Documenten
15 project algemene vakken een wijze van kijken ronny smet begin jaren tachtig werd in vlaanderen de leerplicht verlengd tot 18 jaar ook in het beroepssecundair onderwijs bso deze leerplichtverlenging verplichtte de onderwijsverstrekkers na te denken over een zinvolle invulling van een verlengd curriculum voor leerlingen die doorgaans minder motivatie bezitten ten aanzien van algemene vakken vanuit de leerpsychologie waar gewezen wordt op de meerwaarde van de integrale opvoeding en het aanbieden van een samenhangend vakoverschrijdend curriculum besliste de overheid om het mogelijk te maken de traditionele algemene vakken nederlands wiskunde en maatschappelijke vorming in bso richtingen geintegreerd aan te bieden onder de noemer project algemene vakken pav bso scholen werden sindsdien gestimuleerd om pav structureel en systematisch in alle graden van de opleiding in de wekelijkse lessentabel in te roosteren entraal staat de bekommernis om bso welk thema kan worden aangesneden leerlingen te begeleiden in hun individuele leerlingen krijgen trouwens vaak inspraak in persoonlijkheidsontwikkeling en in hun de keuze ervan het thema is immers in de sociale vorming leerlingen zelfredzaam eerste plaats een kataly en weerbaar maken in hun persoonlijk sator van leerprocessen leven hun beroepsleven en hun deelname een kapstok een middel leerlingen aan de multiculturele samenleving is en blijft en geen doel op zich zelfredzaam en de hoofddoelstelling drugs reclame justitie weerbaar maken toerisme verkiezingen is en blijft de film halloween piraten hoofddoelstelling hiphop transport alle project algemene vakken maal mogelijkheden zo in concreto lang de leerlingen er maar interesse voor tonen en het thema kansen concreet geeft men als leerkracht pav in biedt om taalvaardigheden rekenvaardig een eerste tweede of derde graad van een heden en sociale vaardigheden in te beroepsopleiding vier tot acht uren per passen er wordt gerekend er wordt week les rond bepaalde overwegend maat gecommuniceerd er wordt met kaarten en schappelijke thema s waarin de verschil tijdlijnen gewerkt de actualiteit komt aan lende vakinhouden op een concrete en bod enz functionele wijze aan bod komen gelijk februari 2008 nummer 3 37e jaargang 16 binnen het vak pav is de term vak hier van de karel de grote hogeschool in nog wel van toepassing verwerken de antwerpen was een van de eerste om een leerlingen leerinhouden als een geheel volwaardige pav opleiding in te richten en zoals zij ook de realiteit als een geheel vorm te geven ondertussen alweer 10 jaar ervaren normaal functionele vaardigheden geleden krijgen hierbij de volle aandacht de leer lingen moeten de doelen en de leerin houden als zinvol nuttig en aangenaam doe ik het goed ervaren dat houdt in dat men vertrekt vanuit herkenbare situaties uit hun bele vingswereld en streeft naar toepassings wat maakt een project tot een pav project gerichtheid daarenboven welke eisen kunnen hieromtrent gefor moeten de probleemsitua muleerd worden welke kenmerken klem het thema is een ties voldoende uitdagend tonen en aandachtspunten zorgen ervoor katalysator van zijn en hun nieuwsgierig dat pav daadwerkelijk het verschil maakt leerprocessen heid opwekken hoe weet ik als leerkracht of ik goed bezig een kapstok een ben voldoen de projec middel en geen het moge duidelijk zijn dat ten lees bundeltjes doel op zich de leerdoelen van pav die de uitgeverijen onder de leerlingen slechts gerealiseerd kun de noemer pav op de moeten de doelen nen worden indien er een markt gooien en de leer krachtige leeromgeving wordt uitgebouwd inhouden als een actieve dynamische didactiek en vol elke leerkracht pav her zinvol nuttig en doende materiele ondersteuning zijn abso kent ongetwijfeld boven aangenaam lute voorwaarden om het enorme potentieel staande vragen de eind ervaren aan kansen ten volle te benutten termen leerplannen en visieteksten pav zijn be wust vrij open gelaten en geven niet meteen concrete invulling aan een opleiding op maat het vak pav vereist immers een sterk engagement van de leerkracht om vanuit de aanvankelijk was er geen specifieke op concrete context waarin hij of zij lesgeeft het leiding voor de leerkracht pav hoewel de vak te stofferen deze vrijheid tot concre pav leraar kon rekenen op ondersteuning tiseren zorgt er echter voor dat pav in de van de begeleidingsdiensten werd het al praktijk erg verschillend wordt ingevuld gauw duidelijk dat ook de lerarenoplei hierdoor is een erg heterogeen pav land dingen hun verantwoordelijkheid dienden schap ontstaan waarin we enkel kunnen op te nemen om leraren specifiek voor te vaststellen dat de afwezigheid van duidelijke bereiden op pav en het bso in het alge parameters onderbouwd met concrete meen anders dan leerkrachten in het alge indicatoren ervoor gezorgd heeft dat pav meen of technisch secundair onderwijs zijn vele gezichten heeft gekregen pav leerkrachten immers niet echt of meer dan vakleerkrachten gespeciali de ontstentenis van een degelijk evaluatie seerd in de leerinhouden en de didactiek instrument voor pav thema s en projecten van twee of drie vakken de lerarenopleiding zorgde aanvankelijk ook in de leraren 37e jaargang nummer 3 februari 2008 17 opleidingen voor de nodige twijfel op basis als bijlage vindt u de kijkwijzer terug om van welke criteria beoordeel je de projecten een minder steriel beeld te creeren heb ik die studenten maken welke leidraad bied de kijkwijzer zelf ingevuld deze invulling wil je hen aan hoe bereik je de nodige u meteen een idee geven van de mate kwaliteitszorg in de opleiding in de schoot waarin de projecten die onze studenten van de werkgroep pav van het vlaams doorheen de opleiding maken de ver verbond van katholieke hogescholen schillende criteria inte vvkho werd eind jaren negentig een greren na elke cluster is begin gemaakt met een criteriumlijst er in de kijkwijzer ruimte pav vereist een waaraan een pav project moet voldoen als voorzien voor commen sterk engagement bronnen werden tal van documenten taar bedenkingen en van de leerkracht gehanteerd zowel koepelgebonden als opmerkingen deze wer om vanuit de netoverschrijdende deze lijst werd aan de den eveneens op basis concrete context pav opleiding van de karel de grote van het doorsnee waarin hij of zij hogeschool verder ontwikkeld tot een studentenproject gefor lesgeeft het vak te kijkwijzer voor pav projecten muleerd het moge stofferen duidelijk zijn dat de kijk wijzer meteen ook een sterk zelfevaluatie instrument vormt voor de kijkwijzer een onze pav opleiding de criteria waar multifunctioneel instrument studenten het blijkbaar moeilijk mee hebben dienen in onze opleiding meer zorg inmiddels evolueerde de kijkwijzer tot een en aandacht te krijgen aldus bewijst de onmisbaar en erg efficient werk en kijkwijzer ook zijn diensten als instrument evaluatie instrument studenten kunnen voor kwaliteitszorg doorheen het proces van projectontwik keling op regelmatige tijdstippen toetsen in hoeverre hun concept aan de oorspron de kijkwijzer als kelijke pav didactiek tegemoetkomt de consensusmodel checklist helpt hen om sterkte zwakteanalyses te genereren en het project tijdig bij te sturen de kijkwijzer heeft geenszins de pretentie om de wet te dicteren op het vlak van de de kijkwijzer bestaat uit vier delen vier pav vakdidactiek daarom werd geopteerd clusters van criteria in een eerste luik gaan om de criteria niet in het keurslijf van een we na waaruit het eindproduct bestaat ellenlange lijst technisch controleerbare vervolgens beoordelen we in een tweede aspecten te formuleren maar om vol luik enkele vormelijke en uiterlijke ken doende ruimte te laten voor contextuele merken een derde lijst gaat dieper in op interpretatie de lijst moet bovendien als doelstellingen leerinhouden werkvormen organisch worden opgevat en dus niet instructie en evaluatie ten slotte peilt een exhaustief doorheen zijn bestaan onder laatste checklist naar de mate waarin het ging de kijkwijzer trouwens vele facelifts op product tegemoet komt aan enkele basis van feedback van alle actoren in het fundamentele pav principes pav werkveld wijzigde de checklist regel matig van structuur en invulling we merken februari 2008 nummer 3 37e jaargang 18 trouwens dat de kijkwijzer ondertussen wijd van pav voor al diegenen die deze verspreid geraakte zowel leerkrachten bekommernis delen kan dit instrument een lectoren pedagogisch begeleiders als wegwijzer zijn bij deze wil ik dan graag ook uitgevers maken er gebruik van aldus is de alle gebruikers en ook u beste lezer kijkwijzer op weg om een consensusmodel uitnodigen om niet te aarzelen indien u de te worden een lijst van common sense aandrang voelt te willen reageren iets op te criteria voor een pav project waar zowel de merken een suggestie te doen elke vorm werkvloer de begeleidingsdiensten als de van commentaar is meer dan welkom en pav opleidingen zich kunnen achter draagt bij tot de verdere professionalisering scharen van ons vak alvast bedankt de kijkwijzer maakt op deze wijze meer en wil u een leeg sjabloon van deze kijkwijzer meer de ambitie waar om te waken over de ontvangen stuur dan een mailtje naar oorspronkelijke visie en didactisch pedago onderstaand adres gische motivering die aan de basis liggen ronny smet karel de grote hogeschool pavda project algemene vakken dienstverlening en archief kdg be pavda ronny smet kdg be 37e jaargang nummer 3 februari 2008 19 bijlage kijkwijzer voor pav projecten kijkwijzer voor pav projecten een exemplarische invulling voor een doorsnee project van onze studenten 1 volledigheid van een uitgegeven of zelfgemaakte pav bundel ja neen werkbladen voor de leerlingen leerlingenbundel sleutel didactische lerarenhandleiding draaiboek bijlagen met thematische achtergrondinformatie uitbreidings en remedieringsmateriaal ondersteunende media bronnen toegang tot website voor updates voor uitgeverijen andere commentaar pav hoeft niet noodzakelijk gestalte te krijgen in de vorm van bundeltjes de intensiteit waarmee men projectmatig werkt zal doorgaans bepalen of er een cursorische werkbundel voor de leerlingen voorhanden dient te zijn doordat de meeste uitgegeven pav thema s in de vorm van een invulboekje worden gepresenteerd dreigen we uit het oog te verliezen dat pav pas echt een krachtige leeromgeving creeert indien leerlingen zelf aan de slag gaan en bijvoorbeeld zelf omtrent een concreet thema een bundel of een ander eindproduct mee gestalte geven in dergelijk geval zal vooral een stevig draaiboek de basis vormen tot het welslagen van de lessenreeks indien men toch opteert voor de cursorische aanpak kan bovenstaand lijstje een hulp vormen het product moet immers meer omvatten dan louter de werkbundel voor de leerlingen in onze opleiding proberen we de studenten vooral te stimuleren tot het integreren van projectmatige werkvormen vraag je af wat leerlingen zelf kunnen doen toch blijven veel studenten te lang vastklampen aan het klassieke bundeltje februari 2008 nummer 3 37e jaargang 20 2 vormelijke en uiterlijke kenmerken van de leerlingenbundel of de werk bladen voor de leerlingen de vormgeving is uitnodigend de lay out is aangenaam en functioneel er is een gebruiksvriendelijke inhoudstafel de structuur is duidelijk en doordacht het taalgebruik is helder en aangepast de illustraties zijn functioneel er is sprake van een evenwichtige verdeling van tekst tekeningen illustraties grafieken het aantal blz is aanvaardbaar commentaar de vormgeving is doorgaans goed tot zeer goed onze huidige generatie studenten beschikt dan ook over voldoende know how inzake tekstverwerking en ict mogelijkheden een overzichtelijke inhoudstafel en een duidelijke doordachte structuur zijn echter niet vanzelfsprekend ook het taalgebruik laat soms te wensen over 3 1 leerplandoelstellingen de leerlingen zijn op de hoogte van de doelen het project streeft weerbaarheid na de doelen zijn realistisch haalbaar de doelen zijn duidelijk en concreet de doelen zijn functioneel het project traint vaardigheden het project stelt eisen qua attituden er is een gezond evenwicht tussen de verschillende vaardigheidsclusters het project is middel en geen doel 37e jaargang nummer 3 februari 2008 21 commentaar men vergeet wel eens dat leerlingen het recht hebben om te weten wat van hen verlangd wordt meer zelfs dat dit een voorwaarde vormt om het leerproces op gang te brengen toch merken we vaak dat leerlingen geen informatie krijgen omtrent het opzet en de doelen van bepaalde opdrachten meteen worden hiermee ook de mogelijkheden qua evaluatievormen ernstig gehypothekeerd studenten vinden het moeilijk om eisen te stellen inzake attitudes of schenken er te weinig aandacht aan nochtans worden zij zelf in de opleiding pav hier expliciet op geevalueerd vaak vormt het thema nog te veel een doel op zich het thema als kapstok als katalysator het is niet zo evident men wil al te vaak een dossiertje maken een bundel vol informatie over het thema en de subthema s blijven focussen op het leerplan is hier de boodschap 3 2 thematische leerinhouden het thema is motiverend het thema is interessant de leerinhouden verhogen de weerbaarheid de leerinhouden sluiten aan bij de leefwereld het thema wordt benaderd vanuit levensechte contexten het thema wordt niet te academisch benaderd het thema project heeft een aanvaardbare tijdsduur het thema is op dit moment actueel het thematisch materiaal is up to date het thema biedt functionele leerinhouden er is aandacht voor fictie commentaar deze criteria scoren doorgaans goed reeds in het eerste jaar van de opleiding worden studenten uitgedaagd om voor diverse thema s relevante en functionele leerinhouden te detecteren die bijdragen aan de weerbaarheid van leerlingen de lat kan hier echter niet hoog genoeg gelegd worden in het tweede jaar van de opleiding krijgen studenten een aparte module rond fictieonderwijs we zien dan ook in de daaropvolgende projecten pas het effect februari 2008 nummer 3 37e jaargang 22 3 3 werkvormen er is voldoende variatie aangaande werkvormen er worden projectmatige werkvormen gehanteerd het project bevordert zelfstandig leren en werken de werkvormen ondersteunen de integratiegedachte er zijn interactieve werkvormen aanwezig er zijn groepsopdrachten voorzien er wordt gewerkt met authentiek materiaal er wordt gewerkt vanuit reele contexten er wordt gewerkt vanuit normaal functionele contexten er zijn directe ontmoetingen tussen de leerling en de samenleving uitstappen ontmoetingen bezoeken er is aandacht voor differentiatie er zijn educatieve informatieve spelvormen de werkvormen zijn realistisch qua klasmanagement de opdrachten oefeningen zijn uitdagend en motiverend de oefeningen en opdrachten sluiten op natuurlijke wijze aan bij het thema commentaar het materiaal waarmee gewerkt wordt is niet altijd even authentiek studenten kopieren nog te veel bovendien integreren zij te weinig het levensecht materiaal dat in verband met een bepaald thema in de maatschappij circuleert documenten formulieren brochures artikels projecten worden nog te veel op een niveau aangereikt nochtans bieden tal van werkvormen voldoende ruimte om te differentieren spelvormen blijken niet altijd even educatief of informatief te vaak rendeert een spel op het vlak van leerwinst te matig tenzij spelplezier ook een objectief vormt studenten missen nog de ervaring om werkvormen op hun praktische uitvoerbaarheid correct in te schatten naarmate zij vorderen in hun stagetraject zien we ook realistischer concepten 37e jaargang nummer 3 februari 2008 23 3 4 instructie en evaluatie er is een overzicht van wat leerlingen moeten kunnen en kennen de instructietaal is aangepast aan de doelgroep er zijn duidelijke instructies instructiekaarten stappenplannen hulplijnen oplossingsplannen er worden verschillende leerstijlen aangesproken er is aandacht voor reflectie op het leerproces er zijn zelf evaluatieformulieren opgenomen er is voldoende variatie in de wijze van evalueren er is aandacht voor alternatieve vormen van evaluatie er is aandacht voor evaluatie van attitudes commentaar instructie en evaluatie zijn onlosmakelijk verbonden en uitermate belangrijk studenten beseffen dit wel maar vinden het moeilijk om een project op dit vlak stevig uit te werken zij kiezen nog te vaak voor klassieke product en resultaatgerichte evaluatie methoden de link tussen instructie en evaluatiecriteria ontbreekt in vele gevallen in de opleiding besteden we hier de laatste jaren dan ook meer aandacht aan 4 vanuit enkele fundamentele pav principes draagt de bundel bij tot het realiseren van de individuele persoonlijkheidsontwikkeling streeft de bundel weerbaarheid na is er sprake van relevante sociale vorming verhoogt de bundel hun interesse voor en hun inzicht in mens en maatschappij integreert deze bundel inhouden bevordert deze bundel het strategisch handelen februari 2008 nummer 3 37e jaargang 24 commentaar deze cluster moet in de toekomst zeker verfijnd worden de formulering van de criteria situeert zich op een te abstract niveau en leidt tot subjectieve beoordelingen zowel door docenten als studenten in de meeste projecten vinden we echter voldoende indicatoren dat studenten bewust omgaan met deze fundamentele pav criteria 37e jaargang nummer 3 februari 2008