Schooltaal thuistaal; brief aan de voorzitter van de VON

veronica scheffer s schoolzoo schooltaal thuistaal thuistad brief aan de voorzi tter van de von korte inhoud van de nota scnooitaai i nuistaa i deel 1 school en dialec t hoeveel de school natuurlijk alle leerlingen de standaardtaal het abn moet leren lezen en schrijven spreken en verstaan moet ze toch niet negeren dat bij aanvang van de schoolloopbaan veel kinderen die stan daardtaal niet beheersen uitgaande van hun dialect moeten de onder wijsgevenden zo spoedig mogelijk leerlingen leren de standaardtaal te gaan gebruiken deel 2 taal op school wat anders dan thui s taalgebruik van arbeiderskinderen schijnt schoolsucces te belemmeren deze kinderen spreken een stadsdialect soms ook in de nota in termen van bernstein als beperkte code aangeduid het geringe schoolsucces kan veroorzaakt worden door incidentele taalontwikkelingsstoornissen of door structurele verschillen tussen schooltaal en de taal van de arbei derskinderen hoewel hier ook wel functionele verschillen tussen schooltaal en milieutaal terloops genoemd worden wordt de schooltaal vooral geidentificeerd met de standaardtaal zo wordt dan ook de milieutaal problematiek tot een soort dialectproblematiek omgevormd middelen om de kloof tussen schooltaal en milieutaal voor arbeiders kinderen te verkleinen zijn o a kringgesprek spel projectonderwijs deel 3 thematisch tegenover cursorisch taalonderwij s naast thematisch moedertaalonderwijs zullen vaardigheden die daarin 26 niet gestructureerd genoeg aan bod komen cursorisch moeten worden gegeven de slo kan alleen modellen voor leerplannen maken en als informatiedoorgever fungeren het veld iedere school voor zich moet voor de eigen situatie het schoolwerkplan maken in zo n schoolwerk plan zullen op den duur ook uitspraken over de relatie ouders school buur t moeten komen beste von voorzi tter aclo nota zijn het voorzichtige vrijblijvende neutrale niet emotionele karakter als je in het was het een opwarmertje voor von leden je onderwijs staat heb je niet direct behoefte aan stukje in moer over schooltaal thuistaal een een overzicht vanuit de wetenschap of suggesties stukje om vo n leden te stimuleren de nota te le voor wetenschappelijk onderzoek je staat voor zen en naar de ledenvergadering te komen praktische problemen ook op de ledenvergade i k ben er minder van onder de indruk dan jij ring wezen mensen op deze knelpunten een van vandaar dat het me zinnig leek er hier wat nader de auteurs van deze nota hans van tuijl legde op in te gaan me uit dat het de bedoeling van de commissie is veel theoretische kritiek op de nota zal ik niet geweest met de nota een discussie op gang te geven i k wil je schrijven over wat de nota voor brengen in de scholen ze wilde ook slechts glo mensen die in het onderwijs werken mijns inziens bale suggesties doen voor oplossingen omdat de betekenen kan scholen zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen concrete aanpak van de taalproblemen zelf vind de nota is boeiend en behoorlijk leesbaar zo ik schooltaal thuistaal niet zo erg uitnodigen tot schrijf je als je goed bent ingevoerd in de socio discussie een goede discussienota moet immers linguistiek zeker maar als je er nog niet veel de verschillende keuzes waarvoor je komt te over gelezen hebt hoe ligt dat dan staan helder en overzichtelijk aangeven en wat verwacht de aclo m van de nota over als er zich nu bijvoorbeeld een onderwerp tot de nota school en dialect organiseerde ze discus discussie leent lijkt me dat toch de kwestie of siebijeenkomsten met onderwijsgevenden in de leerlingen in de klas hun eigen taal kunnen blij probleemgebieden wat voor acties begeleiden ven spreken in de nota worden twee mogelijk schooltaal thuistaal achterin de nota staan acht heden genoemd vragen waarop de aclo m graag antwoord heeft het dialect rigoureus uitbannen en alleen stan van alle betrokkenen dan hopen en veronderstel daardtaal eisen len ze zeker dat onderwijzers en kleuterleidsters het dialect accepteren en langzamerhand de de nota die ongevraagd in de brievenbus terecht standaardtaal aanleren kwam lezen en bovendien nog in de pen klim de derde mogelijkheid namelijk om geen stan men om er een gedegen en doortimmerde reactie daardtaal aan te leren hebben de schrijvers be op te formuleren wust niet genoemd zij kiezen voor standaardtaal bij drie van de vier scholen waar ik op bezoek omdat het de groningse in staat stelt de maas ging hadden ze het boekje gezien op de leestafel trichtenaar te begrijpen en omdat voor een car gelegd en ongelezen in de archiefkast gestopt riere in het voortgezet onderwijs standaardtaal en dat kwam niet doordat de problematiek niet onmisbaar is leeft op de basisschool de driemaster in nijme dat het nodig is binnen een land iedereen te ver gen bijvoorbeeld vergadert het team wekelijks staan en niet wanneer een nationale grens over over inhoudelijke onderwijsproblemen ze heb schreden wordt overtuigt me niet nog minder ben daar twee jaar geleden onderwijs aan arbei ga ik mee met het argument dat standaardtaal derskinderen z uitvoerig doorgesproken maar toegang geeft tot een succesvolle schooi loop deze nota van de commissie is in de kast blijven baan de keuze voor atheneum dan wel lbo is af liggen hoe komt dat hankelijk van de sociale klasse waaruit de leerling komt dat is niet afhankelijk van het al dan niet zou dat niet een belangrijke handicap van zo n perfect de standaardtaal spreken ook al telt na 27 tuurli j k het atheneu m een zeer groot percentage sociolecten en standaardtaal standaardtaalsprekers onder zijn leerlingen maar er is meer waar de nota overheen wandelt naast de culturele verschillen tussen de school emancipatie taal en de taal van de arbeiderskinderen zijn er ook verschillen in functie de functie van de taal ik vind de derde mogelijkheid de meest emanci op school is namelijk o a overbrengen van kennis perende mijn argumenten ontleen ik mede aan over de wereld leren in abstractie een gedachte het boekje van trudgill accent dialect and the uit te werken via de schooltaal wordt in de schon 3 waarover jan sturm een waarderend arti school ook het gedrag van de leerling gevormd en keltje in moer 1976 schreef trudgill ontzenuwt daar ligt dan ook de enige overeenkomst met de een voor een de argumenten pro de standaard functie van de taal thuis thuis functioneert de taalverwe rving hij concludeert dat het laatste ar taal vooral om te bevestigen dat je tot dezelfde gument tenslotte toch is de lagere status van de subcultuur behoort om sociale relaties te onder niet standaardtaal vooral in de ogen oren der houden of om concrete handelingen gedaan te schoolmeesters streef je werkelijk het belang krijgen dit soort functieverschillen moet je los van het kind na dan moet je zien die status van bekijken van de taalvormverschillen zoals woor alle taalvarianten gelijk te maken aan die van de denschat zinsbouw en uitspraak standaardtaal ikzelf denk dat de sociale status daarom zijn arbeiderskinderen in streken waar van de taal van een groep mensen niet op te vijze een sterk van de standaardtaal afwijkend dialect len valt als die groep als sociale klasse een onder gesproken wordt dubbel gehandicapt met het geschikte positie blijft houden in het maatschap aanleren van de standaardtaal zijn die kinderen pelijk systeem nog niet uit de brand de school blijft voor hun kinrieren van arhairl p rc aan andere taal leren iiilt a ce vrcam voor ettervreters me toch ook geen oplossing door een andere dat niets te maken heeft met hun leefsituatie taal gaan ze toch niet tot een andere klasse beho thuis en met hun toekomst behalve dan dat ze er ren heeft een standaardtaalsprekende schoon zolang ze leerplichtig zijn hun tijd moeten uitzit maker meer aanzien dan een dialectsprekende ten en hun meesters mogen pesten binnen zijn eigen groep zal hij behoorlijk be al met al hebben mijn bezoekjes en gesprekken lachelijk gemaakt worden en zijn werkgever me geleerd dat op verschillende kleuter en basis neemt hem niet eerder aan dan een dialectspre scholen in taalprobleemsituaties al veel is veran kende zo onderzocht trudgill ik kom er niet derd trees polter onderwijzeres in hoorn ver uit voor standaardtaalverwerving bij niet stan telde hoe zij het voor elkaar hebben gekregen dat daardtaalsprekers heb ik onvoldoende argumen hun westfriese arbeiderskinderen vrijuit praten ten ik zie vooral zin in de uitbreiding van de en schrijven op school b ij de volwassenen die ze eigen taal vooral bij die leerlingen die door hun ook lesgeeft merkt ze sterk de geremdheid zich afkomst toch niet tot de elite van de toekomst in schoolsituatie en zeker op schrift te uiten de zullen gaan behoren de school kan deze leerlin nu volwassenen zitten nog met de herinnering gen geen andere kansen geven een klein aantal aan hun lagere schooltijd die ze voor altijd deed slechts komt ondanks hun milieu op de universi beseffen op taalgebied kan ik niks gelukkig ge teit terecht de andere universiteit bezoekers ko bruiken nu al veel basisscholen de middelen die men daar dankzij hun milieu de nota suggereert projecten kringgesprekken spel e d vaak blijven naast die nieuwe werkvor het tweede deel van de not a men de oude taalmethodes bestaan over het af schaffen ervan wordt wel veel gepraat maar wei zo kom ik dan terecht op een punt in de nota nigen durven het al aan en met die bijzondere waar ik niet goed uitkom het eerste deel gaat werkvormen zijn de onderwijzers toch al zoveel over school en dialect de kwestie van regionale extra tijd en energie kwijt kan een aclo m niet taalvarianten het tweede deel gaat over school helpen bij het proces van afschaffing van taalme taal milieutaal en daar wordt speciaal aandacht thodes ligt zoiets niet meer in de behoeften van besteed aan het sociolect5 van arbeiderskinderen praktijkmensen dan al die mooie onderzoekssug ik vind dat in de nota veel te weinig aandacht gesties die de nota doet je neemt zoveel verant wordt gegeven aan het cultuurverschil tussen woording op je als je op je eentje of als schoo l 28 zo n houvast als een taalmethode overboord pas de reele situatie kan ze na veel wikken en we gooit gen e rtoe brengen hun mond open te doen en b ij is er in het kleuter en basisonderwijs dan al iets voorbeeld een te l efonische afspraak met iemand gaande van acceptatie van de eigen taal van het te maken ik denk toch dat als de von weer kind in het voortgezet onderwijs blijken soms eens haar prioriteiten gaat bepalen in het derde nog verschrikkelijke toestanden te bestaan de graadsveld nog erg veel te doen i s het is zo het rigoureuze vakkenscheiding maakt daar van de terrein van de toch al uitgerangeerden dat deze nederlandse leraar vaak niet meer dan een cor regering zich zo druk wel niet zal maken een rectheidswaakhond de leerlingen van ruurd aclo m nota over het lbo zal nog wel even op werner die op een opleiding voor gezinsverzorg zich laten wachten ben ik bang ster werkt komen vooral van huishoudscholen van huis uit spreken zijn leerlingen westfries groet van volendams enzo en op de huishoudschool zijn ze nogal eens door hun leraren om hun taal zo veronica scheffers voor schut gezet dat hij alle lestijd nodig heeft von lid om ze weer aan het praten en schrijven te krijgen noten moer 1978 2 p 3 5 onderwijs aan arbeiders kinderen school buurt en maatschappij didactische analyse 3b door c van calcar en w i m van calcar groningen 1975 p trudgill accent dialect and the school london 1975 jan sturm trudgills tolerantie een oplossing voor de problematiek rond dialect en school in moer 1976 6 p 319 335 sociolect sociaal dialect het gaat om de taalvariant die niet bepaald wordt door aardrijkskundige ligging zoals l i mburgs westfries maar door de sociale klasse waa rin de spreker verkeert 29