Ontwikkelen van leesplezier in het beroepsonderwijs

19 ontwikkelen van leesplezier in het beroepsonderwijs jet marchau in het leerplan nederlands voor het bso wordt nog steeds veel nadruk gelegd op technisch en functioneel lezen het beheersen van de leestechniek en het begrijpen van een tekst zijn uiteraard p ri mair in het bso maar het is niet mijn bedoeling om daarover uit te wijden ik wil in dit artikel een lans breken om ook in het beroepson derwijs het leesplezier te stimuleren en te bevorderen van functioneel naar niet bezorgen b v zoeklicht plus uitg zwijsen streepjesboeken uitg functioneel lezen ploegsma de leeslift uitg la riviere voorhoeve serie makkelijk lezen uitg e beginsituatie van de beroeps leopold en leestrap uitg infodok leerlingen in de eerste graad en zelfs in de tweede graad is zeer de leerkracht mag er m i niet voor terug verschillend een pms onderzoek in deinzen om de leerlingen in de klas per het bisdom brugge wees uit dat 44 van soonlijk en in stilte te laten lezen cf leer de onderzochte leerlingen in een eerste jaar plan de boekjes kunnen achteraf naar huis leesniveau 7 vijfde leerjaar lager onderwijs meegenomen worden controle op de lec niet haalden er werd in verschillende scho tuur kan heel eenvoudig gebeuren door de len een remedieringsproject gestart in het leerlingen het boekje bondig en zo levendig tekstboekje leesvuur j bourlez e gilte mogelijk te laten voorstellen van zodra ze e meurisse uitg dnb vindt de leraar ver het terugbrengen het functionele lezen eenvoudigde teksten uit bekende jeugd leidt op die manier naar louter leesplezier boeken in de handleiding wordt de werk strategie om het technisch lezen te bevor deren uitvoerig besproken door de bijko mende zinvolle en speelse opdrachten ver betere lezers werven de leerlingen inzicht in verhaalstruc tuur karakters stijl in de heterogene groep van beroepsleerlin gen zi tten echter ook betere ervaren lezers indien die leerlingen de smaak van het lezen worden zij door de vereenvoudigde teksten te pakken hebben en vooral wanneer hun niet afgeschrikt en wordt hun leesplezier niet nieuwsgierigheid geprikkeld is kan men gefnuikt de teksten uit leesvuur zijn tel hen langzamerhand eenvoudige verhalen uit kens uit een jeugdboek genomen de leraar speciaal daartoe geschreven reeksen kan de betere lezers dit boek zelf aanbieden maart april 1994 nummer 4 23e jaargang n i 20 en hij kan hen vragen vooraf of achtera f iets ven daarbij niet schools te worden beant meer over het verhaal te vertellen het is woord de spontaneiteit mag immers niet echter aangewezen om de leerlingen daarbij geremd worden het leesplezier blij ft voorop enkele aandachtspunten mee te geven staan en het is mooi meegenomen wanneer zodat hun voorstelling van het boek enigs de leerlingen hun enthousiasme spontaan op zins gestructureerd verloopt de vragen hoe hun medeleerlingen kunnen overbrengen mondelinge voorstelung van een boek a begeleidende vragen opname 1 welk boek heb je gelezen en 2 wie is de auteur reconstructie 3 waar vindt het verhaal plaats 4 wanneer vindt het verhaal plaats 5 wie is het hoofdpersonage 6 zijn er andere belangrijke personages 7 onder welk thema zou je het boek onderbrengen 8 vertel het verhaal zo beknopt mogelijk beoordelen 9 vind je dit thema boeiend ja neen waarom emotioneel 10 vind je de personages boeiend cognitief 11 leest het boek makkelijk moeilijk waarom integreren 12 zou je het aan een vriend geven waarom 13 ken je vergelijkbare situaties of las je andere boeken over dit onderwerp b lijst van sleutelwoorden die je kunnen helpen thema 7 vriendschap eenzaamheid i verwaarlozing pesten relaties met ouders relatie met vrienden i liefde verliefdheid geschie denis avontuur handicap ziekte dood reizen oorlog dieren beoordeling 9 boeiend grappig griezelig i realistisch i inleefbaar fantasierijk i ontroerend i verrassend i vervelend saai i triestig somber i ongeloofwaardig overdreven pessimistisch 11 omdat het verhaal zonder sprongen in de tijd geschreven is de spanning in het verhaal groeit de auteur te veel van de hak op de tak springt er veel afwisseling is tussen actie dialogen beschrijvingen de auteur in een makkelijke moeilijke taal schrij ft n n 23e jaargang nummer 4 maart april 1994 de vragen zijn een leidraad voor een mon werken zo verhindert hij dat het leesplezier delinge voorstelling indien de leraar voor in de kiem gesmoord wordt door de bijko een schri ft elijke voorstelling kiest kan hij mende moeilijkheid van een heuse boekbe gelijkaardige vragen in een leeskaart ver spreking leeskaart titel auteur la wanneer vindt het verhaal plaats o in onze tijd o in het verleden o in de toekomst lb waar vindt het plaats o in ons land o in een ander land o in een andere wereld 2 thema het verhaal gaat over 0 vriendschap 0 relatie met ouders 0 handicaps 0 eenzaamheid 0 relatie met vrienden 0 ziekte dood 0 reizen 0 dieren 0 pesten 0 avontuur 0 oorlog 0 geschiedenis 0 verwaarlozing 0 3a belangrijkste personage s naam leeftijd voel je wel niet met hen mee 3b nevenpersonages naam relatie met hoofdpersonage moeder vader zus br oe r vrien in leraar spreken ze je aan maart april 1994 nummer 4 23e jaargang n i 4 vertel bondig de inhoud gebruik de achterkant van dit blad 5 het boek is kies een paar begrippen uit de lijst boeiend i grappig griezelig realistisch i inleefbaar fantasierijk ontroerend verrassend i vervelend saai i triestig somber i ongeloofwaardig l overdreven pessimistisch omdat ik er iets van leer i ik mezelf of anderen erin herken i ik kan meeleven de spanning in het verhaal groeit i er veel afwisseling is tussen actie beschrijvingen dialogen i de auteur te veel beschrijvingen gee ft i ik niet akkoord ga met de afloop die hij aan het verhaal gee ft vul zelf nog aan 6 de titel vind ik 0 goed 0 juist 0 slecht gekozen omdat 7 lk zou het boek o aanraden aan een vriend o zelf willen hebben o nooit meer lezen leeslijstjes voor overmorgen avontuur de zeven sprong vreemde culturen hier wonen goed de vereenvoudigde teksten uit bijvoorbeeld geefse mensen de leraar kan die teksten als leesvuur komen allemaal uit gekende jeugd uitgangspunt nemen om een themalijstje boeken veel teksten kunnen bij een thema rond het onderwerp op te stellen ook dit ondergebracht worden b v in leesvuur deel lijstje moet gedifferentieerd opgesteld wor 2 milieu sorry voor die smeerboel vechten den voor elk wat wils dus voorbeeld van een gedifferentieerd literatuurlijstje smaakmakers om uit voor te lezen te vertellen staan bovenaan met een milieu maatschappij een stelletje mooie vrienden j vriens 1 vechten voor overmorgen e hartman 2 sorry voor die smeerboel g van cleemput de huilers de zilverrug tand om tand braam w schuyesmans hydra r swindells gifschip osaka t teng nni 23e jaargang nummer 4 maart april 1994 de groene vlek c nostlinger koning van katoren j terlouw nacht over maranta k janssen vriendschap tussen kinderen kinderen volwassenen het meisje dat de zon niet zag g van cleemput 1 de tweede viool i l dijkzeul 2 wonderkinderen th beckman de kletskolonel de krant van morgen thomas en senior l rood het achtste tegen het soepie een bende in de bovenbouw j vriens noem mij maar flop c hafkamp de rommelkist van grootvader e donnely het geheim van mories besjoer a de vries het jaar van garnaal a pilling een klap voor je kop doldwazen en druiloren l u stark zonder marianne h brandt poepoe hadden we er maar iets van gezegd dit been is korter desnoods met geweld j de zanger een hand om vast te houden r welsh maan en ik h irwin geweld mishandeling vandalisme de meester is een schat b elias 1 eigenlijk 8 de chipseter i g vander heyden 2 gevaarlijk zeeroverspel l e de groen zoeklicht zwijsen nooit meer terug s paauwe streepjesboeken ploegsma blauwe plekken kladwerk a de vries ik haat het knechtjeshuis j briels voor een halve zak drop desnoods met geweld i j de zanger het duivelskind l k janssen vals beschuldigd r jones vogelvrije vrienden i g wanders mes in de rug enquist vlucht uit de duisternis r swindells handicaps ziekte dementie de vlieger van opa j dreesen ook op cassette een heel gewone dag r anderson drakevleugels een hand om vast te houden r welsh een streepje blauw a worall op zoek naar de rode viking oejarak k verleyen gabber l rood word toch wakker e tijsinger anna e laird gebroken vleugels s mayfield maart april 1994 nummer 4 23e jaargang vi 24 geef me vleugels t symoens tot het donker wordt g laenen brieven aan myriam k van heuckelom een wolk als afscheid k seynaeve beelden van nickey m pershall schipper mag ik overvaren l d broeckhoven toen onze daniel doodging j howker echtscheiding eenoudergezinnen mijn vader woont in brazilie i t beckman 1 2 wij zijn wegwerpkinderen t beckman en peter was de vlieg r kromhout gevaarlijk zeeroversspeli e de groen zoeklicht juffrouw tureluurs a fine wachten op zondag g mebs sporen in de sneeuw j dreesen als de beren dansen doldwazen en druiloren i u stark het verkeerde been frankie a pilling laura s appelkamer c hulsenbeck niemand anders dan ik c voigt detectives zie verschillende titels bij sjaloom crimi themalijsten van jeugdboekenweek 1994 thematische keuzelijsten bij kclb katholiek centrum voor lectuurinformatie en bibliotheekvoorziening jeugdboekengids mutsaertstraat 32 2000 antwerpen tel 03 232 77 94 bij ncj nationaal centrum voor jeugdliteratuur naar aanleiding van de jeugdboekenweek minderbroederstraat 22 2000 antwerpen tel 03 234 16 67 informa tie over jeugdliteratuur auteursinformatie begeleidende brochures bij jeugdboeken verspreid door uitg altiora infodok de standaard lemniscaat houtekiet clavis lectuursteekkaarten jeugdliteratuur wolters noordhoff samson pedagogische bijdragen voor technisch en beroepsonderwijs 106 1992 aangenaam documentatiemappen vlaamse jeugdauteurs vbc kclb bubi wegwijs in de vlaamse jeugdliteratuur dedalus boek en jeugd cpnb nblc jeugdboekengids kclb lektuurgids nationaal bibliotheekfonds leesgoed nblc lexicon van de jeugdliteratuur nblc nni 23e jaargang nummer 4 maart april 1994 als ze maar lezen graad is dit belangrijk daarnaast mag een gesprek kringgesprek over een bepaald voor de leraar impliceert die aanpak natuur boek nooit uit de weg worden gegaan lijk dat hij zelf op de hoogte is van geschikte jeugdliteratuur op een voorkennis uit het verleden kan hij gezien de pijlsnelle ontwik de kneepjes van het vak keling van de jeugdliteratuur tijdens het nieuwsgierigheid prikkelen voorbije decennium nauwelijks nog een beroep doen het zal een grondige kennis het enthousiasme van de leraar is de eerste van de leraar vragen om vanuit didactisch en misschien wel grootste stimulans voor oogpunt een efficiente selectie te maken de leesbereidheid van de leerlingen zich informeren kan door zelf te lezen infor matie door te spelen leerlingen te bevragen in de schoolbib en recensies te lezen kringgesprek een verkenning van het leesklimaat de boeken die hij in de klas voorstelt moe ten ook de beroepsleerlingen immers iets een kringgesprek vindt in een kring plaats meer bieden dan alleen maar lectuur de na een aantal keren weten de leerlingen stelling als ze maar lezen om het even hoe ze efficient en vlug tafels en stoelen wat is m i verkeerd leerlingen die uitslui kunnen verplaatsen tend de love stories uit libelle flair e d leer de leerlingen eerst de juiste attitude lezen kunnen evengoed naar love boat aan luisteren het woord vragen dit is wel dallas of dynasty kijken hun lezen is heel moeilijk in een grote groep bso leerlin immers louter evasorisch ze hoeven zelf gen niet over een gegeven thema na te denken ze hoeven geen moeite te doen en worden vraag de leerlingen een boek mee te in een louter consumerend gedrag beves brengen dat ze graag gelezen hebben tigd het gevaar bestaat erin dat ze ook niet verplicht mag ook een stripverhaal later in de triviaalliteratuur die tenslotte een zijn oppervlakkige levenshouding weerspiegelt breng zelf ook een graag gelezen blijven steken het is niet de opdracht van jeugdboek mee maar houd het nog wat de school om daaraan mee te werken achter de hand integendeel laat ze het boek tonen en erover zeg gen wat ze er zelf over kwijtwillen als leraar mogen wij nooit uit het oog verlie indien andere leerlingen het kennen zen dat de literatuur een functioneel effect evalueren kan hebben op de ontwikkeling van de indien het boek niet gekend is stel er lezer een boek kan de eigen ervaring verrij zelf enkele vraagjes over wie wat ken kan de lezer emotioneel en maat waar waarom graag gelezen schappelijk inzicht en ook beroepsleerlin ga in op hun reacties en peil meteen gen esthetisch plezier verschaffen maar naar hun interesses stripverhalen kan evenzeer demoraliserend en ontmoedi serieverhalen probleemboeken die gend werken kortom jeugdliteratuur kan voorkennis is handig bij het bepalen van een niet te onderschatten sociale morele thematische lessen en emotionele impact hebben het is dan toon jouw boek laat ze fantaseren over weer voor de leraar een opgave om die de kaftillustratie boeken aan te bevelen die niet te ver op de vraag om achteraf boeken uit te wisse emotionele groei en interesse van de leerlin len gen vooruitlopen vooral in een eerste maart april 1994 nummer 4 23e jaargang n m 26 toeval is nooit echt toevallig taalschatoefening en vermeld titel en auteur het prikkelen van de nieuwsgierigheid neem een cursiele op band op en laat gebeurt meestal toevallig in om het even het gewoon horen in de klas of bekijk welk lesonderdeel maar is wel door de hun schooltijdschrift excerpeer de krant leraar bewust gepland enkele voorbeelden en lees er af en toe een cursiele uit voor of laat het iemand voorbereid lezen neem altijd een boek dat je zelf aan het lees op het einde of bij het begin van lezen bent of een nieuw boek voor de de les een gedichtje of prozafragmentje schoolbibliotheek mee naar de klas en voor datje zelf getro ffen heeft leg het omgedraaid op de lessenaar nodig hen uit om dit ook eens te doen gebruik een aangepaste covertekst bij positieve inbreng meteen reageren van een jeugdboek als dictee en ver voorzie altijd tijd om voor te lezen meld auteur en titel achteraf illustreer een bepaald thema met voor gebruik een tekst uit een jeugdboek als beelden uit de jeugdliteratuur een covertekst als dictee doelstellingen inoefenen van enkele specifieke spellingsmoeilijkheden of van nieuwe woorden nieuwsgierigheid voor de tekst wekken methode de tekst wordt geprojecteerd of uitgedeeld en de moeilijkheden worden bespro ken de tekst wordt opnieuw gegeven met weggelaten woorden ofwel wordt de tekst integraal gedicteerd en worden moeilijke woorden achteraf onderstreept de auteur en het boek worden telkens vermeld de leerkracht hee ft het boek zelf bij zich voorbeeld 1 oefening op moeilijke samenstellingen en afleidingen 3bso peter is een teruggetrokken stotteraar omwille van zijn spraakgebrek wordt hij door de leraar gepest bram sofie en bert ontfermen zich over hem op een dag b ij hem thuis ontdekken ze zijn geheim net als zijn overleden vader is hij een talentvol buikspreker peter is mateloos gehecht aan zijn vier oude houten poppen maar met pop raspoetin gebeurt er iets vreemds in de kelderruimte uit raspoetin g didelez voorbeeld 2 pv tt en vd zwakke werkwoorden 9 november 1989 de berlijnse muur wordt gesloopt berlijn staat op zijn kop kathe braun een meisje van 16 woont met haar vader en oma in oost berlijn nr r 23e jaargang nummer 4 maart april 1994 en nu net alles anders wordt begint oma vreemd te doen waarom oma heeft de gruwelen van de oorlog meegemaakt maar ze praat er nooit over het boek heeft me koude rillingen bezorgd katrien seynaeve werd er op de ambassade voor gehuldigd uit een muur van kristal k seynaeve voorbeeld 3 schrijfwijze van enkele moeilijke woorden aansluitend op het thema het kijkend oor 4bso mick williams wil niet dat de verlaten studio wordt gesloopt men wil een luxueus hotel op het terrein bouwen samen met zin vriend izzy smeedt hij een plan via een afvoerpijp dringen ze de filmstudio s binnen het gebouw wordt toch niet meer gebruikt maar wat doen die mannen daar dan en die geweren met lzzies 35 millimeter camera gaan ze op verkenning uit uit geheim l k follett geplande promotie gen de luisterende leerlingen mogen evalueren op houding i inhoud l taal i nodig de auteur van een bepaald boek integreren van jeugdliteratuur dat erg in de smaak valt uit bereid die in themalessen ontmoeting echter goed voor voorbeelden van enkele geslaagde ont de leerkracht brengt een aantal boeken moetingen in mijn klas i v m het thema mee de leerlingen krijgen in de eerste graad werkte rond het de klas de kans om erin te kijken en eventu thema dieren en kreeg achteraf eel te beginnen lezen ze mogen achteraf het willy schuyesmans de huilers de boek meenemen vergt wel organisatie ze zilverrug tand om tand op bezoek krijgen soms een opdracht mee b v het vierde jaar bso werkte rond het maak een andere cover of een affiche thema migranten out zag de voor dit boek lege cel op video sommigen lazen beeld in een tableau vivant een frag het boek of andere boeken waarin ment uit het boek uit tijd in de klas migranten centraal staan o a aan voorzien de overkant van het water stel enkele personages visueel voor boumaaza en we hadden achteraf eerste graad een gesprek met rene swarten speel een stukje uit het boek dialoog broeckx vorm kies goeie leerlingen uit en help de richting gsh las een wolk als hen in de klas voorbereiden afscheid van katrien seynaeve en voorzie tijdens een aantal weken een nodigde haar uit voor een gesprek boekenkwartiertje waarin ze over een over ziekte dood boek vertellen geef hen gerichte vraag de leerlingen kunnen zelf ook een jes mee cf boven begeleidende vra auteur improviseren en interviewen maart april 1994 nummer 4 23e jaargang n m 28 ingaan op toevallige overheadprojectie door kaft inhoud omstandigheden maar stel er achteraf andere boeken over eenzelfde thema tegenover de leerkracht stelt vast dat er in een bepaalde klas heel veel naar n series de leerkracht stelt bij bepaalde leerlin gekeken wordt en dat er nogal wat trivi gen een grote belangstelling voor thuis aalromannetjes de ronde doen laat problemen vast gaat erop in en stelt een leerling zo n boekje meebrengen enkele boeken erover voor erover vertellen en licht het dan met voorbeeld van integratie in themalessen over geweld 4bso gepromote boeken vals beschuldigd r jones het duivelskind l k janssen lesverloop associaties rond het woord geweld vandalisme hooligans oorlog pesten kin dermishandeling u it pluizen van kranten artikels i v m geweld lezen en navertellen van een zakelijke tekst uitpluizen van tv programma s voorstelling van stoere geweldenaars in series actie films kringgesprek 1 oorzaak en escalatie van geweld tv nieuws of panorama uitzending of eigen actualiteit storen van fuif door skin heads wordt besproken leerkracht leest voor uit vals beschuldigd leerlingen hebben de tekst niet aandachtspunten worden na korte voorstelling meegegeven let op houding van onbekende van clive van donovan wanneer loopt de situ atie uit de hand waarom hoe zou je zelf reageren 2 geweld is van alle tijden leerlingen vinden zelf voorbeelden uit de geschiedenis i eventuele litera tuur anne frank soorten geweld cf associaties leerkracht leest voor uit het duivelskind vragen waarom gebruikt men hier geweld i ken je voorbeelden van folteringen in onze maatschappij 3 verwijzen naar andere boeken vlucht uit belfast r schoemans verboden stad w bell betere lezers gegijzeld e hartman desnoods met geweld j de zanger nut 23e jaargang nummer 4 maart april 1994 29 bij de amish i b smucker musca domestica w daems blauwe plekken i a de vries alle boeken worden indien mogelijk getoond als afsluiting van het thema wordt de film witness p weir getoond de leerlingen krij gen de dialoog tussen eli en samuel mee de weg naar het boek openen ook voor promotie om de leerlingen een beetje lees beroepsleerlingen kan op vele manieren honger te bezorgen gebeuren het enthousiasme en de voor kennis van de leraar blijven echter de beste jet marchau bossuytlaan 59 8310 brugge tussendoor computers op school en thuis computers op school en thuis richt een softwarewedstrijd in voor leerkrachten en leerlingen uit het basis secundair en hoger onderwijs met als hoofdprijzen een prijs van 50 000 fr voor software over leermoeilijkheden diagnose en of behandeling een prijs van 50 000 fr voor software in dienst van een wetenschappelijke vulgarisatie een prijzenpakket van 50 000 fr voor verdienstelijke softwarepakketten met minimaal 20 000 fr bestemd voor jongeren geboren na 1 januari 1970 deelnemers melden hun intentie tot deelname met opgave van hun titel voor 30 juni 1994 ze krijgen dan het wedstrijdreglement toegestuurd twee exemplaren van de projecten moeten voor 20 september ingediend worden de plechtige prijsuitreiking gebeurt tijdens de negende cst beurs op zaterdag 22 oktober 1994 in het sint leocollege te brugge op deze beurs zijn de belangrijkste thema s voor demonstratie remedieren diagnosticeren leerlingenvolgsystemen multimedia in de lespraktijk communicatieprojecten tussen scholen en interactief talen leren inlichtingen cst secretariaat te boelaarlei 23 2140 antwerpen tel 03 322 74 69 fax 031321 02 77 maart april 1994 nummer 4 23e jaargang rilii