Schoolactiviteitenplan en regionalisatie – Het aansluitingsvraagstuk in een regionaal activiteitenplan

gerard bergenhenegouwe n beleid schoolactiviteitenplan en regionalisati e het aansluitingsvraagstu k in een regionaal activiteitenplan 26 het aansluitingsvraagstuk bij de overgang tussen kleuter en lager onderwijs wordt praktisch opgelost omdat het is opgenomen in het proces van schoo werkplanontwikke ling met het oog op de integratie van de beide schoolsoorten he t vraagstuk is daarmee op een school structurele wijze aangepakt om het aansluitingsvraagstuk tussen het basis en voortgezet onderwijs op eenzelfde ma nier aan te pakken pleit gerard bergenhenegouwen in dit artikel voor de ontwikkeling van een schoolactiviteitenplan voor elke school van voortgezet onderwijs naar voorbeeld van het schoolwerkplan voor de nieuwe basisschoo dit schon activiteitenplan zal een integrerend en coher e nt kader moeten zijn voor a llerlei projecten ten behoeve van onder wijsvernieuwingen in de eigen school op basis hiervan kan een regionale aanpak voor het aansluitingsvraagstuk worden bevorderd door te werken aan een regionaal activitei tenplan gerard bergenhenegouwen is als wetenschappelijk hoofdmedewerker verbonden aan de vakgroep onderwijskunde van de universiteit van amsterdam inl e id ing aansluiting gezien moet worden als een school structureel probleem het is immers een vraag de aansluiting tussen het basis en het voortgezet stuk dat samenhangt met de ontwikkelingen onderwijs wordt veelal gezien als een persoonlijk over het hoe en wat van het geintegreerd individueel probleem kinderen van de huidige voortgezet basisonderwijs en middenschool zo basisschool kunnen slecht lezen kennen minder lang er nog geen parlementaire beslissing is geval woorden zijn slecht op de hoogte van aardrijks len hierover zal het vraagstuk van de aansluiting kundige termen kennen weinig wiskundige een steeds urgenter knelpunt gaan vormen vanwe grondbegrippen etc zie o a rapport 1977 ad ge de ontwikkelingen in het basisonderwijs viesgroep 1978 een hele stap 1979 ledoux in dit artikel wil ik duidelijk maken op basis 1980 van ervaringen met schoolwerkplanontwikkeling in deze bijdrage zal ik echter benadrukken dat de in het basisonderwijs dat een schoolactivitei 238 tenplan voor elke school van het voortgezet on zoals groeperingswijze van leerlingen ruimte derwijs een eerste stap zal zijn in richting van een lijke en roostertechnische zaken alsook naar geintegreerde aanpak van het werken aan onder zijn bestuursaspecten zoals besluitvormings wijsvernieuwingen en het oplossen van knelpun en overlegprocedures relaties naar buiten ver ten en problemen in de eigen school inclusief het antwoordelijkheden van team ouders et a aansluitingsvraagstuk ik geef aan dat een proces schoolactiviteitenplan is een plan van een school van schoolwerkplanontwikkeling als voorbeeld om een aantal onderwijsactiviteiten te organise voor een schoolactiviteitenplan ook het wer ren die de realisatie van onderwijsdoelstellingen ken aan het oplossen van samenwerkingsproble beogen die enerzijds niet of niet goed mogelijk men en conflicten in het team impliceert zijn binnen het traditionele vakkenleerplan maar tenslotte pleit ik in dit artikel voor een regionale er anderzijds direct mee te maken hebben het aanpak inzake de aansluiting tussen het lager en schoolactiviteitenplan is te beschouwen als een voortgezet onderwijs om dit vraagstuk niet op in voorloper van het schoolwerkplan dat een totaal dividueel maar op schoolniveau te kunnen oplos plan beoogt te zijn van alle onderwijsactiviteiten sen van een school in een geintegreerd en schooltype rend document het schoolwerkpla n het begrip onderwijsprogramma omvat alle plan nen en documenten die betrekking hebben op we kunnen een onderscheid maken in drie ni het directe proces van onderwijzen en leren met veaus onderwijsleerplan landelijk niveau andere woorden lesplan methode leerpakket schoolwerkplan schoolniveau en onderwijspro cursus etc gramma klasseniveau een onderwijs eerplan geeft een globale aandui schoolwerkplanontwikkeling als voorbeeld ding van uitgangspunten doelstellingen en leerge bieden van de onderscheiden schoolsoorten en uit onderzoek en begeleiding van processen van schoolniveaus van het gehele schoolwezen te schoolwerkplanontwikkeling in het basisonder vens zijn daarin bepalingen opgenomen met be wijs is gebleken dat dit proces uiterst moeizaam trekking tot voorwaardelijke organisatorische en verloopt en een hoge graad van complexiteit be financiele aspecten van afzonderlijke scholen en zit in veel opzichten druist het proces van ook aanwijzingen voor de ontwikkeling van schoolwerkplanontwikkeling zo fundamenteel in schoolwerkplannen tegen bestaande tradities en handelwijzen in on schoolwerkplan is in tegenstelling tot bijvoor derwijs en school dat vooruitgang soms nauwe beeld het begrip onderwijsleerplan een term die lijks te boeken is het lijkt erop dat een wettelij gebruikt wordt om een werkplan te benoemen op ke verplichting tot het samen opstellen van dat het niveau van de afzonderlijke school het plan de enige mogelijkheid is om een dergelijk in schoolwerkplan geeft per school aanwijzingen grijpend en omvattend onderwijsvernieuwings met betrekking tot keuze en formulering van de proces in de scholen te realiseren zie o a wet doelstellingen van de school als een nadere op 1982 wetgeving 1981 de school toegesneden uitwerking van wettelijk voor scholen van het voortgezet onderwijs waar vastgestelde algemene onderwijsdoelstellingen men schoorvoetend aan eenzelfde proces begint slo 1979 bergenhenegouwen 1981 het is het goed om lering te trekken uit de processen schoolwerkplan dient daartoe een samenhangend in de basisschool met betrekking tot schoolwerk geheel van uitspraken te bevatten die betrekking planontwikkeling hebben op een belangrijk aspect hierbij is dat een proces uitgangspunten en doelstellingen van de van schoolwerkplanontwikkeling niet alleen be school onder meer vanuit het gezichtspunt trekking heeft op veranderingen in de leerstof en van levensbeschouwing persoons en maat onderwijsmethode maar vooral ook op samen schappijvisie vervolgonderwijs etc werkingsrelaties van de onderwijsgevenden onder de inhoud van het onderwijs het leerplan ling en organisatiefacetten in de school onder meer leerinhouden methoden didac in de contourennota wordt gesteld dat de leden tische werkvormen beoordeling etc van de schoolgemeenschap zelf het schoolwerk de schoolorganisatie naar zijn interne aspecten plan voor hun eigen school moeten opstellen ee n 239 voorstel dat in het ontwerp van wet op het basis school waarvoor iedere onderwijsgevende dan onderwijs is overgenomen art 12 daarbij ook mee verantwoordelijk is maakt men de kanttekening dat vervaardiging en dit impliceert dat het proces van schoolwerk uitvoering van een schoolwerkplan hoge eisen planontwikkeling niet alleen wordt opgevat als stellen aan het bestuurlijk vermogen van de een ontwikkelingsproces van onderwijsprogram school dit betekent dat het ontwikkelen van een ma s maar vooral ook als een proces waarin men schoolwerkplan een goede communicatie en werkt aan de onderlinge verhoudingen en waarin overlegstructuur veronderstelt het probleem men concrete vormen van samenwerking overleg hierbij is dat deze goede communicatiestruc en besluitvorming tracht te vinden die voor tuur in de huidige schoolorganisatie slechts iedereen acceptabel zijn op deze wijze werkt bestaat bij de gratie van de persoonlijke bereid men met elkaar aan veranderingen in de school heid en inzet van de leden van het schoolteam organisatie in een gericht proces van organisatie de opgave van de afzonderlijke scholen om zelf ontwikkeling in de school zie o a marx 1975 een schoolwerkplan te ontwikkelen voor de eigen smets 1981 caluwe 1981 school is een zeer ingrijpende verandering in de organisatie van de school het samen ontwikke een schoolactiviteitenplan voor het voortgezet len en opstellen van het schoolwerkplan betekent onderwij s immers dat men op een geheel andere wijze met onderwijs bezig is het verzorgen van het onder het schoolwerkplan speelt een essentiele rol in wijs voor de eigen klas of groep is uitgebreid met het proces van de integratie van het kleuter en overleggen en samen besluiten nemen over het lager onderwijs dat volgens een we ttelijke bepa onderwijs van de gehele school de onderwijsge ling in 1985 een feit moet zijn het schoolwerk vende heeft er als het ware een nieuwe taak bij plan is het document waarmee de beide school gekregen namelijk met elkaar in een schoolteam soorten in een geintegreerd geheel het onderwijs overleggen afspraken en plannen maken over aan kinderen van 4 tot 12 jaar vormgeven eventuele veranderingen in het onderwijs op het is te verwachten dat de invoering van de mid 240 denschool of het voortgezet basisonderwijs ook ter zijn deze projecten op zichzelf staande ge gepaard zal gaan met een proces van schoolwerk beurtenissen gebleven het toevallige resultaat planontwikkeling vergelijk bijvoorbeeld de in was bepalend in hoeverre men het al dan niet als voering van de pabo s die moeten gaan werken geslaagd heeft getypeerd lans 1983 volgens een instituutswerkplan de consequentie een schoolactiviteitenplan zou een zekere waar hiervan is dat een schoolwerkplan in het voort borg kunnen beteken voor de voortgang van der gezet onderwijs pas gerealiseerd kan worden wan gelijke projecten omdat de achtergrondgedachte neer de definitieve beslissing is gevallen over de van dit onderwijsvernieuwingsproces hechter in vorm van het voortgezet basisonderwijs er zal de schoolgemeenschap zal zijn verankerd daarna nog veel tijd nodig zijn om in de scholen feitelijk te gaan werken volgens een dergelijk uit procesfasering voor een schoolactiviteitenpla n gewerkt plan omdat gebleken is hoe fundamen teel en ingrijpend een dergelijk ontwikkelingspro voor deze vorm van onderwijsvernieuwing is het ces is nog niet mogelijk om een uitgebalanceerde fase het opstellen van een schoolactiviteitenplan op ring aan te geven de wijze waarop een dergelijk een school van voortgezet onderwijs is zeer waar vernieuwingsproject verloopt is mede afhankelijk devol omdat het een eerste stap betekent naar van de specifieke situatie van elke school belang een meer geintegreerde en schooltyperende aan rijk daarbij zijn onder andere de ervaring van het pak van problemen en knelpunten die vanuit de team met gemeenschappelijke projecten de mate school zelf wordt ondernomen het is het begin van vernieuwingsgezindheid in de school de be van een proces van onderwijsvernieuwing dat op schikbare faciliteiten de relatie met een school timaal aansluit bij de concrete schoolpraktijk en begeleidingsdienst etc uitgaat van de problemen die men op de school op grond van ervaringen met dergelijke processen ook feitelijk ondervindt in de basisschool is er echter wel een indeling in hoofdfasen aan te geven die te hanteren is als een groot probleem in het voortgezet onderwijs eerste raamwerk betreft de strikt doorgevoerde vakkensplitsing en deze fasering ziet er als volgt uit zie onder ande de niet of nauwelijks aan te wijzen dwarsverbin ren pgcn 1979 pglob 1982 dingen tussen de onderscheiden vakken dit pro bleem wordt versterkt door de vakken keuze met 1 orientatiefase 1 name in de bovenbouw deze vakkensplitsing is structureel en organisatorisch sterk verankerd in 1 2 i nitiatiefase het voortgezet onderwijs en wordt teruggevoerd op de wetenschapsdisciplines en universitaire fa 3 p lanningsfase culteiten voor het leer en ontwikkelingsproces echter is het belangrijk dat er relaties tussen de 4 u itvoeringsfase vakken worden gelegd om de dwarsverbindingen in de onderscheiden vakken te kunnen herken 5 evaluatiefas e nen een herleiding van de vakkennis naar concrete problemen en een inzicht in de functio hele bijdrage hierin van ieder vak zal het leerpro 1 orientatiefase ces kunnen stimuleren en het eerder een produk deze fase kenmerkt zich door orientatie en infor tief dan een consumptief karakter geven zie on matie over en weer het betreft een kennisname der meer matthijssen 1971 bergenhenegouwen van elkaars werk en een uitwisseling van ervarin 1980a gen waarbij het bijwonen van elkaars lessen een in de onderbouw zouden deze dwarsverbindingen belangrijk bestanddeel vormt bij dit lesbezoek gelegd kunnen worden door middel van projecten kan een voorkeur uitgaan naar leerkrachten van of thema s die loodrecht op twee of meerdere dezelfde sectie over eventueel verschillende leer vakken staan en waaraan ook door de betrokken jaren men kan ook kiezen voor lesbezoeken aan docenten moet worden meegewerkt gelijksoortige vakgebieden zoals bijvoorbeeld de er zijn inmiddels al legio proefprojecten in deze moderne talen of andere vakclusters als aard zin uitgevoerd in de scholen in veel gevallen ech rijkskunde geschiedenis en biologie of wis na 241 tuur en scheikunde leerlingbegeleiding leerkrachten in het voortge men kan het lesbezoek ook beperken tot bijvoor zet onderwijs zijn geneigd dit aspect toe te spit beeld de eerste twee jaren maar dan over alle vak sen op vooral studievaardigheden bij het leerpro ken uitgespreid ces en in mindere mate op begeleiding bij studie in het licht van de aansluitingsproblematiek zal en beroepskeuze en begeleiding bij sociaal emo het de voorkeur verdienen om deze orientatie tionele problemen van de leerlingen leerkrach voorlopig te beperken tot de eerste twee leerja ten in de bovenbouw van het basisonderwijs rich ren in deze fase is het zinvol om gemeenschappe ten zich vooral op rapportage en beoordeling met lijke aspecten van de klassesituatie te bespreken betrekking tot schoolkeuze als aspecten van leer aan de hand van een kijkwijzer kunnen bijvoor lingbegeleiding het begrip leerlingbegeleiding beeld overeenkomstige werkvormen begelei wordt zodoende verschillend gewaardeerd maar dingsaspecten of specifieke vakinhoudelijke het verdient aanbeveling in beide schoolsoorten knelpunten zoals grammatica mathematische de twee genoemde factoren in ieder geval aan grondbegrippen etc geinventariseerd worden bod te laten komen overeenkomstige didactische en of vakinhoude in dit stadium verdient het de voorkeur te stre lijke aspecten kunnen aanknopingspunten vor ven naar informatieverspreiding en uitbreiding men voor vervolgactiviteiten van de groep leerkrachten die in een later sta dium betrokken zullen worden bij dit project 2 initiatiefase dit mede ter voorkoming van bezwaren van die in deze fase worden de eerste bescheiden pogin kant in een later stadium die dan een belemme gen gedaan om prioriteiten te kiezen en tot een ring zouden kunnen vormen voor het verdere ver initiatief te komen loop van het project het resultaat van deze fase dient uit te monden in een beslu it om het initiatief om te zetten in 3 planningsfase een projectplan deze fase bestaat uit de uitwerking van het globa in de meeste gevallen zal het initiatief in handen le plan in een concreet programma zowel naar in van een beperkte groep blijven binnen een vak houdelijke alsook organisatorische aspecten op sectie of over meerdere vaksecties verspreid het einde van deze fase zal het gehele project uit binnen een vaksectie kan gezocht worden naar voeringsrijp moeten zijn initiatief op het gebied van een knelpunt dat be afhankelijk van de inhoud van het gekozen pr o trekking heeft op het gemeenschappelijk vakge ject zal men bij de planning en uitvoering meer of bied wat betreft de avo vakken kan als priori minder aangewezen zijn op voorwaarden binnen te it bijvoorbeeld gezamenlijk werken aan peda de organisatiestructuur van de school bij sommi gog i sch didactische werkvormen waaronder pro ge projecten zoals leesvaardigheid tekstverwer jectmatig werken gekozen worden wat betreft king etc zal men nauwelijks een beroep hoeven de vreemde talen kunnen bijvoorbeeld gemeen te doen op voorzieningen binnen de schoolstruc schappelijke grammaticale aspecten besproken tuur andere projecten zoals leerlingbegeleiding worden een projectmatige of themagewijze onderwijsop wanneer de initiatiefgroep verspreid is over meer zet het werken met niveaugroepen etc zullen dere vaksecties kunnen beperkte vakoverstijgen directe consequenties hebben voor de organisatie de onderwerpen zoals bijvoorbeeld fonetiek structuur van de school en de samenwerkingsrela grammatica leesvaardigheid en tekstverwerking ties van de betrokken leerkrachten aan de orde komen meer algemene vakoverst ij wat betreft de organisatiestructuur kan vanuit de gende onderwerpen zijn het leren toepassen van schoolleiding dit initiatief worden ondersteund een grotere variatie van pedagogisch d idactische om ofwel vakken ofwel cluster ofwel onder werkvormen zoals bijvoorbeeld kringvormen ge bouwoverleg op gang te brengen in het kader sloten en open themalessen series of het geza van de aansluitingsproblematiek ligt het voor de menlijk werken aan een project door een groep hand om het vakoverstijgend leerkrachtenoverleg leerkrachten in de brugperiode te bevorderen dit eventueel in plaats van het sectieoverleg dat weinig bevorde in het licht van de aansluitingsproblemen kan b ij rend is voor een samenwerking van leerkrachten voorbeeld gekozen worden voor het onderwerp van het basisonderwijs en die van brugklassen 242 het is ook mogelijk dit initiatief te laten onder 5 evaluatiefase steunen door de schoolbegeleidingsdienst terwijl de evaluatie van bedoelde projecten heeft een ook de mogelijkheid onderzocht kan worden tweeledige functie namelij k voor ondersteuning via her en of bijscholingscur 1 de vaststelling in hoeverre het opgestelde pro sussen of speciale trainingen ject conform de planning is verlopen de besluitvorming over het project moet worden 2 de vaststelling van de betekenis van dit project voorbereid door informatie en overleg in de daar voor de ontwikkeling van een schoolactivitei toe geeigende organen duidelijkheid zal gevraagd tenplan worden met betrekking tot onder andere de doel stellingen van het project werkopzet organisatie de eerste functie van de evaluatie betreft de uitvoering middelen afsluitingsvormen etc vraagstelling hoe is het project uitgevoerd is belangrijk is in deze fase zicht te krijgen op wel het project volgens plan verlopen of moest men ke personen met welke taakstelling zullen gaan van het oorspronkelijke plan afwijken het ant participeren in het project duidelijkheid moet woord op deze vragen heeft betrekking op het er komen over de procedures van overleg werk procesverloop van het project en op factoren en afspraken uitvoeringsproblemen informatievoor problemen die een belemmerende en of bevorde ziening tijdens de uitvoering etc rende rol hebben gespeeld bij de uitvoering van er zal een zorgvuldige planning gemaakt moeten het project bergenhenegouwen 1980b worden op basis van goede en duidelijke afspra de problemen en knelpunten kunnen liggen op ken om te voorkomen dat gebreken in planning het terrein van de voorwaarden voor het project en organisatie de oorzaak zullen zijn van veel te denken is onder andere aan beschikbare facili onnodige strubbelingen en controverses teiten zowel met betrekking tot materialen ruim ten etc maar ook met betrekking tot tijdsinves 4 uitvoeringsfase tering van de betrokken leerkrachten en andere in deze fase wordt het project zoals voorbe personen de benodigde ondersteuning vanuit de reid uitgevoerd een uitvoerige beschrijving van overleg en sectieraden etc deze fase zou te ver voeren in het bestek van dit ook kunnen deze knelpunten liggen in het proces artikel ik verwijs hiervoor naar verslagen in het van het project zelf te denken is onder andere kader van de bovo projecten lans 1983 ik aan de uitvoerbaarheid van de plannen de relatie wil slechts een paar belangrijke opmerkingen ma project en de onderwijspraktijk de gemotiveerd ken heid bij leerkrachten leerlingen en andere perso voor de uitvoering van een project is het instel nen bijvoorbeeld ouders de samenwerkingsrela len van een werkgroep essentieel het zal de taak ties binnen het project etc zijn van deze werkgroep om de verantwoordelijk tenslotte kunnen knelpunten gelegen hebben in heid te dragen voor de voortgang van het project de resultaten van het project belangrijke vragen en alle werkzaamheden te plannen en te cobrdi hierbij zijn zijn de gewenste leereffecten be neren zij draagt zorg in overleg met de betrokke reikt en heeft het project aan zijn doel beant nen voor materialen ruimtes en voorzieningen woord die nodig zijn voor dit project tevens heeft de werkgroep een functie ten aanzien van informatie de tweede functie van de evaluatie betreft de en advies zowel naar de participanten van het relatie van het project en het schoolactiviteiten project alsook naar de andere betrokken perso plan bij deze functie van de evaluatie zou de na nen druk gelegd moeten worden op de betekenis van een zeer essentiele taak van de werkgroep is de het project voor de ontwikkeling en vormgeving verantwoordelijkheid voor de verslaggeving van van een schoolactiviteitenplan een schoolactivi het project het zorgvuldig bijhouden van de ge teitenplan immers zal pas realiteitswaarde krij gevens over knelpunten problemen goede en gen wanneer het is samengesteld op basis van een zwakke punten in het project is uiterst noodza aantal projecten die gemeenschappelijk zijn uit kelijk voor een eventuele bijsturing of bijstelling gevoerd en waarbij men ervaringen heeft opge van het project tijdens de uitvoering ook met daan die hun neerslag vinden in de verslaggeving het oog op de evaluatie van het project is een van de afzonderlijke projecten wanneer een nauwkeurige en volledige verslaglegging onont schoolactiviteitenplan niet is getoetst aan de fei beerlijk 243 telijke schoolpraktijk via concrete projecten voor de realisering van de bovo projecten dient is het gedoemd in de kast te verdwijnen uitge er volgens het ministerie van onderwijs en we voerde projecten zullen dan ook een goede basis tenschappen een permanente vorm van overleg vormen om het proces van onderwijsvernieuwing op plaatselijk en of regionaal niveau tussen scho op de school zelf vorm te geven len voor het basisonderwijs en voortgezet onder wijs gecreeerd te worden dit kan geschieden on de ontwikkeling van dergelijke projecten kan de de r andere op basis van op elkaar aansluitende grondslag vormen voor het opstellen van een schoolwerkplannen op plaatselijk en of regionaal schoolactiviteitenplan voor een school van het niveau ontwikkelingsplan 1980 voo rtgezet onderwijs aan de hand van deze pro in de wet op het basisonderwijs art 12 staat jecten en de erv aringen daarmee kunnen prioritei aangegeven dat de school in het schoolwerkplan ten voor de eigen school verduidelijkt worden in de betrekkingen dient te vermelden die zij onder het licht van het toekomstige schoolwerkplan houdt met verzorgingsinstellingen opleidingsin met betrekking tot de aansluitingsproblematiek stituten scholen voor aansluitend voortgezet on kunnen bijvoorbeeld in bovo projecten of bo derwijs welzijnsinstellingen en dergelijke ook in vo overlegsituaties de problemen en de eigen de wetgeving voorbereidende nota wvn ver keuzen daarin gemakkelijker verhelderd worden der na de basisschool wordt gesproken over re en kan duidelijk worden aangegeven welke accen gionale organen voor regelmatig overleg en ten men in de schoot voorstaat samenwerking tussen de scholen onderling uiter een dergelijk schoolactiviteitenplan zou naar ana aard zijn daarvoor overkoepelende instanties no logie van het schoolwerkplan kunnen worden o p dig die een coordinerende en sturende taak heb gezet en uitgevoerd dit zou betekenen dat er ben te denken valt daarbij bijvoorbeeld aan een enerzijds een geintegreerde en schooltyperende gemeentebestuur een schooladviesdienst een aanpak van de problemen zal plaatsvinden en an pabo een onderwijskundig instituut etc derzijds een ee rste begin van een proces van on derwijsvernieuwing dat te vergelijken is met de aansluitingsproblematiek tussen het basis en schoolwerkplanontwikkeling in het basisonder voortgezet onderwijs vereist een regionale aanpak wijs via een activiteitenplan op regionaal niveau deze noodzaak is duidelijk af te lezen uit de ministe naar een regionaal activiteitenplan riele nota s hieromtrent hoewel daarmee de eerste paden zijn geeffend naar een regionaal acti de aansluiting tussen het basis en voortgezet on viteitenplan vragen deze uitspraken nog wel na derwijs is veel ingewikkelder dan de integratie dere uitwerking in de onderwijspraktijk in de kleuter en lager onderwijs onder andere vanwe volgende paragraaf geven we enkele voorbeelden de de grote verscheidenheid van scholen in het vanuit de onderwijspraktijk om te laten zien dat voortgezet onderwijs afspraken van bijvoorbeeld ook daar reeds de eerste stappen schoorvoetend een basisschool met een school van voortgezet zijn geze t onderwijs zullen maar gelden voor een paar leer lingen van die school het zou daarom veel beter regionale activiteiten zijn om afspraken te maken die betrekking heb vanuit de bovo projecten komt een steeds gro ben op een gehele stad stadsdeel of regio de rea ter wordende stroom van informatie en e rvarin lisering van dergelijke afspraken en overeenkom gen aangaande het aansluitingsvraagstuk en de sten lijkt een haast onmogelijke opgave vanwege oplossingen die worden gekozen om aan de pr o de ingewikkelde opbouw van het onderwijs blematiek te werken zie onder meer bovo corr systeem in de praktijk echter zijn er reeds initia ferenties 1983 lans 1983 de bijdragen aan dit tieven in die richting genomen en bestaan er nummer reeds vele projecten commissies en organen die in deze paragraaf willen wij enkele voorbeelden het aansluitingsvraagstuk op deze structurele wij geven ter illustratie van concrete pogingen om ze aanpakken het meest bekend zijn de bovo het aansluitingsprobleem op enkele deelaspecten projecten die in 1980 zijn gestart voortvloeiend aan te pakken uit de beleidsnota ontwikkelingsplan voor het leerlingbegeleiding vanuit onvrede met de situa voortgezet onderwijs opvo nota tie dat kinderen op vroege leeftijd op het eind 244 van het lager onderwijs een min of meer defini organisatie en overleg tieve schoolkeuze moeten maken en dat de ont de organisatievorm en overlegstructuur waarin wikkelde cito toets in feite maar een zeer be per lokatie wordt gewerkt is nogal verschillend perkte toelatingsfunctie vervult is het idee ont mede omdat dit samenhangt met de inhoudelijke staan om leerlingen meer intensief te begeleiden verscheidenheid en de omvang van de projecten in hun schoolkeuze de kern van leerlingbegelei bij sommige projecten leerlingbegeleiding is bij ding bestaat uit een systematische en doorlopen voorbeeld de relatie met de ouders erg essentieel de informatie aan ouders en leerlingen over mo terwijl bij andere projecten leerstofinhouden gelijkheden en onmogelijkheden van de leerling het accent ligt op een intensief contact met de na het basisonderwijs en na de brugperiode in leerkrachten onderling bij projecten betreffende principe beslaat leerlingbegeleiding de periode de didactische werkvormen worden de leerlingen van de twee laatste jaren van het basisonderwijs er meer uitdrukkelijk bij betrokken afhankelijk en de twee eerste jaren van het voortgezet onder van de situaties en behoeften van participerende wijs commissie 1978 scholen in een regio kunnen allerlei deelprojecten aan deze problematiek is met name gewerkt in worden opgezet onder een centraal thema zoals haarlem zuid kennemerland en in de bovo bijvoorbeeld intercultureel onderwijs dialect in projecten groningen utrecht en rotterdam de school samenwerken in een groep het wer voor een uitgebreide beschrijving verwijzen wij ken met centrale thema s en het uitwisselen van naar het artikel van addie gerritsen beoordeling praktijkervaringen in bijvoorbeeld draaiboeken en rapportage in dit themanummer bieden de leerkrachten uit het basis en voortge de pedagogisch didactische aanpak het meest zet onderwijs mogelijkheden om tegelijkertijd opvallende verschil op dit gebied is dat in scholen aan een deel project te werken van voortgezet onderwijs het frontaal lesgeven in het onderling overleg daarbij kan een hulpmiddel uren en vakken overheerst terwijl in basisscholen zijn om met elkaar te werken en tevens een over meer werkvormen worden toegepast zoals bij brugging betekenen voor het oplossen van aan voorbeeld allerlei kringgespreksvormen docu sluitingsproblemen het zien immers van de da mentatiecentrumwerk themadagen projectwe gelijkse lespraktijk van vroegere of toekomstige ken etc de overgang van de ene schoolsoort leerlingen kan het inzicht verhelderen in hoever naar de andere betekent in veel gevallen voor de re het huidige onderwijsaanbod nog verwijderd is leerlingen een ingrijpende breuk op dit gebied van een continue doorlopende ontwikkelings en ledoux 1980 derbovsky e a 1983 dekker begeleidingslijn van kinderen van 4 tot 16 jaar 1980 aan deze problematiek is met name gewerkt in het beschikbare materiaal vanuit de bovo pro de bovo projecten ameland amsterdam loka jecten heeft nog geen gegevens geleverd waaruit tie noord limburg lokatie zuid oost limburg een vast patroon of duidelijke structuur van over de leerstofaansluiting in diverse nota s en artike leg en organisatie kan worden afgeleid de struc len wordt gesproken over de wenselijkheid van tuur die wij hieronder weergeven moet dan ook afspraken met betrekking tot minimum of kern opgevat worden als een voorbeeld of als een uit programma s die in het basisonderwijs moeten gangspunt om per lokatie over een nadere struc zijn afgewerkt van de andere kant wordt vanuit turering na te denken lans 1983 het voortgezet onderwijs de wens uitgesproken centraal in deze organisatiestructuur staat de om de hand en leerboeken van de eerste jaren stuurgroep die bestaat uit vertegenwoordigers kritisch te bezien op begrijpelijkheid en moeilijk van alle scholen en of schoolbesturen die in dit heidsgraad de leerstof zal naar inhoud vorm en regionaal plan participeren de stuurgroep is het niveau zo moeten zijn afgestemd tussen beide besluitvormende lichaam met betrekking tot schoolsoorten dat er sprake is van een doorlo start uitvoering en evaluatie van de projecten de pende continuiteit in de leerinhouden schaar stuurgroep kan zich laten adviseren door deskun 1976 1977 pglob 1982 digen vanuit de inspectie de schoolbegeleidings aan deze problematiek is met name gewerkt in dienst of andere onderwijskundige instituten de bovo projecten amersfoort en vught de stuurgroep kan een bovo raad in het leven roepen voor de uitvoerende leiding administra tie en coordinatie van de afzonderlijke projecten 245 voor de feitelijke uitvoering van de afzonderlijke dienst of andere onderwijskundige instituten de projecten leerlingbegeleiding leerstofaansluiting werkgroep dient de stuurgroep te rapporteren pedagogisch didactische werkvormen etc wor over de voortgang van het project den er aparte werkgroepen gevormd die bestaan ter illustratie geven wij een schematische voor uit de direct betrokken leerkrachten ouders en stelling van een mogelijke organisatiestructuur leerlingen uit alle participerende scholen deze van een regionaal activiteitenplan dit mede om werkgroepen kunnen worden bijgestaan door des de ingewikkeldheid van een dergelijke organisatie kundige personen vanuit de schoolbegeleidings aan te geven schoolbegeleidingsdienst inspectie onderwijskundig e instituten voortgezet basisonderwijs onderwijs openbaar onderw ijs openbaar onderwij s scholen scholen stuurgroep 1 2 3 a b c bijzonder neutraal bijzond e r n e utraal onderwijs onderwijs schoten i r scholen 1 2 3 ab c bovo raad werkgroep werkgroep werkgroep leerl i ngbegeleiding leerstofaansluiting de officiele vertegenwoordigin g vertegenwoordiging voor advies en over eg 246 concluderend kunnen wij stellen dat het streven meeste gevallen goede e rv aringen opgedaan de naar een regionaal activiteitenplan in het verleng samenwerkingsrelaties van de betrokken scholen de ligt van het werken aan het schoolwerkplan in zijn over het algemeen zo goed dat dit pro ce s het basisonderwijs en aan het schoolactiviteiten niet meer om te keren of te stoppen zou zijn plan in het voo rtgezet onderwijs het vraagstuk dit is van belang zeker in het licht van een ont van de aansluiting tussen beide schoolsoo rt en wikkeling in de richting van een geintegreerd moet dan ook op het niveau van een regionaal voo rtgezet basisonderwijs geplaatst in het per activiteitenplan worden geplaatst omdat het geen spectief van een regionaal activiteitenplan dat op individueel persoonlijke maar juist een school timaal aansluit bij dat van de basisschool en het structureel vraagstuk is het werken aan de oplos voo rtgezet onderwijs is een schoolactiviteiten sing van dit aansluitingsvraagstuk heeft namelijk plan in het voo rtgezet onderwijs een essentieel zowel een inhoudelijke alsook een organisato onderdeel en een belangrijke stap in de richting rische kant dit geldt voor een aanpak binnen el daarv an ke afzonderlijke school in het algemeen en voor een regionale aanpak in het bijzonder gebleken is dat binnen vele bovo projecten in noo t tensief is gewerkt aan regionalisering van het 1 met dank aan sander van gangalen voor suggest i es vraagstuk van de aansluiting tussen het basis en en opmerk i ngen voortgezet onderwijs men heeft daarmee in de die mensen van de test hebben in een brief geschreven dat ik naar de lts of de leao moet mijn vader zegt dat ik naar de ma vo moet en als het niet gaat kan ik altijd nog te rug ik vind dat al die grote mensen er niets mee te maken hebben ik weet zelf wel wat ik wil 247