Projectonderwijs: afleren en aanleren

boel besprekinge n johan eimers projectonderwijs afleren en aanlere n in moer 1976 5 schreven els hogeweg en johan marteijn een artikel over projectonderwijs aan het wagenings lyceum over ervaringen die men in wageningen in de afgelopen vijf jaar opdeed is veel meer te vertellen dan in dat moer nummer mogelijk was dat blijkt uit het boek projektonderwijs af eren en aanleren geschreven door theo jan sen en anne ruth van kammen onder dezelfde titel publiceerden zij een artikelenreeks in het blad vernieuwing van opvoeding onderwijs en maatschappij veel materiaal van die artikelen is in het nu versche nen boek terechtgekomen ook voor wie de artikelen al kende vormt het boek de brochure zo als de auteurs het zelf bescheiden noemen boeiende lectuur alle erva ringen en overwegingen zijn weer eens opnieuw geordend en zo is het in negen hoofdstukken een zeer leesbaar relaas geworden van een stuk fundamentele onderwijsverandering het was niet de bedoeling een receptenboek of handleiding te schrij ven voor mensen die zelf eens een project willen proberen men vindt dan ook geen overzicht van een aantal kant en klare projecten wat men wel aantreft is een eerlijke beschrijving van alle teleurstellingen en successen die het project oplevert eerst wordt zorgvuldig uitgelegd hoe de wageningse projecten georga niseerd zijn men koos voor langdurige onderzoeksprojecten van herfst tot zomervakantie waarbij leerlingen zelf op pad gaan zelf gaan onderzoeken interviewen en observeren en dan te verwachten moeilijkheden ondervinden zeker weg onzeker terug ze zijn im 37 mers niet gewend over de schoolmuren heen te kijken en hun regelge voeligheid de gehoorzaamheid aan bureaucratische tucht en orde blijkt voor de zelfstandige procesmatige kennisverwerving een ernstige handicap sympatiek en waardevol is dat in de hele beschrijving vrijwel niets overgeslagen wordt van de moeilijkheden die zich kunnen voordoen het blijft echter dan niet bij kankerend vaststellen dat leerlingen het niet aankunnen of dat anderen buiten en binnen de school zo slecht meewerken bij alle gesignaleerde problemen wordt er hardnekkig doorgevraagd wat is hiervan de oorzaak en wat is aan die oorzaak te veranderen de auteurs slagen er dan in alle belemmeringen terug te brengen tot een drietal fundamentele blokkades 1 onvermogen om te denken in termen van verandering 2 onvermogen om tegenstrijdigheden de auteurs zeggen liever ambi valenties te h erkennen 3 niet op eigen kracht durven vertrouwen door de overtuigende uitleg hiervan in hoofdstuk 5 de wortels van het kwaad wordt dit voor mij het beste gedeelte van het boek wat leraren en leerlingen allemaal aan te leren en af te leren hebben hoe het projectmatig werken het vertrouwde schoolse ritueel tot de grond toe afbreekt wordt beschreven in de laatste hoofdstukken ook de leraar blijkt te moeten veranderen voordat leerlingen de ruimte heb ben om te leren zelfstandig problemen op te lossen hij zal zicht moe ten hebben op communicatieproblemen in en buiten de school en de leerlingen hulp bieden bij het oplossen ervan de manier van helpen of begeleiden blijkt overigens heel belangrijk waar je als leraar bijvoor beeld vanaf moet zien te komen is je aanwensel van jaren om tevreden te zijn als leerlingen die dingen gaan nazeggen die jij belangrijk en juist vindt het optreden van de leraar wordt aangeduid met de term pro jectmatig ingrijpen uit tal van voorbeelden door het hele boek heen wordt duidelijk wat de auteurs daarmee bedoelen het zit ergens tus sen alles structureren en alles op zijn beloop laten het aspect samenwerking krijgt mijns inziens terecht erg veel aan dacht wat men onderneemt doet men met elkaar en met de begelei ders op basis van gelijkwaardigheid en solidariteit het gaat daarom in dit boek ook voortdurend over de veranderende verhoudingen tussen al degenen die bij het projectwerk betrokken zijn het ervaren van die veranderingen is voor de mensen in wageningen een van de belangrijk ste doelstellingen het prettige van het boek is de herkenbaarheid van de beschreven si tuaties ook al heb je nooit aan projectonderwijs gedaan dan moet je bij het lezen toch steeds het gevoel hebben dat het over je eigen klas gaat je zult je leerlingen misschien anders aanduiden maar je herken t 38 ze vast en zeker de leiders onderleiders volgelingen zondebokken en afzijdigen en niet te vergeten de klooileiders voor wie projectleraren slappe leraren zijn die geen orde kunnen houden je herkent ook je collega s of jezelf in geroddel over leerlingen die rotzooi maken in de school troep op de grond gooien en spullen kapot maken of kwijt ra ken er is geen verafgelegen ideale school beschreven maar een moei lijke school zoals die van jezelf waar een stel leraren het aangedurfd heeft om te kiezen voor projectonderwijs over de motivering voor die keus wordt geschreven in de inleiding de maatschappelijke verhoudingen waarin wij nog steeds leven geven hoogstens ruimte voor surrogaat oplossingen en blijken op langere ter mijn het bestaan alleen maar chaotischer onkontroleerbaarder en on beheersbaarder te maken de auteurs vinden dat leerlingen in het be schreven projectonderwijs de kans hebben bestaande op ongelijke machtsverhoudingen gebaseerde betrekkingen tot elkaar te doorbre ken men kan dit een pretentieuze stellingname vinden maar het moet wel diep zitten als je ziet wat men ervoor over gehad heeft om het moei lijke projectavontuur aan te gaan projektonderwijs afleren en aanleren is in ouwemoer druk verschenen de tekeningen van ans schifferling vind ik minder geslaagd de afge beelde leerlingen hebben nogal eens oude mensen gezichtjes gekregen voor de rest een piekfijn boekje dat de verplichte lectuur over pro jectonderwijs zeker moet aanvullen en wat mij betreft voor een belang rijk deel mag vervangen theo jansen anne ruth van kammen projektonderwijs afleren en aanleren uitg muusses purmerend prijs f 10 koo s wat is een humane school h e nn e phof de kinderen van tegenwoordig zijn anders dan ze vroeger ooit waren ze zijn duidelijk kinderen van hun tijd en hun omgeving nerveus dis organized vitaal onaangepast agressief niet in staat tot diepgaande en langdurige relaties met mensen of dingen direct op de man af en met veel minder angsten tegenover volwassenen dan vroeger tegelijk echter overtreft hun behoefte aan geborgenheid aan veiligheid al hun andere behoeften aldus harttuut von hentig in zijn nieuwste boek wast ist eiree humane schu e von hentig geldt als een van de belangrijkste onderwijsver nieuwers van deze tijd zijn ideeen worden bijvoorbeeld instemmend geciteerd in de adviezen van de innovatiecommissie middenschool hij werkt aan de universiteit van bielefeld en geeft sinds kort weer les aa n 39