Projectwerk met literaire en ’taalvaardige’ componenten

Publicatie datum: 1971-01-01
Collectie: 02
Volume: 02
Nummer: 1
Pagina’s: 73-76

Documenten

projectwerk met literaire en taalvaardige componente n j s ten brink e het idee dat l eerlingen het best leren spreken schrijven luisteren en lezen in dien ze dit oefenen in het kader van projectwerk is voor nederland niet ge heel nieuw in de kleuter en in de basisschool wordt de combinatie taalvaar digheidsonderwijs projectwerk wel toegepast zie bijvoorbeeld het artikel van mevrouw freudenthal ten aanzien van het voortgezet onderwijs is onlangs het pleidooi van evers verschenen onder een project versta ik in dit korte artikeltje een onderwijsvorm waarbij a de activiteiten zich allemaal afspelen rondom een thema b er door de klas sterk wordt samengewerkt om tot een goed resultaat te komen fr zijn nog wel andere uitgebreidere definities van projectwerk mogelijk volgens sommigen waaronder ikzelf moeten de activiteiten liefst een of an der product opleveren d maar deze kwestie laat ik nu maar verder buiten be schouwing de voordelen van de combinatie taalvaardigheidsonderwijs projectwerk zijn dat de l eer lingen h i e r bij gemot iveerd zi j n om z i ch zo goed mogelij k u i t te druk ken en teksten zo goed mogelijk te lezen of ernaar te luisteren ook mogen we hopen dat onderwerp en materiaal hun interesseren aan het in nederland nog bescheiden arsenaal van ideeen over dit soort van projectwerk nu kan uit het boek language and education van de engels man f d flower interessant materiaal worden toegevoegd ik zal er mede op verzoek van de moer redactie in het kort iets over zeggen zij die ove rigens met de door flower bepleite vorm zouden willen gaan werken doen er goed aan het boek zelf o a de appendix met voorbeeldig uitgewerkte les en sequentieschema s te raadplegen flowers boek gaat niet alleen over het hier bedoelde onderwerp het bevat 2 3 intelligent geschreven hoofdstukken over moedertaalonderwijs die dikwijls van grote originaliteit getuigen een paar hoofdstuktitels om een indruk te geven onderwijs en communicatie taal als gedrag wilde mannen en spraakzame baby s goede simpele taal een simpel stuk over zaken taal behoorlijk taalgebruik in dit stuk beperk ik me echter tot het juist ge noemde idee dat door flower wordt aangeduid als teaching in a context flowers boek is voortgekomen uit het beroepsonderwijs zijn uiteenzettingen zij n m i echter mede belangr ijk voor de toekomstige middenschool terwijl ook het voortgezet onderwijs er veel aan kan hebben 1 het princip e de bijdrage van flower beschrijft een bijzondere vorm van projectonderwijs daarbij wordt een bepaald thema gekozen dat de leerlingen naar hij hoopt 73 in teresseert zo n thema ligt gewo on l ijk in de sociale of artistieke sfeer in de appendix worden er vele genoemd o a de tiener de ongehuwde moeder helden de houding van mensen bij rampen vervo lgens brengt de docent materiaal ter bestudering van het thema b ijeen dit materiaal bestaat tenminste u it a literaire teksten maar kan verder ook bestaan uit b niet litera ire teksten c films of filmfragmenten d informatie via nog weer andere media gram m ofoonplaten eventueel zelfs beelden de kunst samen met de klas wordt nu een studie gemaakt van het bijeengebrachte ma teriaal ten aanzien van a de literaire teksten maar ook ten aanzien van onder andere c de filmsi wordt daarbij niet alleen gelet op het informatieve aspect maar ook op de vorm waarop de informatie wordt overgebracht in fiction waa r toe ook de bioscoopfilm behoort wordt nu eenmaal anders aan de werkelijkheid gerefereerd dan in non fiction z i e o a maatje in het kader van het gehele project waarvan de tijdsduur sterk kan varieren de appendix bevat naast lange ook korte proj ecten worden alle mogelijke taalvaardigheidsactiviteiten beoefend ik noem resume s maken discussieren rapporteren mondelinge informatie geven schriftelijke bijdragen leveren eventueel van literaire aard de leerling kan zelf door middel van een gedicht of verhaal reageren 2 een voorbeel d op een zogenaamd technical college werd het thema de gemeenschap d e outsider en verandering behandeld de bedoeling was de verschil l ende groepen aan de rand van de samen l eving te beschouwen n a te gaan waarom ze zijn buitengesloten na te gaan hoe over deze verschillende groepen wordt gedacht en hoe z e worden gepresenteerd in de verschillende media enigszins te gaan begrijpen wat eigenlijk een gemeenschap is en wat de re denen voor de buitensluiting zijn na te ga s er mogelijkheden p r r or verandering o zijn in he t gedrag v an de verschillende groepen en in de manier waarop de maatschappij ze benadert in het kader van dit hoofdthema kwamen de volgende sub thema s aan de orde de teenager de delinquent de echte misdadiger de ex gevangene en d e zwerver het rassenprobleem krotbewoners de ongehuwde moeder en de homo sex u eel in de appendix in ee n adem genoemd de oude en te ru ggetr okke n mensen om een i dee te geven van de uitwerking van e l k van deze sub thema s geef ik die welke bij het rassenprobl eem wordt opgegeven materiaal k r ante kn ipsel s de fil m mississ ippi een propagandafi l m v oor rassen scheiding het boek black boy van richa rd wright h et boek lady sings 74 th e blu es de autob iografie van de jazz zangeres billy i ioll idayl the billy holl i day story grammofoonplaten naa r aa nl eiding van d it mater iaal werden de volgende prob lemen behandel d is er een rassenprobleem in engeland op het ogenblik hoe zit het in andere landen op wat voo r verschi l lende manieren kan het probleem benaderd wor den kan iemand inferieur zij n op gr ond van zijn huidskleur hoe zou het zij n om te worden separated of om onderhevig te zijn aan vooroordeel 3 be s chouwing de juist aangeduide methode vertoont drie aspecten die ik hieronder zal noe men allee n het laatste houdt i ets in dat voor nederland voorzover ik het zie betrekkelijk nieuw is in de eerste pl aats is h i er sprake van projectwerk hierover is aan het begin van het stuk al het een en ander opgemerkt het tweede aspect is gelegen in de koppeling va n taal vaardigheidsonderwijs en o a literatuu ronderwijs ook deze koppeli ng wordt in nederland a l wel toegepast sommige leraren verzoeken hun leerlingen bijvoorbeeld commenta ren te schrijven bij gedi chten sommige examinat oren brengen deze methode over n aar het mondeling eindexamen en geven dan de kandidaat gelegenheid naar aanleiding van een tekst of van teksten en ige tijd achtereen aan het woord te zijn waarna een gesprek volgt dit in tegenstell ing tot de onaa ntrek kel i j ke manier waarbij de kandidaat aan de hand van de examinator een tekst uitvlooit ten slotte wijs ik nog op de nieuwe i experimentele vorm van het vwo eindexamen nederlands dat eveneens de bedoelde combinatie toela at zie onder ande r e het artikel van van kampen het derde aspect bestaat hieru it dat een literaire tekst in de methode flower niet al leen literatuur techni sch wordt bekeken structuur perspectief woord gebruik thematiek enz mutatis mutandis geldt hetzelfde voor een fil m maar dat deze ook als een bijzonder soort van bron wordt gebruikt voor in formatie over mensen situaties prob lemen een informatie waarop ook door de klas kan worden doorgedacht in flowers opzet staat dit laatste zelfs cen traal als mij n indruk juist is zij n veel leraren nederl ands op dit punt nogal terughoudend o a waarschijnlijk als gevolg van hun opleiding bij de acade mische en para academ i sche studies komt men zelden tot het evaluere n van de informatie di e een tekst geeft d at is ons terrein niet inderdaad is het erg l astig om zich op dat terrein op wetenschappeli j ke wijze te bewegen het zou een verdubbe ling of verdri evoudiging van de studie betekenen maar daarom is het niet minder belangrijk zeker in de school toch te proberen zich er al s gewoon geint eresseerd niet a l te dom mens op te bewegen zonder i ets meer te will en geven dan ee n subjectieve indruk wil ik hieraan toevoegen dat ik uit mijn eigen leraarspraktijk het stellige gevoel heb overge houden dat de belangstell ing van de l eerlingen voor lite r air e t eksten toen am naarmate die teksten meer ginge n over situ at i es en problemen die hen interes seerdeny e n n aarmate ikzelf de moed opbracht e nigszins onzeker want het was 75 mij n t err ein niet op discussi es over d i e s ituaties en problemen in te g aan ik merkt e dit zeer s te rk b ij het l eze n m et mij n kl as van camperts het leven is vurrukkulluk hadde ik toe n flower gekend dan had ik kunnen prob er en aan dit materiaal de film the knack die toen draaide eng terwille van het con trast fr agmenten uit xikhui zens dissertatie over provo s toe te voegen eerder heb ik al gezegd dat ik flowers methode als een waardevolle bijdrage tot het denken over een bepaalde vorm van proj ectonderwijs beschouw dat houdt automatisch in dat ik zijn opzet niet als de enige opzet zie wi e ermee wil experimenteren zal waarschijnlij k met enige techni sche proble men te worstelen krijgen niet met inhoudelijke daarvoor l egt flower de zaken te goed uit ik noem er enige financ iel e probl emen i v m de noo dzaak va n aanschaf van tame lij k veel l iterai r materiaal financiele en technische problemen i v m de filmverton ingen maar u kunt het ook zonder film doera k eindexamenproblemen hoewel het toekomstig schoolexamen systeem op dit punt misschien enig soelaas biedt voor deze en dergelijke problemen kan ik hier geen pasklare oplossing geven d e situ atie kan per school ve rsch ill en via i nformatie bleek m ij dat som m ig e l e r ar en uitvoering van projecten a l a flower op hun schoo l zeer goed moge lij k achten well icht hoort de von bijv oorbeeld v ia interkom i n de t oekomst va n die leraren i ets literatuuropgav e b h j ever s moder n pr oj elctonderwij s dw ingt tot gemotiveerd en verantwoord taalgebruik levende talen 1971 pg 83 vlg s j c freudenthal lutter spreken in de jenaplanschool moer 69 70 110 vlg f d flower language and education london 1966 andr e van kampen het werkstuk vwo moer 71 57 vlg frank c maatje li teratuurwetenschap grondslagen van een theorie van het literair e werk utrecht 1 970 de doelen van het taalonderwijs aan kleuter s truus van den heuve l j ammer dat er zo weinig kleuterleidsters ujn hoorde ik een deelnemer aan de doel ste lling e nstr oo m o p het j ong ste von co ngr es zeg g en niet alleen jam m e r von d ik m aar ook vreem d want dat kl eut erl eidster s v eel belangst elling hebben voor de doelstelling en van het moedertaa l onderwijs had ik twee maan den tevoren juist ervaren 76