Over de grenzen van het literatuuronderwijs

li teratuur theo witte voor intercultureel literatuuronderwijs bin nen geintegreerd literatuuronderwijs de grenzen van nederlands over de grenzen van het scharnie r tu sse n basisvo rming e n hoger o nde rwijs literatuuronderwij s met deze slogan heeft de stuurgroep de hel e op e ratie van het studiehuis een duidelijke do elstelling ge geve n en was het voor a lle vakontwikke lgro epen duidelijk in welk e ric h aangez i en m e n n e rgen s and e rs in de were ld onze ting zij moest en gaan denk en bij de ontwik pra chtlit eratuur seri e us v o lg t m oe t e n wij d a t doe n keling van nieuwe examenprogramma s dat hugo brandt corstiu s gold ook voor ons we hebben de weg die de ba s isvorming met fictie had inge slage n dus koos h a winkels vraa gt zic h a f waarom de ni e t in de twe ede fase voortg e zet maar zijn vakontwikk elgro e p nede rlands de ontwik bewust afg eslagen in d e ric hting van de ke ling die m et de invoering van ficti e in de n e d erlandse li t e ra tuur e n letterkunde dat basisvorming we rd ingeze t niet he e ft voo rt wilden we omdat het havo en vwo examen geze t e n w aaro m zij g ee n l ans gebroken h ee ft in de tw ee d e fas e i e t s a nd ers moet zijn dan voor int e rcultureel liter a tuuronderwij s uit b as isvorming ik noem d ri e ess enti e le ve r de tit el die hij aan zijn c omme nta ar m eegaf sc hille n en begin m e t wat het mees t voor de mogen we a fleiden d a t hij he t sterke vermo e h a nd ligt namelijk dat we in de tweed e fase den heeft dat de va kontwikkelgroep e e n te ma ken h eb ben me t een to t aal andere aantal b elan grijk e z a ken ove r he t hoo fd h ee ft doelgroep de le e rlinge n zijn volwass ener e n gezi e n als lid van die vakontwikk elgroep bovendien s pe ciaal voor he t havo en vwo mo e t ik hem t e genspreken all e door hem ge s ele c teerd m e t het oog op e en voo rtz e tting aangesneden onderwerpen zijn in onz e ver van hun opleiding in het hoger onderwij s gad eri ngen soms uitvo erig besproke n we h e t tweede ve rsc hil i s dat nederlands in de zu lle n ongetwijfeld onz e blinde vl ekk e n h eb b asisvorming he t enige vak i s waa r serieus ben gehad maa r niet de gen e die hawinkels aa nda cht b esteed kan worde n aan jeugdlit e ra ve ronderstelt hoewel hij b elangrijke disc us tuur film st ri ps l ectuur et cetera binnen het si e punten aa ns nijdt en ik zijn zorg voor het kader van de basisvorming is het dus jui s t dat int erculturele p e rspec tief w el begrijp ov er men bij nederlands geen lit e ratuuronde rwij s tui g t zijn b etoo g mij ni e t ik kan m e o veri geeft maar fic ti e onderwij s e n de gre nz en ge ns we l goed voorste ll en dat sommige keu op e n houdt voor vertaalde j e ugdlit eratuur zes van de vakontwikk e lgro e p vragen oproe binnen het kad er van de tw e ede f a s e lig t dat pen omdat ze in de verantwoording te w e inig h ee l anders daar wordt lit e ratuur niet a lle en word en toe geli cht op pers oonlijke titel zal bij n e derla nds g eexanune e rd maar ook bij ik op zijn c ommenta a r reage r e n en tegelijk er cxvi e n de vreemde tal e n bi nnen dat brede tijd e nkele b e langrijke uit g an gs punte n v a n de k a de r i s h e t vanzelfs prekend d at je je ni et op vakontwikkelgroep toe lic hte n hoe w el nie t elk aars terreinen bew eegt maar probe e rt de iede reen het me t onze keuzes eens hoeft te z a ken op elka ar af te stemm e n d a t i s ook zijn hoop ik me t de ze reactie wel te b e re iken ge be urd e e n de rde versc hil b e treft het niv e au da t me n ze zal b e grijp e n e n sp e cificiteit va n de b indtermen voor he t ik betr e ur h e t dat de gastre dactie d e aan vwo en xnv o examen uiteraard dient ni e t da cht heeft ge ric ht op d e interculturele p er a llee n het niveau hoger t e li ggen m aar is ook sp e cti e f van he t e xamenprogramma dat i s de inhoud vakspecifieker dan in de b as isvor jamme r omdat d at d e di s cu ssie in e en b e paal ming dat geldt voor alle vakken in de de richting s tuu rt terwijl er zoveel te zegge n tweede fase du s ook voor nederlands en valt over de ve l e vern ieuwingen in het pro lit eratuur dit verschil zien w e ook we ers pi e gramma ik sluit deze reactie af met een ko rt e g e ld in de b e voegdheidseise n en is voor de paragraaf over de mogelijkheden die ik zie tweede fase e ssentieel 366 moer 1996 6 literatuu r waar hawinkels te g emakkelijk aan voorbij is het ook bij de and ere tal en ongebruikelijk gaat is dat ne e rlandici spe ciali s t e n zijn op het dat me n daar vertali ngen va n nooteb oo m gebied va n de nederlands e taal en lettere n en p a lmen of mulisch le es t in de twee de plaats op z n hoogs t li efh e bb e rs zijn van al di e s taat zijn voorst e l e rg ve r a f van wa t er in de and er e vak gebie d e n als vakontwikk elgro ep praktijk ga ngbaa r is dit blijkt bijvoorb ee ld mo e t j e w el weten wa t j e do et als j e in he t uit h e t ontbrek e n van de vert aald e lit e ratuur exam enpro gramma n ede rl a nds d e de uren uit de frequ enti elij s t van di epzee d aarnaas t openze t n a ar nieuwe vakgebi ed en al s we reld blijkt uit d e grote populari teit v a n de tra ditio literatuur film s trip s t elevi s i e e tc e t e ra n el e b e nad eri nge n lit e ratuurg es chiedeni s e n g e zi e n h e t betr ekkelijk la ge niv eau van d e analys e dat e r in de praktijk nie t zov e el in b as i s vornung kunnen de me es te do ce nte n be w egin g i s a l s hawink el s de nkt q an sse n n e d erlands zi c h daar w el vakinhoude lijk met 1994 te n de rd e re aliseert hij zich ke nnelijk het bre de v ak fic ti e re dd en m a ar in d e no g ni e t zo go e d dat m e t in ga n g van se pt em bovenbouw havo e n vwo ligt dat heel b e r 1997 he t s tudi e la stloz e tijdp e rk te n eind e a nd ers do ce nt en mo et e n daar go e d zijn in is tot op hede n is de omvang va n nede r hun vak en dat op ee n ee rs te graa ds niv e au lands re kbaar e n kond en w e he t vak gr a ti s b eh ee rs en w e moge n ni et d enke n dat we uitbr eide n m et al di e onde rdel en di e we voor alles w e l kunn en examin ere n omd a t we d e p er s oonlijk e ontplooiin g en c ulturele vor regelm a ti g de c ultuurbijlagen van de vo lks min g van d e leerlin g va n b elan g a c htt en op kran t en h et rvx c ha nd elsbla d l e ze n e n o ok een lij st van 25 of 15 ti tels kijkje ni e t op ee n wel e en s ee n film zie n e n naar ee n museum bo ek m ee r of minde r en b e n j e w ellicht wat gaan d at i s e e n enorme valkuil wat zoude n s o ep e l als een l eerling p er se oo rlogswi n ter of w e ervan vi nde n als ee n docent engels of ho n de rd jaa r ee n zaam heid op de lij st w il ze tte n t ek e ne n di e ook wel een s ee n nede rl ands e cht e r in h et s tudi e huis is d e s tudie tijd e en bo e k l eest de n ed e rlandse literatuur exami schaars go ed e n du s erg ko s tba ar geword en neert we mo et e n oppasse n m et b e unh aze d erhalve war en wij genoodz a akt de leeslij s t rij in de tw ee de fase prakti sc h te ha lve r en in onze ve rgad eri n gen ho e w el we dus go ed e re d e n en hadde n om h ebbe n w e na as t d e taa kb elas ting he t mees t n a d e basisvorming e en ander e weg in te ge worste ld m e t die s tudi eb e l as tin g w e had slaan hebben we natuurlijk wel gezorgd voor d e n dikwijls pr achti ge ideeen maar w erden een g o e de aansluitin g dit blijkt he t duid e st ee ds wee r t e rugge flote n door onze vo orzit lijks t uit de invo eri ng van h e t l eesdoss i er d e te r di e ons w ees op de b esc hikb are s tudi el as t vakontwikke lgro ep adv iseert in de to elic h 8 o uur v wo e n 400 havo waar ook nog to ting op het exam enprogramma d e do ce nt pro cent vrij e ruimt e af mo es t ev en te r n ed erlands het l eesdo ssier t e s tarte n niet h et vergelijking ee n voorb ee ldi ge l ee rlin g die op schrijve n v a n ee n l eesautobiografi e w aari n di t mome nt alle liter atuurlesse n bijwo o nt z n lee rlin ge n re fl ec t eren op hun ontwikk eling huisw e rk m a akt alle b oe ken 25 vw o e n r s als leze r e n hun smaak tot dan toe aanva ng havo d aadwe rkelijk lees t e n he t ex am en vierde j aar door bo ve ndien d e lite ra ir e g o e d voorb ereidt is op h et vw o gemidde ld o ntwikk e ling van de l ee rlin g in h e t exa m en 480 uur en op he t havo on gevee r 2 9 0 uur ce ntraa l t e s t ellen is d e longitudinalit eit in met lite r a tuur bezig witt e 1 99 5 nu w eten prin cipe gega rand eerd en gaan bas i s vor we a lle maal dat ve el leerlin ge n he el effi ci e nt ming e n tw ee de f ase na adloo s in elka ar m et hun verpli c htin ge n zu lle n omgaa n e n ov e r du s in de praktijk mind er tijd aan lit e ratuur beste de n maar d e teru ggang na ar 140 uur oo rspronkelijk in het ne de rla nds geschreve n havo e n 170 uur v w o is na tuurlijk w e l ee n ik be grijp ni e t zo g o e d waarom koo s enorme ade rl a ting voor h e t literatuurond er hawinkels bij n e d erla nds nede rland op e n wij s bij ne derlands g e ge ven d e z e v ersl e ch wil gooie n naar de he le wereld e n ook no g te ri ng v onden we d a t we p ri ori te iten mo es plaats ingeruimd had wi lle n zi en voor ande re ten ste lle n het zal ni e ma nd v erbaze n d a t we me dia dan h et sc hrift in d e e e r s te plaa t s k en de ne de rlandse l ett e r en e rg hoog op on s ik g ee n enke l ander land wa a r dat gebeurt en lij s tj e h adden staa n h awinkel s voors tel om 1996 6 moer 367 li te ra tuu r d e wereld in vertali ng in d e klas t e b rengen aan de exame neisen van de betreffende vak en bovendien ook nog ande re dragers van ken voldo et literatuur in het examenprogramma op te ten derde heb ik een heel andere opvatting nemen houdt het gevaar in dat er te weinig over de taak van nederlands als het gaat om van nederland s overblijft nee in plaats van intercultureel li teratuuronderwijs het vak het domein van nederlands uit te breiden nederlands en dus ook de nederlandse let door nederland open te gooien hebben wij terkunde is per definitie intercultureel bij gemeend het juist af te moeten bakenen en ons nader inzien had volgens mij de opmerking te conc entreren op de kern van ons vak de daarover in het perspectief van nederland nederlandse li teratuur en letterkund e als multiculturele samenleving verdient de de beperkte hoeveelheid studietijd dwong mig ran te nlit era tuur di e in toe n emen d e mate ons ook efficient te zijn we wilden zeker in het nederl ands geschreve n beschikbaar ge en tijd opofferen aan onderd e len die al bij komt de aandac ht niet in onze toeli c hting andere va kken worden g e geven h ee ft hawin moeten sta a n omdat het feitelijk ee n zee r k e l s we l gezien da t het in de nieuwe exame n willekeu rige uits praak is iedere pe ri ode he e ft programma s van de vr eemde talen is to eg e wel een groep die zi ch moet em a ncipere n s t aan om boeken in ve rtaling te lezen en dat nu zijn dat de migranten vijftie n jaar gele er een speciale bindt e rm e xte ns i e f l e z e n zeg den waren dat de vrouwen daarv oor waren maar kilometers maken in de vr ee mde taal in het de arbeide rs e n jong eren en over tien jaar is opgenomen het rijtje buite nlandse j e ugd dient zich be slist weer een andere groep aan boekauteurs kan daar zo op de lijst daarnaast daklozen wat men in dergelijke discussies vereist het eindexamen cxvi d a t de leerling vaa k uit het o og verliest is dat vrouwen vijf vwo of d ri e xnvo bo e ke n uit de arbeiders migrante n friezen werklozen wereldliteratuur kiest althans dat was de gehandic a pte n evenals het gooise matr as en bedoeling dat is ove rig e n s e en v e rbete ri ng de ams terdamse gra c htengordel gewoon deel ten gunste van h e t interc ulturele lit e ratuur uitmaken van de nederlandse c ultuur en onderwijs ten opzi c hte v an de huidige exa ge en bijzonde r o bject zijn van het schoolvak menprogramm a s waar d e noord oo s t en nederlands met andere woord en de interc ul zuid europe se d e afrikaa nse arabi sc he turele samenle ving i s ge en do el maar een zuid am eri kaanse e n al die ander e literatu gegev en ook in de nederlandse li teratuur we r e n geen poot aan de grond kregen ik zien da t op dit mome nt ge de monstreerd in de begrijp nawinkels niet als hij ook nog bij toename van li t eraire publi caties van vooral nederlands vertaalde li t e ratuur wil toesta an jonge alloc hton e auteurs in het nederlands waarom sp ringt een n e erlandicus zo gewe maar er is no g iets nawinkels rea liseert zi c h tenloos met het nede rlandse cultuurgoed niet dat hij met nam e allo c htone le erlingen om ook de aan lit e ratuur v erwant e kunst tekort doet al s ze bij nederlands een kijk op vorm en als film en drama hebben een plaats de wereld krij g en in plaats van een kijk op gekregen in het exame nprogramma van cxvr nederland h et is jui s t de wens van all och nederlands hoeft zich daa rvoor du s ni et tone le erlingen zo i s de vakontwikkelgroep me er verantwoord elijk te voel en de keuze nadrukkelijk ve rzekerd om bij nede rlands v an de vakontwikkelgroep om de mogelijk ned erlands t e krij ge n nederlands is nam e lijk heden bij nederlands t e b e gr e nzen en ex clu het eni ge v erpli c hte vak waar ze de neder sief te wijden aan de nederlands e letteren is land s e taal en cultuur kunnen le ren kennen binn e n het grot e geh e el bezien vol strekt mij lijkt dit voor d e algemene ontwikkeling l e gitiem en logisc h bov endi en s luiten de e n emancipatie van allochtone leerlingen v an voorste ll en van de vakontwikkelgroe p neder het a ll ergrootste belang lands nauwe samenw e rking met ande re vak ken of integratie van het onderde el literatuur een ex am e nprog ramma is geen le erplan niet uit integendeel d e afstemming tus sen in de vakontwikkelgroep moesten we h e el de examenprogramma s van nederlands de erg wennen aan het idee dat een ex a menpro vreemde talen en ckvi is zodanig dat inte gramma ie ts heel a nders is dan een leerplan gratie van deze vakken mogelijk is mits men nawinkels maakt verschillende malen dezelf 368 moer 1996 6 literatuu r de fout door didactische middelen tot doel hun vrije tijd lezen maar in de studietijd van van het literatuuronderwijs te verheffen de nederlands vonden wij het redelijk om kwa vergelijking tussen bijvoorbeeld de verhaal li tatieve eise n te kunnen ste llen aan de samen structuur van een film toneelstuk st ri p of ste lling van de leeslijst en eerlijk gezegd triviale li teratuur en die van een boek is in denk ik dat leerlingen dat ook een redelijke didactisch opzicht bijzonder nuttig omdat eis zullen vinden welke leerling zal ver hierme e aangesloten kan worden bij de voor wachten dat hij of zij voor het examen kennis en leerlingen hun begrip van narrato nederlands vertaalde boeken films en jeugd logische p ri ncipes kunnen verdiepen derge litera tuur op zijn lijst mag zetten laten we lijke oefeningen mogen niet ontbreken in het niet vergete n dat we het hebben over maar literatuuronderwij s maar zijn didactische mid vier boeken per jaar en dat er enorm veel delen en geen bindterm e n voor het examen keuze is volgen s mij ligt daar e e n van de dit geldt in feite ook voor de interculturele grootst e didactisch e problemen van het lit e b e nade ri n g de vraag naar w e lke wa arden ratuuronderwijs hoe zorg j e e rv oor dat leer normen en aannam es in een boek beslot en lingen uit die e norme voorra a d literatuur ee n liggen is te vergelijken met de vraag na a r het goed bo e k kiez en en hun tijd niet verspillen v erte lperspectief of de ontwikkeling van e en met boeken waar zij nog ni e t s m ee h eb b en p e rs onage dit zijn vrag e n die in het litera of kunn e n de advieslij s tjes met enkele hon tuurond erwijs thuishoren maar ni e t in het d e rde n titel s waar ze zich nu vaak me e eindexam enprogramma landelijk mo e t en wor moet e n re dden zeggen de gemidd elde le er den voorge s chreven li ng net zo weinig als de mega top 5o of vrxo s moo rdlij st van d eze week d e gemid e rkende lit eraire kwaliteit delde docent nederlands wat dit betre ft i s w e hadden wel het vermoeden dat d e e i s het jammer dat on s voorstel voor d e invo e e rkende literaire kwalite i t bij sommigen nog ri ng van ee n landelijke advieslijst of lit era s te eds een elitaire bijsmaak he eft maar is da t tuurgids het niet heeft gehaald aangezien ik wel terecht we leven niet meer in de jaren het een goed voorste l vind maak ik van deze z es tig in de afgelopen vijfentwintig jaar is gel egenhe id gebruik om u er alsnog van op li teratuur door de massamedia uit zijn ivoren de hoogte te brengen ik hoop natuurlijk dat toren verdreven en enorm gepopulariseerd h e t idee in goede aarde valt en over enige tijd dat geldt niet a lleen voor volwassenen maar to t bl oei komt ook voor leerlingen denk bijvoorbeeld aan d e dag van de li teratuur die door bulkboek int e rm ezzo land e lijk e lite ratuurgids wordt g eorganise e rd en aan de a c tivite it e n h e t leek ons e en goed idee om land elijk e en van de stichting s chrijv er school samenle lit eratuurgids uit te geven van boeken die ving wat natuurlijk niet w egneemt dat e r l ee rlingen op hun lijst kunnen zetten dez e genoeg le erlingen zu ll en zijn en blijven die gids zou informatie moeten geven over onge niet zoveel moeten hebben van literatuur vee r s oo boek en uit de nederlands e lit e ra maar niet omdat ze het elitair vinde n wel tuur van de middeleeuwe n tot hede n ik omdat ze het moeilijk vinden of er gee n dac ht aan zoiet s al s b oek en je ugd dat het b elangs te lling voor hebb e n we wilden m e t nblc jaarlijk s samenstelt voor jeugdliteratuur d eze eis in de eerste plaats do ce nten i ets in tot 15 ja a r ma a r dan aangevuld met didac handen geven waarmee ze zelf de kwalit e it tisc h e informati e in het li c ht van de s nell e kunnen bewaken niet belangrijk maar wel ontwikkelingen in de informatietechnologi e inte re ssant is bovendien dat door deze ei s op zij n alt er na tieve n denk baar di e n og veel meer s chool de discussie ge voed wordt ov er d e kunnen bieden dan een gids de informatie vraag wat wel en wat niet li terair i s in het moet van e en kwalitatief hoog nive au zijn en kader van de li teraire en inte llectuele vor uiteraard worden toegespitst op leerlingen ming van de leerling lijkt me dat geen van 1 6 tot 20 jaar waarbij overwogen kan onbelangrijke vraag worden om voor havo en vwo een apa rt e er was nog een reden om deze eis te s tell en lijst te maken naast informatie over de nu leer li ngen hun boekenlijst niet meer in auteur en een goede inleiding van het werk 1996 6 moer 369 literatuur kan ook informatie gegeven worden over de leerlingen kunnen met behulp van zo n gids moeilijkheidsgraad de thematiek de lite zelf een verantwoorde keuze maken en ver raire context bruikbare achtergrondinfor groten zo de kans op een b o ek waar ze iet s matie leestips etcetera het ligt voor de m ee w i llen en kunne n hand om de samenste ll ing van de lijst niet bib li otheken en doc umentatiecentra hebben over te l at en aan belanghebb e n de n zoal s iets in handen waarmee ze hun dienstverle uitgeverijen maar wel aan een onafhankelij ning op scholen beter kunnen afs temm e n ke groep deskundigen bijvoorbeeld een paar het is voor bibliotheken interessant om bij do c enten enkele specialisten op het gebied voorbeeld een pakket middeleeuwen te ont van de histo ri sche en mod e rn e letterkunde wikkelen d a t aan meerdere scholen kan wor een vakdidacticus en e e n paar mensen uit het den aangeboden eventueel kunnen educ a bibliotheekwezen om de ona fhank e lijkheid tieve en lit eraire uitgeverij e n hun uitgaven op te waarborgen en de gro e p ook enig gezag te deze lij s t afs t emme n geven zou de c s v o li e ver dan slo of cito uiteraard h ee ft een literatuurgids ook enke hieri n een rol mo e te n s pelen welke voorde l e nadelen m a ar di e zijn in mijn ogen relatief len biedt ee n literatuurgids door de invoe ri ng van de lit e ratuurgids op men ho eft niet zelf uit t e zoe ke n wat w e l en school v erlie z e n de docenten e n leerlin ge n wat niet ge schikt is voor l ee rlingen maar kan iet s van hun keuzevrijheid hi er s t a at tegen gebruik maken van een uit g ekiende advies over dat men nog steeds kan kiezen uit 500 lijst van s oo boek en die op leerlingen is titels en ook vrij is om rekkelijk of precies afgestemd dat is vooral e e n voord e el als men met de lijst om te gaan belangrijk is dat men bedenkt hoe moeilijk het is om bruikbare de literatuurgid s in de eerste plaats als een literatuur te vinden van voor 1 945 of de wat dida ctisch middel bes chouwt e n hem niet tot minder bekende li teratuur onder de aandacht doel verhe ft een ander nadeel is dat ondanks van de leerling te brengen dit geldt ook de regelmatige actualise ri ng van de lij s t er voor het opzoeken van ac htergrondinforma canonise ri ng zal gaan pl a ats vinden maar ook tie re censie s e n d e r gelijk e da t is relatief g e zien de lijsten die in d e door de gids regelma tig driej aarlijks te afgelopen d ec ennia gepubliceerd zijn de laa t herzi e n en ongeve er so boek e n te vervangen s te tijd door diepzee is er al h eel l ang van blijft de lij s t e n informati e a c tu ee l op deze canoniseri ng sprake bepa a lde boek en zijn nu wijze blijft de docent ook goed op de hoogte eenma al populair onder le e rlingen eerlijk van nieuwe edities en hertalingen van oude gezegd verwac ht ik door de literatuurgids e en tekst en bijvoorb ee ld di e van wi llem wil grotere varia tie en ook een aantal nieuw e mink en imme dros impulsen in de boekkeuze van le erlingen een literatuurgids i s ee n buitengewoon han bovendien is c anoni s e ri ng in iedere t a al nor dig hu lpmid del bij de b egel ei ding van he t maal waarom d a n niet een canon bij neder keuzeproc es dat zi ch nu vaak aan onze lands wat ik wel als een mogelijk gevaar zie waarn eming onttrekt i s d e commerc ialise ri ng uitgeverijen zu ll en doordat de keuze beperkt is tot s oo titels marketingond erzoek gaan doen om zoveel kan de docent zich ge ri cht inl ezen en is men mogelijk boeken uit hun fonds op de lijst te minder a fhankelijk van d e wille ke ur van de krijgen e e n ander nadeel is dat de samen leerling dat is ook een voordeel bij de ste lling en uitgav e van de literatuurgid s geld be ge leiding van verwerkin gsopdrac hten ko s t wie mo e t de productie betalen als d e al s men de lijst voo rschrijft is m e n af van het gids voor l eerlin gen of boe kenfondsen bet aal e ind e loze ge zeur ove r wat wel en wat ni et baar moe t blijven voor de lijst gelezen m ag worde n als veel s cholen de ze lfde lij s t gebruiken ont goede kansen voor intercultureel s taat er enige rechtsgelijkheid in het litera literatuuronderwij s tuurexamen bovendien kunnen de docenten hun ervari ngen bijvoorb e eld via inte rn et in de inleiding kondigde ik al aan dat dit een uitwisselen samen opdrachten maken ko rt ko rte paragra a f zou worden dit zegt e c hter om hun deskundigheid bundelen niets over het belang dat ik aan interculturee l 370 moer 1996 6 literatuu r literatuuronderwijs h echt hoewel ik moge a mbt e n a ren aa n o nder an dere h et c x v lijk hi e rvoor d e indruk heb ge wekt dat ik een examen gesleuteld e n in de zomermaanden tegens t ander ben van i n te rc ult ureel li tera is dat nog een keer gebeurd op dit mom e nt tuuro nd er wij s i s da t nie t h et g eval mijn is ni e t duid elijk wat h et aand eel va n literatuur voo rna a ms t e bezwa ar tegen h et voorstel van binnen ckv z zal worden maar ik vrees het koo s h a winkels i s dat int e rcultur eel onder ergste namelijk dat de lobby van de kunst wij s nie t thui s hoo rt in het ex a menprogram vakken eri n ge slaa gd i s literatuur naar de m a van ned e rlands volg en s mij kan inte r marge v an c xvi te verdrijv en lee rlingen c ultur ee l onde rwij s alle en m aar slagen als een zouden v olgens de laa t s te be ri chten ee n k e uze sc hool da arvoor ki es t d at kan en mag niet mo e ten make n uit 9 xnvo of 12 vwo door ee n lande lijk e xam enprogranuna voor kuns tzinnige ac tivit eit e n waarme e ook h et h e t vak nede rlands ve rplic ht word en ges teld lezen van bo eken bedoeld wordt dit bete he t e ni ge kader wa arbinn en de doelste ll in ke nt da t e en le erling voor ckv wel mag gen v an d e door hawinke ls gec ite erde ma ri ta maar niet hoeft t e le ze n gezi e n de enorm e de st e rck te reali se re n zijn i s ee n vakov e rstij re du ctie halveri ng van lit eratuur in de nieu gend vak lit eratuur d e kan se n voor dat vak w e e xam e nprogramma s van d e t a l en e n nu zijn nog no o it zo groot gew e e s t als nu de opnieuw in het c xv pro gramma ve rli es t s taatssecretari s s telt op advi es v a n de stuur lite ratuur s t ee ds me e r terrein in h e t voo rt ge groep de school v e rplic ht tot ee n c ijfe r voor z et onde rwij s dit gaat dwars in tege n all e lit eratuur d at b et e k e nt dat d e ve rs c hill ende le esbevo rd eri n gsproject en dez e ondoorgron vakke n op z n minst afsprak e n mo e t en mak en delijk e besluitvorming h ee ft zi ch a c hter ge o ver he t lit e ratuurge deelte bove ndi e n i s e r sloten d eure n afges p eeld en i s de va kvereni d o or de stuurgro ep ee n zoge naamd vakont gin ge n e n de vakontwikk e lgroep e n v a n wikk e lnetw e rk g eintegreerd lit e ratuuron ne de rlands e n de mode rne vre emde tale n d e rwij s clo opge s tart ik ga hier nu ni e t du s volkomen ontgaan do o r dez e welh a ast ve rd er op in dat geb eu rt e lders in dit num b elgisc h e praktijken dreigt ckv t ee n grab m er m aar duidelijk i s w el da t de voorwa a r b e lton te worden e n te ve rva ll en tot kv in d e n voor de integrati e van lite ratuur op dit plaats van c xv was dat de bedoeling in elk mome nt uit erma te gun s tig zijn h e t is z ee r geval krijge n voorlopig de wereldlit eratuur w aar schijnlijk d a t binn en afzienbare tijd ve el en inte rc ulture e l lit eratuuronderwij s opni e uw schole n zulle n ove r gaan tot e en alge m een gee n poot a an d e grond in het havo en d i int erculturee l vak literatuur daarme e vwo e xam e n waar een klein land groot in zijn de kan sen voor inte r c ultur ee l lit eratuur kan zijn onde rwijs in d e twe e de fa se v ee l guns ti ger dan hawink el s d e nkt dat moet e en he l e tanja jans sen v ers c he idenheid in e enheid en gerus t s tell ing voor he m zijn ik vind natuur eenhe id in v erscheidenhe i d twaalf do c ent en lijk w el dat he t a andeel en de h erke nbaarhe id n e derlands over hun literatuuronderwij s in v a n ne derlands en n ee rl a ndici in zo n alge spi egel 1 2 i994 3 blz 7 42 meen programm a voldo e nd e moet zijn theo witte van d e nood een d eu gd pers pec tieven voor vakove rs tijgend lit e ratuuronder noot en literatuur wij s in de twe ede fa se in l ev e nde tal en 1995 499 blz i9i i98 n as ch ri ft h elaas s taan d e zaken er inmiddels iets min d er roo s kl eu rig voor op h e t moment dat de vakontwikk elgro ep n ederlands het examen programma ontwikk elde was door de stuur groep bepaal d d at het exam en van cxvr voor d e helft uit li ter atuur zou bestaan op die leest zijn d e exam e nprogramma s van nederland s de vreemde talen en ckv ge sc hoeid in juni h ebben echte r enkel e 1996 6 moer 371