Opvang en doorstroming in het voortgezet onderwijs

sander van gangeten kees sluis internationale opvang en doorstrom in g schakelklas in het voortgezet onderwijs sinds het begin van de jaren zeventig verstrekt het ministerie van o w faciliteiten aan scholen voor voortgezet onderwijs die te maken krijgen met minstens tien zogenaamde verse buitenlanders per jaar deze scholen mogen dan een internationale schakelklas inrichten voor die leerlingen die minder dan twee jaar basisonderwijs in nederland geno ten hebben en niet ouder dan 16 jaar zijn de isk aanvankelijk een later tweejarig is bedoeld om de aansluiting van de buitenlandse leerling in het nederlandse voortgezet onderwijs mogelijk te maken kijken we naar de resultaten dan mag de isk in menig opzicht het fiasco van de jaren zeventig genoemd worden in veel gevallen vond er nauwelijks aansluiting en doorstro ming plaats en a s die doorstroming al plaatsvond dan mislukten de leerlingen in het reguliere onderwijs het lijkt erop dat de lsk s na lang zoeken nu een nieuwe weg inslaan de onderwijs programma s worden vernieuwd de aansluiting op het vervolgonderwijs wordt beter welke ervaringen hebben hiertoe geleid welke kant gaat het op twee redactieleden bezochten twee verschillende lsk s een in de grote stad een in de regio lelystad hieronder treft men de opgedane ervaringen aan de isk verbonden aan de berlage s g middel van een thematisch cursorische werk te amsterdam wijze de isk afdeling van deze scholengemeenschap de opzet van de isk mavo havo vwo bestaat dit jaar uit tien klas de isk bestaat voornamelijk uit een brugklas van sen ze is in een apart gebouw gehuisvest maar 1 jaar waarna doorstroming naar een tweede klas ten van der burg en els penseel geven op deze af in het gewone onderwijs moet volgen uit erva deling nederlands we spreken met hen over de ring is gebleken dat de doorgestroomde leerlin vormgeving van hun onderwijskundige visie door gen na een jaar of minder isk onderwijs grote 62 problemen ondervinden in de gewone klas de vaardigheden en de grammatica deze minimale schakeling binnen de berlage s g wordt fase eis heeft te maken met de heel andere manier gewijs doorgevoerd in het tweede en derde jaar waarop je deze vaardigheden aan buitenlandse van de havo en het vwo zitten de buitenlandse leerlingen kunt aanleren vrijwel alle methodische leerlingen in aparte klassen bij elkaar de zoge vooronderstellingen moetje expliciteren daarom naamde s peciale klassen in de mavo blijven de gebruiken de leerkrachten ook geen bestaande buitenlandse leerlingen tot het eindexamen apart schoolmethode ze hebben zelf het cursorische zitten gedeelte met kennis van de eisen van de ver toelaatbaar tot de isk afdeling zijn leerlingen volgopleiding vormgegeven die het hele lager onderwijs in eigen land hebben de leerkrachten van de sectie nederlands vinden gevolgd of maximaal twee jaar op een nederland dat voor de buitenlandse leerlingen de nadruk se lagere school hebben doorgebracht daarnaast meer moet liggen op de communicatieve en infor bestaat er een zekere voorselectie daartoe wordt merende functies van taal hier is taal meer het een rekentest op het niveau van de vijfde zesde instrument om de kennis van de wereld te vergro klas lo afgenomen en een gesprek met de leerling ten gevoerd voor het nederlands deze voorselectie vindt plaats om te peilen of leerlingen met lagere vormgeving aan nederlands school in het eigen land een nederlandse brug die informerende en communicatieve functies klas kunnen volgen van taal komen vooral naar voren in het thema binnen de isk afdeling onderscheidt men drie ni tisch werken de sectie is hiermee nog maar een veaus jaar bezig thematisch werken biedt veel meer de pre brugklas waarvan het doel is instro mogelijkheden om met de leerlingen van gedach ming in een nederlandse brugklas of in een scha ten te wisselen over de nieuwe wereld waarin kelbrugklas het betreft hier leerlingen die het zij terecht gekomen zijn de thema s zijn ook brugklasprogramma nog niet aankunnen niet te strikt uitgewerkt om zoveel mogelijk in de brugklas waarvan het doel is instroming in breng van de leerlingen mogelijk te maken uit de tweede klas mavo havo vwo de zwakke ervaring blijkt dat de inbreng van hen vooral ge leerlingen gaan meestal naar de tweede klas lbo richt is op wat ze nu beleven van een andere school bij het thema nieuws kwam door inbreng van de de versnelde brugklas waarin men de leerlin leerlingen het verschijnsel van rellen en krakers gen door ook het tweede klasprogramma te be aan de orde de meeste leerlingen hadden daar handelen voorbereidt op instroming in de derde over gehoord sommigen waren erbij geweest klas mavo havo vwo ze hadden daar veel vragen over met de leer deze stroming vindt pas plaats na de herfstva kracht hebben ze toen lang gesproken over onze kantie daarvoor hebben de leerlingen een zoge normen omtrent wonen en de openbare orde naamde observatie introductie periode ook bleken er tussen de leerlingen onderling veel verschillende meningen te bestaan het programma in de isk om aan te sluiten bij de belevingswereld neeft de de leerlingen van de brugklas krijgen 10 uur ne sectie voor thema s gekozen als werk school derlands per week 5 uur wiskunde 3 uur frans macht familie relaties vrienden en ontspan 3 uur engels 2 uur biologie 3 uur aardrijkskun ning deze laatste thema s bieden de mogelijk de geschiedenis 2 uur tekenen handvaardigheid heid om ook sociaal emotionele zaken aan de or en 2 uur gymnastiek in de pre brugklas is het de te stellen hun puber zijn de beperkte bewe aantal uren nederlands groter is wiskunde ver gingsvrijheid het culturele isolement en hun wis vangen door rekenen en hebben de leerlingen selende toekomstperspectief teruggaan of blij geen lessen in de moderne vreemde talen voor ven met wie trouw ik nederlands is cursorisch vastgelegd wat de eisen het thematisch werken biedt tevens de gelegen zijn voor instroming in de tweede klas mavo heid om de leerlingen te wennen aan de vrije havo vwo toch is dit cursorische gedeelte niet werkvormen deze worden ook in het vervolgon helemaal gelijk aan het reguliere brugklaspro derwijs toegepast en de buitenlandse leerlingen gramma de sectie nederlands hanteert een zoge ervaren daar dialoogjes voeren een eigen mening naamde minimale eis ten aanzien van tekstuele formuleren en iets zelf uitzoeken vaak als vreem d 63 en nie t school s de isk l ee rk r achten nemen nu wel dat de leraren daar meestal niet thematisch wat meer tijd om deze werkvo rmen u i t te l eggen cursorisch werken slechts een docente doet dat en toe te pas sen sommige docenten willen het wel maar houden sterk rekening met de druk die de bovenbouw op rekening houden met hun eigen cultuu r hun programma uitoefent daar is men bang dat met thematisch onderwijs creeer je als leerkracht het verlaten van de bekende onderwerpen on de mogelijkheid om een voortdurende dialoog te middellijk niveauverlaging met zich meebrengt voeren met de culturele achtergronden van de de docenten van de isk afdeling denken echter leerlingen in een klas zitten wel tien nationalitei dat onderwijs dat zichzelf richt op de belevings ten bij elkaar de leerkrachten van de berlage wereld van alle leerlingen autochs en allochs s g leggen daarbij het accent vooral op de huidi zodanig ontworpen kan worden dat cursorisch ge situatie van het kind in de samenleving de aan alle eisen wordt voldaan zeker wanneer men woonsituatie de sociale positie migrantenproble beseft dat onderwijs ertoe dient individuen op matiek invloeden van de nederlandse media het deze samenleving voor te bereiden gaat hen niet zozeer om het aanscherpen van de tegenstrijdigheden door teveel nadruk te leggen geen isk meer in de toekomst op hoe de cultuur in het thuisland vorm heeft over een jaar of vijf zullen er minder leerlingen maar om de erkenning en waardering van elkaars vers dus onaanspreekbaar uit het buitenland ko waarden en normen de leerkrachten zijn zich men maar het aanbod van leerlingen uit andere ervan bewust dat zij zelf dragers zijn van de culturele milieus zal blijven niet meer in de isk specifiek nederlandse waarden en normen zij maar in het reguliere onderwijs zal er een ander willen die waarden en normen aan de oppervlakte leerplan moeten komen zowel inhoudelijk als brengen omdat ze meestal verborgen zijn methodisch wat betreft de inhoud zullen de cul turele en taalverschillen meer aandacht moeten doorstroming hebben methodisch zullen nieuwe vrijere werk aan het eind van het jaar stellen de leerkrachten vormen nodig zijn bovendien zal de manier van een verslag op over wat er gedaan is en in hoever optreden en de rol van de leerkracht zich dienen re de leerling geschikt is voor het vervolgonder te wijzigen de leerlingen veranderen het onder wijs wijs zal dus ook moeten veranderen de thema de meeste kinderen ca 40 procent gaan naar de tische cursorische werkwijze biedt volgens de do s klassen van de berlage in die klassen is het aan centen nederlands van de berlage isk een kader tal lessen nederlands groter en hebben de leerlin om de leerling meer centraal te stellen en beter gen de mogelijkheid om bepaalde vakken al te la met de culturele verschillen om te gaan ten vallen vervroegde pakketkeuze 20 procent van de leerlingen blijft langer dan een jaar in de de isk ve rbond en aa n de is k de overige 40 procent gaat naar een andere eers te schol e n gem ee n schap te l elystad vervolgschool onder meer voor lbo en mbo met die scholen zijn geen afspraken gemaakt over een de isk in lelystad maakt als aparte sector deel aansluitend programma meestal gaat het zo dat uit van een grote scholengemeenschap midden de leerlingenbegeleider docent mentor met een school lbo mavo havo vwo gied mommers is groep leerlingen op bezoek gaat bij een lbo coerdinator van die isk we spraken met hem school deze leerlingbegeleider blijft voorzover onder meer over de organisatie het onderwijspro mogelijk de leerlingen in de nieuwe situatie gramma de doorstroming en de toekomstper volgen spectieven met de docenten van de vergelijkbare secties is re er zijn ruim 50 leerlingen verdeeld op basis van gelmatig overleg dat moet wel gezien de apar vorderingen in vier groepen de oudste leerlingen te lokatie van de afdeling officieel geregeld 17 tot 25 jaar zitten in de vierde groep worden niet bij alle secties gaat dat even vlot iedere buitenlandse leerling die ouder is dan voor nederlands presenteren de leerkrachten van twaalf jaar is toelaatbaar andere selectiecriteria de isk via dit overleg regelmatig een paar zaken worden niet gehanteerd de docenten van de isk aan desbetreffende docenten in de mavo havo geven ook les in de middenschool en vwo klassen een moeilijkheid is natuurlijk voor de aansluiting en doorstroming is dat ee n 64 belangrijk gegeven het betekent namelijk dat de onmog el i jk re cht gedaan kan worden aan alle docenten goed zicht kunnen hebben op de ver gr oeperinge n overigen s zijn er buiten d e school volgmogelijkheden en leerlingen ook na de door i n lelystad wel moge lijkh eden om bijvoorbeeld stroming kunnen begeleiden marokka ans a ra bisch of turks te leren lezen en de leerlingen blijven meestal niet langer dan een sch r ijve n jaar maximaal anderhalf in de isk daarna is het in de meeste gevallen mogelijk onderwijs te vol aansluiting en doorstroming gen in de middenschool of andere schooltypen het hele jaar door zijn er mogelijkheden dat leer een uitzondering vormen de analfabeten deze lingen doorstromen van isk naar een midden hebben ook in de isk weinig perspectief schoolklas of naar een vierde klas lbo op de sterke band tussen middenschool en isk is het onderwijsprogramma hierboven al gewezen een mentor van een mid iedere ochtend krijgen alle groepen minstens denschoolklas heeft ook een isk klas en kan zo twee uren nederlands daarna zijn er de algeme doende de buitenlandse leerling blijvend begelei ne werkuren gericht op culturele vaardigheden den die leerling treft na de doorstroming in de alle leerlingen nemen deel aan verschillende acti middenschool bekende docenten aan en ook viteiten men kan het beste denken aan de vak vroegere klasgenoten uit de isk de leerlingen ken van de basisschool begrijpend lezen reke die tot nu toe doorgestroomd zijn naar 4 ibo nen schrijven motorische ontwikkeling de in hebben het daar toch nog vrij moeilijk gehad pas structie en oefening die leerlingen daarin krijgen dit jaar heeft men de verwachting dat de leerlin hangt af van datgene waar ze op dat moment aan gen die nu naar 4 ibo doorstromen ook inderdaad toe zijn een diploma halen per week is er ook een keer of vier projectonder een zeer kleine minderheid van isk leerlingen wijs vooral bedoeld als een orientatie in de ne komt in het mavo terecht voor een speciale derlandse samenleving verder twee uur per week groep van ouderen is dat soms de avondmavo algemene technieken twee uur koken drie uur ook na de doorstroming blijft er nog contact met gymnastiek en twee uur creatieve handvaardig de isk als de mentor in een middenschoolklas heid vooral omdat veel leerlingen na de isk en bij buitenlandse leerlingen een bepaalde lacune of eventueel middenschool naar het lbo gaan geeft achterstand constatee rt dan wordt een beroep men ook een uur theorie van de techniek dit is gedaan op de isk deskundigheid deze remediale een soort inleiding in de vaktermen namen van functie heeft de isk ook voor lbo en mavo leer gereedschappen e d lingen in de praktijk blijkt dat de problemen bij dit alles komt dan nog een mentoruur en een toch vaak liggen op het gebied van de taalverwer keuzevak de inhoud van dat laatste kan buiten ving de hulp die vanuit de isk gegeven wordt de gangbare schoolvakken liggen bijvoorbeeld variee rt dan van een basiscursus nederlands tot tuinieren en is erg afhankelijk van wat de leerlin voorbereiding op het mavo examen nederlands gen vragen en wat docenten kunnen bieden dit geheel vormt het isk basisprogramma op confrontatie van culture n het moment dat men een doorstromingsmogelijk de verschillen in middenschoolklassen tussen bui heid voor leerlingen ziet stellen docenten een tenlandse en nederlandse leerlingen hebben in de aansluitingsprogramma op afgestemd op het eerste plaats met mentaliteit te maken de neder schooltype of zelfs de klas waar de leerling naar landstalige leerling ziet de anderstaligen dikwijls toe gaat dan komen ook andere vakken aan de als leerfanaten die alleen maar op school willen orde bijvoorbeeld wiskunde wereldorientatie zitten om te leren het probleem is dat veel bui orientatie op de natuur er vindt daarbij een tenlandse kinderen vaak niet mee willen doen nauwkeurige selectie plaats van juist die leerstof met andere activiteiten als ze bijvoorbeeld het gebieden die noodzakelijk of zinvol zijn als voor gevoel hebben van het vak drama niets te leren bereiding op het instromen in het middenschool dan doen ze niet mee dingen doen met de hele programma klas zoals samen naar de film samen gaan in het isk programma komen geen lessen voor in schaatsen of zwemmen blijkt dan ook niet moge de eigen taal en cultuur van de leerlingen men lijk de nederlandse leerlingen vinden dat dik vindt dat door de diversiteit van nationaliteiten wijls heel onplezierig ze voelen zich in de les 65 confrontatie van culturen de nederlandstalige leerling ziet de anderstaligen dikwijls als leerfanaten ook vaak onder druk staan van de anderstaligen kanen erg goed met elkaar overweg kunnen de die altijd maar vooruit willen die willen dat het meisjes trekken ook in de isk erg veel met el stil is in de les dat zeggen die ook je bent hier kaar op de vietnamese meisjes zijn het al langer op school om te leren niet om allerlei lol te trap gewend om veel dingen met jongens samen te pen en geintjes uit te halen doen en de ervaring is dat marokkaanse meisjes bij projectonderwijs blijken veel buitenlandse dat als het ware van hen overnemen daar nu ook leerlingen meer dan de nederlandse problemen te veel gemakkelijker in worden hebben met het zelf initiatieven nemen docen een ander voorbeeld is dat van de leidersfiguren ten moeten ze dan ook vaak anders begeleiden in die men vooral in de homogene groepen van bui de uitvoeringsfase ze bijvoorbeeld een voorge tenlanders vaak aantrof vroeger gaf dat nogal drukt enqueteformulier geven terwijl de neder eens problemen sinds de verscheidenheid aan landse kinderen zelf zo n formulier samenstellen nationaliteiten is toegenomen bestaan die pro bij dat werk blijkt dan weer dat de anderstaligen blemen eigenlijk niet meer graag met nederlandse leerlingen samenwerken omdat ze zien dat die een bepaalde voorsprong de opvang van buitenlande rs in de toekomst hebben we vroegen gied mommers hoe hij de toekomst echte conflicten zijn er eigenlijk nauwelijks de zag voor de opvang van buitenlandse leerlingen vietnamezen bijvoorbeeld waarvan er veel zijn in hieronder volgt wat hij daarover opmerkte de isk worden door nederlandse kinderen erg het is mijn vaste overtuiging dat als leerlingen gewaardeerd maar ook marokkaanse leerlingen niet een heel reele kans hebben om gewoon met voelen zich zo te zien tussen de nederlandse erg nederlandstalige kinderen mee te draaien dan goed thuis men denkt in lelystad dat dit zeker gaat het fout daarom houden wij ze ook langer ook te maken heeft met de heterogeniteit van de in de isk dan je minimaal zou moeten doen on groep buitenlanders marokkaanse meisjes vorm ze ervaring heeft geleerd dat als je dat niet doet den oorspronkelijk bijvoorbeeld een heel be dan redden ze het niet ook niet met wat aanvul schermde groep waar men erg voorzichtig mee lende programma s ik denk dat de kloof dan omging ook in het contact met de ouders het zelfs groter wordt dan worden zij steeds op het opvallende is echter dat vietnamezen en marok feit gedrukt van wij zijn slecht wij kunnen he t 66 niet ik geloof datje ze met een voorsprong in ze een kans te geven eerst hier zichzelf te zijn ze de nederlandse klas moet brengen kunnen die nederlandse maatschappij als het ik denk ook dat in de toekomst zo n opvang ware op een afstandje bekijken daar hun eigen speciaal voor de kennismaking met onze pedago plaats in vinden en dan toch zichzelf blijven gische leerweg nodig zijn zal je mag nooit we hebben voor het eerst dit jaar met de leerlin iemand aan de goden overleveren dat betekent gen alle nederlandse feesten gevierd heel gek en voor een marokkaans kind in mindere mate voor dat vonden ze prachtig dat hebben we nog nooit een turks kind als je het loslaat in een midden eerder gepresteerd eigenlijk die kinderen met schoolsituatie die in hun ogen een losgeslagen kaarsen door de gang je merkt dat ze gek zijn bende is dat het dan binnen twee maanden ook om op de foto te gaan dat soort verschijnsele n losgeslagen zou zijn dat zie je ook vaak op basis is heel wezenlijk voor deze leerlingen dat is geen scholen het gekke is dat kinderen die gewoon kwestie van een stoomcursus volgen daar heb hier als buitenlanders op de middenschool f unc ben ze ongeveer een jaar voor nodig tioneren dat die helemaal niet losslaan dat die voor de een zal het iets langer zijn voor de ander schijnbaar heel langzaam gewend zijn aan de an iets korter dere situatie van de nederlandse kinderen hoe het zou natuurlijk kunnen zijn dat in de toe die omgaan met elkaar en toch zichzelf blijven komst de basisschool al wat meer aan dat soort een jongen mohammed vertelde laatst in de klas aspecten doet om die buitenlandse leerlingen dat hij geen bier dronk als hij direct in een ne hun eigen weg te laten vinden je moet buiten derlandstalige klas was gekomen zou hij binnen landers niet direct plaatsen in een nederlandsta twee weken bier hebben gedronken en nu is hij lige klas ik geloof dat je hen eerst de kans moet zo ver dat hij zichzelf durft te blijven hij vindt geven hun eigen sociale contacten op te bouwen dat hij dat rustig kan zeggen dat mag je dan een daarvoor kun je geen bijscholing organiseren dat resultaat van intercultureel onderwijs noemen je is een natuurproces laat ze hun waarden en normen behouden door 67 eigen initiatief voor thuisblijver s het gaat er mij om dat er geen kinderen thuis blijven zitten de inspecteur wil wel leerling zaken werkt er aan de scholen willen wel maar er zit iets scheef in het totaal dorine juray een werkloze onderwijzeres kreeg een lijst absoluut verzuim van de afdeling leerlingzaken van rotterdam via een lagere schoolleerkracht hoorde zij dat een leerling al enige tijd thuis zat de witte zusters in de wijk kenden een meisje dat op geen enkele lijst voor kwam in de negentiende eeuwse wijk het oude noorden werd een oud winkeltje opgeknapt als leslokaal ze werkt nu al zo n twee maanden met 12 turkse en marokkaanse meisjes de meisjes van 12 tot 18 jaar komen s morgens voor enkele uurtjes naar de winkel s middags gaat zij op huisbezoek en praat zij met de ouders 7n het begin heb ik gesprekken gevoerd waarom het kind niet naar school ging als je als onder wijzeres binnenkomt moet je een stuk wantrouwen overwinnen je geeft dan ook aan dat je er samen probeert uit te komen de ouders willen wel onderwijs voor hun kinderen sommigen zijn bang voor veranderingen en zijn ook vaak slecht geinformeerd een meisje zat op een cur sus de school werd afgebroken en de ouders ontvingen geen bericht of konden dat niet begrij pen dat misverstand heeft vierjaar geduurd zij bleef toen thuis tijdens de huisbezoeken bespreek ik ook waarmee de kinderen bezig zijn en vraag ik wat de ouders willen zij noemden eerst nederlands en ook naai essen deze vragen zijn gerealiseerd en zij voelen dat zij serieus worden genomen nu komen ideeen als kinderverzorging voeding vita minen en ziek zijn de situatie thuis is vaak heel triest vader zit op de bank omdat hij werkloos is moeder heeft overal pijn de dochter werkt al jaren in de keuken een vader was al blij dat iemand zich haar lot aantrok ik heb een plank vol methoden maar ik kan er met deze groep niet mee werken twee meisjes spreken geen nederlands maar verstaan het een beetje de anderen verstaan het beter en som migen kunnen gebrekkig lezen en schrijven we beginnen s morgens in een kring om de kachel naar aanleiding van de tv en familiebezoe ken komen allerlei onderwerpen aan de orde zo langzamerhand komen ook gesprekken over mannen en uitgaan naar voren zij bellen ook met de turkse en arabische nieuwslijn daarna vertellen zij in het nederlands wat zij hebben gehoord na een lang kringgesprek drinken we lekker thee sommigen gaan dan een spelletje doen of even lekker kletsen doordat het verschil in de groep zo groot is stimuleer ik dat zij elkaar helpen enkelen leren nu pas met een potlood om te gaan die oefenen veel met tekenen waar ik dan de nederlandse woorden bijschrijf anderen schrijven bladzijden vol in hun tekstschrift we lezen en corrigeren dat dan samen ik heb gekozen om met meisjes te werken omdat de ouders bang zijn dat ze met jongens in contact komen de jongens in de straat kijken of fluiten openlijk naar de vrouwen en de meis jes de moeders en de meisjes hebben daar grote moeite mee driekwart van deze meisjes komt bijna nooit op straat terwijl ze al zo n jaar of drie vier in nederland zijn een meisje dacht echt dat ze niks kon na een slechte test haar broer en zusje gaan wel naar school maar dit meisje is er al vier jaar voor het huis de meeste meisjes hebben geen of een klein beetje les gehad in hun geboorteland een meisje heeft de zesde klas lagere school doorlopen ik sta op het standpunt dat deze meisjes recht hebben op vijf hele dagen school maar als ik ze zou aanmelden zouden ze toch niet worden aangenomen in deze buurt is er nog geen goede regeling in augustus komt hier wel een isk intercultureel onderwijs gelijke kansen daar heeft dit helemaal niets mee te maken dat recht op onderwijs krijgen ze niet wie ook op deze manier werkt of wil gaan werken kan contact opnemen met het voorportaal noord tel 010 678279 of 667595 68