Documenten
professionele taalvaardig heid op achttien jaar rita rymenans gino leroy frans daems welke verwachtingen of eisen in verband met de schrijf en leesvaardigheid van afgestudeerden van het secundair onderwijs leven er in het bedrijfsleven op die vraag hebben we al eerder in vonk een antwoord trachten te formuleren in dit artikel pikken we de draad weer op en proberen we te achterhalen of de feitelijke lees en schrijfvaardigheid van leerlingen uit het zesde jaar secundair onderwijs aan die eisen uit het bedrijfsleven voldoet ven in herinnering brengen een administratieve baan dat is een baan om de eerste vraag te kunnen waarin lezen en schrijven een substantieel beantwoorden hebben we in de onderdeel uitmaken van het werk b v provincie antwerpen een bediende secretaresse klerk enquete onderzoek uitgevoerd zie daems rymenans leroy 1990 rymenans leroy 1989 alb de vragenlijsten zijn verspreid onder jonge een dag in toyland afgestudeerden van het secundair onder wijs in hun hoedanigheid van werknemer in een administratieve baan en onder hun de volgende stap bestond in het ontwikke werkgevers als resultaat hiervan verkregen len van taalproeven op basis van die top we top 10 en van taken die de jonge werk 10 en van behoeften we hebben ze in een nemers frequent moeten uitvoeren ener thematisch en lineair geordend toetsboekje zijds en taken waarbij ze een tekort ervaren gegoten de toetsen hebben betrekking op tijdens het uitvoeren ervan anderzijds dat zijn belangrijke taken die ze naar eigen zeg taaltaken die zich voordoen op een bepaal gen onvoldoende beheersen voor die bei de dag in de fictieve speelgoedfirma toy de categorien van taken is de behoefte om land de leerling moet zich inbeelden dat hij ze goed te kunnen uitvoeren immers het daar werkt als administratief bediende op grootst de klantendienst op een bijgevoegd in een volgende fase hebben we in heel organogram kan hij zijn plaats in de firma vlaanderen een peilingsonderzoek georga aflezen tijdens een eerste proefafname niseerd bij leerlingen uit het zesde jaar was gebleken dat de leerlingen de anonimi secundair onderwijs we hebben m a w teit van de toetsen moeilijk konden vereni getracht een antwoord te formuleren op de gen met het gebruiken van hun eigen naam tweede vraag hoe is het gesteld met de als afzender van een brief bij voorbeeld pro fessionele taalvaardigheid van acht sommigen waren dan bijzonder creatief in tienjarigen en daarmee bedoelen we meer het verzinnen van fictieve persoonskenmer precies de taalvaardigheid die vereist is in ken die dan weer moeilijk evalueerbaar ble mn 21e jaargang nummer 1 2 ser dec 1991 ken door het sterk uiteenlopende karakter 2 een voorstel formuleren p2 ervan daarom hebben we vooraan in het toyland is een internationaal bedrijf met toetsboekje personalia toegevoegd de dochterondernemingen in nederland leerling moet zich inleven in een fictief per frankrijk luxemburg en west duitsland sonage chris verbeeck en krijgt als datum op 13 en 14 november vindt in antwerpen dinsdag 27 september 1990 opgegeven de jaarlijkse tweedaagse planningsvergade ring plaats van 31 afgevaardigden uit alle het voordeel van een thematische opzet is vestigingen van toyland chris verbeeck dat de leerlingen zich kunnen inleven in een verzamelt informatie over drie antwerpse rol en dat de toetsen de realiteit benade hotels die in aanmerking komen voor de ren waardoor ze plezieriger zijn om te gasten de hotels zijn beschreven in de maken maar er zijn ook nadelen aan ver toetsopgave en formuleert een schriftelijk bonden het zou kunnen dat bepaalde leer voorstel aan jan daems de directeur van lingen een zekere affiniteit hebben met het toyland de vergelijking van de hotels voegt thema terwijl het anderen helemaal niet hij zij in een overzichtelijke tabel aan de aantrekt of zelfs afstoot dat zou hun pres brief toe taties positief of negatief kunnen beinvloe den een speelgoedfirma leek ons echter a manuele informatiebronnen raadp e voldoende neutraal om geen al te extreme gen eenvoudige formulieren invallen reacties bij de leerlingen los te maken p3 het nadeel van het lineaire karakter is dat op toyland geldt het systeem van de glij de volgorde waarin de toetsen gemaakt dende arbeidstijd glair wat ruwweg worden steeds voor alle leerlingen dezelfde betekent dat de werknemers binnen een is het zou dus kunnen dat zich bij de laat vooropgesteld tijdsinterval het werk kunnen ste taken vermoeidheidsverschijnselen aanvatten en beeindigen wanneer hun dat voordoen de leerlingen worden moe of ze het best uitkomt ze moeten wel elke dag zijn de taken beu prikken bij het aankomen voor en na de lunchpauze en bij het weggaan rond de glar draait de volgende lees het toetsboekje2 bevat de volgende vier taak de leerlingen krijgen een reeel taken bestaand vademecum voor de glar en moeten hierover vijf vragen beantwoorden 1 een uitnodiging opstellen p1 deze handleiding bevat een trefwoordenre er zijn problemen met de skateboards gister dat hen naar het juiste artikel op de zoom 2 van de firma toyland jef ste juiste pagina verwijst in een geval moeten vens de rechtstreekse chef van chris ver de leerlingen ook een correctieformulier beeck geeft hem haar een geluidsopname invullen dat is een vrij eenvoudig formulier van een gesprek hierover tussen hemzelf waarmee de personeelsdienst op de hoog en mark janssens verantwoordelijke van te wordt gebracht van correcties die moe de afdeling interne communicatie de leer ten worden aangebracht op de door de lingen krijgen hiervan een uitgeschreven prikklok geregistreerde gegevens tekstversie hij vraagt aan chris verbeeck om een uitnodiging op te stellen voor een 4 korte notities schrijven p4 vergadering die zal plaatsvinden op 30 sep chris verbeeck gaat voor veertien dagen tember met vakantie zjmhaar collega nelleke sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang mn komt terug na tien dagen ziekteverlof zij toetsen in 40 scholen het maximum haal zal een aantal taken van chris overnemen bare volgens de steekproeftheorie bete wat dringend moet gebeuren is het verstu kent dit dat we konden volstaan met vier ren van de uitnodigingen voor de vergade leerlingen per school wat een steekproef ring zie taak p1 mark janssens moet die grootte van 160 leerlingen zou betekenen nog ondertekenen en daarna moeten ze in de praktijk echter liep het wat anders naar de leden van de stuurgroep zoom 2 een aantal scholen weigerde mee te wer opgestuurd worden chris laat een korte ken en hebben we het aantal leerlingen per mededeling een memo achter voor nelle school moeten optrekken om ongeveer ke dezelfde mate van nauwkeurigheid te behouden dat betekende wel een daling van het aantal te bezoeken scholen maar een greep uit vlaanderen een vrij grote stijging van het aantal te beoordelen lees en schrijfprodukten con creet hebben we de toetsen afgenomen in de bedoeling van dit peilingsonderzoek is 31 scholen verspreid over heel vlaanderen een uitspraak te doen over de lees en bij 8 leerlingen per school het toetsboekje schrijfvaardigheid van alle zesdejaars so in is dus in het totaal gemaakt door 248 leer vlaanderen die het nederlands als moeder lingen 115 uit het aso 95 uit het tso en taal hebben maar omdat het in dit deelon 38 uit het bso derzoek alleen om professionele taalvaar digheid gaat concentreren we ons op een deelverzameling daarvan onze populatie wikken en wegen bestaat dan uit zesdejaars waarvan de kans het grootst is dat ze na het secundair onderwijs rechtstreeks overstappen naar nadat alle toetsen afgenomen waren een administratieve baan en dan denken moesten ze beoordeeld worden voor de we meer bepaald aan leerlingen uit de vol leestaak ging dat vrij eenvoudig aan de gende studierichtingen economische hand van een gedetailleerd scoringsvoor aso moderne talen aso tso secreta schrift waarin alle mogelijke goede en foute riaat talen c1s0 boekhouden informatica antwoorden naast elkaar waren gezet de cr50 bedrijfseconomische informatica beoordeling van de schrijfprodukten verliep tso handel en administratie tso toe wat omslachtiger omdat we zes verschil risme iso onthaal tso en kantoor lende criteria in aanmerking hebben geno e3s0 men globale kwaliteit structuur stijl uit die deelverzameling hebben we een inhoud briefconventies en taalfouten aselecte steekproef getrokken waarvoor geldt dat elke leerling van de populatie even voor de eerste drie criteria hebben we glo veel kans maakt om in onze steekproef bale beoordelingsvoorschriften met ankers terecht te komen op die manier kunnen gebruikt in de voorschriften is kort uiteen we onze resultaten met een zekere graad gezet wat onder het criterium verstaan van nauwkeurigheid generaliseren naar de dient te worden als anker is een voor volledige populatie beeldbrief bijgevoegd die de waarde 50 op een beoordelingsschaal van 0 tot 100 krijgt organisatorisch was de afname van de de schrijfprodukten van de leerlingen moe mn 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 ten door de beoordelaar telkens vergeleken slagen de formele briefconventies die we worden met het anker die waarde 50 wijst in aanmerking hebben genomen zijn helemaal niet op een norm de beoordelaar plaats en datum geadresseerde betreft spreekt zich helemaal niet uit over het al aanhef afsluiting ondertekening afzender dan niet geslaagd zijn van de leerling maar zowel de formulering als de positie van die situeert hem alleen op een schaal je zou elementen is afzonderlijk gescoord evenals de schaal kunnen vergelijken met een snel de volledige opmaak van de brief tenslotte heidsmeter in een auto die gaat van 0 tot zijn ook de taalfouten opgespoord fouten 100 de normsnelheid wordt niet door de tegen spelling werkwoordspelling gram schaal bepaald maar is ook een extern matica idioom register en interpunctie gegeven elk schrijfprodukt is dus op verschillende om een uitspraak te kunnen doen over de aspecten beoordeeld en per aspect ook globale kwaliteit van de schrijfprodukten door verschillende beoordelaars aan de moet de beoordelaar verschillende relevan beoordeling hebben naast de projectmede te kenmerken in zijn oordeel betrekken werkers ook leraren uit het secundair namelijk inhoud structuur en stijl maar ook onderwijs vrijwillig en onbezoldigd meege spelling interpunctie grammatica en brief werkt conventies het is niet de bedoeling dat het globale kwaliteitsoordeel door een beoor delingsdimensie bepaald wordt goed bevonden het oordeel over de structuur van de schrijfprodukten wordt gevormd aan de hand van de volgende vragen is er sprake het is best leuk om te weten dat leerlingen van een visuele indeling in alinea s en zo ja uit het zesde jaar van het secundair onder stemt deze formele structuur dan overeen wijs gemiddeld 0 77 fouten tegen de werk met de inhoudelijke structuur worden de woordspelling per honderd zinnen maken in informatie elementen op een overzichtelijke een uitnodigingsbrief maar dat cijfer op manier gerangschikt is de lay out over zich zegt nog niets over de acceptabiliteit zichtelijk we moeten ook uitmaken of we 0 77 fou bij de beoordeling van het aspect stijl gaat ten tegen de werkwoordspelling te veel of het louter en alleen om de gepastheid van acceptabel vinden als we dat te veel de taaluiting gegeven een bepaalde context vinden dan zouden we bijvoorbeeld kun het schrijfdoel het publiek de voorafgaan nen concluderen dat er verbeteringen in het de tekst en niet om de grammaticaliteit of spellingonderwijs nodig zijn de correctheid van de taaluiting de er doet zich nog een probleem voor die gepastheid betreft zowel de toon als de zelfde leerlingen maken per honderd zinnen woordkeuze en de zinsbouw gemiddeld 23 19 fouten tegen grammatica en idioom nu is de vraag niet alleen of we voor de beoordeling van inhoud taalfouten dat te veel of acceptabel vinden maar ook en briefconventies hebben we gewerkt met of de norm voor beide soorten van fouten scoringsvoorschriften waarin vrij gedetail dezelfde kan zijn leerd is aangegeven hoe de fouten geteld de scores op zich zijn dus duidelijk niet vol moeten worden bij de inhoud wordt gelet doende informatief we moeten de cijfers op de inhoudselementen die aanwezig ook nog evalueren en dus hebben we een moeten zijn opdat de communicatie zou interpretatiekader met bijbehorende nor ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang nn men nodig om de cijfers tegen af te zetten de andere kant zullen ze misschien ook wel we zijn vertrokken van een analyse van alle wat meer leerlingen tot de goede schrijvers opdrachten en hebben een aantal criteria rekenen vastgelegd die we relevant achten op basis van die criteria hebben we de feitelijke leerlingprestaties in kaart gebracht cfr van goede en slechte lezers den bergh kuhlemeier 1989 en 1990 uiteindelijk en dat geldt voor elke wijze het toetsboekje bevat slechts een leestaak van normstelling is het categoriseren van die uiteenvalt in twee deelopdrachten nl leerlingen noodzakelijkerwijze een hachelij manuele informatiebronnen raadplegen en ke onderneming wanneer is een leerling eenvoudige formulieren invullen p3 voor een goede schrijver wanneer een middel beide deelopdrachten afzonderlijk hebben matige en wanneer een slechte vooral het we grenzen bepaald voor slechte en goede bepalen van de uitersten en met name van leesprestaties en vervolgens hebben we de de ondergrens van acceptabele prestaties resultaten hiervan met elkaar in verband vereist van de onderzoekers grote behoed gebracht we willen er vooraf nog eens zaamheid daarom wordt in peilingsonder nadrukkelijk op wijzen dat de adjectieven zoek de categorie middelmatige presteer slecht en goed een licht understatement ders zo groot mogelijk gehouden zijn en eigenlijk staan voor bijna alles fout leerlingen die het etiket slechte schrijver of bijna alles correct of lezer krijgen presteren dan ook bijzonder zwak en wie het stempel goede schrijver op basis van onze criteria kunnen we 25 of lezer krijgen zijn dan ook werkelijk goed leesprestaties 109 0 slecht noemen ze zijn om een idee te geven van de bedoelde als volgt over de drie afdelingen gespreid 9 prestaties hebben we bij wijze van illustratie in aso 8 8 in iso 8 en 8 in bso een paar leerlingprodukten opgenomen 2l9o of een vijfde aan de andere kant van we maken ons sterk dat leerkrachten veel de schaal hebben we 12 goede leespresta striktere eisen stellen aan de schrijfproduk ties 59 0 gevonden ze zijn geleverd door 5 ten van hun leerlingen en dat een norm aso ers 4 en 7 tso ers 796 geen stelling door leerkrachten dan ook veel enkele leerling uit het bso kan tot de goe meer slechte schrijvers zou opleveren van de lezers worden gerekend figuur 1 percentage goede en slechte lezers 30 25 20 15 10 xitx pop imi bso 5 en iso 0 1111 aso slechte lezers goede lezers et 21e jaargang nummer 1 2 ser dec 1991 het is in een oogopslag duidelijk figuur 1 ten voldoen wie deze minimumnormen dat er meer slechte dan goede leespresta niet haalt levert dus een slechte schrijf ties zijn geleverd voor de volledige popula prestatie ter illustratie voegen we voor de tie ligt het aantal slechte lezers twee maal uitnodigingsbrief p1 een leerlingprodukt zo hoog als het aantal goede 1096 tegen toe over 5 en die verhouding geldt eveneens voor het aso 8 tegenover 4 in het er zijn in totaal 17 slechte schrijfprestaties tso is het aantal goede en slechte lees geleverd door 17 verschillende leerlingen l prestaties nagenoeg identiek opvallend is bij de uitnodigingsbrief en 16 bij de voor ook dat het aantal slechte lezers in het iso stelbrief interessant om te weten is dat naar verhouding even groot is als in het voor die 16 slechte schrijfprestaties niet de aso 896 en dat het aantal goede lezers brieven maar de tabellen verantwoordelijk bijna twee maal zo groot is in vergelijking zijn als we alleen rekening houden met het tot het aso 79 o tegenover 4 de leerlin eerste deel van het criterium in verband gen uit het bso scoren bijzonder slecht met de brief dan vinden we geen enkele geen enkele bso er heeft een goede lees slechte schrijfprestatie prestatie geleverd en maar liefst een vijfde om de goede schrijfprestaties op het van hen 21 heeft slecht gepresteerd spoor te komen zijn we op dezelfde manier te werk gegaan per opdracht hebben we een aantal criteria geformuleerd waaraan de goedeen slechte schrijvers schrijfprodukten o i moeten voldoen om goed te zijn om een idee te geven van de bedoelde prestaties hebben we een gce het lijkt ons voor de normstelling aangewe de voorstelbrief en een goede memo zen om met de inhoud van de brieven te opgenomen werken want er moeten een minimum aan tal inhoudselementen aanwezig zijn opdat de communicatie zou slagen bovendien er zijn voor de drie opdrachten in het totaal gaat het hier om professionele taalvaardig 15 goede schrijfprestaties geleverd door 15 heid d w z taalvaardigheid die vereist is in verschillende leerlingen 1 bij de voorstel een administratieve baan vandaar dat we brief en 14 bij de memo bij de worstelbrief het eveneens belangrijk vinden dat de for plaatsen we opnieuw een kanttekening mele briefconventies gerespecteerd wor omdat het een dubbele opdracht betreft den en tenslotte hebben we ook het crite als we alleen rekening houden met het eer rium taalfouten in overweging genomen en ste deel van het criterium dan vinden we 5 daaronder rekenen we spelfouten fouten goede brieven focussen we daarentegen tegen de spelling van de werkwoorden alleen op het tweede deel van het criterium grammaticale en idiomatische fouten met dan treffen we maar liefst 63 goede tabellen de overige foutencategorieen registerfou aan omdat we ervan overtuigd zijn dat de ten en interpunctiefouten houden we geen schrijfprestatie in zijn geheel pas het predi rekening omdat ze aan minder eenduidige kaat goed verdient als de brief en de tabel regels gebonden zijn goed zijn hebben we beide delen van het criterium gehandhaafd resultaat er is per taak formuleren we een aantal criteria slechts 1 leerling die een goede brief met waaraan de schrijiprodukten minimaal moe een goede tabel heeft geschreven ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang nit een slechte uitnodigingsbrief toyland bvba groeninghelaan 341 2018 antwerpen tel 03 820 20 70 gppleide2 4 1 f9no q cu e qq ga2t gl q qt rll t reihkitek 4 td of l g k c l eat p aa4tv 74 zosecc cae 2y 6211 w4 t o 111 licnic dal t t x lett btw reg 100 049 b b l 322 1806631 23 telex 33646 g b 224 1163161 03 fax 03 820 22 48 k b 409 6000022 71 p r 000 0015969 12 21e jaargang nummer 1 2 ser dec 1991 een goede voorstelbrief toyland bvba groeninghelaan 341 2018 antwerpen tel 03 820 20 70 qx4ef liot 1990 e htes4t r fl4iu iao t ri wr fis se z ii wm 122 7a4 ci 43 az f4 7704 a 1 2l e 1 60 a r 4244 ph e ue iyao t a3 7 41 2t c4c14 tr7 sa le re jd kr a 2 l 4 a 604 8 i 6 3 4 4 44 1 ii 04 0 64 ta a 6 k at p7 c a0 t4 c c 70 fr u c96 ce er t 3 k 11 4 v4 1 7 oes aatit ishii 4 gm ft h s l cs fis 19 e121 f att 14 147 24s r a ivraeteadr k4p a z44 4 ir lv i hx aaa s 7 82 4 1p4 1 1 i cii e 4 4ze l e e 4 gc 7 4 kfer ce zd2 1 reta