Documenten
pedagogische akademie alkmaar is moedertaalonder wijs hetzelfde als taalbeheersing het hangt er maar van af wat je onder taalbeh eersing verstaat wil bijlsma ronald bos wim ruitenbeek annemarie sp ijer anne de vries 1 wat is dit voor een stuk uitgangspunten onderwijs en maat schappij taal en taalonderwijs de we t 1 1 wat is dit voor een stu k dit is een verslag van een experiment het is het voorlopig resultaat van wat we in de laatste jaren met het vak nederlands hebben gedaan op de pedagogische akademie in alkmaar er is nogal wat veranderd en er zal ook nog wel wat veranderen wat dat inhoudt en in welke richting de veranderingen gaan zal dit stuk ongeveer duidelijk moeten maken we in dit artikel dat is de vakgroep nederlands met daarin de leraren nederlands en de studenten die zich voor het vak interesseren gezamenlijk hebben we gewerkt aan de inhoud van het vak en aan het organisatie en evaluatiesysteem 1 2 de uitgangspunten we zijn begonnen met 3 uitgangspunten onze ideeen over het onderwijs en de maatschappij erachter onze ideeen over taal en taalonderwijs de wet en wat die eist voor een pedagogische akademie 1 2 1 het eerste uitgangspunt gedachten over onderwijs de ideeen over onderwijs op de basisschool op de pedagogische akademie zijn er gekomen uit gesprekken over vragen als wie bepaalt de onderwerpen waarmee het een vak zich bezig houdt wie beslist of wie beslissen over de werkvormen die worden gebruikt moet in een onderwijsproces iemand de baas zijn hoe evalueert wie wie cijfers geven is dat zinnig allemaal tendentieuze vragen waarin al een flinke hoeveelheid kritiek op het traditio nele onderwijssysteem rondkruipt ons standpunt in dit uitgangspunt wordt ongeveer duidelijk in de volgende stellingen 1 2 1 1 de verantwoordelijkheid voor de opleiding berust niet bij de docent maar in eerste instantie bij de cooperatie tussen docenten en studenten en in laatste instantie bij elke student zelf 1 2 1 2 leren behoort in vrijheid te gebeuren elke student heeft er recht op uitgaan de van de deskundige suggesties van de docent zijn opleiding wat betreft studie inhoud werkvormen en evaluatiemethoden zelf in te richten en wel zo dat hij zich zo zinvol mogelijk voorbereidt op zijn toekomstig vak onderwijzer 1 2 1 3 conflicten tussen deelnemers aan een onderwijsproces moeten worden opge 26 los t door gesp rekken niet door he t toepassen van regels i n zo n gesprek hebben de onderwijzers leraren en docenten status taal niet al van te vore n gelijk 1 2 1 4 onderwijs moet leuk zij n voor degenen die er aandee lnemen 1 2 i 5 taa londerwijs o p de basisschool moet zich richten o p alle leerlingen inplaats van zich aan te passen aan een vor m van voortgezet onderwijs het v w o deze uit gangs p u n te n he bben gevo lgen voor de organisatie van het vak en voor d e manier waarop we beoorde len evalueren d ie gevolgen staan in 2 1 tot 2 1 3 1 2 2 het tweede uitgangspunt gedachten over taal en taalonderwijs hierbij hebben we ons vragen gesteld als wat is taal wat voor kanten zitten er aan taal en aan taalonderwijs wat voor aspecten van taal zijn belangrijk genoeg om in taalonderwijs wat aan te doen zijn er vak onderdelen zowel op de p a als op de lagere school die kunnen ve rva ll en en b zijn er onderdelen waa rvan de didaktiek anders moet houdt taalonderwijs zich ook bezig met de inhoud van de taal of blijft de maat schappelijke orientatie erbuiten ook deze vragen zijn tendentieus ons standpunt zit er voor een deel al in maar het blijkt ook nog eens uit het volgende 1 2 2 1 we zouden taal onderwijs op verschillende manieren kunnen indelen dat wordt ook door anderen geda an taalbeschouwing taalbeheersing taalvaardigheid taalkunde iedereen weet er nog meer iedereen geeft zijn eigen begrippen zijn eigen inhoud daar lijkt ons niks tegen zo zou je bijvoorbeeld kunnen ste llen dat taalbeheersing waar dit nummer van moer over gaat zowel taalvaardigheid als taal beschouwing inhoudt dat vinden wij aak vrijwel all e bezigheden met taal kan je taalbeheers ak ti viteiten noemen het ve rvelende van een dergelijke uitspraak is dat je er nog niet zoveel mee zegt het gaat erom met welke onderwerpen je je in taalbeheersings onderwijs bezig houdt en met welke niet hiermee heeft punt 1 2 2 2 te maken 1 2 2 2 we onderscheiden een 4 of s aspekten aan taal en dus a an taalonderwijs a een kommunikatief aspekt daarbij gaat het om zaken als hoe praat en schrijft een taalzender zo dat de taalontvanger zo goed mogelijk snapt wat de taalzender bedoelt e n hoe leer je taalzenden en taalontvangen hoe leer je begrijpelijk schrijven en praten in a ll erlei vormen en hoe kan je leren begrijpend te luisteren en te lezen deze kant van taal vinden we erg belangrijk b het sociale aspekt wie zich bezig houdt met dit aspekt bestudee rt zaken als de groepsinsluitende en groepsuitsluitende vermogens van taal of beter van degene die de taal hantee rt de kwalifikatie mogelijkheden ook wel beoorde lings veroordelings of discrimi natie mogelijkheden die groepen en individuen aan taal ontlenen de beinvloeding manipulatie door taal deze kant van taal die steeds een maatschappelijke keuze inhoudt vinden we ook erg belangrijk c het estetisch aspekt taal als schoonheid plezier om en met taal we vinden he t 27 zinnig om schoonheid te ontdekken en plezier te hebben in schrijf en praat bouw werken van jezelf van anna bijns van de zangeres zonder naam in d hierover meer op de pedagogische akademie gaan we natuurlijk uit van het feit dat er in de voor opleiding al veel aandacht is besteed aan deze kant van de taal d het formele aspekt dat zijn de regels waarvan velen ten onrechte denken dat ze de taal vormen veel taal aktiviteiten houden zich niet bezig met levende taal waarin mensen met elkaar omgaan of waarin ze langs elkaar heen praten taalaktiviteiten houden zich vaak bezig met regels met hoe hoort het voorbeelden van een formele benadering van taal zijn te vinden in allerlei leerboeken dictees teksten met vragen stijloefeningen zins bouwoefeningen de vreemde woorden de stijlfiguren de versleer ja zelfs ook vaak wat als expressie wordt aangeboden het is vaak morsdood geregeld taalonderwijs dat van z n leerlingen mensen maakt die taal alleen nog maar formeel kunnen benaderen en die bovendien het taalonderwijs stomvervelend vinden dit soort taalonderwijs ligt ons niet maar omdat het nog een kracht van belang is in wat mensen van taal vinden en van taalonderwijs verwachten kunnen we er niet omheen we houden ons bij dit aspekt echter vooral bezig met de vraag hoe kun je van bestaande formele taal oefeningen komen tot de zaken die in de aspecten a b en c zijn genoemd e het kreatieve in taal dat onderscheiden we niet apart het zit in onze werkwijze in de kommunikatieve en de estetische kant van het taalonderwijs 1 2 3 het derde uitgangspunt de wet het vak nederlandse taal en letterkunde is in de wet geregeld of beter gezegd de wet stelt een aantal eisen aan het examenprogramma die luiden ongeveer als volgt de studenten moeten hebben 1 2 3 1 vaardigheid in verschillende vormen van mondeling en schriftelijk taalge bruik in lezen met goede voordracht en verzorgde uitspraak alsmede in het interpreteren van teksten 1 2 3 2 enig inzicht in het systeem en de functie van de taal kennis van de klank de woord en de zinsleer de semantiek de stilistiek voor zover van belang voor het begrip en de beoordeling van taaluitingen en voor het onderwijs in de basisschool 1 2 3 3 a beginselen en werkwijzen van de taaldidaktiek en methodiek van het basisonder wijs b geoefendheid in het voorbereiden van lessen c enige kennis op het gebied van de jeugdlektuur 1 2 3 4 a kennis van de spellingregeling b bedrevenheid in de toepassing ervan 1 2 3 5 bekendheid met enige figuren of verschijnselen uit de nederlandse letter kunde mede in literair historisch verband dan is het nog zinnig om te weten dat er een schriftelijk examen is met een opstel 28 en een tekstverklaring en dat er een mondeling examen is waarin de rest van de punten 1 tot 5 wordt onderzocht door de docent en een rijksgekommitteerde 1 2 4 we moeten dus uitgaan van de wet en dan kijken in hoeverre onze ideeen over onderwijs in het algemeen en taalonderwijs in het bijzonder te realiseren zijn het resultaat vindt u hierna in punt 2 het evaluatie en organisatiesysteem in punt 3 de kursusmogelijkheden voor het vak nederlands op onze p a 2 over de organisatie 2 1 tot 2 9 en over de evaluatie 2 10 tot 2 13 2 1 het vak nederlands wordt gegeven in kursussen elke kursus duurt 4 weken een blok i n dit blok komt een werkgroep voor nederlands 8 of 9 keer 100 minuten bij elkaar de groep is 1 week van deze 4 in de praktijk iedere student doet dan een praktijkopdracht 2 2 er is bij nederl ands een uitbreidbaar aantal kursussen zie ook punt 3 de kursus mogelijkheden en punt 2 6 2 3 de vakkommissie of de docent doet voordat de kursus begint suggesties aan de deelnemende studenten over de vorm de metode en de inhoud deze worden uit eindelijk vastgesteld door de deelnemers 2 4 iedereen begint zijn studie nederlands met het volgen van de kursus l de inlei dende kursus taal op de basisschool en op de pedagogische akademie die al naar gelang de behoefte van de deelnemers 4 of 8 weken kan duren 2 5 de rest van de te volgen kursussen kiest elke student zelf voor de volgorde van de kursussen doet de docent op verzoek suggesties 2 6 iedereen is vrij om aan de voorgestelde kursusmogelijkheden nieuwe toe te voegen iedereen kan medestudenten polsen die deze kursus willen volgen ook hier kunnen de docenten suggesties geven 2 7 omdat een jaar 9 blokken van 4 weken telt kan iedere student 9 kursussen in geplande werkgroepen volgen in twee jaar zijn dat 18 kursussen in het derde jaar studeert e lke student individueel of in sub groepen wanneer hij dat wil hij kan zich dan bijvoorbeeld bezig houden met verdieping van al eerder bestudeerde onderwerpen met onderzoek en met het verzamelen van het studiemateriaal voor het examen 2 8 elke kursus kan bij voldoende be l angstelling worden voortgezet in een volgend blok hij duurt dan 16 x 100 minuten 2 x praktijk 2 9 om de keuzemogelijkheden van de studenten groter te maken hebben steeds 3 groepen tegelijk nederl ands de studenten uit die drie groepen kunnen door e l kaar drie kursussen kiezen die ze dan volgen de groep waarin een student werkt kan dus steeds een andere zijn 2 10 de traditionele tentamenregeling vervalt er voor in de plaats komt een regeling die we evaluatieregeling noeme n een tentamen is immers maar een van de mogelijkhe den om te beoordelen er zijn ook andere 2 11 eval uatie momenten er zijn tenminste 2 soorten a na e lke kursus in een groepsbijeenkomst wordt vastgesteld wie heeft voldaan e n wie niet e l ke deelnemer beoordeelt zichze lf na suggesties uit de groep en toetst zijn beoordeling aan die van de groep waarvan de docent dus ook deel uitmaakt 29 verder gaat het hierbij over vragen als zijn de gemaakte afspraken nagekomen wat ging slecht goed hoe moet het volgende keer anders b aan het eind van het tweede jaar de verplichte overgangsevaluatie c tussentijdse evaluaties bv in een kursus als iemand er behoefte aan heeft 2 12 elke deelnemer kiest voor of tijdens de kursus die hij volgt zijn eigen evaluatie metode s uit de volgende mogelijkheden de praktijkopdracht die doet vrijwel altijd iedereen de inhoud van de praktijk opdracht is afgestemd op de kursus als iemand de kursus kritisch lezen en luisteren volgt zal hij zijn lessen of onderzoek op de hospiteerschool hierop afstemmen b presentieregeling wie bv 75 van de bijeenkomsten volgt voldoet de groep oor deelt natuurlijk ook over de kwaliteit van de aanwezigheid in de praktijk blijkt dat studenten vaak in de eerste kursussen die ze kiezen de presentatieregeling kiezen en deze later kombineren met een van de andere evaluatiemogelijkheden bv een werkstukje maken c groepsevaluatie de beoordeling van de groep als geheel en of de beoordeling van elk groepslid door de overigen en zichzelf d individueel werkstuk over het onderwerp van de kursus te beoordelen door de groep of door de docent e groepswerkstuk verder georganiseerd als d f mondeling of schriftelijk tentamen individueel of in een groep af te nemen en te beoordelen door de docent of door de groep zelf 2 13 als een student vindt dat hij niet voldoet aan zijn kursusdoelen stelt hij in overleg met docent en groep als hij dat nodig vindt opnieuw doel werkwijze en evaluatievorm vast 2 14 de erv aringen met dit systeem totnutoe in het algemeen werkt het systeem tot op heden erg bevredigend de studenten bren gen zelf korrekties aan wanneer ze vinden dat zaken anders moeten het blijkt hierbij dat studenten minder initiatieven ontplooien en zich meer beperken tot het vroeger altijd gebruikelijke kankeren tegen elkaar en andere docenten naarmate ze zich nog minder bewu st zijn v an de inhoud van het systeem en de mogelijkheden die het biedt sommige studenten die nog pas kort met dit systeem werken vragen de docent erg vaak nog om strakke leiding de docenten hebben hier nog wat angst voor het is misschien nodig het systeem van studievrijheid wat geleidelijker bij de eerste jaars te introduceren dan we dit jaar hebben gedaan misschien heeft de vakkommissie zich onvoldoende gerea liseerd dat studenten die uit een zeer strak geleid onderwijssysteem komen soms zelfs van de mogelijkheid tot studievrijheid al angstig worden de vak kommissie die zich met het leerplan voor elk nieuw schooljaar gaat bezig houden verwerkt dit soort e rv aringen 3 de kursusmogelijkhed e n 3 1 eerst wat opmerkingen vooraf 3 1 1 de kursussen staan in een willekeu ri ge volgorde elke student bepaalt zelf wa t 30 hij eerder wil doen en wat later de docent en bijvoorbeeld ook de ouderejaars assisteren hierbij 3 1 2 de lezers van dit artikel kunnen bij elke kursus zelf bedenken met welke aspekten van taal onderwijs de kursus te maken heeft estetisch kommunikatief sociaal formeel 3 1 3 volgens ons hebben maar weinig kursussen niet met taalbeheersing te maken een extra moeilijkheid is het al eerder genoemde probleem wat is nou taalbeheersing en wat niet omdat wij het niet zo n zinvol probleem vinden om zelf op te lossen gunnen we iedereen zijn eigen standpunt en we noemen zelf alle kursussen 3 1 4 om dit artikel niet te lang te maken vermelden we alle kursussen schematisch wie uitgebreid op de hoogte wil raken van hoe kursussen in de praktijk verlopen kan ons schrijven of bellen bovendien staan er in interkom regelmatig lesideeen die binnen onze kursussen uitstekend passen 3 1 5 elke kursus gaat in principe ongeveer als volgt a doelbepaling b eigen studie orientatie in het onderwerp door de deelnemers g eigen vaardigheid eigen toepassing d bedenken en verzamelen van lesideeen voor de basisschool de lesideeen hebben te maken met de kursus e het geven van lessen het houden van een gesprekje met een of meer kinderen het doen van een onderzoekje als mogelijkheden f het uitwisselen van praktijkervaringen g evaluatie 3 2 de kursusmogelijkheden suggesties voor gebruik 3 2 1 een inleidende kursus taal en taalonderwijs op de basiss chool op de pedago gische akademie suggesties a het nadenken en praten over vragen zoals wat is taal wat moet taalonderw ij s inhouden zowel op de basisschool als op de p a welke verschillen treft een onder zoeker aan tussen ideeen en rea liteit b het bekijken en bespreken van een of meer taalmetoden voor het basisonderwijs het indelen van de metodes naar de verschillende taalaspekten die worden geoefend c het bespreken van het leerplan nederlands voor de p a de relatie verduidelijke n tussen elke kursus en de basisschool naar aanleiding van de vraag wat kan de student hiermee als hij voor de klas staat het bedenken van nieuwe kursussen 3 2 2 lezen studeren bibliotheek en documentatiecentrum gebruik suggesties a bekend raken met het gebruik van een bibliotheek bijvoorbeeld naar aanleiding van een bezoek aan de openbare bibliotheek in alkmaar b bekend raken met het gebruik van een documentatiecentrum op de lagere school 31 c oefeningen in het be s tuderen van teks ten verschillende manieren om dat te doe n oefeningen in samenvattend lezen d het maken van een titelbeschrijving van een boek e het maken van lesverslagen en uittreksels f wat do e je hie rv an en hiermee en hoe op de basisschool dit geldt vo or elke kursus 3 2 3 gesprekstechnieke n suggesties a voorbereidende luistertechnieken zie bijvoorbeeld dagelijks taal van reijnders b verbale en non verbale respons oefeningen c studie en oefening in verschillende vormen van gesprekken naar vormen van leider schap bv kringgesprek naar het moment van de besluitvorming bv twee kolom menmetode naar het aantal deelnemers naar het doel enz zie interkom 12 blz 9 en 10 d fouten en ergerlijkheden in gesprekken e sociale aspekten van gesprekken manipulatie f het bestuderen van literatuur 3 2 4 begrijpelijk schrijven is moeilijker dan je denkt heeft te maken met sociaal funktioneren kan soms een metode zijn om te manipuleren suggesties a studie van kommunikatie teorieen b wat maakt geschreven taal begrijpelijk onderzoek oefening spelen met de varia belen van begrijpelijkheid uiterlijk van een tekst zinskonstrukties zinslengte abstraktieniveau menselijk element woordkeur spreektaalgebruik c o nd e rz oek naar de vraag wat ge beurt er o p d e basi ssc hool ter b ev ord e ring van het leesbaar schrijven d bedenken oefenen en toepassen van oefeningen en spelletjes om op een basisschool begrijpelijk schrijven te oefenen dit soort oefeningen ontstaan al door besta ande oefeningen uit taalmetoden te veranderen voor lessen zie interkom 11 blz 5 6 7 8 interkom 12 blz 7 8 9 e diskussie over misbruik van begrijpelijke taal en over het gebrek aan taal zelfbe wustzijn van taalgebruikers zie kursus 3 2 5 3 2 5 kritisch lezen en luisteren taal en beinvloeding taal dient soms om iets precies te zeggen soms om iets te versluieren suggesties a studie van beinvloedingsmetoden die in een kommunikatieproces worden gebruikt roetoden die met de informatie te maken hebben zoals het weglaten van feiten of met logica argumentatieleer of met normen waarden zoals die in de samenleving bestaan of roetoden die met taalsystemen zelf te maken hebben zie kursus 3 2 4 b analyse van allerlei vormen van taal oefening in het ontdekken van beinvloedings metoden bv in de krant in reklame politiek kabaret literatuur c verzamelen en bedenken van oefeningen kritisch lezen en luisteren voor de basis school toepassing op de basisschool 32 bij voorbeeld het voeren van klassegesprekken n aar aan l ei ding van op genomen radio of t v rekl am e waarbij het accent ligt op het ont dekken va n verb orge n reklame bv ee n w asmidde l wordt aangeprezen met de slagzin het is veilig voor uw wasautomaat deze reklame p rijst oo k het kope n van een wasaut omaat aan te rwijl de meeste l u isteraars veron d erstellen dat het een rek l ame is voor wasmi d dele n alleen 3 2 6 jeugdliteratu ur bekeke n in maatschappelijk estetisch ko mmunikatief of fo rm eel perspektief suggesties a bestuderen van jeug dboeken strips prentenb oeken kinderl iedjes kinderp rogram ma s op ra dio en tv b vaat zijn de kriteria voor goede s lec hte b oeken in verban d met zaken al s taalo nt wikkeling begrijpe lijkheid uiterlij k illustraties normen en waar den de aansl uiting bij de be levingswereld van het kind door studie on derzoek d iskussie c wat zou je als on d erwijzer in de school bib lioth eek zetten wat willen de l eerlingen in de schoolbibliotheek zetten wat l ezen leerlin gen van een lagere school zoa l d gesprekken met kinde rboeken uitgever kinderboeken schrijver b oekhandel jeugd bib liothe karesse e bekroonde kinderboeken onderzoeken f sch rijven van kinderverha len door studenten of door d e kin deren 3 2 7 rapporten sch rijven of ee n verslag een artikel ee n skriptie in de oplei d ing en in de praktijk van het on d erwijzer zijn zal ie d ereen zo nu en dan een verslag moeten schrijven een kursus a ls deze gaat over d e vraag hoe rapporteert de taalzen der zijn informatie zo dat d e taa lontvanger begrijpt wat hij bedoelt en ook h oe komt de rapporteur aan z n informatie wat neemt hij o p wat laat hij weg verdere suggesties a ob servatie schema s b e denken en toe passe n liefst in situaties die je als onderwijzer kan tegenkomen wat je ziet h angt onder andere af van wat je wi l t zien b met en zon der observatie schema dus vragen vooraf een verslag maken van bij voorbeeld ee n film een boek een kind eventueel voor verschillende soorten publiek c kinderen op de basisschool versl agen l aten maken onder het motto je ziet en hoort meer al s je wee t waar j e zoa l naar kan kijken en l uisteren d het opstel a ls versl ag een p oging tot verandering van de wi llekeurige en persoon lijk estetisch e op stel didaktiek he t opstel kan ook een oefening zijn in za kelijk sc h rijve n zie voor lesi d eeen interko m 12 b l z 7 8 3 2 8 krea tief schrijven suggesties a taalspelletjes verzame len doen beden ken b denken over het effect van taa lspelletjes waar zijn ze goed voor waarom doet een onderwijzer ze met de kinderen 33 c bestuderen van de literatuur over kreatief schrijven zie voor lesideeen het vooral voor studenten schanda lig dure war boek krea tief taalonderwijs 3 2 9 taal en interv ie w vragen stellen suggesties a studie van interv iewtechniek en enquete techniek verschillende soorten vragen factoren die een interv iew enquete beinvloeden b oefenen in het maken en afnemen van interviews en enquetes c vragen stellen van de enquete en het inte rv iew naar het vragen stellen op de basisschool ook hier weer verschillende soorten vragen open gesloten gestruktu reerd multiple choice d studie van mensen die vragen stellen onderwijzers tv verslaggevers welke fouten worden vaak gemaakt hoe voorkom je ze e toepassing op de basisschool als voorbeeld een veel gemaakte fout in een onderwijs leersituatie is de volgende de onderwijzer stelt de vraag onmidde ll ijk aan een met name genoemde leerli ng en stimu leert zo de andere groepsleden niet om ook over de vraag na te denken vanuit dit voorbeeld kun je komen tot het volgende punt f waarom stelt de onderwijzer eigenlijk vragen om te selekteren om een antwoord te horen om aan te zetten tot denken 3 2 10 literatuur in het zelfde perspektief als de jeugdliteratuur dit is een ope n kursus dat wil zeggen er zijn eigenlijk te veel mogelijkheden om op te noemen toch enige suggesties a het doorlichten van een boek een genre op de kommunikatieve sociale estetische en formele aspekten b het bestuderen van de literatuurkritiek waarop letten kritici waarop niet wat is het verschil tussen literatuur en lektuur c een lezers onderzoek wat lezen bepaalde mensen wie lezen een bepaald boek d wat kan een onderwijzer met literatuur in de basisschool 3 2 11 sp elling suggesties a studie v an de regels van de huidige spe lling de geschiedenis b studie van verschill ende vereenvoudigingsvoorstellen lezen en praten over de diskus sie s over spe llingverande ri ng c wat is de maatschappelijke funktie van de spelling naast het omzetten van klank in teken een van de discri minatiemiddelen een handig selektiemiddel d onderzoek op de basisschool welke spellingsdidaktiek hanteert een taalmetode een school hoeveel tijd wordt aan spe llingtraining besteed wat zijn de resultaten wat voor soort spe llingtrainende oefeningen zijn er bijvoorbeeld het afleiding systeem en het analogie systeem voor de training van de werkwoordsvormen wat denkt de basisschool dat het voortgezet onderwijs eist wat eist de schooltoets 34 e onderzoek in het voortgezet onderwijs wat zijn de eisen die het v o aan he t basisonderwijs stelt de p a zou een poging kunnen ondernemen om te komen tot het maken van gecoordineerde afspraken tussen verschillende vormen van voort gezet onderwijs en de verschillende basisscholen f het inventariseren en bedenken van leuke en effektieve spellingtrainende leermidde len en ermee werken 3 2 12 taal en milieu taalaktivering spraakontwikkeling taalontwikkeling suggesties a literatuur lezen b taalmetoden bekijken en analiseren is de inhoud aktiverend woordenschat vergro tend bevordert de metode de kommunikatieve vaardigheden van de gebruiker o f de formele sluit de metode aan bij de wereld van de gebruiker waarom begint d e leesmetode van cesar met sprookjes en niet met de buurt waar de kindere n wonen c diskussie over de volgende of soortgelijke stellingen taalkompensatie is kapituleren voor het kapitalisme taalaktivering is het gevolg van de overwaardering van het intellekt en een onder waardering van handarbeid als mensen zich slecht uitdrukken moet je ze niet bijscholen maar je moet z e meer laten verdienen uitdrukkingsvaardigheid taalvaardigheid levert geluk op d praten met mensen die met taalaktiveringsprogramma s of de daaruit voortgekome n projekten werken e studie over dialekt algemeen verstaanbaar nederlands en algemeen beschaaf d nederlands f wat k an een onderwijzer hiermee op zijn lagere school 3 2 13 grammatika als taal inzicht bevorderend gebeuren suggesties a wat doet een basisschool aan grammatika en hoe gebeurt het b in welke vorm heeft grammatika onderwijs welk effekt studie van grammatika onderwijs als formele training studie van grammatika onderwijs als taalvaardigheids en taalinzicht training c wat zijn de eisen betreffende gramma ti ka onderwijs van het voort gezet onderwijs de schooltoetsen de verschillende basisscholen d een gesprek over bijvoorbeeld zin doel inhoud en metode van grammatika onder wij s met bv een hoofd van een school een inspekteur een leraar voortge zet onderwijs e hoe kan grarrunatika onderwijs leuk en zinvol gebeuren we maken zelf roetoden spelen met zinnen zinsdelen we inventa ri seren het mate ri aal dat op diverse scholen gebruikt wordt en we geven zelf lessen 35 3 2 14 poezie in hetzelfde pers p ektief a ls kursus 6 j eug dliterat u ur e n kursus 1 0 literatuu r oo k d eze kursus is weer een open kursus zie toelic hting op 6 en 1 0 toch weer ee n paar suggesties a analyse van gedichten liederen hits b ze lf schrijven van gedichten c close reading als training in het l ezen wa t er staat n aast letterkundige te k stverkla ring d p oezie op d e basisschool in de vorm van dekl amere n versjes opzeggen zingen imp roviseren 3 2 1 5 snellezer eigen lijk de verbeter ing van het l ees ren dement dit is eige nlij k een vervol g o p de kursus 2 lezen stu deren enz suggesties a teoretische studie over l eestechnieken en rendementsverbeterings technie ken b oefeninge n om de teorie toe te passen c misschien een poging om d i t in de basisschool in eenvou dige vorm toe te p assen d een dis kussie over de p ositieve en negatieve waar d e van snelleestec hnieken 3 2 16 voortgezet lezen als norm van taalvaardigheid suggesties a inventarisatie van de verschi llende roetoden voor voortgezet lezen studie van de verschillende vormen van voortgeze t lezen op de basisschool de lees kring forum leze n groepslezer enz b anal yse van de inhou d van d e leesmeto de wa t gebeurt er in de leesst of waa r gaat h et verhaal over c studie van leesstoornissen en hu n orth o di da ktie k d wat zijn de l eestoetsen waarvoor die nen ze e hoe train je als onderwijzer met een klas groep de verschi llende vormen van lezen 3 2 17 kreatief praten dramatische expressie verbale expressie de eigen vaar digheid van de studenten wordt get rain d door de d oce nt ve rbale ex p res sie in deze kursus komt de didakt ische toe passing aan d e o rde va n alle rl ei we rkvorme n die de studenten zelf al hebben gedaan 3 218 aanvankelijk leze n h e t aanleren van het teken systeem dat n o dig is om te kunnen komen tot lezen a ls vorm van taalvaardighei d suggesties a stu d ie van roetodes voor aanvanke lijk lezen l eesprin cip es praktische toe passing van roetodes onderzoek naar resu ltate n b aanvanke lijk lezen in verschil l ende schoolty p es in dividualiseri ngsmoge lijkheden bij de verschi llende roeto des 36 c lees en schrijfmoeilijkheden en de relatie met de gebruikte metode orthodidak tische hulpmiddelen onderzoeken verzamelen zelf maken en toepassen 3 2 19 taal en denken suggesties a studie van het verband tussen denken en taal b taalspelletjes en denken denkoefeningen en taal het verband tussen taalvaardigheid en rekenen c is taal zwakte ook denk zwakte cl de mogelijkheden van dit alles voor de basisschool 3 3 nog een paar opmerkingen tot slot 3 3 1 het is de bedoeling dat alle les ideeen die in de kursussen worden verzameld worden geselekteerd per leeftijdgroep en gebundeld 3 3 2 deze ideeen zullen in de toekomst worden toegestuurd aan lagere scholen voorlopig in de omgeving die dat willen of ze worden op een andere manier toegan kelijk gemaakt 3 3 3 dit leerplan is opgezet vanuit de behoefte van onderwijzers die in het basis onderwijs werken 3 3 4 het was het geformaliseerde taalonderwijs van vroeger waardoor multatuli kon zeggen ik leg mij toe op het schrijven van levend hollands maar ik heb schoolgegaan 3 3 5 het zal de goede lezer duidelijk zijn welke ontwikkelingen wij door dit leer plan willen bevorderen namens de vakkommissie nede rlands van de pedagogische akademie nassauplein 10 alkmaar 02200 13469 37