Preventie – ijdele wens of reële mogelijkheid?

ella b ohnen n gedaan of wat milder geformuleerd zijn niet helemaal geslaagd in hun doelstelling het alfa betiseringswerk heeft te maken met de afvallers van het reguliere onderwijs preventie ijdele wens of wat het niet kunnen lezen en schrijven voor in reele mogelijkheid vloed heeft op het leven van volwassenen wordt steeds duidelijker aan de ervaringen van cur sisten van lees en schrijfgroepen wordt uitge breid aandacht besteed in de pers zeker nu in het internationaal jaar van de alfabetisering is in het kader van preventie van ongeletterdheid kan een analfabetisme een hot item het niet kunnen artikel over de relatie tussen het basisonderwijs en het lezen en schrijven heeft praktische consequen alfabetiseringswerk niet uitblijven ella bohnenn in ties zoals formulieren en werkbriefjes niet kun terviewde drie leerkrachten met ervaring in het basis nen invullen advertenties niet kunnen lezen onderwijs en ervaring in of kennis van het alfabe geen kerstkaarten kunnen sturen en dergelijke tiseringswerk zij bespreekt aan de hand van hun maar behalve deze praktische onhandighe ervaringen de speciale rol die het basisonderwijs den blijkt ook steeds dat de analfabeten die speelt en kan spelen als het gaat om het voorkomen naar de cursussen komen aan hun analfabetisme van analfabetisme hebben geleden vaak hebben schaamte de ella bohnenn is stafmedewerkster bij het landelijk angst voor ontdekking een marginale sociale studie en ontwikkelingscentrum voor de volwasse positie beperkte sociale contacten het nega neneducatie sv e in amersfoort tieve zelfbeeld en het gevoel verschrikkelijk dom te zijn een groot deel van hun leven be paald ook hieraan wordt gewerkt in lees en het alfabetiseringswerk in nederland heeft schrijfgroepen de ervaring leert dat deze pro sinds zo n jaar of tien een duidelijke plaats bin blemen vaak moeilijk te overwinnen zijn nen de volwasseneneducatie vaak begonnen als vrijwilligerswerk gekoppeld aan of geini het is inmiddels bekend dat er niet een oorzaak tieerd door het sociaal cultureel werk heeft het is waardoor mensen niet of in onvoldoende alfabetiseringswerk nu een professionele status mate hebben leren lezen en schrijven het gaat en een gegarandeerde plek binnen de basisedu bij oorzaken van analfabetisme om diverse fac catie de opmars van het volwassenenonder toren die onder te brengen zijn in vier clusters wijs de aandacht voor de problematische relatie namelijk sociaal economische omstandighe tussen milieu en school en voor de zogenaamde den sociaal culturele achtergronden onder achterstandsgroepen zijn onder meer de oorza wijs en individuele kenmerken voor gedegen ken van het ontdekken van analfabeten onder informatie hierover verwijs ik naar het boek de nederlandse volwassen bevolking ik be van kees hammink 1987 doel nu alleen de nederlandstalige volwas ik ga in het vervolg alleen in op de cluster on senen de anderstalige volwassenen en hun derwijs lees en schrijfproblemen met het nederlands of in de eigen taal vallen buiten het kader van in de loop der jaren is meer bekend geworden dit artikel vanaf het begin van het alfabeti over de schoolgeschiedenissen van de mensen seringswerk is er sprake van een haat liefde die nu op een lees en schrijfcursus zitten en verhouding met het reguliere basisonderwijs iedere keer opnieuw als analfabetisme in het de oorzaak hiervan zal duidelijk zijn het alfa nieuws is wordt de vraag gesteld hoe kan dat betiseringswerk werkt met volwassenen die nou nu nog in deze tijd kan de school het niet grote lees en schrijfproblemen hebben on beter doen ook de oudere analfabeten vra danks dat zij meestal de lagere school hebben gen zich dat af in een interview met ex anal doorlopen fabeten onder wie drie mannen van rond de de conclusie is vaak snel getrokken de basis veertig jaar wordt duidelijk dat zij vinden dat scholen hebben hun werk niet goed genoeg de school tegenwoordig beter functioneert da n 25 4 moer 1990 7 in hun tijd wesdorp e a 19 85 een citaat in den en voorgoed de pest aan leren hebben mijn tijd werd geslagen dan houdt het op dat dan houd je in ieder geval de opening naar de maakt dat je niet leert basiseducatie op de zeven procent van wesdorp zie boh hans de graaff directeur van een gewone nenn i99o reageren ook zij verbaasd ook doorsnee basisschool zoals hij zelf zegt en constateren ze de vaders van jonge kinderen bekend met het alfabetiseringswerk het kind dat er meer aandacht is voor de kind eren de moet erop kunnen vertrouwen dat de school klassen kleiner zijn en er vanaf de peuterklas al hem in zijn waarde laat en achter hem staat op op de kinderen wordt gelet thijssen 1988 zijn gewone school zijn warmte vertrouwen begrip activeren en stimuleren dan ook centrale leren lezen en schrijven begrippen dit werkt door in de manier van omgaan met de leerlingen en de manier waarop door analyses vanuit het alfabetiseringswerk er over lezen wordt gedacht je kunt kinderen en het onderwijs kunnen we verschillende as niet aanpraten dat lezen leuk is of nuttig wat je pecten aangeven die van grote invloed zijn op op school moet doen is kinderen laten ervaren slechte resultaten met lezen en schrijven van dat lezen leuk of nuttig kan zijn groepen leerlingen in het basisonderwijs school en milieu vanuit sociologische en ervaringen i n lees en schrijfgroepen sociolinguistische hoek is men al lange tijd wordt per definitie veel tijd en aandacht besteed bezig met het verband tussen milieu en school aan het schoolverleden van deelnemers het is succes de verschillen tussen schooltaal en treurig om te moeten constateren dat de lagere thuistaal de rol van schriftelijke taal thuis en school veel frustratie heeft opgeleverd het belang dat er wordt gehecht aan leren er is t ien jaar geleden al heeft theo joosten zijn geprobeerd via verschillende middel en om iets ervaringen opgeschreven bedankt meester is de aan de achterstand van bepaalde groepen te veelzeggende titel de klachten en ervaringen doen van analfabeten zijn zeer overeenkomstig of inez je kunt de ouders niet veranderen de de mensen hebben geen aandacht gekregen op kinderen komen op school met een bepaalde school werden genegeerd zoals een deelneem bagage en daarmee moet je het kunnen doen ster die vertelde dat ze haar hele lagere school de school kan dingen aanbieden die kinderen loopbaan nooit is aangesproken door de onder thuis niet aangeboden krijgen sommige wijzers of de vrouw die vertelde dat ze nooit ouders hebben ook een bloedhekel aan school aan de beurt kwam of ze hebben wel aandacht dit geldt in ieder geval voor de meeste cursis gek regen maar negatieve oh ben jij er een ten die naar een lees en schrijfcursus gaan van die ga dan maar achter in de k l as zitten al sommigen dragen dit over op hun k inderen tijd de klas uitgestuurd worden of alleen maar anderen proberen juist hun kinderen te stimule planten water geven en borden schoonvegen ren om wel te leren en hun best te doen hoe het geslagen worden en eeuwig in de hoek staan ook zij pogingen om het thuisfront meer bij zijn verhalen van wat oudere deelnemers het onderwijs te betrekken zijn niet op een h oe het ook zij de lagere school heeft hen een structurele verandering ten goede uitgelopen flinke deuk bezorgd in hun zelfvertrouwen of onderwijsvoorrangsbeleid onderwijsbege je nu meekrijgt dat je niet bestaat of dat je niet leiding zorgverbredingsbeleid leesbevorde deugt het resultaat is het gevoel dat je dom ringsprojecten en dergelijke voorzieningen bent dat je niet kunt leren en een vreselijke hebben niet het gewenste resultaat dat wil zeg aversie tegen school en tegen leerkrachten dat gen volledig schoolsucces opgeleverd feit maakt het leren op latere leeftijd er niet gemak blijft dat er kinderen met meer en minder pas kelijker op sende bagage de school binnenkomen i nez koorman na zes jaar les geven op een i nez je ziet het verschil tussen kinderen heel lagere school nu twaalf en een half jaar werk snel de afvallers die hebben geen boeken thuis zaam in het alfabetiseringswerk wat je op die zijn nooit voorgelezen zijn niet geinteres school in ieder geval moet doen is voorkomen seerd in lezen en schrijven die spelen liever dat kinderen vernederd worden beledigd wor buiten 1990 7 moer 255 speciaal onderwijs de laatste tijd is het en bovendien als je het in de lagere groepen speciaal onderwijs veel in het nieuws geweest van de basisschool niet geleerd hebt wanneer de algemene gedachte is dat er te vaak wordt moet je het dan nog inhalen doorverwezen naar deze onderwijssoort jam inez als een kind to is en nog niet kan lezen mer genoeg slaagt ook het speciaal onderwijs en het zet speelgoed in elkaar en merkt dat het er niet in alle kinderen voldoende te leren lezen handig is om een beschrijving te kunnen lezen en schrijven het overgrote deel van de jongere dan moet het het alsnog kunnen leren dat moet deelnemers aan alfabetiseringscursussen komt in de school toch mogelijk zijn van het speciaal onderwijs maar hoe organiseer je dat op de meeste scholen begint het leesonderwijs op hetzelfde veranderingen ba s isonderwijs de moment vroeger in de eerste klas nu in groep 3 laatste jaren is er veel veranderd in het basison ook als de school ziet dat een gelijke start niet derwijs qua structuur basisschool maar ook voor iedereen even gewenst is is een verande qua onderwijsaanbod er zijn nieuwe vakken ring hierin niet een twee drie gemaakt zoals engels informatica geestelijke stromin hans je moet eigenlijk op twee momenten in gen en gezond gedrag h et management is pro het schooljaar kunnen beginnen met leesonder fessioneler geworden niet alle veranderingen wijs maar hoe doe ik dat organisatorisch er werken ten gunste van leerlingen die minder moet dan ook twee keer per jaar iets als een makkelijk meekomen bovendien nemen ze ook overgang zijn hoe doe ik dat onder d e huidige veel tijd van de docenten omstandigheden gerard verhaar adjunct directeur van een basisschool en op dit moment leerkracht in alfabetiseringswerk en basisonderwij s groep i er wordt veel meer beslag gelegd op de l eraren dan vroeger i edere instantie heeft wel de relatie tussen het alfabetiseringsw erk en het een project dat ze aan je kwijt wil het rode onderwijs is een ingewikkelde want zoals eer kruis milieu organisaties en dergelijke daar der gezegd het alfabetiseringswerk werkt met naast moet je je blijven bijscholen in de nieuwe de afvallers van het reguliere basis onderwijs vakken er wordt meer gevraagd op het terrein natuurlijk zocht men elkaar op en discussieer van leiding geven je moet je inwerken in nieu de over de inhoud van het onderwijs doelstel we administratiesystemen soms denk ik wel ik lingen methoden van werken en dergelijke wou dat ik al die tijd aan de kinderen kon beste maar die discussies leverden niets op preven den tief gezien ze bleven st e ken in onbegrip en de weerstanden aan beide kanten zaten diep de methoden dan zijn er de bekende op en leerkrachten van basisscholen voelden zich aan aanmerkingen op de taalmethoden ze zijn gevallen en negatief beoordeeld op hun capaci eenzijdig leggen in verhouding veel nadruk op teiten en deskundigheden dit uitte zich in uit de technische kanten van lezen en schrijven zo spraken als met sommige kinde ren is gewoon als spelling het verklanken van tekens en het niet veel eer te behalen ze willen niet zijn niet reproduceren van betekenissen daarnaast ge geconcentreerd lastig en hun oud ers werken ven weinig methoden voor aanvankelijk l e es ook niet me e die zijn moeilijk aanspre e kbaar onderwijs nog ruimte voor individualisering e n d e schoolprestati es van hun kinderen int e en differentiatie zie ook het artikel van henny resseren hen niet veel bovendien ho e moet ik lamme in dit nummer nu zoveel aandacht geven aan een kind terwijl en dit is zeker belangrijk want het ene kind is ik er 3 5 in de klas heb onder wie ook buiten het andere niet het nederlandse onderwijs is landse kinderen de alfabetiseringswerkers inhoudelijk gebaseerd op standaardisatie en dat hadden dan ook makk elijk praten met hun is in beginsel al een fout uitgangspunt groepe n van 6 of 7 bijzond e r g e motiveerde inez je moet niet alle kinderen op hetzelfde cursisten moment willen leren lezen in augustus als het de alfabetis eringswerkers van hun kant voel schooljaar begint zit er soms elf maanden ver den zich niet serieus genomen ontkend in hun schil tussen kinderen dat is veel als je zes jaar ervaringen zij hadden juist door hun werken bent met de afvallers van de basisscholen begrep e n 256 mo e r 1990 7 en gezien waar het basisonderwijs te kort begrippen feiten concepten en gebeurtenissen schoot zij hadden daarnaast veel te melden thijssen 1988 over de manieren waarop het wel lukte in de lees en schrijfgroepen zij hadden iets te ver organisatie ten slotte zijn er verschillen in tellen over inhoud en methodiek maar werden structuur van de twee onderwijssoorten kin niet gehoord deren gaan iedere dag naar de basisschool maar het alfabetiseringswerk en de reguliere basis vo l wassenen gaan een keer hooguit twee keer onderwijs zijn dan ook nooit samen de strijd in de week naar een lees en schrijfgroep tegen het analfabetisme aangegaan meestal s avonds twee tot twee en een half uur de meeste volwassenen hebben ook niet meer andere leervragen nu zijn er ook grote tijd om naar school te gaan verschillen aan te wijzen tussen het alfabetise ringswerk en het basisonderwijs die verschil naar doelgroep en structuur zijn de beide on len hebben vooral te maken met de verschillen derwijssoorten niet vergelijkbaar toch zijn ze de groepen volwassenen of k inderen en met wel met elkaar verbonden of moet ik zeggen de structuur van beide onderwijsvoorzienin zijn ze tot elkaar veroordeeld het basisonder gen wijs kan niet om het alfabetiseringswerk heen volwassenen hebben uiteraard een ander le omdat ze zelf een van de factoren is in het blij ven dan kinderen hebben vaak zelf kinderen ven bestaan van het analfabetisme en het alfa die naar school gaan hun ervaringen en leer betiseringswerk kan niet om het basisonder vragen verschillen van die van kinderen b o wijs heen omdat ze werkt met volwassenen met vendien zijn de verschillen tussen de vol was een schoolverleden samen zouden ze baat heb senen onderling heel groot de een kan bij ben bij een betere communicatie het opruimen binnenkomst in een lees en schrijfgroep hele van vooroordelen en het voorkomen van anal maal niets lezen en schrijven een ander kan wel fabetisme lezen maar niet schrijven en weer een ander kan een beetje l ezen maar niet de ondertiteling op preve ntie de televisie die gaat te snel en een beetje schrij ven net genoeg om zijn haar giro s in te vullen weg met standaardisatie vanuit de er en te zien of de papieren die hij zij in zijn bus varingen en inzichten zowel uit het basison k rijgt belangrijk zijn of gewoon reclame derwijs als uit het alfabetiseringswerk zouden ook willen volwassenen verschillende doelen beide onderwijsvoorzieningen een stevige lob bereiken en ligt hier in zeer verschillende mate by moeten vormen tegen standaardisatie want druk op de een moet binnen afzienbare tijd niet iedereen leert lezen en schrijven op dezelfde zelfstandig zijn werkbriefjes in kunnen vullen manier anders kan hij het wel vergeten op zijn haar de gevolgen van standaardisatie zijn duide werk anderen willen doorstromen naar een lijk de manieren waarop het anders zou kun beroepsopleiding omdat ze ander werk willen nen niet helemaal het verder ontwikkelen van in de toekomst weer anderen willen de onder verschillende benaderingen die er zijn als het titeling op de televisie kunnen lezen en daarmee gaat om leren lezen en schrijven is dan ook van de frequente huiselijke ruzies voorkomen voor zeer groot belang er zouden meer mogelijk alle volwassenen in alfabetisering geldt dat het heden tot differentiatie moeten komen niet leren lezen en schrijven in eerste instantie ge alleen naar benadering van lezen en schrijven beurtuit nood niet uit interesse naar tempo en naar materialen maar ook zeker naar het moment waarop kinderen leren lezen le e r s tijlen daarnaast verschillen de leer en schrijven stijlen van volwassenen met die van kinderen hiervoor zijn flexibele onderwijsstructuren onderzoek naar leerstijlen van volwassenen is nodig en faciliteiten om deze op te zetten en in nog onvoldoende gedaan maar het onderzoek stand te houden dat er wel is wijst erop dat volwassenen nieuwe kennis en vaardigheden alleen goed leren wan meer oo g voor analfabetisme het ba neer die aansluiten bij voorkennis dus bekende sisonderwijs kan zich meer bewust zijn van he t 1990 m oe r 2 57 feit dat zwakke leerlingen d e analfabeten van de school is er wel mee bezig het zit altijd ergens toekomst kunnen zijn zo iou de school meer in het achterhoofd als het gaat over lezen dan naar de eigen leerlingen mo e ten kijken gaat het automatisch ook over analfabetisme hans de graaff analfabetisme is geen vast het is onderhand een ingeslepen gewoonte in agendapunt in de teambesprekingen maar de de groepen 6 en werdt expliciet aandacht be li1 c c w pv 101 0 kt v exp 4n m mp r dr v rurw fa c t u r ue itier erk 0 sa oq c f fj i 25 8 moer 1990 7 sleed aan de vraag als je niet kunt lezen wat maar om rekenen aan de ouders werd ge betekent dit vraagd om een aantal sommen te maken waar deze school heeft nu gekozen voor een kleine door een nieuwe rekenmethode uitgelegd kon groep 3 een kleine groep betekent gewoon worden ik zat naast ouders die deze sommen meer aandacht en tijd van de leerkracht voor de niet konden maken hier ga ik dus nooit meer verschillende kinderen wanneer ze gaan lezen naar toe was hun commentaar en de leer en schrijven hoe zit het met de zwakke lezers krachten zien dat niet eens wel klagen dat de hans die krijgen extra hulp met lezen ouderavonden slecht bezocht worden of dat de zwakke lezers zitten door de hele school heen ouders niet betrokken zijn bij de school dat is tot in groep 4 tot kerst neemt het technisch toch arrogant lezen een bijzondere plaats in de kinderen die de basisschool blijft een plek waar ouders dit dan nog niet kunnen krijgen hier extra aan komen zeker wanneer hun kinderen klein zijn dacht voor in groepjes we proberen in ieder het kan daarom ook een plek zijn waar ouders geval te voorkomen dat ze verleren wat ze ge gestimuleerd worden hun eigen leervragen te leerd hebben in groep 7 komt het weleens voor stellen en waar gezocht wordt naar mogelijkhe dat kinderen nog steeds niet lezen dat ze het den om deze vragen te beantwoorden de vroe lezen het liefst ontlopen we blijven proberen ze gere cursussen ouders op herhaling zijn op te activeren belangstelling te wekken deze manier ontstaan en op dit moment zien op de school van haar kinderen probeert inez we weer een dergelijke tendens regelmatig het probleem analfabetisme aan de gerard dit schooljaar starten we met een bij orde te brengen de school reageert niet altijd spijkercursus voor ouders het doel van de cur even enthousiast sus is tweeledig het gaat erom het contact tus ik heb een video gemaakt over analfabeten sen ouders en school te verstevigen en ook om die vertelden over hun schoolervaringen vroe het zelfvertrouwea van ouders inzake leren te ger en nu die video heb ik op school laten zien versterken aan het team docenten reageerden wel positief het is niet zo dat basisscholen zelf cursussen op de film maar bleven tegelijkertijd iets hou voor ouders op moeten gaan zetten en uitvoe den van bij ons op school komt dat niet voor ren dat hoeft niet meer er zijn nu instellingen ook niet bij de ouders van onze kinderen voor basiseducatie de basisscholen zouden wel sigtermans fenijn koorman 1985 een veel betere doorverwijs of spilfunctie kun haar zoon heeft het beter begrepen op een nen hebben voor de basiseducatie dat zou hun dag kwam hij thuis met het verhaal dat jonge eigen leerlingen ook ten goede kunnen komen tje x zo slecht kon lezen en hij zei die komt later wel bij jou in de groep mama literatuu r de ouders activeren de basisschool kan bohnenn e je investeert toch niet in achterblij actiever zijn naar d e ouders toe dat kan onder vers in basis educatie extra nummer alfabetise andere door ouders te wijzen op het belang van ring tgqo lezen hammink k alfabetiseren tien jaar vechten tegen hans op ouderavonde n beginnen veel o ngelijkh e id amersfoort anthos j sv e 1 98 7 ouders over rekenen rekenen is belangrijk taal toosten t bedankt meester nijmegen educatie f komt voor hen vaak op de tweede plaats niet centrum voor volwassenen 1981 bij mij dus ik begin juist vaak over taal sigtermans fenijn n i koorman maar de maar het gaat er niet alleen om de ouders te angst blijf je h o uden amersfoort 1 985 video interesseren voor het leren van hun kinderen band het zou goed zijn wanneer het basisonderwijs thijssen j het leven van de verouderende werk meer oog zou krijgen voor de leerbehoeften van nemer in veranderende organisaties in de ouders waardoor het thuisfront een stimule j m pieters r e d onderzoe k naar leren e n in rende omgeving kan wo rde n structie in arbeidsorganisaties enschede 1988 inez op een ouderavond bleek het anders te otg onderwijsleerprocessen zijn dan de leerkracht en geloven het ging die wesdorp h e a voorstudie periodieke peiling on avond trouwens niet om lezen en schrijven derwijsnivea u amsterdam 1 9 85 1990 7 mo e r 259