Razende treinen: in de ban van een project

3 razende treinen in de ban van een project philip jones de huidige ontwikkelingen in de didactiek beklemtonen steeds meer het belang van vakoverschrijdend projectonderwijs als leraar nederlands aan het sint jan berchmanscollege van diest ging ik voor het vierde jaar aso op zoek naar een pro ject waarin zoveel mogelijk elementen die door het leerplan nederlands worden voorgeschreven geintegreerd konden worden ik vond het belangrijk dat de leerlin gen in eerste instantie gemotiveerd zouden zijn om aan dit project mee te werken omdat het van groot belang is zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de leefwereld en de interessesfeer van de leerlingen opteerde ik ervoor ze een film te laten draaien iedereen was van meet af aan enorm enthousiast dit moest gewoon een voltreffer worden in deze bijdrage zal ik het filmproject dat ik met mijn leerlingen het afgelo pen schooljaar realiseerde toelichten m een film te draaien is er een de opwarming verhaal nodig voor een verhaal facetten van een verhaal is er spelling grammatica ken nis van de epische genres nodig de eindstreep was echter nog lang niet in enz dus geen gebrek aan leerstof zicht vele hordes moesten nog genomen die hieraan gekoppeld kon worden het worden maar zonder een goede opwar zou een allesomvattend project worden ming zou de finish nooit succesvol behaald waarvoor de leerlingen zich ten volle moes worden de eerste stap bestond erin de ten engageren een ware hordeloop waarin leerlingen vertrouwd te maken met de ver de voorbereidingen veel tijd en energie zou schillende facetten van een verhaal zoals den kosten en waarin ze heel wat struikel tijd ruimte spanning personages vertel blokken op hun weg zouden vinden pas als perspectief thema en motief dat wordt tra ze deze hordes als uitdaging leerden zien ditioneel vaak als een saai lesonderdeel en samen de eindstreep haalden zouden ervaren en moest zodanig worden voorge ze van deze unieke ervaring als individu en steld dat de leerlingen er onmiddellijk het als groep rijker worden leerrendement van zouden inzien temeer omdat ze al deze facetten zelf in hun ver haal scenario moesten verwerken februari 2005 nummer 3 34e jaargang 4 ik verdeelde de klasgroep 26 leerlingen in niet alleen de presentatie werd geevalu heterogene groepjes elk groepje kreeg een eerd op smartschool het teleleerplatform opdrachtenblad over een facet dat ze in van de school hadden de leerlingen de groep zelfstandig tijdens de les moesten mogelijkheid om een aantal zelfevaluatie verwerken zie opdrachtenblad over perso oefeningen te maken waarin ze konden nages als bijlage 1 op onze school werkt nagaan of ze de leerstof die hen door hun men al sinds enkele jaren steeds meer met medeleerlingen werd aangeboden ten volle begeleid zelfstandig leren beheersten achteraf vond er een globale verwerkingsopdracht plaats waarin de leer aangezien de leerlingen uiteindelijk deze lingen aantoonden dat ze alle facetten van facetten in een film moesten kunnen integre een verhaal konden blootleggen de leerlin ren en omdat film een toegankelijker maar gen lazen en analyseerden het kortverhaal tevens een complex medium is opteerde de zeer goede plek van jef geeraerts op ik er bewust voor om hen eerst de verschil die manier kon ik als leraar nagaan of ieder lende facetten uit filmfragmenten te laten een de leerstof voldoende verwerkt had en destilleren en analyseren op deze manier klaar was om de eerste horde te lopen ontdekten de leerlingen spontaan dat de regisseur van panic room bijvoorbeeld spanning probeert op te wekken door middel de eerste horde van filmtechnische aspecten klank en licht effecten muziek camerawerk nadien de schrijffase konden ze hun opgedane kennis toetsen aan zorgvuldig uitgekozen tekstmateriaal het startschot werd gegeven in een inlei dende klassikale les werden de doelstellin de leerlingen van elk groepje waren nu wel gen en het verloop van het schrijfproject expert in hun facet maar ze moesten ook toegelicht de leerlingen werden in hetero met de andere facetten vertrouwd gemaakt geen samengestelde groepjes verdeeld die worden daarom werd er een klassikale elk een aflevering voor hun rekening zouden sessie ingelast waarin elk groepje ongeveer nemen afspraken werden gemaakt wie een kwartier tijd had om op een interactieve tegen welke datum een aflevering van het manier zijn facet voor te stellen ter voorbe feuilleton zou schrijven je kan ervoor opte reiding op deze groepspresentatie laste ik ren om ofwel het eerste groepje het verhaal een les over presentatietechnieken in de begin te laten bepalen ofwel in een kringge leerlingen werden aan de hand van beeld sprek de krijtlijnen van het verhaal uit te materiaal geconfronteerd met goede en tekenen in 4a werd klassikaal afgesproken slechte voorbeelden ook moesten ze op om een detectiveverhaal te schrijven het voorhand een schema van hun presentatie eerste groepje bepaalde echter het verhaal indienen zodat ik deze nog tijdig kon bijstu begin de personages en zette de toon zie ren hun presentatie gebeurde eveneens illustratie 1 voor de andere groepjes zou aan de hand van zelf gevonden video en het een ware uitdaging zijn om hierop voort tekstmateriaal deze werkvorm integreert te bouwen de cliffhangers volgden elkaar zowel de facetten van een verhaal als op spreekvaardigheid de leerlingen werden namelijk ook beoordeeld op hun presenta tietechnieken uitspraak en vlotheid 34e jaargang nummer 3 februari 2005 5 illustratie 1 eerste aflevering ik zal je vrijdagavond rond 7 uur voor het station komen halen goed ok mams schreeuwde inez nog terug voor ze het portier met een stevige klap dicht sloeg het klokje in de auto wees immers al zeven over acht aan dus ze moest zich haasten als ze de trein van tien over acht naar leuven nog wou halen met grote en snelle stappen loopt ze naar het loket om een ticket te kopen er zijn geen wachtenden voor haar ze kan dadelijk een vervoersbewijs kopen en begeeft zich naar perron 1 om op haar trein te wachten ze wacht en wacht maar er is nog steeds geen teken van de trein raar denkt ze maar ineens schiet het haar te bin nen het klokje in de auto staat een kwartier te vroeg een oh zo geweldig idee van haar mams om nooit te laat te komen op een afspraak ze had dus nog tijd genoeg om naar het toilet te gaan ze nam haar rugzak en wandelde naar het toilet verdorie wat haatte ze die winterse avonden waarop het zo snel donker werd dat je het om half zes al middernacht waande ze moest zich tevreden stellen met het pover afschijnsel van de straatlantaarn net voor inez het toilet binnenstapt ziet ze een handtas liggen aan de ingang van de fietsenstalling ze loopt erheen en raapt de tas op iets verder ligt nog een porte feuille en nog iets verder een gsm tastend in de schemering scharrelt ze de spul len bijeen terwijl ze zichzelf afvraagt hoe nonchalant iemand wel moet geweest zijn om al die dingen verloren te hebben al half omgedraaid niets vermoedend klaar om alles aan het loket te gaan overhandigen hoort ze een zacht getik tik tik tik ze gaat de fietsenstalling binnen en door het karige schemerlicht van de straatlantaarn ziet ze een beeld dat voor eeu wig op haar netvlies gebrand zou blijven ze voelt haar hart in haar keel bonzen koude ril lingen lopen over haar lijf wat was hier gebeurd waar was zij in terecht gekomen een gevoel van angst overmeesterde haar februari 2005 nummer 3 34e jaargang 6 tijdens de les hadden de groepjes de gele uit de tientallen reacties het ging steeds genheid om de grote lijnen van hun afleve zowel over spelling en stijl als over inhoud ring uit te zetten een eerste voorlopige ver in de eerste tien lesweken van het school sie moesten ze een week later op het forum jaar hadden de leerlingen namelijk ook in van het teleleerplatform plaatsen elke het kader van dit project alle spellingsregels medeleerling had dan een week de tijd om en een aantal belangrijke stijlregels ingeoe het verhaal op het forum te lezen en feed fend aan de hand van een resem interactie back te geven op het einde van de week ve taaloefeningen het saaie werk had zijn paste het groepje zijn eerste versie aan vruchten afgeworpen de leerlingen gingen in hun forumbijdragen ook steeds op zoek hieronder vindt u enkele forumbijdragen die naar de eerder zakelijke fouten ze konden naar aanleiding van de tiende aflevering toch immers geen fouten in hun verhaal geschreven werden zie illustratie 2 en 3 laten staan dat door meer dan driehonderd de aard van de reacties is slechts een greep leerlingen en leraren gelezen kon worden illustratie 2 forumbijdragen 1 34e jaargang nummer 3 februari 2005 7 het discussieforum bewees ook in een late ven is op hun elektronische hangplek het re fase van dit project nog zijn nut hierin verheugde me dat ik over dit teleleerplat vonden de leerlingen een handig platform form kon beschikken want het heeft beslist om vrijuit te discussieren over o a de titel bijgedragen tot de kwaliteit van het eindpro van het feuilleton en de film de taakverde duct en de vlotheid waarmee alles verlopen lingen de eerste draaidag het script het is wanneer alle gevoerde discussies mon heeft me steeds doen glimlachen hoe deling in de klas hadden moeten plaatsvin razend enthousiast iedereen wel was als u den zou er heel wat kostbare tijd verloren op de forumbijdrage uit illustratie 3 in de gegaan zijn bovendien bood dit medium tweede kolom kijkt ziet u hoeveel bijdragen een ander voordeel ook leerlingen die in er telkens geleverd werden in de vierde klasdiscussies wat geremder zijn en eerder kunt u aflezen hoe dikwijls de fora gelezen op de achtergrond wensen te blijven kun werden soms wel 482 keer dit toont aan nen nu heel veilig hun reacties kwijt dat het voor jongeren aangenaam vertoe illustratie 3 forumbijdragen 2 februari 2005 nummer 3 34e jaargang 8 zijsprongetjes niet alleen de lancering van het project creatief schrijven het zou jammer zijn dat een project waarin mijn leerlingen zoveel tijd en energie inves het nieuwsbericht teerden binnen de muren van de klas zou het project hield niet op bij het schrijven van den blijven omdat ze net zoals ik hoop een fictieve tekst zoals eerder gezegd ten op de interesse en het medeleven van werden zoveel mogelijk leerstofeenheden bij de hele school moest hun project op een het project betrokken zo kwam ook het indrukwekkende manier gelanceerd wor schrijven van zakelijke teksten het voorle den zen van een nieuwsbericht en het afnemen van een interview aan bod omdat er tijdens de middagpauze bij ons op school steeds muziek gedraaid wordt nadat de eerste aflevering geschreven was ontsproot de idee om het fictieve radio liet ik de medeleerlingen op basis van de nieuwsbericht tussen de deuntjes in te laten prozatekst een nieuwsbericht schrijven het weerklinken het gewenste effect werd detectiveverhaal begint immers als volgt bereikt iedereen spitste de oren en vroeg een jonge studente vindt een lijk in het stati zich af wat er precies aan de hand was on van diest de politie komt ter plaatse vanaf dit moment was de hele school in de kortom een perfect verhaalbegin om te ban van het detectiveverhaal dat 4a voor herschrijven naar een nieuwsbericht hen schreef al beseften ze niet meteen dat het je reinste fictie was vervolgens vormde elke leerling zijn kran tenartikel om tot een gesproken nieuwsbe op smartschool opende ik een nieuw vak richt op deze manier leerden de leerlingen feuilleton dat voor iedereen op school wat het verschil precies was tussen gespro toegankelijk was om de twee weken zou ken en geschreven taal op basis van een het verhaal in digitale vorm op het teleleer aantal contrastieve voorbeelden die in platform verschijnen iedere leerling en groep in de klas verwerkt en besproken leraar zou hier zijn reacties kwijt kunnen werden schreven de leerlingen dus zelf een het weekte een ketting van reacties en radionieuwsbericht medeleven los het enthousiasme en de trots van 4a voor hun project werd hierdoor iedere leerling moest nadien zijn eigen nog verder gestimuleerd nieuwsbericht door twee medeleerlingen laten controleren na een aantal correcties en uitwisselingen werd er een volmaakt nieuwsbericht samengesteld elke leerling kreeg dan de opdracht om dit nieuws bericht met een vlekkeloze uitspraak en aangepast stemritme voor te lezen de berichten werden eenvoudig met de geluidsrecorder van windows opgenomen 34e jaargang nummer 3 februari 2005 9 de volgende hordes moment al zodanig doordrongen van ver de verfilming trouwen en respect voor elkaar dat er in een kringgesprek unaniem consensus over de nadat het volledige verhaal geschreven taakverdeling bereikt kon worden een leer was werd er werk gemaakt van de film de ling had een handige filmcamera in zijn bezit leerlingen waren er zich van bewust dat het waarmee de hele film werd gedraaid het bloed zweet en tranen zou kosten om het was een low budget operatie het draaien feuilleton uiteindelijk in filmversie te kunnen van de film heeft niet meer dan 20 euro presenteren iedereen wilde ervoor gaan en gekost schaarde zich voor 200 achter het pro ject de klassfeer in 4a was uitermate moti raad van een professional verend en inspirerend voor elke leraar die de teamspirit en samenhorigheid in zijn klas wil beide leerling regisseurs nele en mathias stimuleren gingen met hun script en draaiboek onder de arm naar een professionele regisseur die van proza naar drama hun een aantal tips gaf in verband met de verdere aanpassing van het script en het na een aantal lessen over dramatiek en regisseerwerk in het algemeen ze kregen voorbeelden van filmscripts gingen alle ook een rondleiding door de filmsets groepjes aan de slag om hun aflevering naar aanvankelijk zonk beide regisseurs de een script te herschrijven de scripts wer moed in de schoenen omdat er hen nog den samengevoegd en op het forum een berg werk te wachten stond maar al geplaatst de leerlingen moesten niet enkel snel wisten ze de stress een positieve turn proza naar drama omzetten maar tevens te geven vermelden waar een bepaalde scene zich moest afspelen welke rekwisieten en figu nele en mathias gingen meteen verder aan ranten er nodig waren enz alle leerlingen het werk en stelden hun draaiboeken op kregen hiervoor elektronisch een invulsche punt plaatsen ze opnieuw op het forum en ma toegestuurd zie bijlage 2 vroegen iedereen om een aantal werkdocu menten te vervolledigen zo stelden ze een de taakverdeling worksheet op waarin iedereen moest aan vinken wie voor welke rekwisieten zou zor intussen werden de taken verdeeld twee gen geleidelijk aan werd op die manier regisseurs een aantal regie assistenten alles een beetje concreter voor de eerste costumiers decorbouwers cameramensen draaidag die razendsnel naderde hieronder en natuurlijk ook de acteurs audities waren vindt u een voorbeeld van een bladzijde uit overbodig de klassfeer was op dat het draaiboek illustratie 4 februari 2005 nummer 3 34e jaargang 10 illustratie 4 uit het draaiboek camerastandpunten dialogen en regie aanwijzingen camera gaat naar inez aan het por moeder inez stapt al uit de auto dus ik kom je vrij tier dagavond rond 7 uur hier halen wanneer ze naar de ingang stapt inez ok mams slaat portier toe door de deur en binnen zien we loopt naar station toe alleen haar wandelende benen scene 3 scene 3 inez aan het loket station aan het loket draait de camera 180 inez stapt naar loket toe en zet rugzak neer een rond inez van de straatkant naar de enkelticket voor de trein van 7 53 naar leuven graag perronkant laat verminderingskaart zien kijkt op haar horloge loketbediende met vermindering dat is dan 2 euro 30 routinematig inez legt geld in bakje loketbediende terwijl hij het bakje terug naar inez duwt alstublieft als ze naar buiten gaat filmen we inez dank u wel pakt rugzak op en loopt door de het hoofd van inez ondertussen zet deur naar buiten ze haar walkman op scene 4 scene 4 inez en het lijk station nog steeds het hoofd wordt inez kijkt om zich heen kijkt op haar horloge gefilmd als ze tegen een persoon fronst wenkbrauwen kijkt nog een vragend om zich botst schrikt ze achteruit en zien heen kijkt weer op haar horloge ziet de klok aan de we het gezicht muur uur komt niet overeen gezicht van de botser achter inez blijft even denkend staan en wandelt dan richting schouders filmen en de man ook toilet zien weggaan kijkt naar omhoog ev naar sterren maan of lantaarn camera draait voorbij inez en gaat paal ziet handtas liggen en raapt ze op terwijl ze snel naar de handtas op de grond met haar ogen draait ziet ook portefeuille en gsm dan zien we inez hand het oprapen raapt ook deze op ziet iets gaat dichter bij en zo verder met de portefeuille en krijgt angstige uitdrukking op haar gezicht gsm dan het lijk in volle glorie en schreeuwt dan inez gezicht i p v het lijk te filmen zien we inez schreeuwende gezicht dan een zwart beeld en dan een agent die een doek over het lijk legt gezicht lijk is niet zichtbaar zodat de kijker even denkt dat inez dood is de camera draait dan en we zien inez met een agent praten 34e jaargang nummer 3 februari 2005 11 de eerste draaidag eens de acteurs en de regisseurs een bete re kijk op de zaak hadden liep alles als een van de directeur had ik voor 4a een lesvrije trein en filmde men al een derde van alle dag in de wacht kunnen slepen om de eer scenes op het einde van de eerste draai ste scenes te beginnen filmen in een dag was iedereen tevreden en vertelden ze schoollokaal zorgden de decorbouwers ijve me dat het een unieke ervaring was rig voor een politiebureau computers bor wanneer is de volgende draaidag vroe den telefoons dossiers bureaustoelen gen ze me om de haverklap op een avond enz werden aangevoerd om het op een en tijdens de vakantieperiode werden de echt politiebureau te laten lijken de gri overige scenes gefilmd op het einde voel meurs en costumiers zorgden voor foto s den ze zich allemaal kleine sterretjes die al van het lijk en van de verschillende verdach uitkeken naar hun eerste premiere met rode ten zodat ze te gepasten tijde op het bord loper in galakledij en met een receptie na konden gehangen worden loges en kleed afloop het was fijn om zulke enthousiaste kamers werden uitgedost voor de eerste leerlingen te zien draaidag iedereen was enorm gebrand op het filmen van de eerste scenes de span vooraleer de premiere echter kon plaatsvin ning was te snijden den moest er gemonteerd worden en moest de soundtrack samengesteld wor den we hadden nog heel wat werk voor de boeg pas in de zomervakantie zijn een aan tal film en computerfanaten aan dit titanen werk begonnen aangezien alle beelden met een digitale camera waren opgenomen monteerden ze de film met een handig soft wareprogramma tevens zorgden ze voor een uitermate knap ogende trailer van de film die ze in alle klassen van de school wil den vertonen als reclame voor hun film die intussen de naam razende treinen gekre gen had en daar bleef het niet bij zoals alles was in gereedheid gebracht de eerste voor alle grote films moest er ook een web draaidag nam een start de professionele site zijn het resultaat was onvoorstelbaar regisseur was ter plaatse om de beeld en enkele leerlingen speelden het voor mekaar acteursregisseur te ondersteunen zodat ze om een website van formaat te bouwen het ook na deze eerste draaidag zonder zijn nog nooit had ik zoveel professionaliteit van hulp zouden redden het filmen van de eer vierdejaars gezien neem zelf eens een kijkje ste scenes verliep daarom heel traag maar op februari 2005 nummer 3 34e jaargang 12 aan de eindstreep zonder nen decorbouwers enz maar bovenal kleerscheuren trainden ze ook hun sociale vaardigheden die in de vakoverschrijdende eindtermen de aanvankelijke leeropzet iedereen ruimschoots aan bod komen ze leerden in gewonnen krijgen voor een project dat een teamverband werken subtiel kritiek geven veelheid aan vaardigheden bundelde werd en aanvaarden creativiteit vierde hoogtij met glans gehaald iedereen behaalde een het verhaal werd levendig in beeld gebracht gouden medaille het podium was te klein een website en trailer werden aangemaakt leerlingen leerden heel praktisch omgaan een filmhoes werd ontworpen en een film met de verschillende facetten van een ver premiere op poten gezet mission accom haal ze schreven een fictieve tekstsoort ze plished de leerlingen van 4a bereikten de schreven een aantal zakelijke teksten ze finish niet alleen met een ruime bagage van oefenden hun uitspraak ze herschreven opgedane kennis en vaardigheden maar proza naar drama ze voerden interviews en deelden ook als groep samen de unieke klasgesprekken en gaven een presentatie ervaring van dit filmproject de overwinning ze leerden expressief omgaan met taal ze smaakte zoet kropen in de huid van acteurs cameraman philip jones pater beckxstraat 10 3271 zichem philipjones 1978 yahoo com 34e jaargang nummer 3 februari 2005 13 bijlagen bijlage 1 opdrachtenblad personages groep 3 personages 1 neem je handboek op pagina 95 en probeer voor elk van de soorten personages een definitie te vinden a hoofdpersonage s held antiheld b nevenpersonages meespeler tegenspeler achtergrondfiguur 2 haal sleutel 1 en verbeter je oplossingen 3 karaktertekening a je hebt allemaal wel de kaskraker titanic gezien stel je nu eens de vol gende situatie voor rose de geliefde van di caprio in de film heeft de ramp overleefd en gaat op een dag naar een cafe om een fris glas wijn te drinken ze heeft het verdiend want ze heeft de hele dag hard gewerkt ze luistert naar een conversatie die naar aanleiding van haar intrede in het cafe gevoerd wordt twee mannen praten opzichtig over het feit dat het niet hoort dat vrouwen alleen een cafe betreden en een alcoholisch drankje bestellen hoe denk je dat rose uit de film zal reageren overleg dit met je groepsleden en schrijf kort een antwoord neer b stel je nu eens net dezelfde situatie voor maar in plaats van rose neem je roodkapje probeer je voor te stellen hoe zij zou reageren verzin niets je moet er zeker van zijn c welk van beide personages rose of roodkapje is een genuanceerd round personage of individu welk van beide personages is een ongenu anceerd flat personage of type als je het woord on genuanceerd niet begrijpt raadpleeg dan een woordenboek d probeer een definitie te geven van een flat en een round character a round character of genuanceerd personage individu b flat character of ongenuanceerd personage type 4 haal sleutel 2 en verbeter je oplossingen februari 2005 nummer 3 34e jaargang 14 bijlage 2 invulschema voor filmscript verdeel de aflevering die je geschreven hebt in verschillende scenes soms zal de hele aflevering op dezelfde locatie gefilmd worden bv in de verhoorkamer maar ook al is er geen locatiewijziging in het feuilleton toch kan je bijvoorbeeld atlon naar de wc laten gaan als dat nodig is je mag dus beslist afwijken van het geschreven feuilleton aflevering nummer scene locatie 1 geografisch decor 2 rekwisieten 3 acteurs sleutelrollen 4 rol vb atlon acteur gespeeld door costumering figuranten 5 camerastandpunten 6 script regie aanduiding cursief en tussen haakjes 1 beschrijf precies waar deze scene zich moet afspelen hoe ziet de locatie eruit 2 zoals je geleerd hebt reflecteert het geografisch decor de stemming van wat er zich afspeelt stel jezelf dus de vraag of het goed of slecht weer zou moeten zijn al zullen we ons hierdoor niet altijd kunnen laten leiden speelt de scene zich s morgens of s avonds af is het dus licht of donker of schemert het 3 wat heb je allemaal nodig om de scene te kunnen verfilmen bv een bureaustoel voor atlon een pc een auto een fiets een sjaal een rieten zetel een revolver enz 4 schrijf in deze tabel de verschillende rollen die meespelen in deze scene je vermeldt ook indien moge lijk wie deze rol zal vertolken en hoe deze persoon gekleed zal moeten worden 5 zijn er achtergrondfiguren nodig zijn er politieagenten nodig die atlon tegenkomt op het politiebureau zijn er nog extra mensen nodig in het cafe 6 denk al eens na over de manier waarop je dit zal filmen welk perspectief ga je innemen ga je inzoomen op een belangrijk tijdstip 34e jaargang nummer 3 februari 2005