‘Samen tasten naar de vleugels van het morgenrood’ – Leren lezen in stamgroepen van een jenaplanschool

charles van der mar k samen tasten naar de vleugels van het nash morgenrood leren lezen in stamgroepen ieren leze n van een jenaplanschool in het kolo nummer moer 1981 4 stelde piet hein van de ven een alternatief om de integratie schrijven en lezen mogelijk te maken methodes als veilig leren lezen en letterstad bevatten een standaardtaal die vaak botst met het taalgebruik van de kinde ren de schrijver van dit artikel werkt het alternatief volgens doris nash uit door het geven van zijn praktijkbeschrijving uitgangspunt is het scheppen van een belevingsstimuleren de omgeving charles van der mark stelt vragen over de tekeningen van zijn leerlingen en schrijft hun woorden er in vette letters bij verhalen en individueel taalgebruik spreekritme leggen zij vast in boekjes die de basis vormen voor het dagelijks leren rondom dit eigen teksten boek blijken allerlei activiteiten als onder meer bouw je woord en het gebaren alfabet een goede ondersteuning voor een geintegreerde aanpak voor het leren lezen en schrijven geregeld wordt ons de vraag gesteld hoe leren groepsleider leidster jullie op je jenaplanschool in stamgroepsver een andere voorwaarde is het beheersen van de band de kinderen lezen esse nti ele s tappe n die leiden tot het lezen het een van de meest essentiele voorwaarden om de voor ledere methode geldende geraamte daar hieronder beschreven werkwijze te volgen is over elders meer juist de stamgroep een derde belangrijke factor die in het verleng leren lezen in de stamgroep betekent dat de de van de voorafgaande ligt is h et crea tie ve ve r oudere kinderen sterk bij het leesproces betrok m oge n om dat geraamte aan te kleden binnen ken worden niet alleen als motiverende factor de stamgroe p lijnen uit te zetten str u ctu u r aan maar ook voor een belangrijk deel als hulp die te geven als prikkels voor die creativiteit gel de eerstejaars dagelijks nodig hebben werken in den de individuele concrete vragen van de kin een stamgroep betekent voor mij ook een voort deren en de kansen aan te sluiten bij wat de kin durende verandering van meester juf naar deren beweegt het leven voor het leren 2 maar dan het belangrijkste op die eerste school van pas kunnen komen dag in augustus daar zijn ze weer meer of min hoewel ik me heel goed realiseer dat ik het der bekend zevenentwintig onderbouwertjes boek mee ga bepalen wil ik er beslist geen aan de start van een nieuw schooljaar woord in schrijven zo n negen derdejaars met een twinkeling in de wel wil ik het kind binnen zo rijk mogelijke si ogen van tjee nu zijn wij oudsten tuaties fundamentele ervaringen op laten doen negen tweedejaars met een lekker en veilig ge het kind kan dan uiteindelijk zelf gaan kiezen voel van geen jongste meer te zijn maar toch wat er in het boek komt en hoe het verdere ver en negen eerstejaars oudste kleuter af een loop zal zijn ik wil niet individualiseren dan nieuwe periode tegemoet en wat is dat span richt ik me op een enkel aspect van de totale nend vorming maar personaliseren in al die kinderen groeit een boek als ik dat aanvankelijk leesproces wil beschrij enkele hoofdstukken zijn al geschreven de ven stuit ik meteen op een probleem structuur ligt voor een deel vast als je goed er is geen uniform verhaal kijkt kun je over de hoofdpersoon al heel wat te daarom heb ik gekozen voor een uitgewerkte weten komen maar het is als met een dummy beschrijving van de aanpak tijdens de eerste veel bladzijden zijn nog leeg maanden van het schooljaar met enkele be als ik jenaplangroepsleider die de opvoeding schrijvingen van individuele deel processen een laat prevaleren boven het leren weet dat ik stukje dus uit de eerdergenoemde boeken bij dat boek voor een deel mee verder bepaal dan deze beschrijvingen heb ik niet de echte voorna wil ik heel goed weten wat er in die eerste men gebruikt hoofdstukken staat dat betekent dat ik me in die boeken moet inleven ik stuit op beperkin niemand kent zijn eigen grenzen gen waar ik rekening mee dien te houden maar de mens is altijd in staat om iets onverwachts te ontdek ook overal mogelijkheden die me straks doen 3 voordat ik als groepsleider op de keerkring een flanelbord kwam werkte ik op een klassikale school als de zand watertafe l onderwijzer van een 2 3 combinatie had ik toen een expositiehoek met prikwande n veel contact met de juf van de eerste klas via ruimte om te knutselen te kleien en te bou haar en een cursus flexibele eerste klas ben ik we n toen behoorlijk wegwijs geraakt in de methode een open ruimte voor allerlei activiteiten die 76 veilig leren lezen de kinderen nu eenmaal graag op de grond het viel me toen op dat er per dag erg veel doen energie en tijd in de instructie werd gestoken de inrichting is flexibel er staat weinig vast ten als groepsleider in een stamgroep is dat niet op zij gebleken is dat dat de beste plaats is zoals de te brengen omdat dan de tweede en derdejaars lees schuilhoek onherroepelijk tekort zouden schieten toch er is ook steeds zichtbaar wat de groep bezig hebben we op de keerkring van meet af aan het houdt niet alleen in de expositiehoek aan wat aanvankelijk lezen b innen de stamgroepen wil voor thema of project er gewerkt wordt len houden dat betekende dat we voortdurend de mogelijkheden van het jenaplan in het alge de stamgroe p meen en van de stamgroep in het bijzonder moesten uitbuiten handelend vanuit het begrip pedagogische situa tie zie omschrijving aan het eind van dit artikel de schoolwoonkame r in petersen s theorie sterk centraal betrek ik de hele groep bij het aanvankelijk leesproces steeds besteed ik veel aandacht aan de inrich dat uit zich vooral tijdens het blokuur waarover ting van de schoolwoonkamer later waarin heel wat activiteiten op dit gebied naar mijn idee moet die functioneel en tamelijk plaatsvinden waarbij de ouderen de eerstejaars sfeervol zijn er moet ruimte zijn voor flexibele helpen dat moet ook wel gezien de fractie van hoeken en veel vrije ruimte voor het spelen wer de tijd die er beschikbaar is voor instructie ten ken op de grond en voor het maken van de opzichte van de tijd die de juf meester van de kring er moeten plekjes zijn waar je samen eerste klas er in steekt kunt spelen en werken maar ook min of meer petersen s pedagogiek stoelt voor een belangrijk afgeschermde hoekjes om je terug te trekken deel op de heterogeniteit van de stamgroep waar om uit te rusten lekker alleen te lezen of te binnen de pedagogische situatie als motor voor smoezen de vorming wordt gezien de ruimte moet zodanig ingericht zijn dat de binnen een heterogene stamgroep ervaren de kin spullen voor de kinderen goed toegankelijk zijn deren aan elkaar wat de waarde van het lezen is en de werkmiddelen een verhaal apart moeten een onuitputtelijke bron om je fantasie te prikkelend aanwezig zijn en niet in hoge geslo prikkelen gevoelens te ervaren waarden en ten kasten liggen ook het opbergsysteem moet normen te ontdekken voor de kinderen helder zijn op de kasten en een middel om je drang naar weten te stillen laden is door middel van woord en beeld aange de kinderen motiveren elkaar ze leren ook van geven wat de inhoud is dit bevordert niet al elkaar de ouderen hebben ook nog veel innerlijk leen de zelfredzaamheid maar is ook nog een contact met hun eigen leesproces enkele van die functionele steun bij het leren lezen blokuuractiviteiten zijn in mijn schoolwoonkamer zijn met behulp van inoefenen van de klanken via schuurpapieren enkele ouders kamertjes gecreeerd door mid letters ze maken er vaak een kimspel van del van een balkenframe en gordijnen een jaar helpen aan het flanelbord of tekenen en schrij geleden is er een prachtige lees schuilhoek van ven op het bord twee verdiepingen gemaakt samen lezen en voorlezen in het begin heeft er is een verscheidenheid aan tafels voor het elke eerstejaars een leesvriend in werken in grote of kleine groepjes en enkele indi inoefenen van en werken met de middelen uit viduele setjes tenslotte zijn er verschillende onze taal leeskast plekjes waar kinderen kunnen spelen en werken helpen bij het overschrijven in het eigen tek het teken en schilderbord sten boek 4 het blokuur en de instructie in de eerste kringgesprekken letten we bij de nieuwe kinderen ook o p het blokuur is een ononderbroken periode van woordenscha t ongeveer vijf kwartier waarbinnen de kinderen zinsbouw en lengte bij de gesproken taal in de onderbouw de basisvaardigheden reke spreekritme en andere persoonlijke uitdruk nen lezen taal en schrijven kunnen beoefenen kingsaspecten als intonatie zinmelodie enzo op de keerkring hebben we elke dag zo n blok voort uurperiode naar aanleiding van de kindbesprekingen met de binnen bepaalde structuren en met duidelijke lei groepsleiders sters uit de kleuterbouw aangevuld ding gericht op de individuele behoeften van de met onze eigen observaties vormen we gaande kinderen kan er vrij en gevarieerd aan deze basis weg kleine instructiegroepen vaardigheden worden gewerkt meteen in het begin ook worden de kinderen ge de instructie die de kinderen krijgen is sterk op instrueerd over het dat blokuur gericht is dienend om zodoende de kinderen steeds meer in staat te stellen deze werken in het eigen tekstenboe k periode zelfstandig inhoud te geven in het begin is de instructie voor de eerstejaars d it is een plakboek met spiraalband op het lin vooral gericht op inscholing van de werkmidde ker blad wordt getekend en rechts wordt geschre len zodat de kinderen zo snel mogelijk zelfstan ven voor linkshandigen is dat net andersom in dig de blokuurperiode in kunnen delen vooral verband met de spiraal bij dat leren omgaan met de werkmiddelen scha elk kind maakt zo n drie tekeningen in de loop kelen we de ouderejaars sterk in zij weten wat er van een week d ie tekening kan een weerslag zijn met bepaalde materialen kan worden gedaan hoe van wat het kind heeft meegemaakt het kan ho het gehanteerd dient te worden en waar het opge ren bij een onderwerp waarover we in de kring ruimd wordt daarnaast bestaat er dan voor de hebben gesproken of dat hem haar persoonlijk groepsleider ster de mogelijkheid om in kleine interesseert mogelijk is het een weergave van een groepjes analogierijtjes in te oefenen te hakken activiteit op school werken in de zandbak de en te plakken analyseren en synthetiseren of bouwhoek met de dieren enzovoort andere oefeningen te doen als de tekening klaar is voeren kind en leerkracht het aanvankelijk leesproces verloopt bij elk kind er een gesprekje over uiteindelijk beslist het anders vertrouwend op het noodzakelijke rij kind wat er naast de tekening voor tekst moet pingsproces moet je soms heel lang wachten komen h ardop spellend schrijf ik die dan met zo had karin halverwege het tweede jaar de ana een dikke lichte viltstift bovenaan het blad sa lyse en synthese niet echt onder de knie dat was men lezen we de zin nog eens al wijzend naar laat nu is ze vierdejaars net naar de bovenbouw de woordjes kort probeer ik ook al na te gaan leest technisch prima en vooral heeft een haast welke klanken min of meer herkend worden niet te stillen leeshonger van belang bij de zin is in onze stamgroepen is de met kerst moeten dat die ook werkelijk aangeeft wat het kind kunnen lezen druk niet aanwezig het voorbe als het belangrijkste aan de tekening heeft erva reidend aanvankelijk en voortgezet lezen kan in ren en zodoende de emotie die de tekening weer een doorgaande lijn verworven worden zonder spiegelt zo dicht mogelijk benadert jaarlijkse cesuren en vaak daarmee gepaard gaan dat het eigen ritme van de spreek taal van het de frustraties kind erin is terug te vinden dat vergt goed luiste als nieuwe eerstejaars in de onderbouw komen ren is er in de kleuterbouw al veel gedaan aan voor gebleken is dat in die zin ook woorden kunnen bereidend lezen volledig vertrouwend op het voorkomen die zeker als grondwoord ogen rijke vermogen van de groepsleiders sters de tota schijnlijk te moeilijk zijn juist de emotionele le ontwikkeling van het kind op natuurlijke wijze binding is bij de grondwoorden fundamenteel binnen spelsituaties te kunnen stimuleren wijzen als het kind het goed vindt etiketteer ik ook en we elke specifieke testsituatie in de kleuter kele woorden bij de tekening aanvankelijk bouw af de observatiecapaciteiten van de lei schrijf ik de zin in niet verbonden lopend schrift ders sterazijn voor ons voldoende waarborg maar wel met methodisch met interpunctie maa r 5 nog zonder hoofdletters vroeger schreven we de ten we linksboven een stip de kinderen leren we letters in blokschrift hierdoor werden echter bij aan dat dat de linker kant is daar schrijven ze sommige kinderen verkeerde schrijfpatronen in ook altijd hun naam op tekeningen en losse geslepen waar ze later enorme hinder van onder werkbladen hiermee voorkom je de verwarring vonden het besluit om methodisch maar aan links rechts enigszins en geef je de kinderen die vankelijk niet verbonden te schrijven bevalt ons er moeite mee hebben een duidelijk houvast uitstekend geen enkele eerstejaars symbool gevoelig als deze kinderen zijn heeft tot nu toe woordje plaatje spel moeite gehad met het inoefenen van de geschre met de woordkaartjes maken we ook geregeld ven letters naast de immers nogal eens afwijken een woordje plaatje spel de kinderen schrijven de drukletters op kaartjes de grondwoorden en maken daarbij we schrijven overigens aanvankelijk niet verbon kleine tekeningen of plakken er illustraties bij den omdat het naar onze mening de kinderen ook maken we kaartjes met uitsluitend het meteen laat ervaren dat een woord opgebouwd grondwoord al vergelijkend zoeken ze de twee wordt uit klanken dat is zeer belangrijk omdat woordjes bij elkaar zelf gingen de kinderen er deze methode in het begin erg globaal is maar we op een gegeven moment een memory spel van willen de bekende kritiek op de globaalmethode maken zo veel mogelijk ondervangen verder tillen we niet zwaar aan de bespiegelingen rondom struc andere middelen die we veel gebruiken rondom tuur analytische en globaalmethode met blokjes waarop lett ers woorden die via nok het kind krijgt uiteindelijk voor het blokuur de ken een woord zin vormen opdracht mee de zin eerst over te trekken met bouw je woord en bouw je taal een doos een dunne contrasterende viltstift en daarna er met blokjes waarop letters woorden dia via nok onder nog een paar keer te oefenen hierbij kun ken een woord zin vormen nen de oudere kinderen en de leesvriend in goed enkele spelletjes uit de speelleesset van zwij helpen sen deze hebben we aangepast de methodische rondom dit eigen teksten boek hebben we enke grondwoorden die de kinderen natuurl i jk niet le activiteiten gegroepeerd kennen zoals de namen pim sam etc of die elk blokuur leest het kind met mij of met een verwarrende afbeeldingen hebben rook bij een ander kind de zinnen uit het boek ook de geeti pijp hebben we eruit gehaald tenslotte hebben ketteerde woorden worden geoefend de woor we die spelletjes zelfcontrolerend gemaakt door den uit de zinnen die het kind herkent worden middel van onderleggers op strookjes karton geschreven en in een doosje binnen jenaplan wordt veel aandacht besteed aan gedaan de zelfstandige naamwoorden voorzet goede werkmiddelen als je het daarove r hebt is sels en lidwoorden hebben verschillende kleuren deze kist een slecht voorbeeld volkomen ontoe deze strookjes gebruiken we voor het bouwboek gankelijk met een voor de kinderen chaotische indeling in de laatjes en vaak niet zelfcontrole het bouwboek rend bij dit doosje hoort een dubbelgevouwen stuk de alfabetisch gerangschikte letterdoos de stevig karton van a4 formaat op de rechter bin standaard indeling hebben we los gelaten er zijn nenzijde heb ik postzegelstroken geplakt waarin kleine stickertjes in de vakjes geplakt waarop de de woordkaartjes passen op de linker kant is een letters staan geschreven de kinderen hebben in plastic insteekmap geplakt voor een tekening hun doos alleen die klanken die ze kennen met foto of ander illustratiemateriaal behulp van de stickertjes kunnen ze zelf de doos met de woorden uit het doosje kunnen nu nieu inruimen ook als die omvalt we zinnen worden gemaakt ook de zinnen uit de het flanelbord met een flanelletterdoos maar themaboekjes zie elders kunnen hierin worden ook met eigen grondwoorden en platen die ho aangelegd de teksten uit dit bouwboek kunnen ren bij de themaboekjes daarnaast hebben we later weer in het eigen teksten boek worden ge lege stroken waarmee we ons eigen materiaal ma schreven ken in verband met links en rechts nog het volgende woorden slangen bij dit werkmiddel hebben op elk werkboekje en schrift van de kinderen zet de kinderen kaartjes waarop een afbeelding staa t 6 en een woord volgens het domino principe kun voor het aanleren van de letters hanteren we het nen deze kaartjes aan elkaar worden gelegd waar schema van heymansz bij het woord moet corresponderen met de af de introductie van de nieuwe letter vindt voor de beelding op het aan te sluiten kaartje gehele groep plaats tijdens een speciale kring de sorteerzui dit is een zuil met zes kanten waarin onder andere het lettersprookje lijst 4 op de horizontale vlakken zitten spijke rtjes wordt verteld bij deze sprookjes zijn voor elke waaraan kaartjes onder elkaar kunnen worden stamgroep schitterende schilderijen gemaakt opgehangen zodoende kunnen er allerlei sorteer waarop de letter wordt gesymboliseerd via het en rubriceeroefeningen worden gedaan bijvoor hoofdelement van het verhaal verder staan er de beeld woorden beginnend met de b of de p of de hoofd en kleine letter op in blokschrift en lo d respectievelijk op elk vlak dit is een werkmid pend schrift del dat sterk tegemoet komt aan de bewegings rondom deze letter worden diverse activiteiten drang van kinderen ontwikkeld de structureermo n een kruisvormig werk het wordt de letter van de week dat wil zeg middel waarbij op de ene as via een rol de twee gendat de letter die week wordt ingeoefend met klanken kunnen verschijnen voor een raampje en lezen en schrijven op de horizontale as blokjes met verschillende soms wordt de letter onderwerp van een crea klanken kunnen worden geschoven zodat ver tieve activiteit schilderen kleien dramatiseren schillende woorden gevormd kunnen worden va van het lettersprookje deze activiteiten kunnen rierend naar moeilijkheidsgraad met een of meer ook tijdens het blokuur plaatsvinden werken aan dere medeklinkers aan het begin of eind de basisvaardigheden gebeurt op een jenaplan de leeswieltjes twee kartonnen schijven school volgens het principe met het hoofd het draaiend in het midden aan elkaar bevestigd de hart en met de hand ene schijf bevat uitstekende nokken waarop soms wordt rond de letter een project gehouden ook weer naar gelang de moeilijkheidsgraad zoals bij het eerste sprookje van de aren en het een of meerdere medeklinkers staan de andere brood toen hebben we de tarwe van onze schijf bevat klanken waardoor woorden kunnen schooltuin geoogst gedorst het kaf van het ko worden gevormd als je de nokken voor die klan ren gescheiden in de wind gemalen de opbrengst ken draait gewogen en vergeleken met de hoeveelheid zaad het ettert ad een stencil met een vijftal ko dat we gebruikten en uiteindelijk hebben we lommen van zeven hokjes voor die hokjes schrij broodjes in de vorm van de letter b gebakken ven we enkele bekende klanken het kind kan om de letter in te prenten gebruiken we naast de dan in de hokjes erachter woorden met die klank hierboven genoemde werkmiddelen tekenen en of schrijven dit blad heeft legio mo soms het gebarenalfabet uit het curriculum gelijkheden lijst 2 een activiteit die in de letterkring een veel gebruikte werkmiddelen zijn verder prima afwisseling is en tegemoet komt aan de de letterstempeldoos bewegingsdrang van kinderen daarnaast we script o gram dobbelstenen met klanken en ten we dat motorische activiteit een prima sti dan woorden vorme n mulans is voor het inprenten kaarten met bekende liedjes versjes die de de schuurpapieren letters kinderen dan al heel snel kunnen lezen bij verschillende boekjes met het alfabet a is eenvoudige liedjes schrijven we soms de nota van tie de absolute zodat de kinderen dit lied via het montessori klokkenspel kunnen inoefe projec te n ne n kaarten met het alfabet in diverse schriften naast deze zeg maar dagelijkse activiteiten blok lopend sierschri ft in elke groep zijn werken we in de onderbouw rond thema s of pro enkele sierschriftpennen jecten geplastificeerde leeskaa rten met pagina s uit omdat we het aanvankelijk lezen willen zien als diverse jeugdbladen een natuurlijke activiteit die aansluit bij en voort een letter inleg plank om letters om te trekken komt uit de behoefte van het kind passen we het posters maken enz zoveel mogelijk in bij wat wij wereldorientatie noemen daarbij zien we wereldorientatie niet als rijke mogelijkheden juist die kinderen op te van een projectmatige verwerking van de zaakvak gen zeker als er samen met de groepsleiders sters ken ook de basisvaardigheden zijn er onderdeel uit de kleuterbouw zorgvuldig ingedeeld is zodat van er een evenwichtig en heterogeen beeld ontstaat een aantal van deze projecten is van tevoren ge dan merk je dat leesproblemen niet altijd lees pland een aantal komt voort uit de behoeften problemen zijn van de stamgroep kan dus elk jaar anders van in marcel is een intelligente knaap flink gericht op houd zijn de wereld om hem heen actief eerstejaars maar een duidelijk vooraf gepland project is de school hij had erg lang moeite met de synthese hij reis heeft een sterk globaal opmerkingsvermogen tij in verband met de waarde voor het groepsgebeu dens het lezen van de tekst toetst hij die voortdu ren gaan we op de keerkring vrij vroeg op een rend aan de gegevens die hem via het boek op an drie onderbouw of vijfdaagse bovenbouw dere wijze worden aangereikt als een strip lezer schoolreis er staat dan meestal een thema cen interpreteert hij een deel van de tekst via de af traal dat afgeleid wordt uit de streek waar we beeldingen hij leest geregeld synoniemen al naar toe gaan zoals spellend geeft hij ook commentaar en kritiek als bergen aan zee neptunus de inhoud uit het methode boekje niet klopt met texel jan jut de illustraties of niet strookt met zijn opvattin de veluwe de heks van hierden gen bijvoorbeeld jan en els vissen tekst het aan de hand van deze thema s maken we voor de is een feest waarop marcel maar niet voor de eerstejaars een lees en werkboekje naast de vissen grondwoorden oefenen we in deze boekjes enkele de illustraties zijn vaak erg slordig en de kleuren voegwoorden en de lidwoorden hierdoor wordt komen dikwijls niet overeen met de tekst ook het arsenaal van mogelijkheden voor het vormen dat merkt hij op van zinnen in het bouwboek enorm vergroot door je op deze kritische instelling te richten het kind te laten ervaren dat hij wel kan lezen en in leren lezen binnen de stamgroe p te gaan op zijn commentaar kun je hem positief stimuleren de zinnen uit de methode boekjes zijn wat ons een ander probleem van de leesboekjes is het betreft vaak met weinig zorg geschreven recen zinsritme dat zoals eerder gesteld erg indivi telijk zijn er in de landelijke en regionale pers dueel is het lezen van de eigen teksten en die artikelen gepubliceerd over woordblindheid in van andere kinderen uit de groep soms gebun de schagei courant van 10 juni 1982 naar deld tot een boekje zijn een prima hulpmiddel aanleiding van een cursus aan de pa te alkmaar ook de schoolkrant is een waardevol leesboek en de soms afschuwelijke taal in de beginners omdat deze een weerspiegeling is van wat er op boekjes in de volkskrant d d 28 mei school leeft met name de thema nummers aan in het eerste artikel stelt henk peeters dat kinde het eind van projecten worden gretig gelezen ren die leesproblemen hebben vaak worden opge er is al heel veel geschreven over globaalmethode scheept met demotiverende inhouden deze kin structuurmethode analytisch synthetische me deren krijgen ook nog een stempel opgedrukt via thode en wat de methode zou zijn in de praktijk speciale leesseries met niveau aanduidingen je merk ik dat er kinderen zijn die meer gediend leest als tweedejaars het boek lezen in de eerste zijn met een globale leesmethode terwijl anderen klas of vignetten zoals makkelijk lezen meer via de analytisch synthetische methode tot in een stamgroep ervaren kinderen aan elkaar lezen komen dat groeien tijd nodig heeft en dat die groei voor natuurlijk men moet tegenwoordig bijvoorbeeld iedereen anders verloopt dat is een wezenlijk leren lezen met behulp van de globaalmethode verschil met een klas daar zitten de kinderen in want die komt het beste overeen met de modern een vrij homogene groep met een voor de eerste ste structuur en gestaltpsychologie maar we be klas gewichtig doel leren lezen v66r de reiken hiermee alleen maar dat de kinderen aan kerst aan dat doel voldoen de meesten meer of het eind van het schooljaar kunnen lezen en het minder enkelen niet die vallen uit de boot als hangt helemaal van de onderwijzer es af hoe le jenaplangroepsleider heb je binnen je stamgroep vendig opgewekt en kindlievend die is of de kla s 8 graag gemakkelijk en met plezier leerde lezen voor de a aa e ee u uu en o oo gebrui hetzelfde resultaat is echter honderd en meer ken we twee bladzijden die niet naast elkaar jaren bevestigen dat via de synthetische of ana zullen staan lytische methoden bereikt 4 auditief hakken herkenning van de eerste zeer waardevol is gebleken ruime auditieve trai middelste en laatste letter h a m ham ning sommige kinderen met leesproblemen zijn uitsluitend drie letterwoorden meer auditief ingesteld dan visueel zo had ik in 5 het maken van kleine zinnetjes met klankzui mijn groep een kind met ernstige leesproblemen vere woorden daarbij leren we de het een op zekere dag studeerde een groepje derdejaars aan en later de voorzetsels een versje in hans zat in de buurt en was met 6 introduceren van korte verhaaltjes met klank een ander werk bezig maar moet het toch enigs zuivere woorden zins meegekregen hebben aan het eind van het 7 koppeling geschreven letter en drukletter blokuur wilden de kinderen het versje in de kring 8 niet klankzuivere woorden opzeggen ze hadden toch hier en daar wat pro 9 twee lettergrepige woorden blemen waarop hans echter feilloos de rijm op deze manier werkend willen we uiteindelijk woorden zei hoewel hij er lang niet zo geconcen komen tot het proces zoals dat in pedomorfose treerd mee bezig was geweest is uitgewerkt vanuit onze opleiding maar vooral door de me thodes en niet te vergeten de indeling van onze 1 vijf tot achtjarigen hebben de fundamentele behoef wereld met de overdaad aan visuele effecten op te de omgeving met al hun zintuigen te ontdekken straat via de tv enzovoort richten we ons in de de geintegreerde onderbouw zal een leeromgeving moeten creeren waarin het kind langs de weg van praktijk sneller op visueel didactische ondersteu ontdekkend leren de taal leert be grijpen ning auditieve training is een uitstekende steun 2 kinderen die samen op ontdekking zijn zijn ook sa voor elk leerproces zeker als we dit gepaard laten men op ontdekking in de taal jonge kinderen leren gaan met motorische activiteit else petersen be hun taal door die in situaties waarbij ze zich hele maal betrokken voelen te horen gebruiken schrijft in haar boeke hoe er aan een van de ba 3 kinderen die wat ontdekt gedaan of gemaakt heb sisbehoeften voor de ontwikkeling van het kind ben moeten er met de groep over kunnen praten de bewegingsdrang naast de drang tot zelf 4 jonge kinderen moeten in een ruime vrijwerkperiode standig bezig zijn de drang om met anderen sa gelegenheid krijgen hun concrete ervaringen op alle mogelijke manieren te verwerken de jongsten die men te werken en het verlangen naar duidelijke begrip krijgen voor het symboolsysteem van het ge leiding op school tegemoet gekomen kan wor drukte woord zullen een tekening van een woord of den een klein zinnetje voorzien dit is het begin van een voor die auditieve training kun je veel materiaal individueel begeleide meer systematische benadering putten uit in den kleef3 ook voorlezen is een van het leerproces 5 parallel aan een groeiend inzicht in de woord struc wezenlijk onderdeel van het leren lezen dat doe tuur analyse heeft verruiming van de woordenschat ik en ook de oudere kinderen zeker een keer per bij het creatief schrijven plaats dan zijn we beland dag mijn boekenarsenaal staat prikkelend opge in de eerder genoemde fase van de eerste beeld steld aan de buitenkant van de leeshoek altijd woord boekjes 6 de teksten worden rijker veronderstelt dat de onder zichtbaar dus voor iedereen als een boek is voor 1 genoemde concrete ervaringen voortgaan gelezen willen kinderen het vaak zelf lezen en 7 de ervaringen zelf worden verrijkt naarmate het hebben als het hun geraakt heeft de afgelopen kind vorderingen in het lezen maakt en zeer eenvou jaren hebben we ook diverse kinderboeken gedra dige naslagwerkjes leert benutten matiseerd en tijdens een weeksluitingen cyclus aan de schoolgemeenschap laten zien leren lezen is een verrijkende activiteit het stelt je in staat om op de vleugels van het morgen de essentiele stappen uit dit aanvankelijk leespro rood een uitdrukking van peter petersen in an ces zijn dere werelden terecht te komen het is een indi 1 associatie woordje plaatje vidueel proces waarbij anderen je helpen kunnen 2 alfabetiseren van klankzuivere woordjes en als jenaplanschool proberen we die aspecten samen te koppelen totdat we petersen s begrip 3 analyse door middel van het models van de pedagogische situatie zo dicht mogelijk benaderen 9 1 een van leven tintelende groep kinderen of jeugdigen rondom een groepsleider deze groep zit met allerlei vragen 2 door de groepsleider is deze groep met een pe pre dagogische bedoeling zodanig geladen wa 3 dat elk lid van de groep gedwongen wordt om als totale persoon te handelen actief te zijn 11 p een voorbeeld van de lettersprookjesschilderij en li teratuur de nummers verwijzen naar eventuele citaten in de tekst 1 petersen peter van didact iek naar onderwijspedago prinses marijkeschool te emmen giek dialogisch cooperatief leiding geven in de kooreman h j resonans maart 1975 7e jrg nr 7 nieuwe schoot vertaling van fuhrungs ehre des un blz 133 november 1975 8e jrg nr 3 blz 74 de terrichts door suus freudenthal en huub van der cember 1975 8e jrg nr4 bi z 105 oktober 1976 zanden groningen 1982 blz 3 1 9e jrg nr 2 blz 38 november 1976 9e jrg nr 3 2 dumont dr j j curriculum schon r ijpheid deel 1 blz 50 pedagogische studien 1974 51 bl z 398 s hertogenbosch 1973 b lz 4 9 freudenthal lutter s j c s naar een didaktiek 3 kleef in den h curriculum schon rijphe id deel 2a voor wereldorientatie in pedomorfose xxiii blz s hertogenbosch 197 5 65 4 ijzerman h lettersprookjes amsterdam petersen else die grundkr fte kindlicher entwick 5 artikelen in pedomorfose over de infant school en lung und ihre berucksichtigung im schulunterricht de leesaanpak van doris nash xix 15 xxi 25 paderborn 1965 xxi 39 xxi 42 xx i i i 43 xxiii 47 xxxi 55 10