Oud en nieuw gebruik van aanspreekvormen

hanny j a m vermaas van 1200 tot begin 20ste eeu w i n vergelijking met de huidige tijd kende het nederlands vroeger een heel ander gebruik van aanspreekvormen in onderstaand schema wordt oud en nieuw gebruik die vorm van taalverandering vanaf de middeleeuwen tot nu duidelijk dit schema is van aanspreekvormen tot stand gekomen door vergelijkingen van zo oorspronkelijk mogelijke teksten uit de 13de t m de 20ste eeuw daarin stond ik stil bij voor vroegere tijden kan taalverandering alleen door relaties en situaties waarin dialogen zijn tekstvergelijkingen worden onderzocht voor de huidige beschreven om te weten welke tijd is een taalverandering ook op te sporen door aanspreekvormen in die tijd gebruikt werden vergelijkingen van generaties ik heb dat gedaan met de voor de tijd vanaf 1960 is vooral gebruik nederlandse aanspreekvormen daarin is het gemaakt van de resultaten van een landelijke opmerkelijk dat bepaalde vormen zijn verdwenen en u enquete over u en jij in verschillende relaties en en jij andere betekenissen hebben gekregen in een situaties schema zijn belangrijke veranderingen te zien die op een chronologische wijze worden beschreven en met opmerkelijk is dat in de middeleeuwen een voorbeelden toegelicht in de eerste paragraaf staan de onderscheid bestond die later verdween ten aanspreekvormen tot in de 20ste eeuw centraal in de gunste van de combinatie ghi u later gij u tweede paragraaf u en jij je vanaf 1900 de bases van in alle relaties en situaties het zeer oude dit artikel is mijn proefschrift veranderingen in de onderscheid tussen ghi u en du di is echter nederlandse aanspreekvormen 2002 en enige moeilijk te vergelijken met het huidige resultaten van mijn daarop volgende onderzoeken onderscheid tussen u u en jij je jou omda t schema van veranderingen in de nederlandse aanspreekvormen enkelvoud wanneer gebruikt meervoud wanneer gebruikt middeleeuwen du di bij liefde ghi u in alle gevallen emotie en boosheid ghi u in alle gevallen 17de tot 20ste eeuw gij u in alle gevallen gij u in alle gevallen jij je jou in alle gevalle n jij je jou in alle gevallen spreektaal spreektaal 1900 tot 1960 u u beleefdhei d u u beleefdheid jij j e jou vert rou welij kheid jullie vertrouwelijkheid vanaf 1960 u u statusdimensie u u statusdimensie non soli dari tei t non solidariteit forme l e si tuati e formele situatie j ij j e jou so lida r iteitdimensie jullie solidarireitdimensie info rmali teit informaliteit 200 4 m oe r 140 du di in veel minder gevallen gebruikt werd dan opstellen 1899 van l van deyssel jij je jou bij de combinatie gij u gaat het om gij als subject onderwerp u als object door het veelvuldig gebruik van gij u was er meewerkend en lijdend voorwerp hoe de u nauwelijks sprake van verschillen in vorm veranderde als subject en waarom deze aanspreekvormen zoals wij die tegenwoordig aanspreekvorm weer een betekenisverandering kennen tussen u en jij je dat wil zeggen dat doormaakte komt hier ook aan de orde vroeger in zakelijke persoonlijke en literaire teksten de combinatie gij u is gebruikt wel ben heel ver terug in de tijd vond ik het ik andere aanspreekvormen jij je jou onderscheid tussen de middelnederlandse tegengekomen in toneelstukken waarin vormen du en ghi in het verhaal floris en de alledaags taalgebruik is nagebootst deze komen blancefloer 13de 14de eeuw vanaf de zeventiende eeuw hoofdzakelijk in ghi en doet blancefloere met mi gaen zegt noord en zuid holland voor en hebben floris tegen zijn vader dezelfde betekenis als gij u het volgende du waers spiegel van al den rike zegt floris voorbeeld illustreert dat tegen zijn vriendin blancefloer g y lacht myn schoone en geeft my stof helaes i n dit voorbeeld is een onderscheid tussen tot treuren zegt een man tegen een vrouw die beleefdheid ghi en vertrouwelijkheid du te hij bemint zien hoewel du hoofdzakelijk in bijzondere jou lappedief je maakt my schier ontzindzegt gevallen hier de liefde gebezigd werd door de een hulp in de huishouding tegen de kleermaker steeds grotere vermindering van het gebruik van van haar baas du di verdween deze uit de schrijftaal ten uit het wederzyds huwely zsbedrog toneelstuk gunste van alleen de combinatie gij u vanaf de van pieter langendijk 1720 uitgegeven door j zestiende eeuw zien we dan ook hoofdzakelijk te winkel zwolle 1890 het gebruik van deze combinatie in de overgeleverde teksten uit de zeer vele tot in het begin van de 20ste eeuw blijft het voorbeelden daarvan heb ik de volgende gebruik van gij u naast dat van jij je jou gekozen zichtbaar dus zonder verschil in betekenis er ghy ziet hoe de hoenders den kop in kon toen dus nauwelijks van een systeem in het de lucht stekende met smaek en nasmaek gebruik van aanspreekvormen gesproken drinken worden toch mogen we niet teveel de gy bedriegt niemant dan u zelven vergelijking maken met de a ll een heersende uit aenleidinghe ter nederduitsche dichtkunste aanspreekvorm you in het engels omdat in het van joost van den vondel amsterdam 1650 nederlands een nieuwe ontwikkeling ontstond al had ik het u niet gezegd ge zoudt ik denk aan p c hooft die in zijn brieven aan zijne maagschap hebben gegist als gij onder het kennissen de aanspreekvormen uwe edelheid korte gesprek tusschen den vader en den uwe en ue gebruikt als duidelijke eerstgeborenen het gelaat der moeder hadt beleefdheidsvormen door veel taalkundigen gadegeslagen worden die vormen als voorlopers van u als uit jan janne je en hun jongste kind van e j subject bij beleefdheid beschouwd mede potgieter uitgave proza 1837 1845 haarlem daarom wordt nog steeds u heeft in analogie 1864 van uwe edelheid heeft gebruikt terwijl volgens de huidige regels u hebt gezegd moet worden het nieuwe gebruik van u zou ook in het volste vertrouwen dat gij dierbare vriend voortgekomen kunnen zijn uit u als object van wat anders dan om u te tonnen dat gij in een paar brieven uit de zeventiende eeuw uit een brief van mijn oud tante dina aan haar is u als subject aangetroffen zonder equivalent vriend willem duiven 30 juli 1888 ue daarbij een bevestiging van het nieuwe gij die u niet denken kunt dat de gebruik van u zijn de volgende woorden van literatuur iemant ernst is brill in nederlandsche spraakleer 1864 41 2 uit nieuw holland uit de bundel verzamelde in beschaafde kringen wanneer men he t 200 m oe r 141 woord richt tot iemand met wiep men niet op in haar reacties op gorter gebruikte de 21 vertrouwelijken voet verkeert of in het jarige vrouw jij je waaruit blijkt dat zij in een algemeen tot iemand van meer leeftijd bezigt nieuwere tijd is opgegroeid bijvoorbeeld men u zo leek vanaf de achttiende eeuw in jij was ook net aangekomen je wilde en hogere kringen de regel te bestaan de ouders kon het dagenlang niet geloven met u aan te spreken wat blijkt uit enkele uit een biografie van h gorter door bihl brieven van kinderen aan hun ouders maar in 1996 heel veel andere teksten lijkt tot in de twintigste we moeten hier echter rekening houden met eeuw de combinatie gij u gehandhaafd te zijn het verschil tussen een gedicht en een brief een een bevestiging daarvan is te lezen in de persoonlijke brief is over het algemeen geschiedenis der nederlandsche taal door verdam informeler en meer op de spreektaal gericht 1923 111 men schrijft gij uwer enz en men toch is het voor die tijd opvallend dat de jonge zegt jij en jou of u vrouw al de je vorm gebruikte voor zover ik de genoemde ontwikkelingen brachten in die heb kunnen nagaan schreef zij geen gedichten tijd echter ook problemen met zich mee wat voor of aan gorter misschien vond die vrouw blijkt uit de volgende woorden van multatuli gij u al ouderwets en wilde zij met jij je by dezen nieuwen druk heb ik niets te zeggen duidelijk maken dat zij tot een jongere generatie dan dat ik by de korrektie erg gesukkeld heb behoorde een andere verklaring is dat zij gij u met d e t wee d e p ersoon gy je jy jou jouw te afstandelijk vond in een intieme relatie in u hoe is t eigenlyk ik wasch m n handen in ieder geval heeft zij deelgenomen aan een onkunde verandering in de aanspreekvormen in uit het naschrift bij de vijfde druk 1880 van nederland in nederlandstalig belgie is het het toneelstuk de bruid daarboven 1843 gebruik van gij u gehandhaafd uiteindelijk bleven hoofdzakelijk ouderen gij u u en jij vanaf 190 0 gebruiken een voorbeeld hiervan is een gedicht ondanks de lange instandhouding van de van herman gorter dat hij op 48 jarige leeftijd combinatie gij u in a ll e relaties en situaties in 1911 voor zijn geliefde veel jongere vrouw ontstond een duidelijk nieuw onderscheid in schreef aanspreekvormen u u bij beleefdheid en ge li efde gij hebt mij niet lief jij je jou bij vertrouwelijkheid well icht is dat dat kan ook niet mede beinvloed door het onderscheid in de maar ik heb u zoo lief duitse en franse aanspreekvormen uit 0 zie t o niets dan zie t onderstaand deel van schema uit paragraaf 1 is te zien hoe dat systeem in nederland veranderde d eel van sc h ema van veranderingen in de nederlandse aanspreekvormen vanaf 190 0 enkelvoud wanneer gebruikt meervoud wanneer gebruikt 1900 tot 1 960 u u beleefdheid u u beleefdheid jij je jou vertrouwelijkheid jull ie vertrouwelijkheid vanaf 1960 u u statusdimensie u u statusdimensi e non solidariteit solidariteit formele situatie formele situatie jij ic jou solidariteit jullie solidariteit dimensie dimensie informaliteit informalitei t 200 moer 142 uit het deeloverzicht blijkt dat het systeem op vermeldde de rector van een montessorischool bases van beleefdheid u u en in nijmegen het accent ligt op solidariteit en vertrouwelijkheid jij je jou aan verandering daarom spreken wij met onze leerlingen af dat onderhevig was dat wil zeggen dat er steeds zij leraren tutoyeren van leeuwen en de h en meer uitzonderingen en afwijkingen op dat 1998 56 stellen in hun artikel over leraren systeem ontstonden mogelijke oorzaken een oude graadmeter voor orde en gezag is daarvan zijn sociaal maatschappelijke tutoyeren sommige leraren hebben de zaak ontwikkelingen als meer democratie het onder controle ook al heten ze jij en jou loslaten van bepaalde tradities en meer anderen houden het bij de distantie van het communicatiemogelijkheden daarnaast is vousvoyeren maar het jij tijdperk blijkt op zijn steeds meer openheid ontstaan in wat we retour negentien procent van de vrouwen en denken waardoor contacten losser zijn vijftien procent van de mannen laat zich geworden tutoyeren jonge docenten aan de universiteit opgeleid zijn het meest op jij en jou maar in mijn onderzoek naar veranderingen in het toch niet meer dan een op vijf deze gebruik van u en jij kon ik niet volstaan met percentages komen overeen met die van de vergelijkingen van teksten omdat daarmee de enquete algemene argumenten voor de vraag in hoeverre en waarom de handhaving van het u gebruik zijn dat op die aanspreekvormen zijn veranderd onvoldoende manier ontzag voor leraren voldoende afstand beantwoord kon worden na mijn eerdere en normen en waarden behouden blijven ervaring met een landelijke enquete over de aanspreking van de ouders nam ik opnieuw het andere opmerkelijke enqueteresultaten zijn dat initiatief een landelijke enquete uit te voeren nu bij informeel werkoverleg bijna 30 minder u over het gebruik van u en jij in verschillende wordt gezegd dan voor ongeveer 1970 dat relaties en situaties daarvoor benaderde ik betekent dat hier evenals in de relatie met de scholengemeenschappen verspreid over heel ouders meer nadruk is komen te liggen op nederland om op die manier de jonge generatie solidariteit hetzelfde zien we in contacten met 16 t m 18 jaar op verschillende schooltypen oudere kennissen de verklaring meer nadruk hun ouders en grootouders te kunnen bereiken op solidariteit ligt voor de hand omdat een ik ben de anderhalf duizend informanten zeer verklaring vanuit beleefdheid of dankbaar omdat zij een duidelijk beeld geven vertrouwelijkheid moeilijk is geworden van wanneer meestal u en wanneer meestal jij je vanwege vele uitzonderingen en afwijkingen wordt gezegd generatieverschillen geven de daarin een uitspraak als jij je gebruik je bij veranderingen daarin weer niet beleefdheid is dan ook achterhaald anders zouden alle personen die meer jij je zijn belangrijke resultaten zijn in vergelijking met gaan zeggen onbeleefd zijn geworden terwijl ze de middengeneratie zegt van de jonge generatie alleen maar automatisch het nieuwe systeem ruim 40 minder u tegen de ouders terwijl in toepassen hierin kunnen beleefdheid en andere relaties het u gebruik veel meer vertrouwelijkheid onderdelen vormen van elk gehandhaafd wordt zo is de vermindering van van de drie nieuwe dimensies status solidariteit u tegen een onbekende helper nog geen 10 en formaliteit verschil tussen de jonge en oudere generaties en ruim 80 van de scholieren spreekt de de nieuwe dimensies vond ik in de theorie van leraren op school nog met u aan terwijl bijna brown en gilman die in 1960 stelden dat de honderd procent van de oude en dimensies status en solidariteit bepalend zijn middengeneratie dat deed een verklaring voor voor de keuze in de aanspreekvorm ik wilde de grote handhaving van u tegen leraren is de weten in hoeverre die dimensies op het gebruik gevoeligheid voor de status van een leraar en de van u en jij je van toepassing zijn ik voegde er formele situatie uitzonderingen daarop de dimensie formaliteit aan toe omdat ik had berusten op afspraken die niet overeenkomen ontdekt dat ook deze naast status en met het beleid op de meeste scholen zo solidariteit van belang is voor de verklarin g 200 4 moer 143 en of bepaling van het gebruik van u en jij je tegen bekende ouderen in een informele situatie bij status moeten we denken aan verschi llen in het gebruik van u veel minder is geworden de maatschappelijke positie zoals de verhouding genoemd onderscheid zien we ook in de leerling leraar en werknemer werkgever bij media een veelvuldig gebruik van u bij nadruk so li dariteit gaat het om gelijkwaardigheid en op status en formaliteit terwijl bij nadruk op gelijkgezindheid zoals hetzelfde niveau en solidariteit vaak jij je wordt gezegd enkele dezelfde belangstelling de dimensie formaliteit voorbeelden zijn geeft aan of het gaat om een formele of als u terugkijkt op uw loopbaan stelt u vast dat informele relatie en situatie een u zegt aukje holtrop tegen oud politicus en so llicitatiegesprek is formeel en een samenzijn in schrijver jan terlouw vrij nederland 7 12 de pauze informeel 1996 hierin ligt de nadruk op status en op bases van de drie dimensies maakte ik voor formaliteit bij nadruk op solidariteit zien elke onderzochte relatie en situatie formules we het gebruik van jij je bijvoorbeeld in een bijvoorbeeld status solidariteit formaliteit interview door een vrouw met een schrijfster in relatie met de ouders en status solidariteit op het oog beweeg jij je inderdaad moeite formaliteit in een gesprek met de directie loos in het openbaar daaruit blijkt dat in formules met status en zegt elisabeth lockhorn tegen de schrijfster formaliteit veel meer u wordt gezegd dan in nelleke noordervliet opzij mei 1997 formules met solidariteit en formaliteit door een recent voorbeeld is de vraag van ee n het feit dat dit bij de meeste informanten journalist aan een andere journalist sloegen aantoonbaar is mogen we er vanuit gaan dat dit bij jou de stoppen door naar aanleiding van overeenkomt met de gangbare werkelijkheid de oorlog in irak radio 1 de ochtenden 20 bovendien is duidelijk geworden dat er een 03 2003 nieuw systeem in het gebruik van u en jij je is i n bijna alle nieuwsuitzendingen tutoyeren de ontstaan zoals bij elke vorm van journalisten elkaar taalverandering is dat automatisch doorgevoerd naast verklaringen voor wanneer u en jij je naast het gebruik van u bij nadruk op status gebruikt wordt kon ik aan de hand van formules en formaliteit wordt u gezegd bij solidariteit veranderingen constateren zo zag ik in non solidariteit hierbij kunnen we denken formules met solidariteit status meer de aan rechtszaken nadruk op solidariteit dan op status bij vooral heeft u nu alles gezegd wat u wilde zeggen de midden en jonge generatie dat verklaart de vraagt een rechter aan de verdachte uit de grote toename van jij je ten opzichte van de gelderlander 11 3 1998 ouders vroeger lag de nadruk op status een ander voorbeeld van non solidariteit vond tegenwoordig op solidariteit er moet echter ik in een tekst over de biermagnaat freddy onderscheid gemaakt worden tussen heineken 1923 2002 die tegen een strenggelovigen en niet gelovigen bij de winkelmeisje zei strenggelovigen is het u gebruik veel minder u bedondert mij dat is een dubbeltje teveel teruggedrongen uit elsevier 12 01 2002 eenzaam in zijn glorie en zijn geld over het algemeen moeten we de verschuiving van status naar solidariteit niet overschatten in gesproken interviews op de radio en omdat elke generatie een duidelijk onderscheid televisie horen we wel eens het door elkaar maakt tussen zakelijke relaties en situaties met gebruiken van u en jij je u in geval van nadruk op status formaliteit u en de zakelijkheid jij je in een persoonlijke vraag persoonlijk getinte relaties en situaties waarin deze overgang is ook hier weer verklaarbaar ondanks status formaliteit de nadruk kan door de nadruk die op dat moment ligt op liggen op solidariteit zo zegt een ruime solidariteit bijvoorbeeld meerderheid van elke generatie u tegen een dacht jij niet verdomme nog aan toe toen je onbekende helper en in vergaderingen terwijl dat van je kanker hoorde 200 moer 144 de overgang naar zakelijkheid wordt vaak enthousiast ontwikkelteam aangegeven met de woorden we worden nu advertentie voor systeemontwikkelaars van de weer zakelijk om afwijkingen in een dimensie cens software groep uit de i olkskrant te voorkomen is het dus van belang de andere 14 6 199 7 dimensies in de formule te betrekken daarmee je volgt deze eenvoudige regel kan bovendien verklaard worden waa ro m in een uit ikea catalogus verschillende jaargangen formele situatie toch ineens getutoyeerd wordt hier 200 1 er is dan sprake van een korte nadruk op solidariteit soms heb ik de indruk dat een als men een groot algemeen publiek wil aanspreekvorm wordt vermeden of omzeild als bereiken wordt eveneens jij je gebruikt wordt teken van onzekerheid bijvoorbeeld in vragen bijvoorbeeld als is dat duidelijk wat zou er kunnen ben jij sterker dan drank gebeuren alcoholvoorlichtingscampagne 1998 99 en de maatschappij dat ben jij in advertenties kan iedereen voorbeelden van door sire de gelderlander 13 3 1998 verschillen tussen u en jij je zien h ebben die en in advertenties voor donoren van de teksten jongeren als de belangrijkste doelgroep hersenstichting nederland zoals dan zien we in tegenstelling tot 20 30 jaar je hersenen dat ben j e zelf geleden hoofdzakelijk het gebruik van jij je bij uit de gelderlander 11 3 1998 gerichtheid op vrouwen en het middenkader wordt niet hoofdzakelijk maar wel vaak jij je verder is het opmerkelijk dat in titels van gebruikt waarschijnlijk heeft dat te maken met artikelen en of in krantenkoppen ook steeds een grotere gevoeligheid voor solidariteit dan meer jij je staat voor status bij de genoemde doelgroepen uit hoe ver durf jij te gaan de vele honderden voorbeelden heb ik de uit goed gevoel juli 2002 volgende gekozen een arbeider zoals jij en ik voel jij je als een vis in het water dan zijn uit nrc handelsblad 31 9 2002 wij op zoek naar jou uit een advertentie voor een zwem gerichtheid op mensen met een hoog niveau onderwijzer uit de gelderlander 5 10 2002 gaat in de meeste gevallen nog gepaard met u je goed voelen wij nodigen je alvast uit waaruit de gevoeli gheid voor status blijkt voor bijvoorbeeld uit folder bodystyling juni 1999 en andere u ondersteunt de regioteamleider u jaargangen beschikt over een academisch denk en kies je voor een opleiding tot creatief werkniveau therapeut wil je starten in september uit een advertentie voor een regio advertentie van hogeschool limburg uit de beleidsmedewerker nrc handelsblad 14 15 volkskrant 7 6 1997 12 2002 jij bepaalt waar wanneer en in welk tempo je studeert in veel reclameteksten komen we zowel u als uit loi magazine januari 1994 en andere jij je tegen jij je in de slogan of de openingszin jaa rgangen u in de tekst daaronder waarschijnlijk wil men als je van dans houdt kom je naar nationaal hiermee een zo groot mogelijk publiek ballet bereiken bijvoorbeeld uit haagse post 2 4 1988 een hypotheek waarmee je aan je toekomst kom je binnen bij de bank dan start je met bouwt een opleiding als opvallende openingszin en daaronder vacature voor juristen van de abn amro uit en toch wilt u niet dat uw hypotheek uw de volkskrant 7 juni 199 7 leven gaat bepalen aanvullende opleidingen vormen een advertentie van nationale nederlanden uit onderdeel wil jij deel uitmaken van een vrij nederland 14 10 1995 200 moer 145 je meubelt er gewoon beter wij nodigen u door in plaats van gij ontstond u als onderwerp van harte uit zodat de combinatie u u gebruikt ging worden folder tilders meubelen verschillend e daarbij kreeg u u de functie van beleefdheid haargangen met daartegenover jij je jou bij vertrouwelijkheid daarin kwam echter weer opmerkelijk is dat in plaats van u of jij vaak je verandering zoals ook jij je bij beleefdheid wordt gebruikt ik heb wel eens de indruk datje dat betekent dat er andere dimensies moesten als een tussenvorm dient men wil niet bestaan die het huidige gebruik van u u en nadrukkelijk tutoyeren maar ook geen gevoel jij je jou verklaren die dimensies zijn status van afstand met u creeren het nederlands solidariteit en formaliteit die in de vorm van heeft in dit opzicht een uniek systeem we formules met een plus of min teken op elke kunnen jij of je zeggen terwijl andere talen die relatie en situaties van toepassing zijn een differentiatiemogelijkheid niet hebben het voorbeeld hiervan is status solidariteit duits kent alleen du en het frans alleen tu als formaliteit in relatie met de ouders en gewoon onderwerp status solidariteit formaliteit in een gesprek met de directie bij nadruk op status evenals in interviews zien we in advertenties en formaliteit zeggen de meeste mensen u een vermijding of omzeiling van het u en jij je terwijl bij nadruk op solidariteit en gebruik zoals in advertenties van boeken formaliteit hoofdzakelijk jij je wordt gezegd waarin heel vaak staat dat is gebleken uit een grote landelijke enquete verkrijgbaar bij de boekhandel en te bestellen en uit tekstvergelijkend onderzoek omdat de op meeste mensen het nieuwe systeem automatisch en in advertenties voor opsporing van een toepassen kunnen we er vanuit gaan dat dit een misdrijf duidelijke vorm van taalverandering is een hoge beloningen voor aanwijzingen die verschuiving van u naar jij je is tevens met het leiden tot de oplossing van inlichtingen bij nieuwe systeem verklaarbaar vroeger lag de nadruk op status nu is de nadruk steeds meer vra gen naar op solidariteit komen te liggen daarom uit d e ge ld erlander 17 5 1999 bestaat het grote verschil in u gebruik tegen de ouders ofschoon dat een doorwerking heeft op conclusies andere relaties is dat veel minder dan wel eens voor een zo goed mogelijk inzicht in de verondersteld wordt elke generatie maakt een veranderingen van aanspreekvormen is een duidelijk onderscheid tussen relaties en situaties overzicht daarvan belangrijk daarin is duidelijk en steeds is dat onderscheid gebaseerd op de geworden dat het nederlands aanvankelijk het dimensies status solidariteit en formaliteit deze onderscheid tussen ghi u en du di kende maar vullen elkaar aan of anders gaat het om een dat du di vanaf de 17de eeuw verdween ten nadruk op een van die dimensies gunste van ghi u later gij u die tot in het begin van de 20ste eeuw in alle gevallen gebruikt kon dr j a m vermaas is auteur van de dissertatie veranderingen worden vooral in de schrijftaal kende het in de nederlandse aanspreekvormen 2002 en het nederlands enkele eeuwen dus maar een daaropvolgende boek mag ik u tutoyeren 2004 vanaf 1988 combinatie i n de spreektaal werd in vooral de publiceert zij artikelen en geeft gastcolleges ook in het hollandse provincies ook jij je jou gebruikt buitenland als gastonderzoekster is hanny vermaal wat blijkt uit toneelstukken waarin het verbonden aan de universiteit leiden afdeling ulcl alledaagse taalgebruik is nagebootst deze hebben dezelfde betekenis als gij u literatuur waarschijnlijk door een steeds algemenere vermaal j a m veranderingen in de nederlandse behoefte aan een onderscheid in aanspreekvormen dissertatie utrecht lot 2002 aanspreekvormen zoals men dat ook in het vermaal hanny j a m mag ik u tutoyeren duits en frans zag maakten de nederlandse amsterdam l j veen he taalfonds 2004 aanspreekvormen een nieuwe ontwikkeling 2004 4 moer 146