Reflectie in een schrijfcursus

gert rijlaarsda m reflectie schrijven in een schrijfcursus gert rijlaarsdam werkt sinds drie jaar als pa rt time onderzoeker bij de stichting centrum voor onderwijsonderzoek sco en als leraar aan de scholengemeen schap noordendijk met twee collega s van die school werkt hij aan een inten sieve cursus betogende opstellen schrijven voor derde klassers havo en vwo in moer 1985 1 beschreef hij de cursus en de zelfevaluaties van leerlingen over hun leereffecten in deze bijdrage richt hij de aandacht op een van de re flectiemomenten van de cursus het s c h rijf proces en re fl ecti e der het bandje de kladjes en het opstel wor den uitgetikt en men analyseert het geheel schrijven is een inge wikkel d d en kp roces waar vaak confronteert men processen van goede in diverse den k activit eiten verricht w orden die schrijvers met die van zwakke het blijkt een el kaar on d erbreken en af wisselen e en schrij goede methode te zijn om te zien waarin goe ver moet op van alles teg elijk letten op de de en slechte schrijvers van elkaar verschillen inhou d d e st ijl zijn p ublie k z ijn h and schrift in nederland hebben enkele doctoraalstuden we et eig enlij k no g niet w at er in de teks t ten die methode toegepast mientjes 1984 k om t w or d t van zijn a p ro p os afgebrach t door visser 1985 zelf gebruikte ik deze methode nieu we i d eeen bemer kt dat hij nog iets verge om effecten van een steldidactiek op het ten is in een vorige alinea k ortom k leine spoor te komen rijlaarsdam 1986a voor chaos overzichten van buitenlands onderzoek verwijs in am eri ka he eft men v a naf 19 7 0 onderz oe k ik naar humes 1983 en scardamalia berei g e daan naar schrij fprocessen w at g e b eurt er ter 1986 goede en slechte schrijvers blijken eigenlij k allemaal in het hoof d van een leerling onder andere te verschillen in de mate waarin d ie voor de o pgave staat een opstel te schrij ze tijdens het schrijfproces reflecteren een ven in veel on d erzoe k w ordt ge b rui k gemaakt slechte schrijver is in de ban van de tekst en van de techniek van het hardop schrijven de het onderwerp de informatie komt zo in de on derz oe ke rs v r a gen h un p roefperson e n d an tekst als die in de schrijver opkwam als hij d e o pd racht al har d op pr aten d uit te voeren niets meer weet te vertellen leest hij het a lles word t o pg enomen op een cassetterecor opstel nog even terug om een aanloopje te 49 nemen en dan hups schiet er weer wat te schrijftaak h eeft een p lann e n d e en een cont r o binnen de schrijver stopt als hij niets meer lerende func tie de sc h rijver an alyseert de weet een goede schrijver gebruikt tijdens het schrij fo pd r a cht om te controleren wat er v a n schrijven zijn hersens voor nog andere activi hem verlangd w ordt a an w el k e eisen h ij moet teiten hij denkt niet alleen wat hij nu op zal vold oen t eg elij ke rtij d le gt h ij d e te produc e r e n schrijven hij werkt meer met een doel zijn tekst al eni g szins vast plannen als de l ee r probleem is niet alleen wat moet ik nu nog lin g schrijft lees t h ij b ro kken t ek s t over h ij meer vertellen maar wat moet ik nog be controleert of de tekst no g we l past b ij zijn denken om mijn doel te bereiken een tekst d oel of d e in for mat i e no g wel sa m enh a n gt o f schrijven is dus voor beiden een verschillend er g een taal en stijlfoute n inzitten o f le zers probleem voor een slechte schrijver is het hem w el zullen b eg rij p en maa r d oor te ru g t e probleem hoe krijg ik het bij elkaar bedacht lezen ontst aat er ook een int er a ct ie tussen de voor een goede hoe los ik het communicatie inhou d van d e tek st en h et plan in he t h o ofd ve probleem op welke strategieen gebruik h et p lan w ordt aang evuld ges p ecificeerd ik het verschil is ook te constateren als misschien ver ander d el ke r efl e ctieh a ndeling is leerlingen een tekst moeten samenvatten een een sta p teru g en e e n st a p vooruit teg elij k tij slechte leerling heeft geen overzicht van de d ens de procesuitvoering k ij kt d e schrijver tekst en begint van voren af aan stukjes tekst naar de ont w ik kel d e maa r tegelij ke rtij d n a ar weg te laten en ziet wel waar hij uitkomt een de zich ontw i kk elen d e te k st hij k ij k t o p he t goede leerling tracht eerst via onderstrepen p roces terug maar neem t oo k beslissin ge n aantekeningen een structuurschema een co voor het vervol g het o bject van re f lecti e is herent begrip van de tekst op te bouwen en d us tenminste t weeerlei de tekst en he t p ro gaat vanuit dat begrip de tekst structureren en ces samenvatten bij het schrijven op basis van in in het vervol g van d it arti k el beschrij f i k k ort formatie idem dito gericht schrijven ha een cursus stalvaardigheid om er daarna een vo vwo de ene leerling bouwt een tekst op sta p uit te lic h ten h e t b etre ft een reflectie door steeds een stukje uit een bron over te opdracht d ie leerlin g en uitnod igt na te d en ken schrijven er twee zinnen aan toe te voegen over hun w erkw ijze en hun tekst weer een bron tekst over te schrijven enzo voort de andere leerling heeft uit de informa de schrijfcursu s tie die hij tot zijn beschikking heeft een inhou delijk plan geabstraheerd de opdracht geana onze schrijfcursus bestaat uit vier b l okcursus lyseerd voor wie schrijf ik met welk doel sen in e l k blok schrijven leerl i ngen een beto wat is de voorgeschiedenis gend opstel op basis van verstrekte informatie het verschil tussen goede en slechte schrijvers de eerste drie ronden z ijn identiek gefaseerd komt neer op de mate van bewustheid van de v i erde ronde is een synthese waar i n alle handelen er moet niet alleen gedaan geschre processtappen geintegreerd worden tot een ven maar ook vooral gedacht in de denk stappenplan rijlaarsdam 1986b de faser i ng component van het schrijven wordt bijvoor van een ronde is beeld de opdracht geanalyseerd waarvoor de 1 voorbereidende lessen waarin theorie over schrijver zich gesteld ziet wat wordt er van teksten en schrijven behandeld wordt de mij verwacht voor wie is de tekst bestemd opdracht wordt verkend de informatie wat weten mijn lezers al van het onderwerp wordt bestudeerd een klad wordt geschre zo n analyse leidt tot een globaal plan een ven en een eerste netvers i e idee over hoe het probleem waarvoor de 2 commentaarlessen waari n leerlingen el schrijver zich gesteld ziet opgelost kan wor kaars opstellen lezen en becommentarieren den dat plan betreft zowel de wijze van wer met formulieren en allerlei andere commen ken eerst maar een kladje schrijven eerst taaropdrachten vervullen zoals het marke maar eens wat over het onderwerp lezen als ren van publiekgerichte z i nnen het on de tekst schatting van de omvang de toon derstrepen van hoofdzinnen en alinea s de onderwerpen die aan bod moeten komen enzovoort het genre verhaal betoog dialoog en 3 commentaarverwerklessen waarin l eerlin dergelijke gen het commentaar dat zij van drie mede reflectie denken tijdens het uitvoeren van de leer l ingen kregen ordenen samenvatten 50 een k euze eruit make n en d i e ke u ze bea r g u de functi e v a n den k opdra ch te n is en kele pro ment eren een hersch rij fp lan o ps te llen e n cess e n d ie oo k zon de r di e o pd r acht e n pl aats hun eerste netversie hersc h rijven z o ude n vind en te ben ad ru kke n de v erwa c h een leerlin g schrijft dus vier zeer g oed voorbe t i ng is dat d oor d ie na d r uk de rgelij k e ac tivit ei reide opstellen in het cursusjaar d aarnaast ten in a n de re pr obl eem o plossin g s p rocessen z ijn er nog en k ele e xp liciete reflectie oo k eerde r e en rol zullen gaa n s p el e n o mdat opd r ach te n o pg en om e n wij noem e n d at na ze nu als het ware on twaakt z ijn d en k oefenin gen n a dat leerlin g e n hun eerste a lle a c tivitei t en zij n g eric ht op s tap 1 0 de d e netversie heb ben geschreven ma ken ze hun f initieve ve rsi e al w at l eerlin ge n w ij ze r w or eerste naden koe f eningen wat vin d i k van den van an de r e o ps t ellen o f vi a an d ere o p st el mijn eerste versie en hoe verliep het p roces dit len stap 4 e n 6 e n v a n andere leerlin g en over keer a ls leerlin g en drie opstellen van mede he t ei g en opstel sta p 8 s p eelt een rol in de l ee rlin gen h ebb en g ele ze n vervulle n z e d e op voorbereid in g van de d e f initieve versie n a me d rach t wat he b ik geleerd van he t lezen van lij k b ij het o pstellen van h e t h erschrij fp lan d e andermans o p stellen a ls ze daarna d e bed o e l d e werk za a m h ei d va n st a p 2 is tw eee r o p stellen becommentarieer d hebben schrijven l e i leer ling en blijke n meest a l na he t schrijven ze over d e o p dracht wat heb i k geleerd van van hun opst e l a l een b e paa l d gevoel over he t het becommentarieren van andermans opstel o pstel te h e b b en ze weten voelen w at er nog len niet g oe d gelu kt is dit gevoel te ver woorden over de resultaten van de laatste t w ee vragen l e i dt erto e da t het ge vo e l ges p ecificeer d en ra pp orteerde i k in moer 1985 1 in dit arti k el verhelder d wordt we z ien d an ook d at leerlin wil ik enkele produkten van leerlingen tonen ge n gretig da t commentaar a a nvaar d en v a n van hun na d en koefening hoe verliep het andere leerlingen dat stroo kt met w at zij zel f schrijfproces d it k eer en wat vin d ik van mijn over het eigen opstel von d en d e t w eede opstel in het schema zijn de hoofdactivitei functie is voor leerlin g en een mo ge lijkheid te ten die leerlingen verrichten on d ergeb racht in sc he p pen het ei g en leren en verand eren t e d o doe en denkactiviteiten cumenteren leerlin gen g aan de aanp akken van verschillende momenten vergelij k en nemen uit het voorgaan d e mag duidelijk zijn gewor zich dingen voor proberen d ie de volgende den dat het onderscheid tussen doe w erk en keer uit en evalueren die p oging tevens be denk w erk meer een di d actische onderschei sc h ouw en leerlingen hun schrijfproces hun ding is dan een p sychologische oo k tijdens aan pak en d oen dat steed s analytischer h et doe werk vindt er ref lectie plaats noteren van het proces is een b e wust w ordin g schema van activiteiten in e en schrijfrond e doe werk denk werk 1 schr ijven klad en ee rste netversi e 2 nadenkoefen i ng wat vind ik van m ijn opste l e n hoe verliep het schri jfpro ces dit keer 3 lezen van andermans opstellen eerste reactie 4 nadenkoefening wat ben i k w ij zer geworden van opschrijven met reactieformulier het l ezen van andere op s tell en 5 commentaar geven op andere opstellen met 6 nadenkoefeni ng wat ben ik wijzer gewo rden van commentaarformulier het becommentari eren 7 samenvatten van het commentaar dat je kreeg 8 beoordel en van het commentaar we l k aanvaard op je op s tel van d ri e me de l eerl i ngen i k we l k n i et waarom n i et 9 h ersc h rijfp l an op s te l len 10 defen i t i eve versie schrij ven 51 achteraf waarvan we hopen dat d i e reflectie denken e n e en schrij fpl an ops te llen z o n tijdens het uitvoeren van het proces pregnan schrij fp l a n wa s een varia ti e o p hersc h rij fplan ter wordt nen die leerlin g en in d e b lo k cursussen d aar voor m oesten m aken z ij schr even in z o n her twee gevallen schrijf plan in d e ene kolo m w at zij w il den ver and eren op b asis van het commentaar dat z ij aan de hand van de opdrachten zoals twee k reg en e n in de kolo m erna as t h o e zij v a n p l an leerlingen uit 3 atheneum die maakten wil ik waren die verandering te bereiken in de vier het voorgaande adstrueren de opdrachten d e blo kcursus schr eve n leerlingen in de ene werden gespreid over het jaar half oktober kolom w a t zij met een a linea w ilden de ver eind november eind januari eind april in de schillende functies van alinea s w aren in de eerste blokcursus schreven leerlingen een tw eed e blo kcursus aan de or d e gek omen en opstel over de invloed van reclame op jonge in de an d er e k olom p u nt s gew ijs wat er in d i e ren ze kregen het onderwerp en de informatie alinea zou komen te st aan d aa rn a werd een over het onderwerp een week van tevoren op kla d voor d e eerste versie g esc h reven d ie een week later kregen ze twee lesuren de tijd w erd door de leerling zelf g econtroleerd o p om een klad en een eerste netversie te schrij doelgerichthei d p u bliekgerichthei d structuur ven in de tweede blokcursus schreven leerlin betrou w baarhei d nieu w s w aarde en taalge gen over de relatie tussen economische crisis bru i k pas d aa r n a w erd de e erste netversie en buitenlandse werknemers weer werd het gesc h reven onderwerp en de uitgebreide informatie een een belan grij k doel van d e cursusopzet was week van tevoren opgegeven als voorberei leerlingen te leren een te k st t e gaan plannen dende oefeningen werd de opdrachtsituatie en hen af te brengen van het in een keer goed verkend wat is het schrijfdoel wie is het pu princi pe uit de volgende tw ee gevallen ca bliek wat is de voorgeschiedenis en een ko ses blijk t d at er inderd aad nag e d acht w ordt lommenschema gemaakt daarin werd in een over schrijven d at er geplan d is dat leerlin g en kolom het eigen standpunt genoteerd met drie zoe k en naar een handige manier om een argumenten zo mogelijk ondersteund met een eerste versie op pa pier te krijgen citaat en in de andere kolom het standpunt van een mogelijke tegenstander ook met drie mireille argumenten en citaten vervolgens schreven mireille reageert in haar eerste nadenkoefening leerlingen een klad van het middenstuk van op haar werkwijze ze vindt dat ze te priegelig hun opstel daarop voerden ze enige oefenin is geweest bij haar klad achteraf lijkt haar dat gen uit ze analyseerden de functies van ali niet nodig uit haar eerste nadenkoefening nea s en controleerden hun tekst op structuur blijkt ook dat ze sterke en zwakke punten uit en betrouwbaarheid dan pas werd een eerste haar opstel al weet te schatten netversie geschreven in de derde blokcursus was het onderwerp de invloed van tv geweld b nad enko e f e ningen op jongeren de oudercommissie had bezwaar b1 reactie op de eerste versie zie ook afdeling in gemaakt tegen de video in de kantine omdat format i e over sc hr ij ven 1b 2 e v er veel kneukfilms meegebracht werden door leerlingen als voorbereidende oefening zo je opstel is af voorlopig schrijf nu hieronder 10 moesten leerlingen een klein onderzoekje doen minuten over je schrijven over je proces wat er ge naar het televisiekijkgedrag van jongeren en beurde tijdens het schrijven en over je tekst wat naar het voorkomen van geweldscenes dit v ind je er goed aan waar ben j e tevreden over wel paste bij het instructiedoel nieuwswaarde er ke passage l e n wat vind je minder goed wat kan werd weer een analyse gemaakt van de op beter drachtsituatie en een kolommenschema zie ik vond het hee l goed dat je van tevoren het onder boven in de vierde blokcursus werd een werp van je opstel wist zodat je er vast een beetje opstel geschreven over alcohol op school over kon nadenken ondanks dat vond ik het toch feesten tot aan de eerste netversie werden moeilijk om onderwe rpen binnen rec lame te vinden de volgende stappen gezet verkennen van de en hier een verhaal om te s chrij ven i k ben dan ook schrijfsituatie formuleren van een standpunt veel te voorzichtig en vee l te lang met mijn k lad be via drie verschillende technieken inhoud be zig geweest terwijl toen ik bezig was met m ijn net 52 versie bleek dat als het idee en de eerste zin er wa z innen en of woorden vormen die terugk ijken en ren de rest van de a linea uit mijn pen vloeide vooruitblikken maar ik denk tijdens het schrijven ik heb lang nagedacht om een goede stelling over van m ijn k lad wel na over verbindingen in m ijn reclame in te nemen maar ik ben bang dat ik te hoofd zit vaag mijn hele tekst weinig goede argumenten heb gebruikt om overtui omdat ik bang was mijn opstel niet in een uur af te gend te z ijn ook niet zo goed vond ik het laatste krijgen schreef ik donderdagavond nog een kant en stuk slot wat ik door tijdnood nogal afgeraffeld klare in l eiding en slot waar ik vorige keer n iet op heb ondanks alle hoofdb rekens bevalt de titel me kon k o men ook niet wat ik wel vrij goed vond in mijn opstel waren de doordat mijn klad veel beter was dan de vo rige inleiding en de alinea over de merkenc ultuur die voo r keer vind ik zelf sc hreef ik mijn opstel ook vee l jongeren vo lgens mij heel herkenbaar is makkelijker ik gebruikte de informat ie en de op bouw die ik in m ijn k lad aangegeven had en de zin tijdens de tweede cursus schreef mireille een nen kwamen er makke lijk omheen ander soort klad een functioneel klad een wel b leek dat ik weer net als de vorige keer teveel tekst waarin functionele elementen opgeno onderwerpen b innen het onderwerp bu iten lande rs had aangesneden ze pasten n iet allemaal op twee men waren in plaats van een inhoudelijk klad kantj es en ik liet ze weg als a linea s maa r vermeld een klad waarin de schrijver ontdekkend het de ze kort in het slot onderwerpsdomein verkent het leidt ertoe dat dat slot had ik ook n iet zo uitgebreid in m ijn klad er meer eenheid in haar tekst is haar mening hoeven te doen ik heb h et n iet gebru ikt loopt er volgens haar als een rode draad door al met a l geloof ik dat di t opste l overtuigender is heen dan het vo rige mijn men ing loopt er a ls rode draad door heen i k denk dat ze me ook min der ku nnen schrijven over bu iten landers beschu ldigen met het van de hak op de tak sprin gen omdat ik minder onderwerpen behande ld heb ik vind bui tenlanders een goed gekozen onderwerp en omdat de samenhang en de overloop van de ali om over te schrijven maar wel vrij moeilijk goed nea s beter is omdat je veel info rmatie en feiten onder je n eus waar ik niet he l emaal tevreden over ben is de inlei k rijgt die bewijzen dat het verb lijf van buiten landers ding die niet zo flitsen d is als de vorige keer en de in ned erla nd niet schadelijk is voo r de nederlandse a linea over huisvesting die wat romme lig n iet vloei e cono mie w a t je toch vaak om je hee n hoo rt zeg end genoeg is gen ma a r waar ik het n ooit mee eens ben gewees t uiterlijk ziet deze tekst er beter ui t maar ook inhou vorig jaar tijdens een spreekbeurt over racisme delijk ben ik er tevredener mee dan met de vo rige merkte ik nog goed hoe scholieren over buitenlan ders da chten je vraagt je af hoe ze aan de verkeer het derde opstel is voor mireille niet zo n suc de fei ten komen va n de cp misschien ces ze heeft weer veel te veel inhouden be maar omda t je zoveel informatie had was het mak dacht en weet dat haar opstel overvol geraakt ke lijker om een men ing over h et onderwerp te vor is het leidt tot een gevoel van van de hak op men en wat be l angrijker is de ze goed te a rg umen de tak springen ze tracht tegemoet te komen teren ik h oop dat mijn opstel vrij ove rtuigend is en aan commentaren die ze de vorige keer kreeg in forma tie f want vaak b lijkt onbekend maakt on b em in d waaruit haar bleek dat ze te eenzijdig was het leidt bij haar nu echter tot een mislukte wat het sch rijven over bui tenlanders betreft ik poging een redenering van een tegenstander te besloot mijn k lad minder ui tgebreid te doen omdat ontmaskeren maar er is ook iets gelukt haar vorige keer bleek dat ik dat nauwelijks gebruikte ik opstel is publiekgerichter geworden maakte een alinea inde ling zodat ik de hoofdpunten had waa r ik om heen kon sch rijven bij iedere alinea s chrij v en ove r de inv l oed van tv gewel d op jon geren zette ik een paar zin n en die ik er in wilde hebben en een redenering m en ing waar die alin ea op uit moe s t toen ik hoorde wat h et on derwerp was dacht ik draaien bovendien zette ik er de aanduid ing van ci goh gelukk ig een makkelijker onderwerp dan bij de taten d ie o ver het onderwerp van de alinea gingen vorige s chrijfronde maar toen ik er eens goed over b ij zodat ik het nog eens na kon lezen na begon te denken vie l dat tegen ik had l ast van toen we opdra chten met je klad uit moesten voe mijn heen en we er denken je weet w el dat over ren bleek m ijn kla d vrij goed somm ige opdra c hte n k omt m e ook steeds als ik in mijn le esjourn aal h ad ik er al in ver werkt sc hrijf ik ben naar de b ib gewees t h e b er met andere opdrachte n b v het vormen va n koppe lzin mensen over gep r aat en kon toen pa s mijn mening nen en lijmwoorden kon ik n iet ui tvoeren omdat ik vormen over de in vloed van tv geweld op jongeren geen hele z inn en in mijn klad had da n kan ik geen maar om ook anderen schri ftelijk van m ijn mening te 53 ove rtuigen dat vi el d it keer niet mee ik had a lweer staan maar verde r hoop ik er met de voo r bereidin a llerlei aspecten van het onderwerp bedacht waar gen die ik wel voldoende heb gemaakt vana f te ko over ik kon schrijven toen ik me je vorige commen men taar he rinnerde teveel alinea s in het middenstuk ik had bij het nakijken van mijn map natuurlijk heel dat we rd dus schrappen huichelachtig een nep kl ad kunnen maken en dan een an d er commentaar waa r ik opeens aan dacht een goed cijfer halen maar daar heb ik voor mezel f was de eenzijdigheid van m ijn vorige opstel ik gin g dan toch n iets aan in m ijn schrijfproces had het dus tegen mijn men ing indenken dat leidde tot een klad een zeer kle ine rol en daar in tegen voorberei knu llige tegenredenering een onhandig excuus voor dende oefen ing 2 en het schrij fp lan een grote ik deze redenering maakte de alinea nog s lechter heb serieus gedacht toen ik die 2 oefen ingen maak niet a lleen deze alinea is slecht toen ik op de helft te daardoor had ik al duidelijk mijn mening met ar was had ik het idee dat het hele ops te l m islukte ik gumenten en c itaten de indeling van mijn opstel had wel koppe lzin n en maar het leek toch nog va n waar gaat de ie a linea over wel ke argumenten ci de hak op de tak te springe n bovend ien heeft dit taten en voorbeelden gebru ik ik h i er en we lke daar opstel heel wein ig nieuwswaarde trouwens vanaf het moment dat ik het onderwerp wat ik wel beter v ind dan de vorige keer is de pu weet denk ik erover op de gekste momenten zodat bliekgerichtheid ik heb pop u lairder minder zakelijk ik a h w een klad in mijn hoofd heb ik bedenk dan geschreven en betere voorbeelden gekozen dat is onderwerpen en leuke zinnen geen klad wel een het en ige plusje nadenkoefening of een biecht wat vind je daar van ik heb dus nie t zoveel vertrouwen in dit op stel en ik zie het commentaar dan ook met angst en beven sya tegemoet sya laat in haar eerste nadenkoefen i ng zien in de vierde ronde besteedde ze veel aandacht dat zij terw i lle van de gegeven instructie be aan de voorbereidende oefeningen ze maakte reid was om geen heel u i tgeschreven k l ad te een schrijfplan in haar leerverslag over de he maken maar aantekeningen ze twijfelt er le vierde cursus schrijft ze sterk aan of haar dat nu geholpen heeft blijk baar schrijft zij liever een klad waarbij ze regel ik vond het trouwens hee l erg meeva llen om te matig pauzeert om ideeen te bedenken een schrij ven zonde r een g r oot k lad de onderwe rpen ander deel van de instructie probeer je opstel argum en ten en indeling waren de kaps tokken waar ik m ijn zinnen omhe en h ing in m ijn vorige rondes af te sluiten met een sterke slotzin een uit ging ik wel eens te voorz ich tig om met m ijn klad smijter heeft ze uitgeprobeerd maar ze be maar nu dacht ik ook wel e ens het is nog maar een seft er nog niet in geslaagd te zijn een goede eerste vers ie ik kan het nog verbeteren ik denk dat u i tsmijter te schrijven het is wat te gefor het sc h rijven hierdoor beter g ing ik sch reef e igenlijk ceerd een beetje als in m ijn leesjournaal wa t losser en makk elijker m inder k rampa chtig b nad en koe feninge n haar schrijfplan is inderdaad een schema met 61 reactie op de eerste versie zie ook afdeling in behu lp waarvan goed een eerste versie te fo r matie over schrij ven 1b 2 e v schrijven is het raamwerk is er zo je opstel is af voorlopig schrijf nu hieronder 10 stap 5 klad minuten over je schrijven over je proces wat er ge beurde tijdens het schrijven en over je tekst wat i nleid ing geen plezier zonde r bier geloof jij dat ik vi nd j e er goed aan waar ben je tevreden o ver wel niet hoe vaak hoor je niet o ve r c aferuzies doo r ke passage en wat vind je minder goed wat kan ag ress ieve dronken lappen of feestjes die de m is t in beter gaan door een lollige to ltang het gaat hie r dan we l over m is bruik van a l coho l ik heb het grootste gedeelte van de eerste les aante m a ar zal het op een schoolfeest ook niet zo gaan keningen zi tten maken ik geloof dat het geen ver schil nu maakt voor m ij of ik die aantekenin gen a lcohol je hebt gehee lonth oude rs en a l coho listen maak of niet ik krijg echt pas het idee hoe het in el tegenstan ders en voors tanders kaar moet zitt en a ls ik het in elkaar zet en die aan tekeningen waren er toch wel in gekomen idan had ballroom ik op dst moment wel even zi tten denken l verder ja e n n u twij fel ik want het k lad heb ik onvo ldoen ben ik er bijna zeke r van dat he t slot kn ullig is nu de op papi e r gezet ik heb we l d e inleiding a l strak ik al die wijsheid had gelezen moest en zou ik er 54 een uitsm ijter aan maken dat had ik beter kunnen wat vind ik nu van het opstel dat ik geschreven laten verder ben ik behoorlijk tevreden al heb ik heb m isschi en wat te voor de hand liggende voorbeelden gebru ikt m ij benieuwt t ik heb deze keer veel minder we rk van de voo r ber e i ding gemaakt ik heb mee r invallen opgeschreven de tweede keer werkte sya anders ze schreef van wat e r in zou kunnen en heb eigen lijk geen goe de indeling gemaakt ik wist wel wat ik wilde maar haar mening op en zocht er citaten bij uit ik had er te wein ig vu lling voor gezocht argumen haar kladwerk blijkt dat ze zich daarna lang ten ove rgangen manier van brengen enz heeft beziggehouden met op papier te krijgen daardoor is het begin vo lgens m ij nog wel goed hoe buitenlandse arbeiders in ons land zijn ge maar krijgt het tegen het e i nde te wein ig inhoud ik raakt ze wilde dat gebruiken omdat ze vond denk dat de lezers daar in de war zullen raken door dat men iets over de voorgeschiedenis moet zovee l versch illende benade ringen d ie toch hetze l fde weten dat gedeelte neemt ze op in haar klad zeggen misschien gaan ze we l denken dat ik zelf dat ze helemaal uitschrijft zonder slot echter niet weet wat ik w il ik heb wel geprobeerd om m n ze vult haar klad aan in plaats van het klad te mening op het eind du ide lijk op te sch rij ven m is controleren ze voorzag dat ze er veel te veel sch ien zal dat wat helpen verder is het opstel wel zo ges chreven dat het aan in zou gaan knoeien slu it bij de situatie en van daar u it wat over het on derwerp zegt ook de afslu iting keert naar dat punt hoe heb ik geschreven en wat denk ik nu over m n terug het onderwe rp sp rak me wein ig aan mis opstel sc hien is het daarom dat ik het opstel n iet zo dende rend heb geschreven de titel vind i k t r ouwens wel i k heb deze keer heel ande rs gewerkt dan de vorige le uk beetje dubbelzinnig keer toen ik het k lad moest sch rijven k reeg ik de indr uk da t ik een stu kje moest schrijven wat ik toen eigenlijk gedaan heb is m n me nin g opschrijven me t ook bij het vierde opstel worstelt ze enigszins wat citaten en argumenten eromheen ik wist zelf met tegenstrijdige gedachten in haar opstel nog niet hoe somm ige de l en van m n men ing bij el onder haar nadenkoefening staan haar aante kaar konden ho ren toe n ben ik er erg veel tussen keningen die zij opschreef nadat ze opstellen en bij gaan s ch rij ven het klad werd maar een kle in van drie medeleerlingen las en becommen stukje van het hel e opstel ik twijfel of ik het opstel tarieerde in het begin n i et te langdradig gemaakt heb zou men tegen de tijd dat het erop aankomt nog we l wat ik zel f van m n opstel v ind goed lezen ik vond het slot al weer een p robleem een versch il met vo rige keer is dat ik het hele opstel ik geloof dat het vrij moeilijk is om h ier een mening behal ve het s lot al op pap ier had staan dat kwam over te vormen op een gegeven momen t bedenk je doo rdat ik dingen in het k lad had moeten veranderen argumenten waa rmee je eigenlijk jez elf tegenspreekt maa r in feite iets anders had gedaan niet het goe ik vind de titel leuk maa r m iss chie n wordt na de in de ve ra nderd a ls ik eenmaa l met he t klad begon leiding de opzet wat moeilijk te volgen m issch ien nen wa s kon ik me on mogelijk op de opdra cht co n zou ik die daar a l bij voorbaat moeten ve rdu idelijken centreren i k zag dan opeens zovee l tegelijk dat ik ik heb gep robeerd zelf de bezwaren eigen woo rden ook a ll es tegelijk wou gaan ve ra nderen duidelijk te maken maa r ik betrap mezel f erop dat ik manieren van zeggen ui t de in formatie geb ruik dat uit haar derde nadenkoefening blijkt dat ze kan i k beter niet doen omdat het dan lijkt alsof het minder doelgericht heeft geschreven ze heeft is overgeschreven mijn belevenis in zw itserland wel ideeen bedacht maar geen doel van de vond ik erg typisch maar laat ie ts zien wat iedereen tekst waarmee ze zou kunnen selecteren ze a l weet n l dat je door alcohol minder helder wo rdt beseft dat dit tot gevolg heeft voor haar daar zijn geen argumenten voor nodig du s kan ik het gewoon opsch rijv e n dan kan i k de feiten d ie ik opstel dat ze te weinig inhoud vertelt en dat e r tusse n h eb gewurmd maar die e r e ige nlijk niet haar lezers de tekst niet gemakkelijk zullen meer b ij pasten een betere plaats geven over het kunnen volgen omdat ze teveel tegelijk vertelt s l ot ben i k tevreden vreemd ideeen genoeg deze dit opstel zal wat flower noemt writer ba keer sed zijn de tekst is meer een ontdek kingstocht voor de schrijver dan een voor de aante ke ningen lezer herordende informatiestroom sya pro beert via het nogmaals meedelen van haar me zet niet tevee l argumenten in het 2e dee l die ning in het eind van het opstel toch nog de le n a uwe lijks verband met e lkaar hebben zorg voor een goed verband in de hele teks t zer te bereiken p robeer niet al de argumen ten en dingen die je 55 zou kunnen opschrijven voor je men ing in een l iteratuur opstel te p roppen doe n i et te gewoon wat overal verkondigd humes a research on the composing process in wordt denk er zelf goed over na review of educational research 1983 vol 53 nr zet geen dingen als en nu een c itaat de c ita 2 p 201 21 6 ten moeten een ondersteuning van het opste l mi entjes r schrij ven zoals flowers het w il een on zijn niet anderso m derzoek naar de effectivitei t van problem solving gewoon een rijtje argumenten doet het soms strategies for writing van l inda flower le i den 1984 bes t g oed doctoraa l script i e vakgroep nederlands rul ri jl aarsdam g effecten van leerlingenrespons op aspecten van stalvaardigheid amste r dam 1986a te besluit versch i jnen d i ssert ati e uva sco amsterdam r i jlaarsdam g schrijfboek een cursus doel en pu in het voorgaande heb ik het belang geschetst bliekgericht schrijven op basis van informatie gro ningen wo lters noordhoff 1986 b van het ontwikkelen van een reflectievaardig scardamalia m c bereiter research on wr itten heid bij het uitvoeren van schrijftaken het is compos it ion i n merl i n c wittrock ed third niet vreemd dat griffioen eerst als godfather handbonk of research on teach ing new york mac van het begrip autonomie en nu als prediker milla n 1 986 van reflectie optreedt reflectie voor tijdens v isser d h onderzoek naar het schrij fproces bij ge en na het uitvoeren van handelingsprocessen richt schrijven en vers lag van vier hardop denk ex stelt de handelende persoon in staat het pro perim en ten utre cht 1985 do ctoraa l scri ptie de ces te beschouwen daardoor is het mogelijk vooy s ruu voor de procesuitvoerder keuzes te gaan ma ken hij is geen slaaf van het proces maar doet pogingen het proces te beheersen en zo meer greep op het proces en het resultaat er van te krijgen vooral bij het schrijven zou een betere beheersing van het schrijfproces tot ef fectievere en efficientere handelingen en plan ningen kunnen leiden schrijven kost altijd weer meer tijd dan men van tevoren schat ik wil nog een opmerking maken over het be lang van dit soort reflectie opdrachten voor de docent leerlingen bij ons op school houden alle opdrachten over schrijven bijeen in een multomap in een cursusjaar puilt die volstrekt uit zoveel wordt er geschreven het nakijken van zo n map na een blokcursus is een genoe gen ook al is een stapel van 31 mappen een hele berg je leert je leerlingen en hun aanpak ken heel goed kennen het maakt het onder wijs transparanter je ziet welk onderwijsleer proces leerlingen doormaken in plaats dat je alleen de produktkant van je onderwijs ziet bedoelde en onbedoelde effecten van het on derwijs krijg je zo gepresenteerd het is dus tevens een vorm van onderwijsevaluatie de waarnemingen zijn persoonlijk en gedetailleerd en rijk een prachtig reservoir om het onder wijs bij te stellen 56