Opleiden voor intercultureel onderwijs

annelies dekkers jos van der laa n opleiding opleiden voor en nascholing intercultureel onderwijs nu de problemen met buitenlandse kinderen in de klas al enige jaren voelbaar zijn begint er op de opleidingsinstituten ook eindelijk aandacht voor te komen voor de docenten daar geldt echter zij hebben de problemen nooit aan den lijve ervaren in vertwijfeling grijpen ze voor hun nascholingscursussen terug op door anderen onder andere door het ministerie geproduceerde eerstof eigen inbreng van de cursisten en het doordenken met hen van de achtergronden van de problemen wordt zo uitgesloten de opstellers van de nascholingscursus intercultureel onderwijs aan de pa st jozef in zeist gaan zo niet te werk dat moge uit dit artikel blijken en hopelijk kunnen anderen hiermee hun voordeel doen maar zij waarschuwen ook voor het klakkeloos overnemen van deze werkwijze deze manier van werken moet je als opleid st er eigenlijk eerst zelf stap voor stap leren en uit p roberen waarom en hoe ze dat in zeist doen beschrijven de auteurs in het volgende a rtikel om de gebruikswaarde van het artikel te verhogen hebben ze ook attentiepunten opge steld voor opleiders die van plan zijn een studentgerichte nascholingscursus te starten deze informaties zijn ook een poging om de ervaringen van de opleiding door te geven nu zeker is dat deze pedagogische academie wordt opgeheven in de schaalvergroting van opleidingsinstituten dreigt het leerstofgerichte onderwijs de overhand te krijgen 1 intercultureel onderwijs in de huidige opleidin wij gebruiken de term intercultureel onderwijs gen leerstof of student gericht omdat naar ons idee het probleem anderstalige kinderen in de klas niet alleen een probleem is in allerlei opleidingsinstituten opleidingen voor voor die anderstaligen het gaat de hele klas aan kleuterleidsters pedagogische academies en le het gaat het hele onderwijs aan dat zich zal moe rarenopleidingen zijn er experimenten aan de ten richten op een verkeer tussen de verschil gang met programma s op het gebied van inter lende culturen en een leven met elkaar in een cultureel onderwijs school en in een samenleving 18 de school heeft hierin een taak en dus ook de 2 nas ch o l i ng scurs u s int ercultureel onderw i j s opleidingsinstituten die echter goals een prak van zeist tijkorientatie leert die taak heel verschillend in vullen de meeste opleidingsinstituten bieden al enige jaren wordt aan de pedagogische acade heel leerstofgerichte programma s enkele oplei mie st jozef in zeist een nascholingscursus in dingen werken meer studentgericht en dit be tercultureel onderwijs gegeven deze cursus voor treft dan zowel de cursussen voor aanstaande on kleuterleidsters en onderwijzeressen is geen leer derwijsgevenden als de nascholingscursussen stofgerichte dat leek de docenten onwaarachtig in de leerstofgerichte cursussen gebruikt men wat hadden ze zelf immers aan ervaring over vaste studiepakketten die van tevoren kant en anderstaligenonderwijs in te brengen klaar zijn alle studenten krijgen dezelfde stof te hoe kon een leerstofgericht programma een verwerken de programma s zijn vooral informa antwoord zijn op de zo verschillende uitgangssi tief en theoretisch van opzet hier en daar vindt tuatie van de cursisten en hun heel verschillende praktische verwerking plaats aan de hand van cursusverwachtingen cursisten met veel of wei concrete opdrachten leerstofgerichte cursussen nig ervaring met anderstaligen cursisten werk worden vaak in vakken onderverdeeld gegeven zaam als klasseleerkracht of als lid van een vlie de studentgerichte cursussen gaan uit van de gende brigade cursisten werkzaam in basisonder ervaringen van de deelnemers de leerstof is daar wijs of voortgezet onderwijs cursisten die vooral aan aangepast alleen in hun globale opzet kun praktisch bezig willen zijn en cursisten die op nen de programma s op elkaar lijken bij student zoek zijn naar een theoretische achtergrond cur gerichte cursussen werkt men gewoonlijk thema sisten die veel tijd in de cursus willen investeren tisch en vakgrensoverschrijdend dat stelt zowel en cursisten die de 12 cursusavonden voldoende aan de docenten als aan de cursisten zeer specifie vinden etc etc ke eisen hierbij willen wij vanuit onze ervaringen opmer in het vervolg van dit artikel doen we u verslag ken dat wij een eerste jaar veel energie besteed van de wijze waarop op ons opleidingsinstituut in hebben om zo homogeen mogelijke groepen te zeist aan intercultureel onderwijs wordt ge maken dat lukte natuurlijk maar ten dele ook werkt onze opzet wijkt in vele opzichten af van bleek in de praktijk het leren van elkaar door sa werkwijzen die men elders aantreft in de nascho men aan een project te werken door kennis te lingsactiviteiten maar ook in het programma van nemen van elkaars presentatie belangrijke waar de opleiding van aanstaande leerkrachten probe de te hebben voor cursisten ren wij studentgericht te werken bovendien zou een leerstofgericht programma dat studentgericht werken komt in de opleiding ook niet passen bij een instituut dat zoveel moge op verschillende momenten naar voren de bege lijk probeert op te leiden tot zelfwerkzaamheid leiding op de basisscholen wordt in zeist bijvoor en zo ontstond een thematisch opgezette cursus beeld niet per vak gedaan zoals op de meeste waarbij de docenten een begeleidende taak ver opleidingsinstituten waar de muziekdocent al vullen de doelen van deze nascholingscursus zijn leen muzieklessen ziet etc een begeleidend van ondersteunende aard docent in zeist in principe iedere docent gaat de deelnemers moeten het gevoel krijgen dat naar een of meerdere basisscholen waar hij gedu ze niet alteen met de praktische problemen van rende een bepaalde periode een groep studenten anderstaligen opgescheept zitten ze moeten we begeleidt hij probeert niet te beoordelen maar gen vinden om hierover met anderen in contact met behulp van zelfevaluerende verslagen van de te komen student deze bij te sturen en mogelijkheden aan de deelnemers moeten op de hoogte komen te geven om zich in het onderwijs verder te ont van de talrijke advies instanties die op het gebied wikkelen en te groeien van intercultureel onderwijs bestaan en ze beho de bovenomschreven begeleiding heeft natuurlijk ren te weten wat voor soort hulp voor hen waar niet altijd bij iedereen evenveel succes maar de te krijgen is keus is duidelijk een mens leert voornamelijk de deelnemers moeten wegwijs raken in de li wanneer hij bij zichzelf kan beginnen vanuit ei teratuur over dit onderwerp en ook moeten ze gen interesse en motivatie daarbij moet je je dan weten op welke manier zij zelf over een specifiek als opleider aansluiten onderwerp aan schriftelijke informatie kunnen 19 komen sluiten ideeen hiervoor heeft men al bij de start de deelnemers moeten praktijkideeen krijge n van de cursus uit de praktijk meegebracht of ont voor hun eigen werksituatie zonder dat ze direc staan gaandeweg de cursus te oplossingen voor alle problemen verwachten het is niet de bedoeling dat de deelnemers op om zulke doelen te bereiken werd gekozen voor drachten vervullen in de cursustijd werken ze een cursusopzet in twee stromingen aan onderwerpen die ze voor zichzelf van belang a door de 12 cursusavonden heen zit een rode vinden en de docenten helpen hen daarbij de lijn van informatie overdracht aan de cursisten cursisten werken in groepen van ca 4 aan onder over werpen als migratiearbeid gemeentelijk beleid ten aanzien van huisves rt transculturele pedagogiek ting en scholin g tweede taalverwerving de positie van buitenlandse vrouwen in neder discriminatiemechnismen lan d religieuze en maatschappelijke aspecten van de optimaal gebruik van jeugdliteratuur bij an lslamcultuu r derstaligenonderwij s onderwijs in de thuislande n intercultureel muziekproject op een basis t nederland als multiculturele samenleving schoo l overigens geschiedt deze informatie overdracht speel leermateriaal maken voor de eigen klas niet alleen door frontale aanbieding ook erva buitenlandse kinderen rend ontvangen de deelnemers informatie een ook buiten de cursusavonden werken de deelne uitstekend voorbeeld hiervan is het bafa mers nog aan hun onderwerpen aan het eind van bafa spel dat ook op twee van de von dagen de werkzaamheden doen de cursisten verslag aan over anderstaligenonderwijs werd gespeeld de elkaar door middel van videoband diaserie deelnemers leven zich in de rol van minderheid schriftelijke informatie een demonstratie e d en meerderheid in zij ervaren zelf de proble zo n presentatie is voor de mede cursisten ook men van in een vreemde cultuur te leven het waardevol spel met instructie is te bestellen bij het von het zelfstandig werken motiveert de deelnemers bureau doordat ze hun eigen onderwerpen hebben geko en natuurlijk vindt ook in groepsdiscussies infor zen en op hun eigen niveau en in eigen tempo be matie overdracht plaats en wordt er gebruik ge zig zijn daar zetten ze zich helemaal voor in maakt van bestaand film en videomateriaal wij om een indruk te geven van zo n cursus volgt hebben geleerd erg attent te zijn op programma s hier de zeer globale opzet bedenk daarbij wel of onderdelen uit actualiteitenrubrieken op het dat de feitelijke uitvoering voor een heel groot zogenaamde open net daarnaast maken wij ge gedeelte afhankelijk is van de deelnemers bruik van de diensten van studio im welke een elke cursusavond duurt van 19 00 tot 22 00 uur grote hoeveelheid videomateriaal heeft over de meeste keren is het programma tweedelig anderstaligen en over overspeelapparatuur be schikt voorts bestaat er basismateriaal dat het cursusavond 1 departement van onderwijs heeft uitgegeven 4 eerste gedeelte introductie kennismaking uitleg blauwe werkmappen over onderwijskundige tali van de opzet en organisatie koffiegeld etc ge en sociaal geografische aspecten en een rode tweede gedeelte spel bafa b afa tevens kennis map over ontwikkelingsproblematiek en trekar making met de groep beid uit de verschillende middellandse zeegebie h oe is dat in een vreemd land met onbegrijpe den lijke gebruiken waar je alles fout schijnt te doen tenslotte werden ook werkers uit de praktijk en waar je niet begrepen wordt en niet begrijpt vertegenwoordigers van ondersteunende of sa met dit spel beogen we een stuk inleving het aan menwerkende instanties uitgenodigd bijvoor den lijve ondervinden hoe dat nu is als buiten beeld ncb het club en buurthuiswerk sad landse werknemer in n ederland h et begrip cul b door de 12 cursusavonden heen zit ook een tuur zal een stuk duidelijker worden en mis rode lijn van zelfstandig werken de cursisten schien ook de eigen motivatie voor deze cursus kiezen hiervoor onderwerpen die bij hun eigen behoeften hun verwachtingen en ervaringen aan 20 cursusavond 2 den haag eerste gedeelte de achtergonden van de migratie sterk aanbevolen literatuur gastarbeid een vorm van ontwikkelingshulp of th eo jansen deo giese aanpassing in het basis gewoon keihard zakendoen onderwijs uitg sun nijmegen 1975 welke motieven hebben wij om ze hierheen te tijdens deze avond wordt nog literatuur aange halen boden ter verdere verd ieping wat bewoog hen om te komen tweede gedeelte sta rt van het zelfstand i g wer gewoon terugsturen als we ze niet meer nodig ken kiezen van onderwerpen maken van sta rt hebben papieren op d i t startpap ier formuleert een werk of hebben we nog verplichtingen groep cursisten de doelstelling van hun activitei de achtergronden van migratie veel feiten en ten zij geven aan hoe z i j z ich de werkwijze voor nog meer punten van discussie stellen en hoe de taakverdeling tussen de verschil verloop van de avond lende deelnemers zal zijn cursisten is gevraagd tevoren te lezen het rode boek over migratiearbeid uit het materialenpak cursusavond 4 ket van het ministerie van onderwijs als start eerste gedeelte taal en denken van de avond wordt de videoband getoond te de avond is als volgt cursisten worden in groe ruggaan of blijven studio im docent vult deze pen verdeeld en iedere groep krijgt een opdracht informatie aan cursisten hebben de gelegenheid perspectief van een verhaal veranderen be aanvullende informatie te vragen te discussieren schrijven van foto s reageren op uitspraken i n etc kranten e d er wordt i n groepen gepraat over tweede gedeelte onderwijsvisies de verschillen van de uitleg en over het waarom aan de hand van uitspraken komen cursisten tot van d ie verschil l en plenair probeert men daarna een voorlopige eigen stellingname aan de hand antwoord te kr i jgen op vragen als van dezelfde uitspraken wordt gepoogd tot een wat i s de relatie tussen ervaringswereld en taal groepsstellingname te komen de uitspraken heb gebruik ben betrekking op wat is de relatie tussen taalverwe rvi ng en cul de plaats in de maatschappij van het andersta tuurverwerving lige kin d relatie tussen schooltaal en thuistaa l in ver het aantal anderstalige kinderen per klas en band met anderstalige kinderen per schoo l verschillende voorbeelden van kenmerken van anderstalige kinderen en de onderwijsstruc andere talen en culturen staan op papier tuu r uitgangspunt anderstalige kinderen en de onderwijsleermid kwant fenomenologie van de taal aula dele n kwee san liat denken met de rechterhand anderstalige kinderen en onderwijsvisies tweede gedeelte vervolg zelfstandig werken gewenste veranderingen dit houdt in dat de tot dan toe gevolgde werkw ij ze geevalueerd wordt en de taken eventueel wor cursusavond 3 den bijgesteld eerste gedeelte onderwijsvisies het onderwijs aan anderstalige kinderen moeten cursusavond 5 we als we niet alleen in de marge willen werken eerste gedeelte turk cocugu turks k i nd film ideologisch funderen aan de hand van litera plus boekje van het museum voor land en vol tuur en praktijk zoeken we naar fundamentele kenkunde te rotterdam gegevens voor onderwijs aan anderstalige kinde turks k i nd gaat over de invloeden van het ver ren waarna we komen tot een voorlopige eigen schijnsel gastarbeid op de leefsituatie van turkse visie op het onderwijs in het algemeen en op het k i nderen zowel in turkije als i n nederland in onderwijs aan anderstalige kinderen in het bijzon het videoprogramma en het bijbehorende boekje der maken we kennis met 4 gezinnen het eerste ge opdracht vooraf bestuderen cursisten werkmap zin is een traditioneel boerengezin de andere fa cursusmateriaal ii algemeen onderwijskundig miliebeschrijvingen beva tt en voorbeelden van in deel het tweede deel van de werkmappen uit grijpende veranderingen onder i nvloed van gast 21 arbeid op gang te brengen over discriminatie of toleran tweede gedeelte tussentijdse presentatie van tie in nederland daarna volgt een toespitsen op het zelfstandig werken de schoolsituatie waarin vooral aandacht gegeven groepen geven tussentijds verslag aan elkaar wordt aan de volgende facetten philipsen 1970 wanneer men ook in de tweede periode aan het etikettering is mede aanleiding tot een proces zelfde onderwerp in dezelfde groep cursisten wil van devianti e verder werken ook is het mogelijk een eindver welke zijn de strategieen om deviantie te voor slag te geven wanneer men de voorkeur geeft om komen daarna of in een andere groepssamenstelling of tweede gedeelte vervolg zelfstandig werken aan aan een ander onderwerp te gaan werken keuze onderwerpen gebruikt materiaal film bertus of achmed via cursusavond 6 rvd of vnfi eerste gedeelte tweede taalverwerving h philipsen afwijkend gedrag etikettering door hoe leer je een taal de samenleving en strategieen van afwijkers in heb je grammatica nodig sociologische gids 1970 p 350 e v hoe denken auteurs van een tweede taal me f bovenkerk omdat zij anders zijn boom mep thode dat een kind een tweede taal leert pel 1979 kun je nog andere dingen doen die je erbij j sanders wat doen wij erzelf aan publi vorm helpen voorburg 1980 opdracht tevoren doornemen lesbrieven werk kinderen uit culturele minderheidsgroepen in in map deel 3 vooral de bijlagen ternaten en instellingen wijn utrecht 1980 opzet werkmap deel 4 ieder neemt een cassette d aben en h schenderling gastarbeidersgezin bandje mee waarop een of andere situatie is op nen uit mediterrane landen en en de nederlandse genomen tijdens of na een taalles gesprekje na kinderbescherming doct scriptie vakgroep so zeggen van zinnen mondelinge beschrijving van ciale pedagogiek leiden 1980 tekening door een kind etc tweede gedeelte vervolg zelfstandig werken aan sterk aanbevolen literatuur orientatie moer keuze onderwerpen 1978 n r 4 of beste uit moer 69 78 p 437 468 in groepen worden cassettebandjes beluisterd en cursusavond 8 op een aantal attentiepunten doorgelicht de uit eerste gedeelte jeugdliteratuur komsten ervan worden gerelateerd aan uitspraken hoeveel vooroordelen zijn er in jeugdboeken die in moer 1978 nr 4 werden gegeven ook de over buitenlanders verschillende uitspraken daar worden gechequed welke informatie geven jeugdboeken over met behulp van de ervaringen die op de band suriname staan hoe ziet onze nederlandse samenleving eruit tweede gedeelte opnieuw formeren van subgroe in onze jeugdboeken pen rondom een zelfgekozen thema of voo rtgaan in groepen worden bovengenoemde vragen beke met het in de eerste periode gekozen onderwerp ken voor de gelezen boeken plenair bespreekt men de uitkomsten cursusavond 7 weer in groepen probeert men lessen op te zetten eerste gedeelte discriminatie en discriminatieme met deze jeugdliteratuur een interculturele doel chanismen stelling wordt wel gevraagd centraal staan de volgende vragen cursisten wordt verzocht vooraf door te nemen worden gastarbeiders in onze samenlev i ng ge de andere kant uitgave nblc en cpa te mid discrimineerd delburg beschrijvingen van jeugdboeken en les doen we daar zelf misschien onbewust opzetten met behulp hiervan voor pedago aan mee gische academie en basisschool vanuit anders wat is de relatie tussen discriminatie en twee taligenoptiek de generatieproblematiek de alle mensen krant over racisme in kinder kan de school hieraan iets doen boeken uitgave prot stichting lectuurvoorzie verloop van de avond met behulp van de film ning be rtus of achmed wordt gepoogd een discussie tweede gedeelte slotpresentatie zelfstandig wer ken 22 cursusavond 9 beelden wordt een groepsdiscussie opgezet gedurende de hele avond praktijkorientatie tweede gedeelte de onderwijsvisie van de cur voor deze avond nodigen cursisten vertegen sist wat is ermee gebeurd in de loop van de cur woordigers uit van andere culturen in nederland sus marokko turkije suriname spanje etc en in als een persoonlijke evaluatie worden dezelfde kleine groepen worden met deze mensen ge stellingen als op de tweede avond overdacht en sprekken gevoerd over onderwijs en opvoeding groepsgewijs besproken cursusavond 1 0 3 attentiepunten voor het opzetten van zo n gedurende de hele avond i slam studentgerichte nascholingscursu s b ezinning op de zeer vergaande invloed van de k oran op het alledaagse leven van de moslim in de hierboven geschetste werkwijze komt natuur de thuislanden en hier in nederland eventueel lijk niet uit de lucht vallen aan de hand van on bezoek aan moskee ze eigen ervaringen kunnen we een aantal atten d e avond over de i slam vinden we zelf moeilijk tiepunten opstellen die misschien ook handig zijn om in te vullen d it jaar willen we ons laten lei voor anderen die zo n nascholingscursus willen den door concrete vragen van cursisten over de beginnen islam we beschikken over geschreven informatie publikatie n c b te utrecht verschillende weten 3 1 begin niet plompverloren aan een deelne schappelijke publikaties over de islam al dan niet mersgerichte cursus doe eerst in het gewone met foto s verlucht die in iedere goede boekhan werk met aanstaande leerkrachten ervaring op in del te vinden zijn en verschillende meer populai het samenwerken met collega s en het thematisch re artikelen uit de verschillende weekbladen van werken de laatste tijd er is ook wel wat filmmateriaal in zeist was eerder al ervaring opgedaan onder via studio im te utrecht d e beperkte beschik meer in een project arbeid waaraan alle twee bare tijd en de grote te overbruggen cultuurkloof dejaars studenten en docenten van verschillende l everen echter een sp anning op vakken gedurende 12 weken een halve dag werk ten bij zo n experiment kan onder meer blijken cursusavond 1 1 in hoeverre je nog vastzit aan je oude onderwijs gedurende de hele avond informatiemarkt gas rol zeker in het begin betrapten wij ons erop ten dat we de zaak nog niet helemaal vertrouwden deze avond denken wij informatie te geven over we hielden een soort reserveprogramma achter de instanties die ondersteunend en voorwaarden hand voor als het mis zou lopen het gevoel af scheppend bezig zijn voor het onderwijs aan an hankelijk te zijn van de inzet en de activiteit van derstalige kinderen zoals afdeling onderwijs van de cursisten is duidelijk iets waar je aan moet de gemeente schoolbegeleidingsdienst buurt wennen je nieuwe begeleidersrol vereist een men huiswerk nederlands centrum buitenlanders tale acceptatie van je keuze etc 3 2 organiseer de nascholingscursus van tevoren cursusavond 1 2 goed ga niet zomaar met een los stelletje colle eerste gedeelte beeld van andere volken in we ga s aan de slag maar probeer een groep docen reldorientatie ten te formeren die al eens eerder met elkaar heb onderontwikkeld arm hongerig en primitief ben samengewerkt van het ministerie krijg je kenmerken van al die volkeren die niet in west voor zo n cursus niet meer dan 1 5 docentenuur europa of noord amerika wonen ze moeten op jaarbasis die geef je gewoon uit aan degene nog veel leren net als wij vroeger maar dankzij die zijn uren het hardst nodig heeft onze ontwikkelingshulp worden ze nog wel eens bij een goede voorbereiding hoort ook een goede allemaal zoals wij dat is het beeld zoals het nog voorlichting aan de aspirantcursisten vele on maar al te vaak aan leerlingen ook op de basis derwijsgevenden vooral de ouderen zijn niet school wordt aangeboden vertrouwd met deze werkwijze op het inschrij cursisten bekijken kritisch lesmateriaal op hun vingsformulier moet duidelijk gemaakt worden eigen basisschool aan de hand van deze voor over wat voor soort cursus het gaat en ook bij 23 voorbeeld dat naast de cursusavonden nog extra 4 slot tijd nodig is voor het uitwerken van zelfgekozen onderwe rpen op welke manier groeps wer k mo wij hebben schematisch aangegeven hoe de na gelijk is etc scholingscursus in zeist eruit ziet e n ook hebben we proberen duidelijk te maken dat die cursus 3 3 stel je bij de start van de nascholingscursus hoort bij een bepaal d e ontwikkeling die de hele begeleidend op aan het begin zullen de cursisten zeister opleiding heeft doorgemaakt een onderwerp moeten bepalen voor eigen studie zie onder 2 stroming b de docenten moeten dan wel iets weten van de soorten thema s die er adressen die in het kader van dit artikel van belang zijn zijn informatief meningsvormende thema s on von bureau du perrontaan 60 1422 cs uithoorn derzoeksthema s produktiegerichte thema s of ncb f c donderstraat 17a 3572 ja utrecht praktijkthema s maar het kiezen van de onder museum voor land en volkenkunde 25 rotterdam werpen zullen de cursisten zelf moeten doen studio im stichting audiovisueel informatiecentrum docenten zullen alleen kunnen stimuleren orde culturele minderheden postbus 9030 3506 ga utrecht tel 030 61888 4 nen bijvoorbeeld door vragen als ben je nu dan c pad academie te middelburg rien haak nog wel praktijkgericht bezig prot stichting voor lectuurvoorziening parkweg 20a 2271 aj voorburg het cadea u toen de von 10 lentes jong werd kreeg zij van de didactiek commissie nederlands van de vereniging van leraren i n levende talen een mooi cadeau een blanco boek de titel hadden de milde gever s al bedacht go e d b e vond e n onder deze naam staat de commi s sie een dcn cahier af waarin de von haar inzichten en opva tt ingen kan uitdragen dcn cahier 13 groningen wolters noordhoff 1982 wat er goed bevonden gaat worden dat hebt u lezer in e igen hand h oe schrijf in het komende jaar kan een ieder zijn haar ideeen over moedertaalonderwijs of een onderdeel daarvan in de vorm een artikel laten meedingen naar een plaatsje in de bundel de inzendingen moeten aan de volgende voorwaarden voldoen de nadruk moet liggen op de praktische toepasbaarheid de suggesties voor de lespraktijk moeten vanuit een goed doordachte visie worden gegeven zowel deze visie als de achterliggende theorie moeten de praktijk onderbouwen de visie op onderwijs en maatschappij moet duidelijke relatie vertonen met d e opvattingen die in de vereniging leven zie de beleidsnota en de aantekeningen daarover in moer 1980 3 de bijdrage omvat maximaal 25 pagina s wie meer te bieden heeft neme het zekere voor het onzekere en store het werk toch op nogma a ls schrijf stuur uw i nze nding vo or 1 jul i 1981 naa r paul kuye r ringdijk 16 1097 ab am ste rda m m aa k van een l eeg ca h ier een m oo ie geste 24