Opleiding van OETC-leerkrachten – meer dan een taalcursus. Een weergave van de Zweedse ervaringen

m aai ke hajer theun m eestring s opleiding van oetc oetc leerkra c hten meer dan een taalcursus leerkrachten een weergave van de zweedse in opleiding ervaringen in het themanummer van moer 1986 1 2 over onderwijs in eigen taal en cul tuur oetc gaven geertman renrijn en turksma een overzicht van de oplei dingen voor de buitenlandse leerkracht in het basisonderwijs daar blijkt nog wel iets aan te verbeteren zij sluiten af met de hoop dat men zich goed realiseert dat de toekomst van het oetc voor een zeer belangrijk deel afhangt van de kwaliteit van de opleiding als leerplanontwikkelaars in het project legio van de slo leerplanontwikke ling voor etnische groepen intercultureel onderwijs en onderwijsstimulering hebben maaike hajer en theun meestrings ook met die scholingsvraag te ma ken wanneer je ideeen ontwikkelt voor de invulling van de oetc lessen zul je immers ook de rol en de vaardigheden van de leerkrachten moeten schetsen op zoek naar ervaringen in met name oetc aan kleuters kwamen beide slo medewerkers in zweden terecht in dit artikel beschrijven ze de opleidingen al daar en brengen die in verband met de nederlandse situatie zweden kan ons tot voorbeeld dienen de situatie in nederland een overzicht van de tot d an toe ge no me n scholin g s maa t regelen bu itenlan d se le e r krach de scholing van leerkrachten e i gen taal en cul ten h e t komt neer op de zogenoem de etc tuur is een actueel probleem het voort duren cursus die in fei te een cursus n ed erlands de teko rt aan bijvoorbeeld marokkaanse en n ederlands onder w ijs en n ed erlan d se cultuur turkse leerkrachten de extra e i sen die aan is de a p plicatiecursus volle d ig bevoegd on etc leerkrachten gesteld worden door de i n d er w ijzer die ook volle d ig o p het n ed erlan d se voering van oetc aan kleuters en de vaak basison derwijs g ericht is cursussen n e d er moeizame en geiso l eerde praktijk van de leer lands voor be g innende stu d en ten pabo en krachten zijn daar evenzovele aanwijzingen n lo cursussen voor h et w erken met k leu ters voor in het themanummer van moer staat voor etc leerkrachten d erd e graa d soplei d in 24 gen voor turks en arabisch voor het vo en oo k studenten d ie za kk en voor het pabo spoedcursussen voor marokkaanse leerkrach examen mogen meedoen ten ter voorbereiding op de etc cursus in fei in z w eden denken ze heel anders over d ie te hebben alleen de derde graadsopleidingen opleidingseisen de eigen taal en onderwijs in de eigen taal op het programma staan maar deze zijn slechts de opvattingen in zwede n gericht op het voortgezet onderwijs in het ar tikel worden enige ervaringen met de etc in zweden werkt men al jaren in opleidingen cursus en de applicatiecursus voor etc voor tweetalige kleuterleidsters en leerkrach leerkrachten in het basisonderwijs weergege ten 3 de opvatting die daar achter zit is met ven die opleidingsmogelijkheden zijn niet het volgende citaat te kenschetsen ideaal concluderen geertman renrijn en de toekomstige tweetalige kleuterleidster turksma met een understatement de taal moet in haar beroepspraktijk een levend bewijs drempel is te hoog het vakkenaanbod sluit zijn van de positieve waarde die ligt in het veelal niet aan bij de vraag en er zit ner vanuit verschillende culturen verrijken en ver gens iets aan etc in ruimen van je ervaringen en zij moet daarmee een multi cultureel voorbeeld voor kinderen en de staafsecretaris van onderwijs en weten volwassenen vormen in dit verband wordt het schappen is er ook niet helemaal gerust op in begrip cultuurbemiddelaar gebruikt wat in de concept beleidsnotitie scholing leerkrachten houdt dat de leerkracht vertrouwd is met en onderwijs in de eigen taal en cultuur2 komt hij zich veilig voelt in twee talen en culturen op grond van een evaluatie van de bestaande deze ideeen en de uitwerking ervan in de scholingsmaatregelen tot een nieuw voorstel opleidingen zijn ons inziens zeer de moeite de eisen die in de concept beleidsnotitie aan waard we kunnen daar in nederland veel van oetc leerkrachten gesteld worden om te kun leren nen voldoen aan de nieuwe verwachtingen voor we ingaan op de opleidingen in zweden worden vooral geformuleerd in termen van voor etc leerkrachten en de conclusies die ze vaardigheid in het nederlands en inzicht in het daar getrokken hebben uit de ervaringen tot pedagogische klimaat van de nederlandse nu toe moeten we enig inzicht geven in het school zo lezen we dat vele etc taalonderwijsbeleid aldaar dat is voor een leerkrachten niet in staat zijn om met hun ne goed begrip van de zweedse situatie nood derlandse collega s te communiceren p 5 zakelijk het grote struikelblok i c binnen de pabo het actieve zweedse overheidsbeleid voor vormt de beheersing van de nederlandse taal tweetaligheidsontwikkeling is door extra p 8 terwijl het beleid vooral de kennis van verhoeven5 onlangs vrij uitvoerig vergeleken het nederlands als probleem ziet en daar ook met het nederlandse beleid wij geven de de belangrijkste maatregelen op blijft richten zweedse situatie in vogelvlucht weer blijken de etc leerkrachten zelf vooral een daar is de afgelopen tien jaar een brede maat knelpunt te zien in het weinig specifiek op schappelijke discussie gevoerd over tweetalig oetc gerichte karakter van het huidige scho heid aanleiding vormden alarmerende berich lingsaanbod p 3 p 8 ze willen gericht op ten over de slechte schoolprestaties van grote geleid worden voor hun functie groepen finse immigrantenleerlingen zij ble in de notitie ontbreekt een schets van de func ken in het volledig zweedstalig onderwijs noch tie die de etc leerkracht moet gaan vervullen het zweeds noch hun eigen fins tot een rede aan de hand daarvan kunnen opleidingseisen lijk niveau te ontwikkelen hun stagnerende geformuleerd worden het werk aan zo n schoolloopbaan werd met die halftaligheid in schets zal naar onze overtuiging leiden tot een verband gebracht andere opleiding dan nu voorgesteld wordt de deze rapporten deden de beleidsmakers besef concept beleidsnotitie laat zien dat het mi fen dat de eigen taal van finse en alle andere nisterie denkt dat een gewone pabo opleiding groepen immigrantenleerlingen genegeerd voldoende is indien nodig gaat daar een werd en op beleidsniveau had men zich dui bijspijkercursus nederlands aan vooraf op de delijk tegen assimilatie uitgesproken daarom opleiding volgt een applicatiecursus voor de vond men die situatie onlogisch als je de im bevoegdheid eigen taal en cultuur waaraan migranten zelf de keuze wilt laten in hoeverr e 25 ze zich aan de zw ee d se samenlevin g w illen k rij g en hun on d erw ijs g e d eeltelijk a p art met a a npassen dan moet je hen d e mo g elijkheid de eigen taal als voertaal gedeel telij k in h e t geven zweeds te leren en de eigen taal te be zw eeds samen met de rest van d e k las houden geko pp eld aan d e verw achting dat h e t aanvankelijk lees en schrij fon d er w ijs vaardigheden in de eerste taal ook de verwer wordt in de moedertaal ge geven oo k hier ving van het z w eeds en de cognitieve ontwik dient het onder w ijs in het hagstad ium op ke ling zouden stimuleren lei dd e d it inzicht tot de lessen moedertaal na geheel zwe ed s de keuze om actief d e ont w i kkelin g van tw ee te zijn d e zweedse k in d eren in de sam e n talig heid te bevor d eren in 1 9 75 werd daartoe g estelde klassen krijgen d us g eheel d e wet m oedertaalhervorming aangenomen zw eedstalig onder w ijs dez e w et geeft el k k in d van 4 tot 16 jaar dat 3 h et d er d e alternatief is de plaatsing van h et thuis een an d ere taal dan z weed s spreekt kind in een gew one zweedse klas w aar re cht op on d erwijs i n de ei g en taal d e facili het hele on d erw ijs in het z w ee d s geg ev en te iten d ie daarvoor beschi kb aar z ijn kunnen wordt d e kinderen gaan daarbij uit de klas op drie manieren worden benu t om les in d e moedertaal te k rijgen er z ijn voor lessen in de eigen taal kinderen die als onder of neveninstro m ers voor onderw ijs met de eigen taal als bij aan k omst op de basisschool onvol d o e n voertaal de zw ee d s k ennen om direct in een samen voor s tud ie begeleidi ng in de ei g en t aal g estelde of zw eedse klas g eplaatst te w or de extra faciliteiten worden p er leerling toege d en zij gaan vaak eerst naar een voorberei k en d ongeacht leef t ijd perio d e van ver b lijf in dingsklas met hooguit 12 leerlingen wa ar zw eden en zonder onderschei d te maken tus ze intensief onderwijs in het zweeds als sen verschillende t huistalen d oor leerlingen t w eede taal krijgen d e tijd d ie kinderen in van een taalgroe p te groeperen k unnen ge d eze schakelklassen doorbrengen varieert meenten ervoor zorgen dat ze meer uren van een maand tot ongeveer een jaar z o oetc k rijgen en d a t extra f acili teiten gereser snel men den kt dat ze in g e w one k lassen ve erd k unnen w orden voor de k leinste taal mee kunnen w orden ze door g esluisd g roe pen v ergelij ken we dit met de n ederlan d se situa in d e praktijk leidt dit tot drie organisatiemo t ie dan lijkt die met 2y2 uur o etc per w ee k d ellen het meest op het derde alternatief d e ex p eri 1 d oor k in d eren met d e z el fd e moedertaal b ij menten in leiden en enschede met opvang el ka a r te bren g en k unnen eentali g e of moe kla ssen en moedertaalklassen7 lijken meer o p dertaalklassen thuistaal klassen w orden in de eerste t w ee alternatieven m aar de vraag gericht in d e klassen zitten eventueel kin bleef w elk model nu het beste is voor w el k deren van diverse jaar k lassen of kinderen kind vooral de voors en tegens van moeder van zow el k leu terschool als van de eerste taalklassen zijn in heftige debatten tegen el klassen van de b asisschool h et onderw ijs kaar afgezet 8 h oe het oo k zij de ervaringen w ordt aanvan kelij k g e h eel i n d e ei g en taal geven in el k geval de etnisc he groepen zel f gegeven w aar bij zwee ds als t wee d e taal a anleiding tot een duidelijke voorkeur voor d e als vak onderw ezen w ordt de lessen met ze moedertaalklassen e n d e overheid w il als het zweeds als voertaal nemen geleidelij k het enigszins mogelijk is kin deren tot 7 jaar in toe en bij de over g ang van mellanstadium die moedertaalgroepen plaatsen 9 naar h gsta d ium als de k inderen onge een succesvol beleid dat leidt tot t w eetali g veer t w aalf jaar ou d zijn d ient he t on d er hei d vraagt uiteraard om meer dan al leen faci w ijs g eheel in he t zwee d s g e g even te w or liteitenregelingen ook onderzoek lee rmid den met indien gew enst enkele uren delen en leerplanont w ik k eling w er d en in gan g les in de moedertaal gezet m et name de problematiek van een 2 wanneer er onvoldoende leerlingen met de ade q uate opleiding werd al in een vroeg sta zelfde taal zijn om moedertaalklassen te dium serieus aangepakt vormen k unnen samenges telde k lassen op gezet w orden on g eveer de helft van d e de speciale ople i dingen leerlingen is zw eed s ter w ijl de an d ere helft een gemeenscha pp elij k e an d ere taal als wat moeten de leerkrachten kunnen in welke moedertaal hee ft de immi g rantenkinderen situaties moeten ze functioneren 26 d at is de vraag waar men zich sinds 1975 3 eveneens in 1 977 bego nn e n de eerste s tu over gebogen h eef t we sp raken hierover m et d enten a an ee n o p lei d in g voor tweetalige staffa n lun dg ren verant w oord elij k am bt e na ar kle ute rleid s t ers deze richtte zic h a ll e r voo r de oplei d in g en van d eze leerkrach ten op e e rst tot finse g riekse turk se en se rv o he t ministerie uh h ij legt uit dat leerkrac h kroatisc h e s tud e nt e n en l a ter o o k tot stu ten o pg eleid in het lan d van oorsprong niet d e de n ten uit a n d ere ta al g roepen ook deze m e e st gesc h i kt e m ensen z ijn voor d i t wer k o ple id in g en w or d en in got hen b urg st oc k de l ee r kr ach ten moe ten d e k ind er en h el pen holm en m al m o g eg ev e n m e t j aarlij k s in to overleven in twee culturen en met twee talen taa l 90 plaat s e n d e lee rkracht en k unn e n ze mo e ten d aarom zelf bicu ltureel en twee t ali g hierna a an zwee d stali ge k leuters en aa n zij n om als cultuurbemidd elaar te kunnen k l eu te rs va n de ei g en t a a l g ro e p lesge ven w er k en om met d ie interculturele processen wee r in d e ge noem d e d ri e or g anisati evo r te ku n n e n o mgaan d a a rom i mporteren we men beg i n 1 983 h adde n 325 stu denten geen mon o culturele leer k rac hten uit de l a n de n deze op lei d ing afgero n d t e r w ijl 1 1 8 nog i n van o o rs p ron g maar leid en w e hier m ense n o p ge schreven ware n 1 0 d ie zel f tw eetalig zijn en zich thuis voelen in de studenten op de eerstgenoemde opleidin g be ide culturen en die aan de o p lei ding voor twee ta lig e k l eu de k euze om in zweden zelf leerkrachten te te rl e i dste rs k rijge n ee n dubbele bevoegdhe i d gaa n o p leiden ma a kt d ui d elijk d at van af het zoa ls me n in zweden zegt ze zijn gewoo n on be gin dit onderwijs niet louter als taalonder de rw ijzer o f lei d st er en ze zijn moede rt aa ll ee r w ijs we r d b eschou wd d oel is de tw eetali g e kracht voor k in deren met deze l fde th uista a l k in d eren d ie in zw e d en o pg roeien vertrouwd om b innen de op lei d in g a an deze d u bbel e te ma k en me t b eide talen en culturen n atuur kwa lifica tie te k unnen toeko men is h et vrij we l lijk kon e r niet van d e ene d ag op de andere n o o dzake lij k da t de studenten uit d e betreffen met in zwed e n g eschoold e leer k rachten de etnisch e gr oe p voo rtk om en g esta rt wo rd e n a anvan kelijk zocht men ze da aro m ond er immigranten in zw eden me t een de zweedse ervaring e n meer o f min d er adequate o pleid ing voor w ie b ijsc h olingscursussen opgezet werden m aar in i n 1 983 zijn d e op leidingen voor tw eet a lig e 1 97 5 g ingen tevens speci a le oplei d in gen van leerkr ac ht e n e n kleut e rlei d ste rs en voor moe start de rt aa lleerkra c hten uitgeb r e i d g eev a lue erd 1 i n stoc k holm startte een opleiding voor die erv a ri ng en z ijn inmi ddels verwerkt in een tweetalige fins z weedse onder wijzers d ie n ieu w leerplan v oor de opleidingen 12 w e ge zw e ed se en f inse leerlingen in de basis ven hier d e bel a n grij k ste be vin d ingen w eer school kunnen on d er w ijzen inmiddels z ijn 1 d e o pleiding is geen re g uliere oplei din g met 3 50 leerkrachten opgeleid w a t minderhei dsonder wer p en of taallessen 2 in 19 77 begonnen opleidingen voor moe e raan t oe ge voegd derta alleerkrachten turks fins deens 2 de opleiding is een intercultureel servo kroatisch en grieks in stockholm vor m in g sp roces gothen b urg en m almo later w erden d eze 3 noo d za k elijk d aarvoor is een studier e is naar ui tg eb reid met spaans a rabisch assy het land van oorsprong een afge wo g en s a risch italiaans m ace d onisch pools en p or men w erking met de reguliere opleidi ng en tu gee s v oor leer k rachten die zonder be en vrij s tri kt e toelatin gscri te ri a voegd hei d al moed ertaalles g aven w er d en a d 1 de leerkrac hte n moe ten allen in he e l u i t wor d t d eze cursus in aangepaste vorm aan eenlo p en d e situ aties kunnen werken van e en gebo d en d e moedertaalleerkrachten moe paar uur taalles geven buit e n d e k las t o t het ten d e immigrantenkin d eren in de hele ba ve rzorgen van ond erw ijs in alle vakken binnen sisschool 7 15 jarigen kunnen lesgeven in moed ertaalklassen en da t aan kinderen in een de d ri e versc h illen d e or g anisatiemo d elle n hee l speci fieke si tu at ie m et hun eig en leerbe b e g in 1 98 3 h a dd en 4 00 stud enten deze hoeften de leerkra chten h e bben b oven d ien opleiding afgerond terwijl 273 nog met de n iet meer alleen te m a k en m et b ijvoor b eel d stu die bezi g w aren deelnemers aan d e turk se of f inse leerlingen steeds meer kin de aa n gepaste ap p licatiecursussen zijn d aar b ij ren komen uit bijvoorbeeld gemengde turks niet inbegrepen zw eedse fins chileense hu w elij k en vooral de 27 kleuterleidsters werken steeds vaker in ge kunnen l eiden staffan lundgren ve rtelt we mengde groepen waar ook zweedse kleuters sturen ze als het even kan voor een week of inzitten het gaat erom dat de leerkrachten in drie naar het l and van oorsprong ze bezoeken alle aspecten van de ontwikkeling van kinde daar kinderopvang scholen etc en vergelijken ren de interculturele en meertalige situatie le de manier van werken met zweden ze heb ren begrijpen en daarop inspelen die situatie ben contact met leerkrachten en anderen er is van belang bij de taal en cognitieve ontwik gebeu rt van alles tijdens die drie weken ik keling bij de verwachtingen die ouders van de heb bijvoorbee l d meegemaakt hoe griekse stu school hebben bij de socialisatie etc een on denten bij aankomst op het vliegveld van wrikbare conclusie van het ministerie is dan athene de aarde kusten uit bl i jheid thuis te ook de opleidingen mogen geen reguliere zijn ook na een week vonden ze alles nog zweedse opleiding zijn met een extra toevoe even moo i en fantastisch maar na twee we ging van moedertaal en op immigranten ge ken begonnen ze te merken dat ze toch wel richte onderdeeltjes vee l van zweden hebben overgenomen ze ad 2 de leerkrachten moeten leren zelfstandig gingen zich realiseren dat ze zweedse grieken te analyseren en bepalen hoe elk kind het zijn en de laatste week zeiden ze we wil l en beste ondersteund kan worden en hun eigen terug naar huis en bedoelden daarmee zwe tweetaligheid en wortels in beide culturen zijn den zo hebben ze veel meer van zichzelf leren juist daar noodzakelijk zij weten wat het begrijpen ze begri j pen dat ze i n een cross zweedse onderwijs nastreeft en hoe daar ge culturele situat i e leven ook al voelen ze z i ch werkt wordt en kennen tevens de achtergrond in zweden echt gri eks en ideeen binnen de eigen etnische groep om behalve zo n stud i ere i s kan ook een afgewo te voorkomen dat de kinderen tussen de cultu gen samenwerking met de reguliere zweedsta rele verschillen het spoor bijster raken moeten li ge opleid i ng bijdragen aan zo n bewustwor deze leerkrachten de rol van bemiddelaar tus ding aanvankeli j k dacht men dat i ntegratie sen twee culturen op zich nemen cultuurbe van zweedse en immigrantenstudenten daar middelaar zijn de beste gelegenheid toe gaf ze moeten im leerkrachten opleiden voor die taak is pio mers in de scholen ook samenwerken en zou nierswerk er zijn geen pasklare antwoorden den dat kunnen leren door samen te studeren hoe dat zou moeten lundgren wijst er in het dat bleek geen garantie te zijn voor goede on gesprek dat we met hem hadden met nadruk derl i nge verhoud i ngen maar ze l fs averechts te op dat ze nu de opleiding vooral als proces kunnen werken het kwam voor dat de a tt itu van interculturele vorming van de studenten des tussen de zweedse en de tweetalige stu zien de oplossing ligt niet in het aanleren van denten i n de l oop van de opleiding negat i ever bepaalde vakken of in training van de taalvaar werden de twee groepen hadden duideli jk digheid maar in het consequent werken vanuit versch i llende behoeften de zweden vonden een intercultureel perspectief daarom is de dat er teveel aandacht was voor vragen rond nieuwe opzet van de opleidingen thematisch om immigrantenleerlingen en de tweetalige en wordt bij elk cursusonderdeel uitgelokt dat studenten vonden het juist te weinig ook de de studenten hun eigen cultuurbepaalde ver verschil l en in taa l vaardigheid in het zweeds wachtingen en ervaringen inbrengen de vor tussen de studenten leverden spanningen op ming van de eigen identiteit van de studenten als reactie daarop krijgen de zweedse studen dat is de kern essentieel daarbij blijken te zijn ten en de tweetal ige studenten veel vaker de gelegenheid een deel van de studie in het apa rt l es wat wel positief werkt is de plaat land van oorsprong uit te voeren en de aard sing van studenten u it verschillende etnische en mate van samenwerking tussen de regulie minderhe i dsgroepen bij elkaar vanuit een gelij re zweedse en deze specifieke tweetalige ke pos i t i e i n de zweedse samenleving kunnen opleiding ze onderl i ng hun ervaringen en vooroorde ad 3 vaak blijken de studenten zich vooral len bewerken juist daar komen inzichten in griek fin of turk te voelen en die eigenheid opvoedingsidealen positie van de school kijk te benadrukken ze zijn zich niet bewust van op kinderen etc in verschillende culturen aan de invloed van de zweede cultuur op hun ma het licht de tweetal ige studenten hebben nu nier van leven een studiebezoek in het land minder contacten met de zweedse studenten van oorsprong blijkt tot een dergelijk inzicht te maar men streeft wel naar een directe verbin 28 ding tussen de tweetalige en de reguliere kwestie lijkt ligt daaronder juist de vraag wat opleiding vooral het samen stage lopen van de tweetalige studenten nu precies moeten zweedse en tweetalige studenten is een be worden en waar hun taak specifiek verschilt langrijk middel straks in de scholen zullen ze van die van eentalige zweedse studenten ook samen moeten werken en de gezamenlijke ulla vergelijkt de ontwikkelingen rondom die stage geeft de gelegenheid allerlei vragen integratie binnen de opleidingen met die bin daarbij zoals bijvoorbeeld taalbeleid van een nen de scholen we hebben een parallelle ont school onder begeleiding uit te zoeken wikkeling gehad in de kleuterschool en de ook over toelatingseisen heeft men na de eva opleiding aanvankelijk was alles gericht op in luaties nagedacht om een lang verhaal kort te tegratie zweedse en immigrantenkinderen maken de conclusie luidt dat de eisen zeker moesten zoveel mogelijk samen zijn dat was niet te laag moeten zijn de opleiding is kort de instelling ook omdat de kinderen zo het met 2 h jaar net zo lang als de reguliere en snelst zweeds zouden leren dat deden we daarom is een redelijk beginniveau essentieel ook in de opleiding de zweedse en immigran voorwaarde is een zekere tweetaligheid en tenstudenten mengen maar daarna is het om band met beide culturen de kandidaat geslagen immigranten begonnen om eigen studenten moeten al een aantal jaren in zwe groepen in het kleuteronderwijs te vragen en den wonen om iets van de zweedse cultuur te zo ontstonden de moedertaalgroepen ook wij kunnen begrijpen en om een engagement met merkten dat de immigrantenstudenten hun ei de ouders en kinderen te kunnen voelen ook gen specifieke behoeften hadden en vormden worden ze aan taaltoetsen in zweeds en moe aparte groepen en nu is de derde stap men dertaal onderworpen hoewel dit de werving ziet dat samenwerking noodzakelijk is en gaat soms moeilijk maakt en veel kandidaten afval dat proberen lukt dat niet dan zijn we terug len wil het ministerie de toelatingseisen niet bij af eija natchev trekt die parallel ook wat terugschroeven dit ondanks de grote vraag betreft de doelstellingen van kleuterschool en naar deze opgeleide leerkrachten vanuit de opleidingen in het begin legden we een ster scholen de pretenties van de opleiding zijn te ke nadruk op de ontwikkelingen van een ei hoog om bij toelating water in de wijn te kun gen in dit geval finse identiteit die verster nen doen king van de eigen taal en cultuur stond ook centraal in het leerplan dat zag je ook in de de e rvar i ngen i n stockholm kleuterscholen en de moedertaalklassen maar nu denken we meer in de richting van een cul om wat meer idee te geven van de inhoud tuurbemiddelaar de studenten moeten twee van de opleidingen concentreren we ons op culturen en talen hebben vroeger leidde de stockholm op de achtste verdiep i ng van een nadruk op de eigen cultuur vaak tot een over hoge flat op het centraal i n stockholm gelegen waardering ze vonden de eigen cultuur beter eiland kungsholmen bevindt z i ch de hogskola en ze zagen neer op de zweedse maar ook fer l rarutbildning de opleiding voor tweetali die moeten ze respecteren de kinderen leven ge kleuter l eidsters u l la sire n en eija natchev immers hier en kunnen niet leven met het idee zijn al jarenlang als fins zweedse docenten van een soort droomland ergens ver weg aan deze opleiding en aan de op l e i ding voor hoe je mensen opleidt tot cultuurbemiddelaar moede rt aalleerkrachten van dezelfde hegsko blijft de belangrijkste vraag maar de speciale la verbonden onderdeel van de hogeschool opleidingen worstelen ook met praktische pro zijn ook reguliere zweedse op l eidingen voor blemen zo blijft het moeilijk om de juiste do kleuterleidsters en l eerkrachten u ll a toen de centen voor de opleiding te vinden zeker als opleiding in 1977 begon wist niemand wat de je mensen uit de betrokken etnische groep i nhoud doelen of methoden zouden moeten zoekt in stockholm zijn daarom regelmatig zijn langzamerhand hebben we ervaring opge gastdocenten ingeschakeld ook uit de landen daan en geleerd wat goed en niet goed is we van herkomst aan de andere kant geven fin hebben voornamelijk geleerd van allerlei pro se docenten waar we mee spraken ook les blemen die rezen een van d i e problemen be sen in methodiek van tweetalig kleuteronder trof de al eerder genoemde integratie van de wijs aan bijvoorbeeld turkse studenten want tweeta li ge en de zweedse ople i ding hoewel er zijn vele overeenkomsten in de praktijk dat op het oog een louter organ i satorische wordt zo een groot deel van de opleiding in 29 het zw eed s g e g even e e n eerst e vereist e bij de o pleid ers is dat z ij zelf inzicht h e bben in in de o pzet van de th e m a blo kke n t ercul turele processen om zo hun stud enten te in de twe etalige ople i din g voo r kun nen beg eleiden de b ehoefte aan deskun kleuterleidsters digheidsontwikkeling is op d it punt g root aantal punten eerste semester het stockholmse programma introductie in de op leidi ng 6 propedeut i sche taa l cu rsus 1 ook al g even ulla siren en eija natchev veel voorbereidende praktische op leidi n g v r ag en aan die in stoc k hol m no g o pg elost vnl in een zweedse kl eutergroep 1 3 mo eten w orden toch he bben ze inmiddels een d o ortimmerd p rogramma voor de opleiding van tweede semeste r twe etali ge k leu terlei ds ters n a zeven jaar wer de leefomstandigheden van mensen 10 ke n is d it cursus j aar 1 98 5 86 een g erevi cultuurgoedoverdracht 9 propedeutische taalcursus 1 see rd p rogramma in g evoerd dat w e hier in hoofd lijnen weergeven 1 5 derde semester k i nderen in de k l eute r schoo l 9 het ministerie heeft het kader voor de o p lei praktische op l ei d i ng in moede rt aalgroep 9 d in g g e geven en el ke o p leidin g concretiseert k ind en n at uur 2 h et p rog ramma d aarbinnen d e studie is the matisch op g e zet en b innen de thema s w ord en vierde semester va kken als psyc hologie taalont wikkeling me het schoolkind thod iek etc g eintegreerd in elk thema wordt k i nderen met behoefte aan spec i ale onders te unin g de interculturele invalshoek uitg ewerk t stud i e in het land van oorsprong de opleid in g is o pg e d eeld in vijf se m est e rs en k i ndercu l tuu r tot a al 16 thema blokken binnen zo n them a k i nd en natuu r blok k unnen verschillen d e subthema s b ehan deld w orden in het ka der hiernaast staat het vijfde semester relatieve ge w icht van de verschillende thema praktische opleid ing in z weedse of blo kken aangegeven n aast d e thema blok k en moedertaalgroep 9 w orden an d ere vak k en zoals zw eeds de de rol van de leerkracht 1 0 moedertaal w is k unde etc geg even d e mate van integratie van deze en andere vak k en in totaa l 2 h jaar x 40 weken per jaar 100 het t hema b lo k varieert tijdens de hele oplei ding is er dus ook ruimte voor studenten in taalvaard igheidsonderw ijs in het z w ee d s en of i d entiteit aan de orde en het wezen van he t de moed ertaal al naar gelan g hun be hoef te sa m en leren in groe p en h et int e rculturele ka d e b ehoefte w ordt aan het begin van de op lei rak ter wordt st eed s door on d er m eer de in d ing vastgesteld en het p rogramma w ordt b reng van de ei g en ervarin g en van d e stu d en daa rop ingericht de opleiding duurt in p rincipe ten g e w aarborg d 2 s jaar stu d enten met veel leservaring kun d e propedeu tische taalcursus is bedoeld o m nen de studie bekorten tot minimaal 2 jaar in n a ar g elan g d e in d ivi d uele behoefte het de o p lei d ing w or d t op vele manieren g e w erk t zweeds of d e moe d ertaal te trainen die trai via lessen colleges groepsw er k themadagen nin g is verd er naast de t h ema blokk en in h et p raktijk b ezoeken stages studiereis etc pr og ramma opgenomen de voorbereidende praktische opleiding is be laten we de thema blokken eens nader bekij doel d om de studenten een goed i dee te ge ken kenmerkend voor de opleid i ng tot twee ven van het dag elij kse w er k in een k leute r talige kl euterleidster is dat betrekkelijk gewone sc h ool de doelen van het k leuteron d erw ijs e n ople i dingsaspecten en specifieke aspecten de eisen die aan de leerk racht gesteld w or d e n door elkaar heen lopen zo geeft het d e planning van het w erk en samen w erk in g introductie blok inzicht in de i nhoud opzet en binnen het team krijgen s p eciale aan dacht werkwijze van de ople i ding er komen ook za h et thema blok over leefomstandigheden van ken als volwassenenpsycho l ogie en tweetalige m e nsen belicht d e w ijze waarop versch illen d e 30 sam enleving sstructuren het leven van mensen p ra k tij k te breng en h ierond er vallen o b serva beinvloeden de situatie in het lan d van oor t ie van k inderen verschillen de werk vormen spr on g en speciaal d e p ositie en opvoeding samen w erking in het tea m eva luatiemo d ellen van k inderen worden geanalyseerd en daar etc n aast d e sit uatie van z weedse immigranten kind en natuur is een thema blok dat de zo t y rolpatronen van mannen en vrouwen in ver p isch z wee d se interesse voor natuur en milieu schillende sa m enlevingen krijgen speci f ie k wil bij b rengen en laat zien hoe d ie b elangstel aand acht lin g p raktisch aan k in d e r en is over te dragen het schoolkind dit blok is bedoeld om de ook hier is he t afzetten te g en de ei g en achter ov ergang naar de basisschool te kunnen on grond belan g rijk de rs teunen de moedertaalondersteuning kindercultuur d it blok geeft kennis over cul tweetalige alfabetisatie rol en werk w ijzen van t uurgoed en het benutten en stimuleren van de school in verschillen d e culturen d iscrimina d e creatieve vermo g ens van kinderen d ie p t i e w ord en aangesneden om de positie van im gaand w or d t d e invloed van m ass am edia en m ig r antenleerlingen in de basisschool te leren overig cultuuraan b od b i bliotheken musea begrij p en o o k studiebezoeken aan etc b ediscussieerd de b etekenis van spel moe dertaal en gemengde klassen maken deel voor het kind van woord be w eging beel d e n ui t van dit blok muziek in z weden en het land van oors p rong k in deren me t speciale behoeften is een t hema en de rol van d e lee rk ra c ht in d e cultuurover blo k ver g elij kbaar met het n ederland se d racht k omen aan bo d vooral d e praktische zo rg breed te programma de invloed van de im vaardigheden van d e stud enten wor d en daar b ij m i g rantensituatie komt daarbij aan de orde als ont wikkeld vi a bijvoorbeel d drama verhalen een van de factoren maken poppens p el im p rovisatie enzovoorts de studie in het land van oorsprong is al eer e en tweede periode van praktische opleiding is de r aan d e ord e ge weest d eze is bedoeld om vooral gericht op het g ezamenlijk met het de ac tuele sit uatie gebruiken en cultuur in het team plannen en zelf standig uitvoeren van l a n d te ervaren het onderwijs te bestu d eren verschillen d e activiteiten om de gemeen en vooral de eigen positie in dit land en zwe schapszin in een kleutergroe p te b evorderen d en beter te kunnen bepalen en de eigen b eroe psi d e n titei t te ontw ik k elen c ultuurgoed is de titel van een blok dat de d ie beroepsrol staat in d at laatste semester mu lti culturele identiteit van de studenten speciaal in de aandach t a ls een soort samen moet steunen en verster ken de betekenis van vatting van alle voor g aan de cursussen gerich t culturele aspecten en verschillende talen voor op de praktische toe p assing daarna d e rol mensen w ord t bekeken ook de zweedse taal van de leerkrac ht in de ont w ik keling van k in p olitiek de positie van talen en culturen in een deren omgaan met etnische vragen relaties minderheidspositie taal en identiteit etc wor binnen de school en met ouders conflicten en d en aangesneden allerlei aspecten van de cul conflictoplossing etc w orden behandeld tu ur in het land van oorsprong en sociale ver oo k zaken als het g emeen telij k beleid inzake schillen daarbinnen moeten aan het inzicht van moe d ertaalonder w ijs on tw i kkelingen in het de studenten in hun eigen achtergrond bij onder w ijs va kbondsvragen etc moeten de dra gen studenten op hun start als tweetalige kleuter het thema blok het kind op de kleuterschool leid st ers voorbereiden gaat in op doelen en werkwijzen van het kleu te rond er wijs de ondersteuning van elk indivi a an het p rogramma van d e op leidin g is o p d i d ueel kind en het ins p elen op indivi d uele be verse moment en te z ien d at men ge p rob eerd hoeften heeft de nadru k er worden vergelij heeft de rol van cultuurbemid d elaar die de k in g en met het onderwijs aan kleuters in het student na de oplei d ing o p zich moet nemen l a nd van oorsprong getrokken mede met het integraal op te nemen en inhoud te geven d e oog op contacten met ouders hier k omt ook tw eetaligheid van de opleiding is moeilijker te de w aarde van de aandacht voor de eigen cul integreren in de hele o p leid in g is d e voertaal tuur voor de hele ont w ikkeling van immigran af hankelijk van d e taal v a n d e d ocent z w ee d s te n k leuters aan de orde of de moedertaal om de ei g en taal en cultuur de praktische opleiding in een moedertaal voldoende aan bod te laten komen werkt men g roep is de eerste mogelijkheid het geleerde in zoals gezegd bij gebrek aan d ocenten met 31 gastdocenten soms komen die uit het land tacten binnen het eigen land op een positieve van herkomst soms zijn het specialisten uit de manier kunt benutten en ontwikkelen in zweedse minderheidsgroepen zowel het idee plaats van ze als iets problematisch zo snel van cultuurbemiddelaar als het aanstellen van mogelijk af te bouwen de weg die zweden op gastdocenten is in de nederlandse opleiding het kleine maar zeer belangrijke gebied van de nog niet ingeburgerd tweetalige lerarenopleiding sterk gestimuleerd door het ministerie uh heeft afgelegd is en nu de opleiding in nederlan d niet altijd over rozen gegaan de bevindingen sterken hen echter alleen maar in hun streven wat hebben we nu aan die zweedse ervarin het interculturele en meertalige perspectief gen zijn die wel bruikbaar in nederland verder uit te werken als we in nederland ge van zweden kunnen we leren da t bruik weten te maken van de zweedse erva een overheid ook een actief beleid voor ringen en deskundigheid kunnen we een grote tweetaligheidsontwikkeling kan voeren stap vooruit zetten het niet past bij een beleid van integrati e om monoculturele leerkrachten te werven in de landen van herkomst zoals marokko noten een opleiding voor etc leerkrachten geen reguliere opleiding kan zijn met wat extra gee rtman g n renrijn m turksma opl ei minderheidsonderwerpen en of taallessen den voor buitenlandse leerkracht i n het basis de opleiding voor etc leerkrachten een in onderw ij s in moer 1986 1 2 p 30 35 m in is teri e van onderwijs en wetenschappen tercultureel vormingsproces moet zijn concept beleidsnotitie scholing leerkrachten on en dat daarvoor een studiereis naar het derwijs in eigen taa l en cu l tuur kenmerk land van herkomst noodzakelijk is evenals di sc ovo 62 a 148 987 zoete r meer 13 j a een afgewogen samenwerking met studen nua ri 1986 ten van de reguliere opleiding en strikte op ko ste n van de pg leg io maakten we een s tu toelatingscriteria d i e r e is n a a r zwed e n waar we onder andere dat de belangrijkste functie van de etc spraken met s lundgren van de afdel i ng uni ve r leerkracht die van cultuurbemiddelaar voor si tei ten en hogeschol en uh op het m i nisterie van onderwi js en met u lla si re n en ei j a natchev de kinderen en hun ouders kan zijn en dat van de hogeschool voo r l e r arenopl eid i ng afde de opleiding daarop ingericht kan worden li ng v oor tweetali ge kl euterl eidsters andere re s u ltaten van de stud i e reis zij n te lezen in ver we begonnen dit a rt ikel met een weergave nieuwing van onder wijs opvoeding en maat van de situatie in nederland wanneer we die s chappij j rg 45 nr 4 apri l 1986 en samenwijs nu vergelijken met het zweedse bele i d is het j r g 6 nrs 9 en 10 me i en jun i 1986 en j rg 7 verschi l in vi si e ontw i kkel i ng schrijnend de nr 1 september 1986 vraag voor welke taak zijn er lee r krachten uh rappo rt 1983 14 p 93 nodig en hoe l e i den we d i e vervo l gens op is extra g de posi t ie va n etnische groep sta le n in het voortgezet onderw ijs 1 en 2 1 in samen hie r niet geste l d er wordt n i et uitgegaan van w ijs j rg 6 n rs 4 e n 5 december 1985 en janua de meert alige en i nterculturele situat i e van de ri 1986 leerlingen en de sleute l ro l die ju i st deze leer extra g l verhoeven tweeta lighe i d en krachten b i j de begele i ding van d i e l eerlingen tweeta lig ba sisonderwij s in pedagogische stu zouden kunnen spe l en e igen taa l en neder die s 1962 n r 1 p 3 24 1985 lands b li jven twee gesche i den hokjes spec i fie in zweden bestaat de basisvormi ng u i t een voor ke eisen aan de op l eiders worden niet gesteld sc hoolse peri ode tot 7 jaar met o a k i nderop het p i on i erswerk dat i n zweden de laatste tien vang en dee l tij dk l eute rscholen en een grunds kola jaar verricht is zowel qua be l e i d a l s i n de voor 7 16 j ari gen met d ri e stad i a een l agstad i u m ee n me l lanstad iu m en een h6g stadium d i e opleidingen b i edt ons inziens een veel pos i tie ieder dr ie j aar duren ver en w i jder perspectief het gaat u i t van de zi e appel r h eve rts j tenn i s se n het grote waarde van mee rt al i gheid en de toegang le i dse onderw ijs exper i ment i n moer 1986 1 2 d i e deze geeft tot meer culturen van de on p 141 148 e n omstotel ijke beteken i s van de moedertaa l en tenn iss en f proj ect moede rtaalklassen twee cu ltuur voor ieder mens en voora l laat het talig en bic u l tu r eel onde rwijs voor de tweede ge zien hoe je de toenemende i nternationa l e con n erati e in moer 1986 1 2 p 149 156 32 8 zi e ha jer m taalonderwijs aan imm igranten in 11 zie noot 10 zweden en schede 1983 12 utb ildn ingsplan med foreskrifter for hemspraksle skutnabb kangas t bilingualism or not the rarlinjen uht 1985 regnr 411 914 85 education of m inorit ies clevedon z j 1981 13 uha 1983 14 p 104 1984 14 in een ander a rti ke l laten we z ien hoe een fin s e paulston c bralt a cri tica review of the swe kleuter le i dster a l s cu ltuurbem idde l aar werkt ha dish resea rch and debate about bilingualism and jer m t meestrings het moet vooral l e uk bilingua l education in saveden from en inte rnatio zijn de leerkracht als kultuurbem iddelaar in nal perspecti ne stockho l m 1982 tweetal i g onderw ijs i n vernieuwing jrg 45 nr 9 soc i a l styrelsen hemsprakst6d df r invandrar 4 apri l 1986 och minoritetsbarn a rbetsplan fo r f6 rsko l an 15 forsko 118rarlinjen lokalp lan och ku rsplane r av stoc kholm 198 5 seende sarskild utbildning av tva sprakiga fo rsko l 10 utverdering av se rskild fo rsko ll r a rutb ildn ing for lerare hsg s ko lan for lararutb ildn ing stockholm tvasprakiga slutrapport uh 1983 14 fastst llda av l inj enemden 1983 12 06 utverdering av hemsp raks lerarutbildning och serskild klass lararutbildn ing slutrappo rt uh voor nadere i nformatie kunt u contact opnemen met 1 983 1 5 het leg i o project mevr jann i e o l degbers proj ectsec retaress e postbus 2041 7500 ca enschede tel 053 840287 e rratu m in moer 1986 1 2 i s een storende fout geslopen i n het a rti ke l va n piet ja nss en oetc i n vlaanderen moet i n de laatste z i n van pagina 45 het woord leerk rachten vervangen worden door tegenkrachten 33