Schoolkranten

paulien osse schoolkranten schoolkranten paulien osse heeft jarenlang als bestuurslid van de nederlandse school persunie veel arbeid verricht voor de schoolkranten voor de redacteu ren ervan haar ervaringen en studie heeft ze verwerkt als studente aan de amsterdamse lerarenopleiding d witte le i tot een scriptie en deze scriptie heeft als uitgangspunt gediend voor onderstaand arti kel het is niet erg opwekkend wat paulien osse schrijft over de toestand van de schoolkrant erg jammer en ook erg vreemd dat de schoolkrant zo slecht functioneert de schoolkrant zou juist een uitstekend middel moeten zijn voor leraren moedertaal om hun onderwijs wat meer wer kelijkheidswaarde te geven welke leraren laten het niet afweten we ontvangen graag reacties van pennedans tot monotoontj e in nederland zijn om en nabij de 800 schoolkranten ze varieren van een een stencilblaadje uitgedeeld door leerlingen van het lager mid delbaar of hoger onderwijs met informatie over filmavonden toneel stukjes ruilmarkten of over een op te zetten discussie over het onver wachte ontslag van een leraar tot een magazine vergelijkbaar met avenue duur uitgevoerd met flauwekul praatjes vooral niet te veel kritische kanttekeningen en actualiteit dat laatste wordt ook al be moeilijkt door het feit dat een dergelijke krant om financiele redenen maar een paar keer per jaar kan verschijnen 14 het merendeel van de nederlandse schoolkranten ziet er ongeveer als volgt uit een maandelijkse uitgave in klein offset of stencil voorzien van een hard kaftje met een heel jaar lang hetzelfde plaatje erop aan de binnenzijde van het kaftje staan de reglementen van de school of de namen van de redacteuren en vooral ook de naam van de mentor in de meeste gevallen een leraar nederlands het geheel in een matige lay out gepresenteerd in de krant staan verslagen van sportwedstrijden feestavonden verga deringen van schoolparlementen en heel heel soms een verslag van een lerarenvergadering bepaalde korte verhalen passeren soms over een lang tijdsbestek heel veel schoolkranten het verhaal little dum pie een samenvatting van klein duimpje met allerlei nederlandse en engelse vertaalgrapjes zwerft al zo n acht jaar langs de schoolkranten de gedichten zijn ongeveer in de candlelight stijl gejatte kruiswoord puzzels blijven ook een steeds terugkerend verschijnsel horoscopen idem de rubrieken wist u dat er wordt gefluisterd dit is op merkelijk doen het ook nog steeds er moet bij gezegd worden dat in deze rubrieken soms wel degelijk kritische opmerkingen staan het is alleen jammer dat ze niet zo erg serieus genomen worden leraren interviews komen ook nogal eens voor in de krant vaak uiter mate saaie tuttige rolbevestigende interviews leraren zijn belangrij ker dan leerlingen leraren staan op een voetstukje de nieeste inter views maken een wat gluurderige indruk oh meneer heeft een vrien din van 17 mocht er politiek in de krant staan dan betreft het onderwerpen die al lang zijn uitgediept in de pers of literatuur van actiegroepen waarom zou een redacteur zich daar nog eens te barsten aan werken met als re sultaat een mager uittrekseltje van een a4 velletje politieke artikelen hebben alleen zin als er op de betreffende school aandacht besteed wordt aan dat bepaalde onderwerp in schoolkranten wordt bijzonder weinig aandacht besteed aan de ma nier van lesgeven de lesinhoud de schoolstructuur en de relatie leraar leerling en daar is nou juist de schoolkrant voor de sfeer die om de doorsnee schoolkrant hangt blijkt misschien het beste uit de namen inktzwam monotoontje pensedans het alternatieve kleerhangertje de schakel detaglio kalliope visvoer inside ventiel krant karant sfinx refieks verschillende typen schoolkrante n afhankelijk van de ontstaanswijze zijn er vele typen kranten op school te onderscheiden de naam schoolkrant is eigenlijk de verzamelnaam van al deze typen de schoolkrant in engere zin is een krant voor ieder een voor alle betrokkenen bij het onderwijs een krant die het hele 15 schoolgebeuren begeleidt doorlicht zo n soort krant lijkt heel aardig maar in de praktijk blijkt dat de leraren die in de redactie zitten de leerlingen niet aanmoedigen geen journalistiek aanleren maar zelf te veel journalistiek bedrijven en soms zelfs censureren er is zelfs een rector die per aflevering vier bladzijden voor zichzelf opeist o m het betuttelen te voorkomen is een leerlingenkrant misschien een bete re vorm deze krant is voor en van alle leerlingen de leerlingen schrij ven zelf leraren zijn eventueel gastredacteur maar jonge leerlingen lopen het gevaar betutteld te worden door hun oudere medeleerlingen probleem is ook dat bij zo n krant de continuiteit slecht gewaarborgd is een leerling redacteur is in doorsnee niet langer dan anderhalf jaar in functie een meerscholenkrant ja ook deze bestaat biedt wat meer mogelijk heden dit is een krant die door een paar scholen uit een buurt uitge geven wordt met informatie over die scholen ideeen van leerlingen en leraren van die scholen bij zo n krant bestaat een grotere kans op continuiteit het aardige van zo n maxi krant is ook dat je eens ziet wat er gebeurt op andere scholen er is meer kans op contact en zelfs op solidariteit onder de scholieren van een bepaalde stad een muurkrant bijzonder democratisch mits er ook ruimte voor direct commentaar is biedt ook veel mogelijkheden tot contact en spontane solidariteit er kan discussie ontstaan over de krant zelf over wat er in staat over de school als instituut probleem voor de hierboven beschreven kranten is dat ze verwijderd kunnen worden van school dit laatste probleem speelt niet mee bij de ondergrondse krant een krant die financieel onafhankelijk is van de school en opgezet wordt door leerlingen ouders en eventueel leraren zo n krant functioneert uitstekend bij spanning op school omdat er dan een medium is waarin leerlingen kunnen schrijven wat ze vinden zonder dat wie dan ook ver meende taal denk en politieke fouten eruit schrapt de klassekrant kleinschaliger biedt weer heel andere mogelijkheden hij kan haast niet van school verwijderd worden tenzij de leraar die de aanzet gegeven heeft mee verdwijnt het allerleukste is dat een hele klas leert een krant te maken de krant is van de hele klas en niet van een elite groepje welke soort krant functioneert nu het beste ik vind dat op deze vraag geen algemeen geldend antwoord te geven is het belangrijkste is dat een krant op school aansluit bij de voor leraren en leerlingen relevante problemen van de betreffende school een schoolkrant moet mijns in ziens een democratiserende een emancipatorische een politiserende en solidariteit kwekende functie vervullen maar mag ook best ver strooiing bieden alle voornoemde typen zouden die functies in zic h 16 kunnen verenigen ook de schoolkrant i n engere z i n maar de praktijk blijkt meestal anders uit te pakken wanneer een krant op school niet goed functionee rt vind ik het een zaak van leerlingen maar vooral ook van leraren waarbij leraren nede r lands een bijzondere rol kun nen spelen alternatieven uit te proberen censuur twee jaar geleden hield de nederlandse schoolpersunie nsu een en quete onder redacteuren uit eersel geleen en den haag onder andere werd onderzocht welke problemen de schoolkrantredacteuren onder vonden de meest voorkomende problemen waren desinteresse van de lezers kopij tekort geldgebrek tegenwerking van de directie tegen werking bij het stencillen en verspreiden niet weten voor wie ze eigen lijk schrijven het enorme verloop van de redactie en de censuur het probleem van de censuur is niet het geringste probleem en kan wel eens een centrale rol spelen in het slecht functioneren van schoolkran ten er heerst op de scholen vaak veel kritiek maar het probleem is dat die kritiek niet geuit kan worden ook niet middels schoolkranten een begrijpelijke reactie van leerlingen en ook van leraren is mijns in ziens dat voor een schoolkrant die de werkelijk bestaande problemen op school verhult geen interesse opgebracht wordt het is dan verder niet van belang of op school al of niet een censor mentor functio neert bij de uitgave van een schoolkrant bijvoorbeeld zoals uit de enquete naar voren is gekomen een rector of een leraar die over plaatsing van artikelen het laatste woord heeft veelal vindt stille cen suur plaats leerlingen en leraren durven zich niet te uiten voor een of andere vorm van represaille vanzelfsprekend blijven bij stille censuur ook de werkelijke problemen onder tafel rechten van de men s naar aanleiding van het probleem van de censuur heeft de nsu twee jaar geleden een brief aan alle politieke partijen gestuurd met de vraag of censuur niet in strijd is met artikel 7 van de grondwet het verdrag van rome en de internationale verklaring van de rechten van de mens de vraag van de nsu is nauwelijks serieus genomen slechts drie reacties kwamen binnen de vvd beloofde deze kwestie nader te zul len uitzoeken wat niet is gebeurd de ppr toonde zich opmerkelijk actief en heeft vragen gesteld aan de minister van kemenade maar deze heeft naar ppr zijde toe niet gereageerd de nsu heeft het er waarschijnlijk ook bij laten zitten en daardoor ook waarschijnlijk de ppr mij is althans niets bekend van enige afwikkeling door de ppr van deze kwestie 17 een duidelijk antwoord is gekomen van kvp zijde het tweede kamer lid voor de kvp de heer hermes vroeg advies aan de nederlandse ka tholieke schoolraad nksr het antwoord is gepubliceerd in het nksr tijdschrift schoolbestuur waaruit ik het volgende citeer de ouders c q de leerling zelfs wanneer hij meerderjarig is slui ten een onderwijsovereenkomst met het schoolbestuur de uitgave van een schoolblad dat voor en ten behoeve van de scholengemeenschap en in de eerste plaats de leerlingen is en voor de communicatie onderling en naar buiten toe heeft een pedagogisch een vormend aspect de na druk kan daar zelfs op liggen in ieder geval is zij niet uit het totale pe dagogische kader van de school los te maken in dit licht moet ook de medewerking van redacteuren en anderen worden gezien het vorenstaande impliceert dat de voor het onderwijs op de school verantwoordelijken bevoegd gezag en schoolleiding zeggenschap kun nen verlangen met betrekking tot de inhoud en het niveau van het schoolblad en dat deze controle niet in strijd komt met de vrijheid van meningsuiting onze conclusie is dat niet gehandeld wordt tegen artikel 7 grw noch tegen de in internationale stukken zoals het verdrag van rome en de internationale verklaring van de rechten van de mens vervatte vrij heid van meningsuiting bij voorafgaande controle op inhoud en niveau van de schoolkrant dit antwoord van de kvp en het niet of nauwelijks reageren van de andere politieke partijen laten duidelijk zien dat de schoolkrant niet au serieux genomen wordt als middel om leerlingen mondig te maken waarom kunnen jongeren niet zelf beslissen over wat er in hun krant moet staan waarom worden ze onmondig gehouden terwijl ze toch zo nodig mondig gemaakt moeten worden de beste oplossing voor censuur en nog enkele andere problemen is na tuurlijk de persvrijheid uitbreiden naar de schoolkrant in duitsland is dat in enkele staten het geval in beieren worden echter sommige kriti sche redacteuren al gewaarschuwd voor moeilijkheden in hun latere le ven berufsverbot in der spiegel 1976 nr 29 op korte termijn is een ondergrondse schoolkrant de enige manier om onder het leugenachtige inspraakspelletje uit te komen ook voor de jonge actieve leraren die tot voor kort nog mentor van de schoolkrant waren ook voor ouders die wat anders willen de ondergrondse krant kan ook wel degelijk de solidariteit kwekende emancipatorische etc functie hebben bovendien ben je er bij deze krant zeker van dat je stukken geplaatst worden je hoeft je nu niet meer te storen aan zoge naamde democratische instellingen als leerlingenraden schoolparle menten en betuttelende schoolkrantredacties er kan gewoon een krant gemaakt worden met gedichtjes verhaaltjes en schoolpolitiek e 18 stukken maar dan wel van echte betrokkenen literatuu r het schoolbestuur nr 4 1975 pag 151 e v geciteerd in jeugd samenleving oktober 197 5 an den kragen in der spiegel nr 29 1976 pag 7 7 anton oskamp weg met de schoolkrant in jeugdwerk nu nr 14 1973 pag 8 e v anton oskamp de klassekrant meer communicatie meer democratie stichting gvo 1976 de andere bronnen die ik heb gebruikt zijn voor de lezer moeilijk te achterhalen zij bestaan uit radio bandjes interne brieven en publikaties van de nsu die niet meer in herdruk komen daarnaast ettelijke schoolkranten nederlandse schoolpersunie minahassastraat 1 amsterdam 19