Poëzie zelfstandig leren lezen en appreciëren

poezie zelfstandig ieren lezen en apprecieren bart vandenberghe hoe vond je het gedicht heel goed wat vind je er zo goed aan ik weet het niet ik vind het heel goed wat spreektje speciaal aan in het gedicht ik weet het niet wat kan ik daar nu op zeggen het is gewoon keigoed bij deze laatste reactie volgt doorgaans steun van enkele medeleerlingen zijn dat nu vragen wat kun je daarop antwoorden als je het gedicht nu gewoon goed vindt it soort gesprekken is meestal tragere actievere en creatievere helaas geen uitzondering lezing dan bij voorbeeld een doorsneero nogal wat jongeren blijken man of een kranteartikel de tekstvorm is inderdaad nauwelijks in niet zo courant het taalgebruik minder staat uit te leggen waarom ze gewoon meestal compacter beeldrijker en een bepaald kunstwerk goed of minder logisch alleen geoefende lezers slecht vinden of het nu om vertrouwde kunnen gebruik maken van hun voorkennis genres als film en popmuziek gaat of gewone lezers lezen voornamelijk bo ttom minder vertrouwde als poezie of schilder up je moet daarenboven geschikte kunst dit ligt naar mijn gevoel helemaal beoordelingscriteria kennen en deze kun niet aan de tijdsgeest aan de moderne nen uitwerken tenslotte moet je alles hel beeld of ontspanningscultuur hoeveel vol der en samenhangend onder woorden kun wassenen inclusief redelijk wat universitai nen brengen bij voorkeur in de literaire vak ren zouden hun oordeel vlot kunnen argu taal vaak nog om iemand te overtuigen menteren in feite is beoordelen een vrij het grootste probleem ligt waarschijnlijk bij complexe zaak welke vaardigheden moet de cognitief a ffectieve verwerking van het je beheersen gedicht en vooral bij de kennis van geschik te criteria om een gedicht te beoordelen dien je ten eerste over voldoende leesvaardigheid en hoewel veel afhangt van de achtergrond en een behoorlijke dosis literaire competentie persoonlijkheid van de leerling is het zeke te beschikken gedichten vergen een mogelijk de nodige kennis en deel vaardig nov dec 1994 nummer 2 24e jaargang nrii 24 heden aan te ieren in wat volgt beschrijf ik semantische schalen hoe ik getracht heb mijn leerlingen van een 4de jaar aso moderne talen wiskunde en sport wetenschappen en een 4de jaar in de meeste recente vlaamse schoolboe tso toerisme en handel gedichten te ken wordt eigenlijk merkwaardig weinig leren verwerken begrijpend lezen en bele aandacht besteed aan de beoordeling van ven en beoordelen over het algemeen ben poezie als dit gebeurt is het slechts occa ik erg tevreden over de resultaten hoe sioneel doorgaans wordt gewerkt met een beperkt de opzet ook was voor ik uitleg of andere semantische schaal lubbers die hoe ik te werk ben gegaan verklaar ik eerst deze werkwijze bij ons heeft gepropageerd waarom de momenteel meest gangbare onderscheidt verschillende soorten het methode het gebruik van semantische courantst is de zogenaamde unipolaire schalen volgens mij niet voldoet schaal die er gedeeltelijk zo kan uitzien 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 langdradig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 mooi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 angstig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 lieflijk 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 koud 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 een onvolledige bipolaire schaal kan de volgende vorm aannemen 1 2 3 4 5 6 7 rustig 1 2 3 4 5 6 7 onrustig geengageerd 1 2 3 4 5 6 7 ongeengageerd tragisch 1 2 3 4 5 6 7 gelukkig helder van vorm 1 2 3 4 5 6 7 vormloos sympathiek 1 2 3 4 5 6 7 onsympathiek omdat soms beide adjectieven tegelijk kun de leerlingen of het lesdoel steeds is het de nen spelen wordt meestal geopteerd voor bedoeling dat de leerlingen na lectuur van een unipolaire schaal het gedicht direct markeren wat voor hen van toepassing is de semantische schaal de breedte van de uni en bipolaire seman dient echter niet alleen als hulpmiddel om tische schaal evenals de aard en het aantal de eigen spontane reactie te noteren maar van de gebruikte adjectieven kunnen wor vormt het basismateriaal voor een discussie den aangepast afhankelijk van het gedicht in groepjes de leerlingen vergelijken daarbij nm 24e jaargang nummer 2 nov dec 1994 elkaars reacties en bespreken deze zo semantische schalen zijn bedoeld om stappen ze vanzelf over van hun oordeel een primaire reactie los te weken waar naar een gemotiveerde interpretatie en een over verder gediscussieerd wordt kun beter geargumenteerde appreciatie om je de leerlingen op deze manier ook zelf deze reden spreekt lubbers van een standig aan het werk zetten om een regressieve analyse je begint met een goed geargumenteerde en vlot leesbare spontane evaluatie en eindigt met een gron evaluatie te schrijven dige interpretatie worden de gebruikte aanwijzingen vol doende verinwendigd en is er transfer positief aan het gebruik van semantische naar bij voorbeeld een ander type schalen is dat ze niet enkel kunnen helpen gedicht de lectuur van een kort verhaal bij het uitwerken van een oordeel maar ook het bekijken van een schilderij of een dat vertrokken wordt van de persoonlijke film door het gebrek aan systematiek leeservaring waardoor het poezieonderwijs vrees ik hiervoor hoewel een aantal een stuk leerlinggerichter wordt dan daar bezwaren ondervangen worden in voor het geval was nochtans voldoen enkele schoolboeken hebben semanti semantische schalen naar mijn gevoel niet sche schalen naar mijn gevoel waar helemaal misschien komt het doordat ik de schijnlijk alleen echt waarde bij de ont schalen pas na de interpretatie heb wikkeling van een oordeel bij jongere of gebruikt zoals dat ook in de meeste bij erg discussievaardige leerlingen vlaamse schoolboeken gebeurt toch blij wanneer een iets uitgewerkter beoorde ven er allerlei praktische en principiele pro ling wordt verwacht of wanneer de leer blemen lingen zelfstandig poezie dienen te ver werken en beoordelen dan lijkt een de kruisjes zeggen vaak meer over de andere methode meer aangewezen stemming van de leerling op een bepaald moment dan over de sfeer van het gedicht een kruisje kan vaak op heel verschillen de opbouw van poetische de manieren geinterpreteerd worden wanneer ik een gedicht mooi vind heb competentie ik het dan over de sfeer de toon het onderwerp het taalgebruik de dicht het einddoel van mijn lessen over de lyriek vorm de symboliek de beeldspraak was een schrijftaak waarbij de leerlingen het ritme een favoriet gedicht moesten kiezen en zelfs na enige discussie blijven veel leer bespreken na een inhoudelijke en vormelij lingen praten in adjectieven waarom ze ke analyse dienden ze uiteen te zetten een bepaald bijvoeglijk naamwoord kie waarom dit gedicht hen zo aansprak zen blijft vaag uiteindelijk krijgen we daartoe kregen ze de beschikking over een maar een iets uitgebreider variant van hulpschema omdat voor een degelijk de dialoog aan het begin van dit artikel resultaat een goede basiskennis en dus een krijg je spontane reacties bij moeilijker goede voorbereiding noodzakelijk is geef ik teksten behalve dat het moeilijk of inge eerst heel s3 hetsmatig weer hoe ik te werk wikkeld was ben gegaan er zit niet zoveel systematiek in de aan gereikte adjectieven je kunt er net zo ik heb gestreefd naar een zeker evenwicht goed 5 als 50 geven welke kies je en tussen de verwerving van literaire kennis en welke literaire criteria corresponderen het leren ervaren en apprecieren van poe ermee zie een te gedetailleerd en voornamelijk nov dec 1994 nummer 2 24e jaargang viit a4r r s ee 26 cognitief gericht literatuuronderwijs werkt beeldspraak demotiverend en contraproduktief de volg i leerling a schrijft in kolom 1 vijf wille orde hierna is chronologisch de leerlingen keurige zelfstandige naamwoorden beschikten bij dit alles over enkele bladen leerling b schrijft er zonder deze te zien waarop alle belangrijke theoretische begrip vijf in kolom 3 daarna wordt gezegd pen in eenvoudige woorden worden uitge dat in kolom 2 moet staan is net legd waar mogelijk met voorbeelden zoals de leerlingen verzinnen vervol gens voor een of meer ongewone ver gelijkingen een verklaring b v een oli fant is net zoals een belg omdat ze vergeujking van teksten allebei even gris zijn enkele liefdesgedichten werden vergeleken 2 zelfde werkwijze kolom 1 adjectieven met enkele liefdesbrieven gericht naar kolom 2 substantieven verklaar nu de uitlaat de lezersrubriek voor jongeren van ongewone combinaties b v een vrolijke het weekblad humo stoel een blauwe berg 3 beeldenketting leerling a schrijft een beeld op b v de woest fn is als de zee herkenningsoefening leerling b gaat voort met het laatste met discussie woord b v de zee is als een groot aquarium als er genoeg tijd is kan zo hierna kregen de leerlingen een hele reeks een kort gedicht ontstaan teksten de huistaak welke teksten zijn volgens jou gedich 4 poetisch raadsel afkomstig van andre ten welke niet waarom maurois de klas moet een bekend per vertonen de gedichten eventueel ande soon raden de leerlingen mogen hun re kenmerken dan degene die we al vragen aan een van hun klasgenoten behandeld hebben welke enkel in de vorm van beelden of vergelij onder de teksten bevonden zich o m een kingen stellen b v als hij zij een bloem beeldrijk geschreven contactadvertentie was wat voor bloem zou hi z j zijn als een fragment uit een damesroman een h 1 zij een auto was welk merk en type visueel gedicht liefdeseskaders van paul wanneer het antwoord bij voorbeeld is de vree en het overbekende versje rozen een roos met doornen dan weten we verwelken schepen vergaan maar onze dat het gaat om een persoon die er wel liefde blijft eeuwig bestaan iswaar goed uitziet maar vrij gevaarlijk kan zijn creatief schrijven bespreking van teksten de bedoeling hiervan was de leerlingen op een actieve en leuke wijze enkele poetische beluistering en bespreking van verdronken procedes te laten ontdekken en ervaren vlinder boudewijn de groot bespreking wat zou moeten leiden tot een vlottere cre van totem paul snoek geinspireerd op atieve lectuur van poezie een overzicht uyttendaele 1979 gevolgd door een ver gelijking met verdronken vlinder en een associeren beoordeling van beide teksten waarom allerlei klank en betekenisassociaties deze teksten nm 24e jaargang nummer 2 nov dec 1994 een lied helpt de leerlingen in de juiste in holland daan zonderland stemming brengen nodig om de tekst te beleven in holland noemt men t water het thema van beide teksten is onge de fransen zeggen l eau veer hetzelfde in feite dient de bespre de belg die beide talen kent king van verdronken vlinder als een die spreekt van 5 soort advance organizer voor de bespreking van totem totem is een relatief moeilijk gedicht bij de bespreking leren de leerlingen impli poezie en reclame ciet dat zij de ongewone beeldentaal waarmee zij al gewerkt hebben bij cre voor de behandeling van de lyriek was aan atief schrijven ook receptief aankunnen dacht besteed aan het fenomeen reclame nu moesten de leerlingen in reclameslo nog twee opmerkingen gans of advertenties de gebruikte dichterlij de besprekingen waren niet gesloten ke technieken opsporen zeker bij totem werd ruimte gelaten voor persoonlijke interpretaties en voor discussie de eerste tekst werd gewoon monde mijn favoriet gedicht ling beoordeeld na de behandeling van totem kregen de leerlingen de kans om om na te gaan in hoeverre de leerlingen de hun oordeel neer te schrijven over beide behandelde literaire vaardigheden hadden teksten daarbij werd gevraagd zowel verworven kregen ze de laatste les een met inhoudelijke als vormelijke aspecten geintegreerde taak met hulpschema de rekening te houden hierna volgde een tekst die ze moesten schrijven is opzettelijk klassikale bespreking tamelijk kort dit onder andere om de vol gende redenen voor leerlingen van het ode jaar die zo n gedichten aanvullen taak nog nooit gemaakt hebben is de opgave vermoedelijk redelijk zwaar de leerlingen krijgen enkele gedichten ondanks de voorbereiding waarin welbewust woorden zijn weggela een uitgebreider bespreking is cognitief ten ze moeten ze gemotiveerd aanvullen zeker voordelig maar bederft het lees rijm alliteratie parallellisme om het wat plezier ludiek te houden volgden na een ernstig wanneer de tekst langer moet zijn sonnet zes nonsensgedichten onder meer draaien sommige leerlingen allicht te de volgende veel rond de pot de betere leerlingen bleken over het algemeen wel langere op een made kees stip teksten te schrijven dan gevraagd dit weekend ging een groepje maden door het onverwacht wegvallen van enkele in scheveningen 1 lessen hebben de leerlingen deze taak volle de welbespraakste van het 2 dig individueel moeten maken ik had ze sprak makkers merken jullie wel inderdaad graag eerst het hulpschema in de er zijn hier heel wat maden bij klas laten gebruiken en later elkaars kladwer die 3 zijn in 4 ken laten bespreken voor ze de definitieve versie afgaven de taak zag er als volgt uit nov dec 1994 nummer 2 24e jaargang va h y y p v h1 d tr5 28 kieso het gedicht dat je het meest aanspreekt uit de gedichten die je gekregen hebt je mag ook een ander gedicht nemen neem geen gedicht dat we in de klas besproken hebben of dat vroeger in de klas behandeld is bespreek het gedicht als volgt 1 analyse van het gedicht naar inhoud en vorm min 12 lijnen 2 persoonlijk oordeel min 6 lijnen je kunt op twee manieren te werk gaan een doorlopende tekst schematisch uiteraard wel in volledige zinnen bij je bespreking kun je het best gebruik maken van het hulpschema hierna de vra gen zijn bedoeld als hulpmiddel het is niet de bedoeling dat je ze allemaal na elkaar afwerkt hulpschema voor de bespreking 1 analyse 1 1 inhoud waarover gaat het gedicht wat is het thema aan de hand van welk voorval wordt het weergegeven welk gevoel wordt beschreven opgeroepen hoe is de stemming de sfeer b v vrolijk grappig absurd komisch teder hard weemoedig droef sentimenteel tra gisch plechtig spottend bitter symboliek 1 2 vorm welke dichtvorm strofen refrein rijm rijmschema alliteraties assonanties binnenrijm enjambementen beeldspraak vergelijkingen metaforen metonymie personificatie opvallende associaties klanksymboliek ritme muzikaliteit woordkeuze neologismen opvallende woorden veranderingen in de woord vorm zinsbouw volledige of onvolledige zinnen korte of lange zinnen afwisseling gewone woordvolgorde in de zin stijl praterig jeugdig modern plechtig ouderwets levendig stijf structuur of opbouw nm 24e jaargang nummer 2 nov dec 1994 29 2 persoonlijk oordeel roept het gedicht een bepaalde stemming in je op raakt het je op een of andere manier wat zegt het jou spreekt het je aan wat betekent het voor jou persoonlijk waarom b v het geeft goed weer hoe ik me voelde toen mijn grootvader stierf dezelfde machteloze woede een gevoel van onrechtvaardigheid omdat is het onderwerp belangrijk is het voor veel mensen interessant is het blijvend actueel is het gedicht niet al te belerend gelukkige verwoording mooie beelden knappe associaties goede woordkeu ze mooie klanken knap rijm goede opbouw knap gevonden symbolen sfeervolle beschrijvingen origineel opmerking het is niet de bedoeling dat je de vragen in een of twee woorden beantwoordt je moet de nodige uitleg geven hoe doe je dit enkele mogelijkheden geef voldoende voorbeelden uit de tekst tracht je gedachten of gevoelens zo precies mogelijk in eigen woorden te beschrij ven zoek zoveel mogelijk verschillende overtuigende argumenten waarom je het gedicht grappig ontroerend actueel mooi enz vindt probeer b v een fictief of reeel iemand die het gedicht slecht vindt te overtuigen je kunt het jezelf ook iets gemakkelijker maken wanneer je schrij ft voor iemand die je kent stel b v datje aan een goede vriend in of aan je ouders moet uitleggen waarover het gedicht gaat en watje ervan vindt herschrijf de tekst daarna alsof je voor de schoolkrant schrij ft de resultaten de voorafgaande analyse ervan beide tekstdelen verschillen overigens kwalitatief nauwelijks van elkaar de volgende opmer het eindresultaat was over het geheel zon kingen gelden bijgevolg voor allebei der meer goed aangezien binnen dit bestek een uitputtende behandeling niet mogelijk is beperk ik me hier tot een reeks algemene opmerkingen en enkele mogelijke remedies keuze ter illustratie heb ik wel enkele taken van leerlingen opgenomen die me enerzijds hoewel de keuze volledig vrij was koos karakteristiek lijken voor de algemene kwali iedereen uit veiligheid of onwennigheid teit maar anderzijds enkele typische tekort een van de gedichten uit de lijst op vier komingen vertonen ik geef telkens de volle leerlingen na drie van hen kozen een dig bespreking omdat de beoordeling van gedicht van toon hermans de persoonlijke het gedicht veelal niet te begrijpen is zonder inbreng kan misschien op een van de vol nov dec 1994 nummer 2 24e jaargang nm tas y 30 gende manieren gestimuleerd worden gen hoewel ik zoals gezegd een overac voordat de leerlingen een lijst krijgen centuering van formele aspecten heb willen vragen welke bijzondere gedichten ze vermijden omdat dit bij een taak als deze zich zoal herinneren waarschijnlijk demotiveert besteed ik hierna leerlingen die veel poezie lezen enkele toch uitvoerig aandacht aan een aantal typi mooie dichtbundels of anthologieen sche vormfouten ze zijn niet alleen courant laten meebrengen een goed uitge maar het lijkt me zonder meer mogelijk een bouwdq schoolbibliotheek lijkt me ook groot aantal ervan in de toekomst te vermij cruciaal den de voornaamste moeilijkheden 1 literaire vaktaal inhoud en vorm van het gedicht nogal wat leerlingen gebruiken soms meer vertrouwde woorden in plaats van de juiste de meeste leerlingen blijken de gedichten vaktermen b v goed persoonlijk verwerkt te hebben heel de laatste alinea beschrijft de angst om opvallend in de besprekingen is het accent terug te gaan werken op maandagmor op de inhoud op de boodschap van het gen strofe gedicht vormaspecten komen in de analyse r 8 en 9 beschrijft de tegenstelling tus zeker aan bod in het oordeel worden ze dik sen vers wijls wat verwaarloosd hoewel de persoonlij daarnaast zijn er soms uitspraken waaruit ke beleving van het gedicht voor mij primeert blijkt dat een leerling e een bepaald literair vind ik het toch jammer dat ik er blijkbaar begrip niet zo goed heeft begrepen b v onvoldoende in geslaagd ben duidelijk te de symboliek van dit gedicht is volgens maken hoezeer onze appreciatie mede mij dat veel mensen ongevoelig zijn voor bepaald wordt door de vorm van het gedicht de wrede dingen die gebeurd zijn nog steeds gebeuren en allicht in de toe komst nog zullen gebeuren het thema van het gedicht uitwerking van de ideeen de assonantie komt geregeld voor b v dat jong genoeg is om het te begr i pen bij een redelijk aantal leerlingen vind je af en misschien alleen door het aan te kijken toe uitspraken die onvoldoende of niet ver duidelijkt worden b v 2 stijl de woordkeuze is goed behalve in de voorlaatste strofe vrij veel leerlingen schrijven vaak stuntelige nog een punt is dat het blijvend actueel of slechte zinnen b v is het is geen ram dit kan waarschijnlijk verholpen worden het is een moderne maar toch plechti door de leerlingen bij voorbeeld elkaars ge stel kladwerken kritisch te laten lezen eventueel het is geen alliteratie of binnenrijm aan de hand van een analyseschema maar wel enjambementen de zinsbouw is met volledige zinnen de vorm is klanksymboliek vooral de knap gevonden sfeervolle schrijfproblemen beschrijvingen en beeldspraken zijn heel speciaal de formulering bleek doorgaans een stuk zwakker dan de inhoud van de besprekin voor een stuk hangt dit samen met een nm 24e jaargang nummer 2 nov dec 1994 s 1 gebrekkige beheersing van de vaktaal er is er komt in de eerste strofe een parallel echter nog een andere verklaring lisme voor elke dag is er een veel leerlingen lopen het hulpschema af en elke dag is uniek gebruiken de vraagwoorden zonder veel nadenken in een zin om deze reden lijkt me een paar leerlingen geven ook twee ver een andere minder beknopte formulering in schillende verzen als een enkel weer wat het schema aangewezen b v als volgt uitleg hierover in de klas of enkele voorbeel den in het hulpschema kunnen dit verhel het gedicht bestaat uit strofen pen met zonder refrein het rijmschema ziet er als volgt uit abab cdcd efef ghgh er zijn geen alliteraties assonan ter overweging t ies een mooi voorbeeld van een binnenrijm is vers 3 in dit deel zou ik nog enkele meer algemene het gedicht bevat veel beelden voorna suggesties ter verbetering willen doen een melijk metaforen enkele voorbeelden aantal ervan b v groepsdiscussies ga ik de stijl is praterig jeugdig modern dit schooljaar zeker in mijn lessen integre plechtig ouderwets levendig stijf ren een aantal andere zijn vooral het over wegen waard bij zwakkere klassen hoewel in het hulpschema stond bij het persoonlijk goede leerlingen er waarschijnlijk ook hun oordeel een voorbeeld van een mogelijke voordeel mee kunnen doen ik onderscheid respons dat leverde enkele goede reacties twee categorieen die elkaar wel gedeeltelijk op wat doet vermoeden dat aanpassingen overlappen zoals hierboven effect hebben 3 schrijfconventies schrijfadvies verschillende leerlingen blijken o m niet te weten hoe ze bij wijze van voorbeeld een bepaalde vormproblemen kunnen verme stuk tekst horen te citeren b v den worden door meer steun bij het schrij dit gebeurt met nogal vreemde uitspra ven zo is het mogelijk in het hulpschema ken zoals b v adviezen te integreren of deze in de vorm vertel het aan de huizen van steen van een opmerking erbij te voegen bij voor vertel het aan de stad beeld als volgt hoe lief ik je had nov dec 1994 nummer 2 24e jaargang mn 32 1 lees eerst de opgave grondig 2 lees eerst wat gedichten en kruis aan welke je op een of andere manier aanspre ken noteer meteen wat je zo treft lees niet te veel gedichten ineens kies een geschikt moment en lees dan telkens een aantal gedichten zolang je dit boeiend vindt 3 bekijk de aangekruiste gedichten opnieuw en selecteer er 1 of een paar noteer opnieuw wat indrukken 4 maak nu je definitieve keuze en schrijf uit de losse pols een analyse en beoordeling laat deze dan enkele dagen liggen 5 bekijk je tekst opnieuw en bewerk hem laat de kladversie even liggen afhankelijk van de tijd een uur een halve dag enkele dagen herlees nog eens de opgave en herlees je kladversie let daarbij op a de algemene inhoud 1 hou je voldoende rekening met het tekstdoel is de tekst voldoende duide lijk heb je alles voldoende uitgelegd 2 is de tekst geloofwaardig overtuigend geef je voldoende argumenten voorbeelden b de opbouw volg je de opgegeven structuur is er een duidelijke gedachtengang zjn er leemtes of herhalingen zijn er duidelijke verbanden zijn er voldoende ali nea s c het taalgebruik 1 gebruik je de meest geschikte stijl voor je doel leest de tekst vlot en aan genaam is het taalgebruik modem en goed verstaanbaar is er voldoende variatie schrijf je voldoende persoonlijk 2 is het taalgebruik correct controleer spelling interpunctie woordkeus en zinsbouw d de uiterlijke vorm zjn de verschillende delen duidelijk aangegeven is er een kantlijn is er een titel zijn er tussentitels zijn de alinea s duidelijk gemarkeerd herlees desnoods de kladversie in verschillende rondes let dan eerst op inhoud en opbouw pas daarna op het taalgebruik en de vormgeving 6 schrijf de tekst in het net en herlees hem dan in feite gaat het hier om algemene schrijfad over een algemeen schema voor het schrij viezen die voor veel teksten gelden in het ven van teksten aan een aangepaste versie 6de jaar beschikken mijn leerlingen al wel voor het ode jaar moet ik nog werken mn 24e jaargang nummer 2 nov dec 1994 491 4 4476 it gtota ekt atavtia i 1l our a i2efra a hiaxt kallaoiclal axt erc asa c4 vt otac t c e 4 01 ac t g 40 c 1r t it 011 i uzt otl w ocu icy ectau bit 41 114 c 1c j gee y x a q t qtote 40lat vagata lx c il ulijiab w4 a qn jl 2 t l x q qil ot u ctulala cx aaa otickukktaxy vocit 002a ti oto ckuiva et a zter w f mutt 4e l acad acrc ov l at t u j ke g ou ogt 8octocug 4t ite 0m a ut t w t q c t 4a 4 e cioci 0 0 t ooie jak olcil otz 1 n y ataak i iilgtakccit40cqujnv v fbadcwa j zott i f mjv wia ama v v4 v v irw ba k