Op weg naar maximaal schrijfonderwijs!

s c hrijfvaardigheid recensie gens de onde rtitel gaat het om e e n praktische didacti e k voo r de b ove nbo u w van havo en vwo het praktische is vooral te d a nken aan de vele lessu ggestie s en voorbeeldopdrachten margot de wit die het boekje rijk is deze opdrachte n zijn vooral gebase erd op het belangrijkste l e sma op weg naar maximaal te ri aal van de afgelopen jaren bra e t s eigen onovertroffen taaldad en en de sc hrijfcursus schrijfonderwijs se n van rijlaarsd a m j a nsse n en overm aa t de didactiek in deze cur sussen le unde sterk op taaldad en maar het s te rke e rva n was dat werd uitgega an van v oo rb e eldt e ks t en van le erlingen op die manier werd m e er re c ht antoine braet schrijfvaardigheid nede rlands gedaan aan de b e ginsituatie van de g emiddel ee n praktische didac ti ek voo r de bo venbouw van de bovenbouwleerling omdat taalda d en v aak havo e n vwo bussum coutinho 1995 1 33 te moeilijk was op bepaalde punten blz isbn go 6283 002 i f24 50 het s amengaan van deze twee invalshoeken in braet s s c hrijfvaardigheid nederlands leve rt e e n handleidin g op waarme e e en gemoti het schrijfonderwij s heeft de laatst e 25 j a ar veerd e doc e nt een goed doortimm e rd taal een positieve ontwikk e ling doorgemaakt vaardighe idsprogramma voor de bovenbouw afgemeten naar mijn e igen midde lbare kan opzetten sc hooltijd toen kree g ik per tri mester een de opbouw van het boekje zi et e r als volgt schrijfopdracht te maken beschrijf een dag uit uit het leven van bijvoorbeeld op een groot fo li ovel k on den wij onze inspira tie voordat braet zijn voor s tellen uitwerkt kwijt begint hij me t e e n terugblik op d e laat s t e pa s na vele weken kregen wij ons opstel dat 25 jaren s c hrijv e n in de bove nbouw we i niet meer te herkennen was terug het was nig bel e id en ve e l plannen lu idt daarover uitgedijd tot een waar kunstwerk het foliovel zijn con clu s ie evenmin is duidelijk welke was verdriedubbeld het oorspronkelijke opstel beoordelingsmethode men g e bruikt nie was de middelpuntvliedende kracht gewor mand weet dat goed ook bijvoorbeeld de den van vele pijlen en aantekeningen in a ll e inspecti e ni e t kleuren van de regenboog vorm gegeven ik zijn vertrekpunten voor zijn dida c tiek zijn kan me he ri nneren dat wij de opste llen sympathiek te noem en n e t als vr o eger zal bekeke n op kunstwaarde welke oogde het men er go e d aan doen door in de bov en fraaiste aan de wand a lle verbete ri ng e n en bouw quasi van voren af aa n te b eginnen schrijfadviezen door mijn leraar in grote ijver omdat er nog maar weinig zicht be s taat op de opgeschreven werden compleet genegeerd beginsituatie van vierdeklassers d e basisvor ons werd niet geleerd hoe je een goed ming is immers nog maar pa s begonnen opgebouwd betoog of beschouwing moe st zijn voorg es t elde d ri e le s se ns eries omvatten maken als lee rling werd je meteen in het slecht s vijf c ontac turen per t ri m este r waarbij diepe gegooid en sc hrijven maar de laatste p e r leerling toegewerkt wordt naar e e n eind jaren is daar gelukkig een verbete ri ng in schrijfprodukt opgetreden hoewel het schrijfonderwijs vaak met d e taakbelas ting van de do ce nt houdt nog steeds als een op zichzelf staande activi braet voortdurend rekening waarbij hij ervan teit gepresenteerd wordt zonder dat er spra uitgaat dat de corre ctietijd niet m e er mag ke is van een opbouwende leerlijn die zijn kosten dan vroeger de doc e nt le t daarom vruchten ook afwerpt op bijvoorbeeld het expliciet a ll een op datgene wat in een bepaal lees en spreekonderwij s de lessense ri e b e handeld is om op die manier in het boekje van antoine braet schi1fvaar tij ds druk t e vermij den en de leerling nie t te dig heid nede rlands is dat niet het geval vol b ed e lven on der tevee l commentaar k ortom 1996 6 moer 331 schrijfvaardi ghei d klas 4 les s ense ri e i titelopstel zonder docume ntatie met accent op de opbouw lessenserie 2 titelopstel met documentatie met accent op de inhoud geintegreerd met monde linge vaardigheden les s ense ri e 3 tit e lopst e l zonde r met docum entatie met acc e nt op he t formuler en o p alinea niveau klas s en eventueel kla s 6 a fhankelijk van het examenprogramma les se nse ri e 4 uitdi ep e n van d e lessense rie s r t m 3 afgestemd op het g eldende ex a menprogra mm a l e s se ns erie s werks tuk tw e e cy c li waa rvan de eers te g eint e greerd met he t g edoc um e nte e rd opst el less enseri e 6 re dac tion ee l b eoord e len e n her s c hrijven v an b rieven en de rgelijke tabe l 1 e e n schrijfdida c tie k die ondank s de minima serie weten zij waar zij op moeten letten li s e ri n g van extra activit e ite n to c h toewerkt tijden s het z e lf sc hrijven naar een maximali seri ng van het sc hrijven de laat s te s tap in deze e erste l essense ri e de hoofds tukken zijn zo ge ordend dat e r bestaat uit d e introdu cti e van een sc hrijf een leerlij n schrijfvaardi ghe id ontstaat van proc e dure dit h ee ft tot gevolg dat leerling en begin vierde klas tot het e ind e xam en braet s ervaren d a t sc hrijv e n h e t be st e in rond e n kan dida c tiek is daarbij gebas eerd op de in tabel i geb eure n het lat e n be commenta rieren ge we e rg e ge v en plannin g volgd door her schrijv e n i s door rijlaarsda m all e zes de onde rd el e n word en in het effe c tief g e introdu ceerd en wordt door braet bo ekje uitgebr e id b eh and eld ook aange r a de n hij past dit ook toe in de in d e e erste l es s e ns e rie valt d e nadruk op de e indopdrac ht het sc hrijven van een o ngedo uitl eg van de t e k s tth e o rie d e z e wordt daarn a cum ente erd op st el hi e rbij wordt met nam e g ebruikt bij l ees en sc hrijfva ardigheid en ge l e t op he t ge l ee rd e in de ze less enc yc lu s d e som s bij de mond elinge va ardigheid op die o pb o u w manier v o egt elk driet al me er te ksttheoreti de tw e ede l essenseri e wordt geke nm erkt s che kennis toe en bouwt de v aardigheden door de nadruk op d e publiekge ri ch t e inhoud v e rder uit het gaat du s om de wisselwerking en wordt geint e gr e erd m e t mondeling e tus s en de vaardigheden i s brae t s devi es en vaardigh e d en de leerlingen bereid e n een ni e t om integratie pas in de klass en da arna lezing van on g eve er vijf minuten voor die b ij h e t g e doc ume ntee rd op ste l bij v oorb e eld z e lat e r in ee n c ongresbunde l in een s ch rif vindt echte inte grati e plaats telijke v ersi e public eren daarbij rekening braet laat de teks tth e o rie b eginnen met houdend me t d e rea c ti e s op d e mondelinge h et a ccent op de opbouw zodat de ge wens te voordra c ht brae t pl eit voor e e n koppeling top down benad eri ng in d e t e ks tproduktie met jui st de s pree kbeurt omdat d e l e erling wordt ge stimulee rd d e alin eave rb a nde n e n daardoor gaat b ese ffen dat een tek st pas dan d e c ompo s itiepatron en s t a an hieri n c ent r a a l g eslaa gd i s als de z e publi e k gericht is om zo uit d e s chrijfcurs uss en van rijl aars dam j ans interessa nt mo gelijk ov er te komen voor zijn sen en overmaat bleek dat de opbouwimita publi e k vra a gt zijn t ek s t om een publiekge ti e h e t m ee s t l e erbaar is i e ts wat braet in zijn ric hte inleiding en slot en moe t zijn voor didactiek heeft ov e rgenom en d e leerlingen dr ac ht op e nige docume nt a tie beru st en hi er make n zich op die manier beoordelingsmaat door kunnen d e compo siti epatronen verant s taven eigen door groep s ge wij s voorbeeld woorder ingevuld worden dan in de vo rig e opstell en te analyseren en door zwakke plek ronde het geval was de opbouwimitati e ken t e herstell en na afloop van deze lessen vormt ook hier weer het uitgangspunt om o p 332 moer 1996 6 s c hrijfvaardighei d fo to chris va n houts di e m a ni er l eerli n gen ve rtrouwd t e mak en zi c hz elf g e let op ta al en stijlfout en braet me t de b eo orde lin gscri teria braet la a t he n de gee ft bij a lle niveau s w ee r voorb ee ld kwalit e it e n ontde kken v an e en voorbe e ldi ge opdrac hte n vol ge ns h e tz elfd e strami en als bij voordrac ht n am elijk h e t pl e idooi v an p ete r janss en e n overmaat b ijvoorb ee ld leerlin bur ge r tegen vlees uit taaldaden ge n mo et e n ee n op ste lfragm ent ge sc hr ev en in de d erde l esse ns erie s taat het formul e re n door ee n 4 11 curs is t van jan sse n e n ov ermaat v an do e l en publiek g eric ht e a li n ea s ce ntraal ee rst zorgv uldi g a nalys e r en e n ev a luer en vol gen s d e top down b e naderi ng me t h e t hi erna krijgen ze onde r ander e d e opdrac ht accent op he t h erformul e r en v an eige n t ek dit minit eks tje t e verb e t ere n d o or bijvoor s t en in d e revi s ieronde b eeld alinea s to e te voe ge n die h e t b e toogj e d aartoe wordt ee rs t b e gonne n me t de plaats a anv a a rdb aa rde r m ak e n door dit soort e n d e functie v an de aline a in de geh el e tekst opdra c hten word j e g eins pir ee rd om m eer t e d e inzi c hte n uit deze l esse nseri e v erkrege n do e n dan a lleen ma a r op s t elle n te c orrige re n stellen de leerli ng ook in s taat zic h v erder te b epaalde op s te lfragment en van e ig en le erlin ontwikkel e n in h e t lees onderwij s zo hoopt ge n kunn en natuurlijk ook op e e n de rge lijk e bra et manie r g ebruikt worde n als les m a te ri aal v oor v ervolgen s wordt ge l e t op de int e rn e alin ea een kla s s tru c tuur k ernzin plus uitwerking h e t vol uiteindelijk passen de leerlingen d e formu g ende niveau b eva t d e zins op ee nvolgin g van l eeradvi ezen to e in d e sc hrij fproc e dur es van de aangre nze nde zinnen gelet op samenhang de voorgaande tw e e l ess enseries wa a rbij zij tussen z innen ve rbanden en verwij zin gen dan e en derde complee t opst e l moe te n schrij h et laatste niv eau bestaat uit de zin op ven al dan niet ge docume nte e rd in e lke 1996 6 moer 333 s c hrijfvaardigheid volgende le s se nse ri e i s het comment aarfor ideeen die braet opwerpt zoals prewriting mulier uitgebreid zodat de leerling stap voor activities en kleine herschrijfopdrachten die stap toew e rkt n aar e en b e ter s chrijfr esultaat een prima aanzet kunnen vormen voor het d e ze dri e verplic hte le ss ens eri es zouden opzetten van een schrijfdossier vol gen s braet in d e vi e rde klas gegeven tenslotte geeft het beslist een handige en kunnen worden in de vijfde en eventueel inderdaad praktische leidraad voor het uitzet zes de klas kunne n ze dan uitgediept worden ten van leerlijnen en is het wat dat betreft een in de l aat s te tw e e hoofdstukken b ehandelt must voor elke docent die serieus werk wil braet he t werks tuk v e rgelijkbaar met d e maken van maximaal schrijfonderwijs didactie k in taaldad en g eintegre e rd m e t h et gedo c um enteerd ops t el e n h et re d a ctioneel b e oordel e n en he r sc hrij ven van b rieven en de rgelijke hi e rbij t e k ent hij z e lf al aan dat he t nog ni e t duid elijk i s ho e de s trijd om deze b e ide exame nvorm e n zal gaan uitpakk en in ieder geval pl eit hij e rvoor om de b rie f ho e dan ook in h e t curric ulum te behand e l en ook hi er word e n w ee r duide lijke lee rmidde len ge g even die door d e doc e nt g e bruikt kunnen word en in zijn e i gen lespraktijk ee n minpuntj e van h e t bo ekje vind ik da t he t ge schreve n i s op h et mom ent da t de v akont wikkel g ro ep ne derlands be zi g was m et de bij stell ing v an de cv e rr pl a nne n al s ge moti veerd e sc hrijfto e ris t wil je snel e n dir ec t in sc hrijfland de w eg ge wez e n krijg en tijden s d e re is we et j e op be pa ald e mome nt e n nie t waar j e aan to e b ent omdat br ae t met a ll e e ventualiteite n rek e ning h eeft gehoud e n hij z egt ze lf hi e ro ve r dat h e t mi sschi e n he t b es t e was ge weest om op dit mome nt af te zien v a n he t schrijve n v an een h andl e iding hij he eft dit to ch ge da an omda t de beho efte aa n ee n handleiding in d e l erarenople iding nie t la nge r gen egee rd kon worde n bov endi e n kon bra et de ve rle idin g ni e t we e rs ta an om eens zijn geda chte n over he t sc hrijfond erwijs in d e bov enbouw op ee n rij t e zetten a a n de ande re kant is h et to c h we l pr e tti g d a t de z e handle iding nu is ve rsch enen omdat ze haar di ensten ka n bewij zen voor de nie uwe ontwikkelinge n in het onderwij s ik h eb zelf ervar e n dat z e ee n h an dige l eidra a d k a n zijn bij he t vera ntwoord invullen van b epaalde s tudie e n w e rkwijz e rs voor het studi ehui s bo ve ndi en maa kt h e t boekje j e als docent nog meer b ewust van het feit dat a lle onder de l en in het le s pro gramma zo ge pr esenteerd en geordend dienen te worden dat z e hun vru c hten afwerpen op elk vlak ve rder i s he t bo e kj e inte ressant vanw e g e de 334 m o er 1996 6