Documenten
p raktijkervaringen met pol de muis een kinderboek twee kleuterleidsters hadden pol de muis twee dagen in hun klas ze vertellen over hun ervaringen een moeder vertelt wat het boekje voor de driejarige bram betekende we suggereren verder enkele mogelijkheden i v m nawerking en staan stilbij enkele passages die vragen opriepen vooraf een bondige schets van de inhoud van het boekje pol de muis is bang en dat is heel gewoon door liva willems uitgeverij infodok vzw bogaardenstraat 79 3000 leuven 62 pp 190 fr pol de muis is bang zijn pootjes trillen zijn keel is droog zijn hart kloptin zijn keel als men pol zegt dat hij flink moet zijn heeft hij de indruk dat men hem niet begrijpt en dat maakt hem nog meer bang als zijn vriend belooft bij hem te blijven dan helpt hem dat ook niets vooruit want als je weg bent dan ben ik toch weer echt alleen en dan ben ik nog banger plots vindt pol de oplossing ik weet wat ik wil dat je me bang laat zijn dat je niet zegt wat ben jij flauw dat je me niet wil helpen en dat je me niet zegt wees toch eens flink of dat je zegt alle muizen durven dat en jij niet sliep uit dan wordt ik nog meer bang ik wil dat je zegt ja pol je bent bang he pol en zijn vriend proberen het een paar keer en het lukt 4 ze zijn niet meer zo bang en pol durft al wat meer bij driejarigen kennismaking met het verhaal de eerste keer las ik het voor aan een vijftal kleuters ik had gevraagd wie wil met dat boek vertellen het waren vooral de oudsten van mijn klas die erop af kwamen ik dacht dat de dialoogvorm tussen pol en het jongetje nogal verward zou overkomen daarom heb ik in het begin uitgelegd dat dat twee dikke vrienden zijn en dat die in het boek met elkaar praten ik heb hier en daar een paar moeilijkere dingen bvb di ploma van echte muis weggelaten en af en toe wat uitleg bijgevoegd het werd voor de kleuters een spannend boek door twee momenten als de jongen heel hard roept op pol als pol de jongen heel hard doet schrikken door beu te roepen ik riep dat zelf ook heel hard en dat vonden ze boeiend de volgende keren voelde ik dat ze daarop wachtten ze wisten op welke blz het ging komen dat was heel plezie rig twee kleuters waren enorm geboeid maar de rest bleef ook zitten tot het allerlaatste dat is niet zo gewoon want het is een lang verhaal ik heb het tweemaal na mekaar verteld tussenin praatten we over zelf bang zijn en over wat durf je en wat durf je niet het geheel duurde drie kwartier de dag daarop wou corneel dat ik het opnieuw vertelde en dan zei hij nu moet je het nog eens vertellen en toen het gedaan was ik wil dat ge het nu nog een paar keer 5 vertelt en dan is het genoeg praten naar aanleiding van het verhaal waarvan ben jij bang ik ben bang van een hond want die kan mij bijten en die kan op mijn rug springen en van een nijlpaard die kan mij opeten en die heeft een grote muil en van kippen want die kunnen pikken bij ik durf nog niet en ik durf al gingen ze zoeken naar wat ze durfden praten over wat ze niet durfden ging moeilijker op een bepaald ogenblik zijn ze beginnen bluffen ik durf van de trap van bovenaf springen misschien zijn ze wel bang en maken ze zich sterker door stoer te doen en grootse dingen uit te vinden peter van spinnen ben ik ook bang leidster als je spinnen ziet dan ben je bang peter ja die komen uit mijn kamer en die komen dan onder de doos leidster je bent soms bang dat hij in die doos zou krui pen zit daar iets in van jou peter daar zitten mijn blokken in en die kan mij dan bijten leidster als die spin in jouw blokkendoos zit en je wilt dan met je blokken spelen dan ben je bang dat die spin je zal bijten betekenis van het boek het hele verhaal het hele proces dat erin beschreven wordt vind ik soms nogal moeilijk weergegeven voor mijn drie jarigen de kern van het verhaalkomt niet in een keer over het ver haal sijpelt langzaam door mijn geloof in het boek is op enkele dagen tijd vergroot in het begin had ik nogal wat objecties het is een boek dat ik moeilijk laat liggen denk ik bij het lezen word je als volwassene geconfronteerd met gevoelens weerstanden enz 6 dat moet je stilaan leren verwerken bij vijfjarigen kennismaking met het verhaal ik heb het aangeboden zoals ik vaak materiaal aanbied ik heb hier een boekje over pol de muis pol is bang wie het graag wil horen mag bij mij komen in het begin had ik een grotere groep vooral kinderen waarvan ik vermoed dat ze daarrond problemen hebben kwa men erop af een aantal zijn afgedropen die vonden het niet zo boeiend waarschijnlijk omdat het boek eigenlijk geen echt verhaal is wel wat losse zinnen eigenlijk drie kinderen bleven tot het einde vooraf had ik een gesprek met hen over wat bang zijn voor hen betekende een van de kleuters zei bang zijn is niet fijn ik ben vaak bang en dan schudt mijn bed en dan beef ik en dan zegt mama dat spoken niet be staan en dan gaat het wel voorbij ik heb gezegd we gaan eens zien hoe dat bij pol de muis is en dan kunnen we er straks over praten ik heb het praktisch helemaal voorgelezen ik vond het moeilijk omdat het voortdurend dialogen zijn en dan moet je soms aanvullen in de zin van dat zegt pol of dat zegt het manneke we hebben het boek twee drie keer doorgenomen praten naar aanleiding van het verhaal ik ben bang in het donker en als het donker is en de lichtjes branden niet dan ben ik bang voor een leeuw en voor een slang of voor geesten dan zegt mama als je rap slaapt dan ben je niet meer bang want dan vergeet je het leidster je zou misschien liever hebben dat mama dat niet zegt of dat ze iets anders tegen je zegt ja ik heb niet graag dat mama dat zegt ik zou graag heb 7 ben dat mama bij mij komt slapen en dat ik mijn armen rond haar nek kan leggen want dan ben ik niet meer bang i k was vroeger wel eens bang van de hulk en voor de duivel maar die kan ik nu tekenen en dat is nu voorbij leidster vind je dat je niet meer bang bent omdat je het kan tekenen of heb je er nog over nagedacht neen als ik het kan tekenen dan is het voorbij als ik de duivel teken is hij niet griezelig maar als ik eraan denk vind ik m wel griezelig betekenis van het boekje het lijkt me een verhaal om bij voorkeur in kleine groep jes te vertellen of individueel vooral dan voor kinderen die er nood aan hebben ik denk dat veel kinderen problemen hebben met bang zijn en dat ze er vaak moeilijk kunnen over praten omdat het eigenlijk niet aanvaard wordt het is een taboe bang zijn het boekje helpt om daarover te praten de kleuters begrepen dadelijk de pointe van het boekje er ging precies een lichtje op ja als mijn mama zegt dat ik nog klein ben dan vind ik dat niet fijn mijn mama zegt niet dat ik bang mag zijn dat zegt ze niet toen ze naar huis gingen vroeg ik aan jeroen vond je het fijn om in het boekje te kijken en hij zei ja ik wil er maandag nog eens in kijken ik denk dat het een boekje is waar ze nu ze het een paar keer met mij hebben doorgenomen wel zullen naar grijpen nawerking verwerking pol de muis is voor somm ige kleuters aanleiding om ei gen ervaringen rond bang zijn te vertellen als leidster kan je de kleuters steunen bij hun poging om die ervaringen te verkennen en te verwoorden ervaringsgerichte dialoog het verhaal kan ook op andere manieren doorspelen in het 8 klasgebeuren hier volgen enkele voorbeelden en sugges ties na het verhaal gesprek plan je best niet onmiddellijk een geleide activiteit je laat beter de kleuters de kans zelf het materiaal of kanaal te kiezen waarlangs ze hun indrukken kunnen verwerken misschien merk je sporen van het verhaal tijdens de spon tane activiteiten van de kleuters bvb tijdens het ver ven tijdens gesprekjes tussen kleuters ti j dens rollen spelen wil je toch iets aanbieden dan bvb beeldend materiaal tekengerief verf vingerverf klei klei biedt het voordeel dat het een materiaal is dat uitnodigt om emoties te verkennen vorm te geven en te verwerken bovendien maakt het de overstap naar rollenspel klein uit eigen ervaring leerde ik dat kleuters vaak spontaan met hun klei figuren gaan spelen pol de muis kan ook door de dag heen een invalshoek zijn om situaties of ervaringen i v m bang zijn bespreek baar te maken over draken moordenaars en andere griezelfiguren pol de muis is dus bang 00k voor draken dieven met een mes in het boek staan enkele tekeningen over die grie zelfiguren ze vormen aanleiding om ons af te vragen maken we de kinderen niet nodeloos bang door ze die teke ningen te laten zien het is een vraag waar je niet zo maar ja of neen kan op antwoorden eerst laten we de mama van bram aan het woord dan volgen enkele stand punten en ervaringen rond die vraag bram drie jaar was een tijd terug vaak bang hij zag overal monsters zowel in huis boven en beneden als in de tuin ik denk dat dit samenging met een periode waarin hij veel belang hechtte aan het magische het abracadabra hocus pocus en plots waren toen stopwoorden 9 hij had ook angstgevoelens hij was bang van zijn mon sters en vond daar geen oplossing voor wij moesten zijn monsters wegjagen en ze hem dan laten wegjagen maar dat was zijn oplossing niet hij was dus bang voor zijn monsters maar koesterde ze ook ze mochten niet weg van hem ze moesten daar blijven we moesten altijd opletten waar we liepen we mochten er niet op trappen vake pas op mijn monster zit daar we vonden er geen oplossing voor hij durfde niet alleen naar boven of naar t w c daar zat altijd een monster en dat moest verjaagd worden in die periode kreeg ik pol de muis in handen ik ben het boekje beginnen vertellen na een paar blz vertelde hij verder hij heeft daar voor het eerst heel duidelijk een monster gezien die draak en die moordenaar daar heeft hij zelf een betekenis aan gegeven die eten de muis op en daar van is die muis bang later werd dat de muis mag bang zijn en ik mag bang zijn van dan af heeft hij zelf een oplossing gevonden om zijn monsters te verjagen hij zet zich in zijn bed en van achter de stijlen roept hij ze toe en dan zijn ze weg en blijven weg zolang hij in de kamer is hij kan dus macht uitoefenen op zijn monsters dat boek heeft ertoe bijgedragen dat hij zijn eigen angsten een stuk geaccepteerd heeft de tekening van de muis die roept was voor hem heel belang rijk kijk zo roept de muis wa wa wa dat is zijn roep tegen zijn monsters geworden standpunten standpunt 1 ik zou een kleuter die prenten nooit laten zien en als een kleuter zelf met zo n prenten of beelden afkomt dan zou ik hem onmiddellijk geruststellen en uitleggen dat 10 draken en zo niet bestaan dat ze vroeger misschien wel bestaan hebben maar nu zeker niet meer het kind zit immers met een foutief beeld van de werkelijkheid dit kan nodeloze angsten oproepen standpunt 2 ik ben ervan overtuigd dat het goed is voor kinderen die prenten te laten zien en erover te vertellen draken slangen en moordenaars zijn immers symbolen voor angsten die in het onbewuste van een kind sluimeren het stelt dus geen problemen integendeel het kind herkent er zijn eigen angsten in erover praten helpt hem die ang sten te aanvaarden en te verwerken het feit dat het ver haal goed afloopt betekent op zichzelf al een stukje be vrijding standpunt 3 ik ben altijd voorzichtig met zo n zaken als een kleu ter er zelf mee afkomt of mee bezig is dan ga ik daar niet direct tegenin ik probeer aan te voelen wat die symbo len voor hem betekenen zijn het bij ilse symbolen voor eigen angsten is patrick eerder onschuldig monstertje aan het spelen omdat hij gisteren het koek jesmonster sesamstr op t v zag voor ilse bestaan die monsters echt en ik zal het bestaan ervan niet uit haar hoofd praten misschien kan ik haar helpen haar angsten te aanvaarden en te verwerken dan worden die monsters misschien minder bedreigend ik aarzelde om die prenten aan mijn kleuters te laten zien voor ilse bieden ze misschien herkenningspunten voor haar eigen angsten maar bij patrick of jeroen brengen ze mis schien nieuwe elementen in hun bang zijn binnen mis schien worden die draken en zo wel echt voor hen en krijgen zij een verwrongen beeld van de werkelijkheid kweek ik dan niet nodeloos angsten ik heb die prenten 11 met die dief en die draak dan ook met een papierklem dicht gemaakt ik vind dat ik in mijn klas met driejarigen voor zichtig moet zijn als ik zo n dingen aanbreng ik dacht vooral aan bepaalde kleuters die misschien te erg zouden schrikken bovendien was de klas nogal onrustig indien een kleuter echt bang zou geworden zijn dan had ik dit misschien niet kunnen opvangen standpunt 4 rotzak engerd ezelskop als je pol de muis aan het schrikken brengt dan wordt hij kwaad en scheldt hij je de huid vol met lieve woord jes als rotzak engerd stom varken ezelskop moet dat nu in een kinderboek leren we zo geen ongepaste woordenschat aan of wil men hier perse een aantal taboes doorbreken ik stond er eerst ook twijfelachtig tegenover tot ik be gon te vermoeden dat volwassenen die woorden of woorden in die sfeer onnozele wel eens tegen kinderen ge bruiken op zo n momenten voelen kinderen zich klein en vernederd ik denk dat die scheldwoorden voor een aantal kinderen herkenningspunten bieden slot n a v het boekje over pol de muis schreven we een en an der bijeen over hoe kinderen praten over hun bang zijn en over hoe je met kinderangsten kan omgaan we hopen dat het een uitnodiging inhoudt om meer aanvaardend te staan tegenover kleuters die bang zijn we vinden in het ver haal zonder twijfel een ervaringsgerichte benadering van het kind een uitnodiging om wat zich in zijn ervarings stroom afspeelt intens te doorleven volgens ons is dit de weg naar een echte verwerking van emotionele proble men dit onderwerp is hiermee verre van afgehandeld in een volgend nummer komen we er zeker op terug we denken bvb 12 aan een bijdrage over sprookjes met hun heksen wolven duivels reuzen ondertussen zijn jouw ervaringen en standpunten i v m omgaan met kinderangsten welkom luk depondt i s m lieve machiels lieve rouffaer en fransien vanderschueren 13