september 1970 en verloopt wat betreft de techniese vakken uiterst traag in 1970 werd bedacht dat nieuw opgeleide leraren ook enige pedagogies didaktiese be kwaamheden zouden moeten hebben daar werd snel iets aan gedaan in 1972 toen de ex perimentele opleidingen al lang van start waren gegaan kwam de ingestelde commissie opleiding leraren onderwijskundige voorbereiding colon met een aantal ideeen het is misschien allemaal wat droge kost maar toch niet zonder belang het is een belachelijk idee om uit zuinigheidsoverwegingen b ij het oprichten van een nlo de studenten twee beroepen want dat zin het tot op de dag van vandaag in de maag te splitsen i p v voor een beroep op te leiden maar we moeten op zoek naar aanknopingspunten voor een betere toekomst het colon rappo rt is gebonden aan de col struktuur maar ademt toch enigszins de geest van meer verlichte tijden niet zozeer i n z n visie op het leraarschap leerlingen hulp bieden bij het real i seren van de doelstellingen van hun school van wie zijn de doelstellin 228 gen van wie is de school maar in het zich afzetten tegen de traditionele opvatting van het leraarschap de leraar als autonome vakspecialist de colov eist bereidheid om over doelstellingen na te denken in teamverband te funktioneren en doelstellingen te toetsen op maatschappelijke relevantie de colov onderscheidt drie taakvelden waarin de leraar funktioneert het makro taakveld het onderwijssysteem en de maatschappelijke funktie ervan het meso taakveld de eigen schoolgemeenschap het mikro taakveld de konkrete onderwijssituatie vanuit deze drie taakvelden definieert de colov allerlei deeltaken die samen een redelijk progressief funktiebeeld opleveren natuurlijk is het wel zo dat het begrip maatschappij nauwelijks verder wordt uitgewerkt en dat ook niet aangegeven wordt hoe deze taakvelden met elkaar verbonden zijnen hoe ze in de opleiding geintegreerd kunnen worden hetzelfde geldt voor de drie fundamentele leerstofgebieden die de colov onderscheidt philosophy of education taalgedrag en vakkennis typerend is dat de kommissie van dit laatste niet veel meer zegt dan dat er een relatie is tussen de vakkennis en de andere deeltaken het twee vakken systeem en het drie graden stelsel heeft grote weerstanden gewekt op de opleidingen en bij de studenten gezien deze weerstanden en de gestegen kansen op de in voering van de middenschool met de komst van de regering den uyl werd duidelijk dat althans iets zou gebeuren in maart 1973 stelde van kemenade de kommissie hanselman in die advies zou moeten uitbrengen over de vervanging van het drie graden door een twee graden stelsel en over een alternatief voor het twee vakken systeem in maart 1974 werd het rapport vrijgegeven de kern van het verhaal is het voorstel om apart leraren te gaan opleiden voor onderwijs aan 12 15 a 16 jarigen b leraren met een meer sociaal edukatieve funktie en leraren voor het onderwijs aan j 5 a 16 18 a 19 jarigen a leraren het voorstel komt neer op een samen voeging van de derde en de tweede graad en kan gezien worden als een vooruitlopen op de invoering van de middenschool in het huidige onderwijs zou dit het volgende beeld ople veren l hb o mb o lbo v w o havo mavo beroepsonderwijs de komm i ssie stelt dat het i nformatiepakket voor 12 15 a 16 jarigen niet moet bestaan u it vakken maar u it leerstofgebieden ze ondersche idt er vijf taal kwantitat i eve aspekten en i nformat i e over de natuur informat i e over de mens als soci aal kultureel wezen exp re ssi e li chamel ijke opvoeding uit alle mogel ijke kombinat i e mogelijkheden van vakken d ie in de richt i ng van deze leer stofgebieden gaan heeft de kommi ssie een prakt ies haalbare l ijst samengesteld dit wil zeg gen dat de kommissie wel vasthoudt aan een mee rv oudi ge bevoegdheid de rapporten van de deskund igen worden steeds moo ier maar het leed is allang geschied zo i s van het rappo rt hanselman alleen de i nperking in mogel ijke vakkenkombi naties ge reali seerd d it leed is daar kom je ni et onderu i t de basisstruktuur van het twee vakken systeem onder univers itaire di t wi l niet zeggen wetenschappel ijke kuratele bij de sta rt van de nlo rond 1970 er zijn nu 7 i nst ituten verspre id over het land was dit het harde gegeven het werd met prachtige argumenten aangeprezen maar het i s zelfs nu nog z i nn ig deze argumenten nog eens van enig kommentaar te voorzien a een ru i mer gezi chtsveld voor de leraar het twee vakkensysteem betekent in de huid i ge vorm afgez ien van de ontoelaatbare overbelasti ng van de studenten dat een leraar met een of enkele kollega s meer kan pra ten dan voorheen een ruimer gez ichtsveld krijg je evenwel niet door meer feitenkennis maar door het leren z ien van samenhangen door het leren verb i nden van kenn i sonder delen een b ijdrage aan teamteach ing betekent het tweevakkensysteem nauwelijks b rui mere werkgelegenheid deze ontstaat alleen b ij een sterke groei van het aantal leerl ingen het kreeren van nieu we funkties in de school of een verlag ing van de leerl i ng leraar rati o het twee vakken systeem leve rt daaraan geen b ijdrage c betere rechtspositie ook dit is zeer ondu idel ijk een leraar kan heel makkel ijk gedwongen worden vooma melijk les te geven in het vak van z n tweede keuze tevens kan hij gedwongen worden als tweede graads leraar op derde graads nivo les te geven en zodanig te worden betaald d zo we in ig mogel ijk uurtoners de uurtoners d ie mensen die minder dan 29 of 32 uur les geven en geen v b hebben betekenen extra rompslomp voor de school en hogere kosten h ier l igt dan ook de kern van het twee vakken systeem het i s een ui tstekend middel bij de rationalisering van de school en betekent een verm i nderi ng van de kosten in 1972 toen de oplei d ingen hun eerste e rv aringen hadden opgedaan en de knellende ban den van d i t systeem duidel ijk wa re n geworden kwam van alle kanten protest de toenma li ge min ister van onderw ijs van veen wat een heerl ijk du i delijke man gaf geen kri mp maar verschafte wel helderhei d i n antwoord op vragen van het kamerl i d wilbers d 66 stelde hij dat het twee vakken systeem n i et op onderw ijskundige maar op ekonomi ese mo tieven berustte doelmatigheid het resultaat is dat studenten zich ook nu nog anno 1976 onder de vleugels van van ke menade u it de naad moeten werken om zich voor twee vakken te kwal i ficeren dat harde werken v i nd i k niet zo n probleem ik heb de e rv aring dat als het goede doel je helder voo r 230 ogen staat grote inspanningen de geest veel deugd doen helaas is op de nlo het goede doel een struktureel p ro bleem immers het is de bedoeling dat de verworven kennis gaat funkt i oneren i n de prakt ijk van het onderw ijs deze zingeving is echter tussen de wal en het schip terecht gekomen de onderwijskundige vormgeving van de nlo is pas zeer laat als een soort d i psaus toegevoegd op de meeste opleidingen is de onderwijskunde als vak i n de vorm van vakdidakt i ek versnipperd over de verschillende bijna autonome vaksekties en ha ar potent i es vinden daar meestal geen vruchtbare bodem nu valt er zelfs over de potent i e van de onderwijskunde als vakdisc ipline al te tw i sten in princ ipe is de onderw ijskunde een u i twerking van de wetenschap der opvoedkunde naar het onderw ijssysteem en nauw verweven met de soc i ale wetenschappen ze heeft nog maar een korte gesch i edenis maar valt als st i efki nd van haar wetenschappel ijke ouders al dui delljkonder de kategori e van de zeer moeil ijk opvoedbare kinderen zonder alle onderwijs kund igen i n een technokrat iese hoek te wi llen duwen moet i k konstateren dat het k i nd i n de onderw ijskunde voornamel ijk als objekt funktioneert en dat de konkre te onderwijsleer situatie als soci aal pedagog i es veld b ijna helemaal verwaarloosd i s toch gaat het daar na tuurl ijk om want daar moet de vakkenn is van de leraar funkti oneren op het probleem van de voorbe re iding op de onderwijsleersituati e had de oude kweek school d i e ik nog heb mogen bezoeken een re delijk antwoord drie jaar lang i n oplopende graad van intensiteit zelf voor de kl as staan onder toez icht van de onderwijzer en begelei d door een pedagoog di dakt i kus gaf zonder veel te i deal iseren toch aardige resultaten i n re aliteitszin praktiese geoefendheid en kreatief onderw ijzerschap de n l o besteedt aan de voorbereidi ng op de praktijksituatie instituutsprakt ikum en schoolprakt i kum ontstellend we i nig aandacht dit versch ijnsel is maar dat geeft weinig troost i nte rn ationaal onze oosterburen hebben al een fraa i woord voor het resultaat praxi sschock betrifft erziehung 1976 nr 5 dit probleem wordt er n i et eenvoudiger op gemaakt door het feit dat veel docenten van de nlo zelf geen ervari ng hebben in het v o over het algemeen worden docenten die die erv aring wel hebben geselekteerd op hun kennis van de vakd i sc i pl i ne en niet op hun be wezen bekwaamheden b v bij vaki ntegrat i e of andere vernieuwende kwaliteiten als ik dit zo opschrijf word ik toch weer erg ellendig ik werk niet aan de nlo maar voel me er voldoende bij betrokken om me op te winden over een opleiding tot vakidioot in het kwadraat gelukkig de hamvraag is wat scholen konkreet te verwachten hebben van nieuwe leraren die z ij af geleverd krijgen van de nlo gelukki g zijn er altijd studenten die het in de vi ngers heb ben zijn er eilanden binnen de nlo waar geinsp i reerd en groots wordt gewerkt en kan een opleidingssysteem nooit i edereen konformeren wel valt te verwachten dat de nieuwe le raren veel behoefte zullen hebben aan opvang en ondersteuni ng in woord en daad van hun vernieuwingsgezinde kollega s met name b ij de pedagogies dldaktiese problemen b i nnen de nlo zelf valt er nog heel wat af te knokken het tweevakkensysteem moet wor den afgeschaft de onderwijskunde en de praktijkori entatie ontwikkeld scholen kunnen daar een steentje toe bijdragen door een hospiteer relatie aan te gaan met de nlo en van ui t die posit i e met de vuist op tafel te slaan een georganiseerde beweging van studenten en docenten aan de nlo zelf zal echter de doorslag moeten geven 231