Publicatie datum: 1993-01-01
Auteurs: Robbert Roosenboom, Marianne Klip
Collectie: 24
Volume: 24
Nummer: 3
Pagina’s: 106-109
Documenten
recensi e onze bespreking van de methode betrekken de vernieuwingen die de cven voorstelt betreffen zowel het centraal schriftelijk eind examen als het schoolonderzoekprogramma robbert roosenboo m in het kort komen zij op het volgende neer de samenvatting wordt ve rvangen door ten marianne klip minste twee teksten met overwegend open vragen en opdrachten waartoe ook de op pijler klaar voor nieu w dracht behoort een beknopte samenvatting te maken de stelopdracht wordt uitgebreid met eindexamen opdrachten die van documentatie zijn voor zien vergelijkbaar met de n opdracht op het havo eindexamen in plaats hiervan kan de school deelnemen aan het oude gericht schrijven of aan het nieuwe gedocumenteerd burghouts e a pijler taalvaardigheid nederlands opstel dit laatste is een vorm van centraal voor de bovenbouw van havo en vwo basisboek vastgestelde schrijfopdrachten waarvoor in te 4 5 vwo malmberg den bosch i99o genstell ing tot de traditionele stelopdracht 44 65 voor de examenzitting gegevens verwo rven kunnen worden het schoolonderzoekprogramma moet ten met de methode pijler zijn u en uw leerlin minste vier onderdelen bevatten mondelinge gen helemaal klaar voor de huidige en de toe taalvaardigheid betogende voordracht met komstige examens nederlandse taal meldt de discussie na of groepsdiscussie schrijfvaardig folder die deze methode van uitgeverij malm heid functionele teksten beoordelen en ge berg aanprijst op basis van twee jaar ervaring deeltelijk herschrijven letterkunde t schrif met deze methode hebben wij hierover zo telijk met accent op literatuurgeschiedenis onze twijfels literatuurtheorie en stijl en letterkunde 2 de methode pijler die wij hier bespreken is schriftelijk of mondeling per leerling ver een methode taalvaardigheid nederlands die schi ll end aan de hand van een leesdossier bestaat uit een basisboek voor 4 5 vwo res pectievelijk 4 havo en een herhalings en mondelinge taalvaardighei d examenboek voor 6 vwo respectievelijk s havo elk deel bestaat uit twee afdelingen de spreek en luistervaardigheid wordt in pij basiscursussen en tekst ty pen de basiscursussen ler beoefend aan de hand van twee vaardighe zijn hoofd stukken waarin basisvaardigheden den het interview en het betoog in het b deel als spe ll en formuleren schrijven lezen en teksttypen komt voorts de toespraak aan de spreken luisteren geleerd worden de afdeling orde pijler biedt rond deze vormen van mon teksttypen bevat toepassingen als brieven de deling taalgebruik voldoende theorie bij het geillustreerde advertentie en de toespraak in inte rview wordt een onderscheid gemaakt tus onze bespreking stell en we het basisboek voor sen non directief directief verhalend en con 4 5 vwo centraal aangezien wij hier nu bijna fronterend interview vaardigheden als samen twee jaar ervaring mee hebben vatten herhalen ordenen spiegelen en vragen we concentreren ons in deze recensie op een naar achtergrondgegevens worden hierbij be drietal aspecten luisteren spreken leesvaardig handeld en geoefend aan de hand van het be heid met inbegrip van samenvatten en toog worden o a soorten argumenten en stijl schrijfvaardigheid omdat de uitgever preten middelen behandeld wie de termenlijst deert met deze methode aan te sluiten bij de taalvaardigheid uit de voorstellen van de nie uwe exam e nvoo rs tellen v a n de c v en cven overziet kan constateren dat pijler waar commissie vernieuwing eindexamenpro mogelijk termen uit deze lijst int roduceert en gramma s nederlandse taal en letterkunde zo mogelijk hieraan een aantal termen toe vwo en xnvo zull en wij deze pretentie bij voe gt io6 mo er 1993 3 wat wij zeker voor vwo 5 missen is de trouwbaarheid en waardeoordeel bij kritisch stap naar spreek en luistervaardigheid in een lezen onderling verband dat het niveau van het in terview overstijgt de discussie na de voor voor de basiscursus samenvatten hebben wij dracht het deelnemen aan een gedachtenwis veel minder waardering pijler hanteert een seling en het gezamenlijk bepalen van een werkwijze die van een minischema i via een standpunt opinierende en besluitvormende globaal schema 2 naar een gedetai ll eerd sche gesprekken hoewel groepsdiscussies en de ma 3 en uiteindelijk een gedetailleerde sa batten complexe vormen van mondeling taal me nvatti n g 4 moe t l eide n gebruik zijn en als zodanig een soort einddoel het minischema r bestaat uit het thema van in het spreek en luistervaardigheidsonderwijs de tekst en de zogenaamde themavragen bij vormen betekent dit naar ons idee niet dat deze themavragen blijft het onduidelijk of de oefening in de vaardigheid om hieraan deel te leerling deze zelfstandig moet formuleren en nemen pas in laatste instantie aandacht moet vervolgens moet bekijken of deze in de tekst krijgen verder lijkt het ons een goede zaak beantwoord worden of aan de hand van de wanneer in het leerlingenboek zelf expliciet samen te vatten tekst het lijkt ons bovendien aandacht aan de beoordeling geschonken zou omslachtig om de leerling delen van een tekst worden immers in de meeste te oefenen in een vraagvorm te laten omzetten die ver spreeksituaties vormen de leerlingen zelf een volgens weer in antwoordvorm gezet moeten deel van het beoogde publiek en bevordering worden van een kritische instelling ten aanzien van de dit laatste moet gebeuren in het globale mondelinge taalvaardigheid van anderen kan schema 2 ook de term tekstplan wordt ge bijdragen aan de ontwikkeling van de eigen bruikt maar het is niet duidelijk of dit als sy mondelinge taalvaardigheid noniem voor globaal schema gebruikt wordt in deze stap moet de leerling zoeken naar ant l eze n woorden op de themavragen van het mini schema in dit verband worden drie verschil er zijn in pijler twee basiscursussen die op lees lende tekststructuren behandeld namelijk de vaardigheid betrekking hebben lezen en sa probleemstructuur de maatregelstructuur en menvatten de eerstgenoemde basiscursus be de evaluatiestructuur juist het verband van steedt duidelijk aandacht aan leesstrategiee n deze tekststructuren met deze fase van het sa achtereenvolgens worden het orienterend in menvatten wordt echter niet duidelijk ge tensief en kritisch lezen behandeld gedemon maakt wij vragen ons ook af of een dergelijk streerd en geoefend de strategieen worden onderscheid op deze plaats zinvol is de nood gepresenteerd als stappen in e en proces dat na zaak om er hier gebruik van te maken ont iedere s tap beeindigd kan wo rden het valt te breekt het gedetaill eerde schema 3 ont s taat waarderen dat de traditionele wijze van tekst door het globale schema aan te vullen met verklaren met voornamelijk tekstspecifieke subvragen en de antwoorden daarop de gede vragen volledig plaatsgemaakt heeft voor een taill eerde samenvatting 4 ontstaat dan door benade ring waarin inzicht in tekst e n nu ee ns d e gegeve ns uit het gedetai ll eerd e schema t e niet door eindeloze oefening nagestreefd herschrijven tot een lopend verhaal wordt maar door aanreiking van de belang rijkste lee s strategieen en behandeling van de onze bezwaren tegen deze laatste stappen zijn belangrijkste daarbij behorende termen be voor een deel dezelfde als hierboven tegen het grippen en hulpmiddelen evenals bij spreek minischema de themavragen en het globale en luistervaardigheid het geval is vinden we schema zijn aangevoerd hier komt bij dat de hierbij de meeste begrippen uit de termenlijst gedetai ll eerde samenvatting in het gebruikte taalvaardigheid van de cven terug nieuws voorbeeld geen samenvatting meer is van de waarde publiek en tekstdoel bijvoorbeeld ko oorspronkelijke tekst daarvoor is zij veel te ge men aan de orde bij orienterend lezen verwij detailleerd dit wordt in de begeleid ende tekst zingen signaalwoorden en a li neaverbanden bij zelf ook opgemerkt de auteurs beroepen zich intensief lezen en feiten en meningen be hierbij op de voorbeeldfunctie van de tekst 1993 3 moer 107 uitgel e gde werkwijze en s amenvatting dit iemand bepal e nd voor de groep waarto e hadden wij to c h graag and ers gezien d emon hij zij behoort disco s aso s k a kke rs roc kers streer je een m e thode om informatieve of b e enz aan enige vorm van s chrijve n op bas is tog e nde teksten samen te vatten laat dan zien van informatie uit bronnen komt m en h e laas dat deze methode werkt voor de teks te n waar niet toe in d e voorstell e n van d e cven krijge n voor zij bedoeld i s onze twijfels en die van de d e fun c tionelere s chrijfopdrac ht e n evenwel leerling e n ten aanzien van d e me thode van s a ee n ruimere plaats dan t o t nu toe op vee l scho menvatten die hier aangereikt wordt worden l e n en in veel m e thoden g e bruike lijk i s nu s l e chts ve rst erkt m e t d e e indopdra cht in s c hrijfv a ardigheid i s als ge z egd in d e z e voor dit hoofd s tuk en h e t bijbehore nd e antwoord stell e n e en ve rplicht onderd ee l van h et school in de do c entenhandleiding i s het nie t vee l an ond erzoekprogramma d e cven ki es t hi erbij de rs ge s te ld de me thode wo rdt ermee geoe vo or h e rsc hrijfopdrac hten bij functi o n el e te k fend maar na het maken van het ged e t a illeerde st en als brief en circ ulaire op b as i s van ee n ge s chema mo et de l e erling nog flink schrapp e n g even s chrijfsituatie e n e en geri c hte vraa gs te l vo ordat hij een go ede s amenvattin g van d e ling o o k wordt schol en de mo gelijkheid tekst ge s c hreven h ee ft ge laten ee n s chrijfo pdracht te ve rs trekk e n de laatste fa se n in het s chrijfpro ces het s chrij ve n commentaar krijge n dit ve rwerken en d e d e fi niti eve ve r s i e schrijven worde n in pijle r s l echts aan sc hrijfvaardi gh eid wordt in de ee rste h e lft vo or d e voll edigh eid in het stapp e ns ch e ma van deel w een basi sc ursu s gewijd in h e t b deel h et schrijfproces op g enom en z e krijgen gee n te k s ttyp en wordt daarn aast in i ede r geval a anda cht in th eo ri e voorbeelde n e n o pdra c h h e t schrijve n van bri even apart behandeld d e t en vrijwe l i e dere moede rta a ldo ce nt di e pro th eorie in d e basiscursu s gaat uit van he t b ee rt le erlingen elkaar s schrijfprodukt e n t e la s chrijfproces informati e ve rwerven v erwerke n t en beoorde len e n prob ee rt l ee rlin ge n ee n vers trekke n e n de ze ee r s te versi e h e rsc hrijve n t eks t te lat e n h e r sc hrijven naar a a nl e idin g van d e eer s t e s tap informati e verwerve n wordt dit o f zijn e ig e n commenta a r w ee t dat dit v oo r uit gesplits t in e e n aantal punten verkennen h e n betrekkelijk w e zensvreemde a c tivit e ite n van de schrijfs ituati e ve rke nn e n van h e t zijn h e t zou daarom t e waa rd e ren zijn ge sc hrijfdo el vaststelle n van h e t publi ek waar weest als pij ler in dit opzicht w e derom ook ge vo or j e gaat s chrijven keuze van h e t tekst ty pe h eel in d e geest van de c v ety voorstell e n ee n brain s torm e n ove r de inhoud van j e tek st en b e gin gemaakt had met e en didacti ek waarin ande re informati e v erzam elen h e laa s wordt l e erling e n m e t b eoord el e n en h e rs c hrijve n van van deze punten slechts het brainstormen in schrijfprodukt e n vertrouwd gema a kt worde n the o ri e e n opdr achte n in e en aparte paragr a af h et bas isbo e k houdt e cht er o p bij d e ve r s trek ve rder uitgewe rkt ho e de a nd e re parameter s king van d e hierbove n ge n o emde e indo p en dan m e t name publiek te ksttyp e en drac hten die niet ec ht aan sluiten bij ree l e sc hrijfd oe l in d e vervaardigin g van een sc hrijfsituati es volgt nog sl ec hts e en korte pa sc hrijfpro dukt fun c tioneren blijft nu no gal ab ra graaf over h et make n van ee n w e rk s tuk i e t s s trac t d oo rdat to e lichtin g door middel van wat wij in vwo 5 inderdaad doen maar wa a r vo orb ee ld en e n oefe ning en met deze parame voor de paragraaf in pijler in zijn beknopth e id t ers o ntbreken t erwijl dit o ns voor e en goe de te en en male onto e re ik e nd i s waarto e d e ze schrijfdid ac ti e k to c h on o ntb e erlijk lijkt daar paragraaf dan wel kan dienen is ons o nduide naas t is h e t v e rwerven en verwerken van infor lijk matie zoal s dat hie r behand eld wordt vooral we hebben e en ond e rde el van de ba s i s cursu s gericht op informatie di e de lee rling door s chrijven tot hi erto e nog buit en besch o u brainstormen en a s socieren uit zi c hz elf moet wing gelaten h e t creatieve ops t el dit i s opge zi e n te krijgen d e e indopdrachten s luite n nomen al s een paragraaf in h e t hoofdstuk hierop aan er is sle c ht s een lijs t met mogelijke maar t elt al w el me e r bladzijd e n dan de era a n onderw erpen voor ee n zakelijk opstel die va vo orafgaand e paragraaf over h e t zak e lijk op s te l rieren van een woord euthanasie neo fas dit onderd eel is goed verzorgd er zijn allerl ei cisme tot ee n vraag is het uiterlijk van motiverende opdrachten die op ver sc hill e nde 108 m o er 1993 3 as p ec ten va n h et c re ati e f s chrijve n betre kkin g l e n o nvo ld oe nde t o egeru s t is on s ide a al i s het hebb e n zo wordt er aandacht b este e d aan d e o o k bij b e naderin g nog niet dit geldt tevens cor plaats tijd en mili eu ve rha a lfigure n ty vo or de la y out we vermoeden dat h e t vooral pen ka rakte r ma n ier van spr eke n verhaalver h e t l e tt e r ty pe i s dat on s tegen staa t op het t e r loop beg in dialo gen einde en s tijl a l s gezegd re in van d e v o rm gevin g achten wij ons ni e t afgewisseld met opdrachten ook al s t e lt d e bijzonde r ge kwa lific e erd toch d e nken we dat c v en voo r het cr e ati eve opst el op h et eind h e t and e rs kan examen af te schaffen in vw o 4 kan dit on derd eel al d a n nie t in sam e nhan g niet ve rhaal note n anal yse goe d gebruikt wo rde n we baseren ons op i or caiiysverslq iir 3 voorlo basis versus herhalings en examenboek pj e voorstellen eiirrlexamenpn yrnnunn c neder landse taal en letterkunde voor vwo en havo z p als gezegd kent pijler een basisboek voor oktober 990 hierop zijn gevolgd de nieuws vwo 4 en 5 en een herhalings en examen brieven nrs 2 3 en 4 van resp oktober i 990 de boek voor vwo 6 deze scheiding in banden cember t99o en mei t99i het verslag en de lijkt ons voor veel scholen onhandig welis brieven zijn naar alle middelbare scholen ge waar worden veel van de zogenoemde basis stuurd cursussen in het vwo deel herhaald en te vinden in het voortgangsverslag op bladzij uitgebreid en wordt er ook gerichte examen den t t en 12 deze lijst bevat begrippen en training gegeven toch vragen we ons af of er werkwijzen die de kandidaten moeten ken niet een aanzienlijk deel van het boek wegens nen voorbeelden hiervan zijn beoogd effect en tijdgebrek en een schoolonderzoekprogranr doelgerichtheid beoogd publiek en publiekge ma dat andere prioriteiten stelt in een exa richtheid tekstsoort schrijfdoel gebruiksom menklas ongebruikt blijft iets vergelijkbaars geving kernzin hoofd en subargument geldt voor de teksttypen hierin vindt in het nieuwswaarden leesstrategieen voorspellend vwo 6 deel geen herhaling en verdieping lezen en schrijven voor een ander niet een plaats maar worden nieuwe teksttypen gein communicatieve functie troduceerd als de reportage het achtergron dartikel de column en de recensie die menig docent graag in vwo 5 zou willen oefenen we kunnen ons voorstellen dat de uitgever niet nog een taalvaardigheidsmethode voor j 6 vwo op de schoolboekenmarkt heeft wil len brengen en me pijler vaksecties heeft wil len bedienen die niets van hun gading vinden in methodes met een apart 5 6 vwo deel maar of de uiteindelijke verdeling van de ver schillende vakonderdelen basiscursussen en teksttypen over de twee banden met de vige rende praktijk overeenkomt betwijfelen wij het zou interessant zijn oin van de uitgever te weten te komen hoeveel scholen het exanien boek in vwo 5 gaan gebruiken een optie die wij na twee jaar gebruik van het basisboek in vwo s nu overwegen samenvattend kunnen we s tell e n dat in pijler ruime aanz e tten te vinden zijn tot taalvaardig heidslessen nederlands in de geest van de vo orstell en van de cven maar dat het ba s i s boek in i e der geval vo or vwo s o p onderde 1993 3 moer 109