Schoolwerkplanontwikkeling

frans dumaine schoolwerkplanontwi kkelin g schoo werkplanontwikkeling voor de kleuterschool en de lagere school en dus voor de nieuwe geintegreerde basisschool dat is niet gemakkelijk blijkt uit het verslag van stroom 5 de schoolwerkplannen kwamen er niet kant en klaar uitrollen niettemin bevat dit verslag veel behartenswaardigs het geeft een duidelijker beeld van de problemen die je tegenkomt en formuleert een aantal voorwaarden waaraan voor schoolwerkplanontwikkeling moet worden voldaan v oorgesc h ie d en i s uiteindelijk heeft dat geresulteerd in de stroom schoolwerkplan en taal waaraan ruim 50 men de groep die de stroom schoolwerkplan en taal sen deelnamen voor het congres van 1979 heeft voorbereid is dat zovelen intekenden op deze stroom eigenlijk voortgekomen uit het von congres van 1977 toch op grond van zeer summiere informatie toen kwamen ongeveer 35 mensen bijeen om on geeft aan dat deze zaak leeft bij een groot aantal der de titel taalonderwijs van morgen te werken werkers op kleuterschool en lagere school bo aan ideeen rondom vernieuwingen in het moeder vendien kwamen niet alleen leerkrachten uit taalonderwijs met name op de kleuterschool en voornoemde schooltypen op deze stroom af ook de lagere school voor een verslag van de werk een aantal pa docenten docenten aan klossen zaamheden toen verwijs ik naar het verslag in en werkers bij schoolbegeleidingsdiensten e d moer 1977 4 toonden grote belangstelling daarna hebben twee jaar lang een aantal deelne de stroom was heel duidelijk opgezet voor men mers aan deze stroom samen verder gewerkt van sen die voor de klas staan de eerstelijns werkers uit hun eigen praktijksituatie en dit was ook duidelijk aangegeven in de confe ze probeerden in hun eigen school klasse en rentiefolder het grote aantal inschrijvingen van groepssituatie de ervaringen van het congres te uit de tweede lijn bezorgde de voorbereiders nog verwerken en daarover met elkaar van gedachten al wat hoofdbrekens uiteindelijk kozen ze voor te wisselen op een bepaald moment werd de het werken in heterogeen samengestelde subgroe groep gevraagd om een van de stromen van het pen waarbij uitgegaan werd van de situatie van congres van 79 te vullen en voor te bereiden de leerkracht op de kleuterschool en de lagere 51 school en waarbij tweedelijns werkers aan oplei de algemene voorinformatie dingsinstituten voor onderwijsgevenden en in de algemene voorinformatie werden de uit schoolbegeleidingsdiensten maar moesten zien in gangspunten geformuleerd en de werkwijze op de hoeverre deze aan hun trekken konden komen conferentie in algemene termen aangegeven voor het formuleren van de uitgangspunten is doelstellinge n uitgegaan van de nota taalonderwijs van morgen van de centrale werkgroep moedertaalonderwijs de leiding van de stroom stonden de volgende van het cio 1976 en de ervaringen die de voor doelstellingen voor ogen bereidingsgroep heeft opgedaan tijdens de vorige de deelnemers krijgen al werkend enig of conferentie en in hun eigen werken aan de meer zicht op wat het ontwikkelen van een school schoolwerkplan is bij de vernieuwing van het taalonderwijs spelen de deelnemers worden zich er enigermate van een aantal factoren een rol bewust dat ieder die zich vanuit professie met het taalgebruik van leraren ouders en kinde onderwijs bezighoudt wel degelijk met ren moet geplaatst worden tegen de achter schoolwerkplanontwikkeling bezig is grond van de situaties waarin de taal gehan de deelnemers ontwikkelen een deelschool teerd wordt met name tegen de maatschappe werkplan waarin vanuit een thema taalge lijke factoren die daarop van invloed zijn bruikssituaties en taalondersteunende activi taal onderwijs moet aansluiten bij de ervarin teiten aan de orde komen gen van kinderen in hun sociale omgeving de deelnemers verkennen elkaars situatie van taal onderwijs zal emancipatorisch moeten het lager onderwijs naar de kleuterschool en zijn kinderen bewust moeten maken van de andersom om vandaaruit in de nabije toe situaties waarin zij zich bevinden en hun de komst in hun eigen situatie te kunnen wer mogelijkheden bieden enerzijds zich te bevrij ken aan schoolwerkplan voor de nieuwe basis den van de beperkingen door hun situatie op school gelegd en anderzijds om hun eigen wereld sa de deelnemers signaleren samen knelpunten men met anderen vorm te geven waarvoor ze kunnen komen te staan als in voor veel kinderen is de schooltaal een twee hun eigen situatie aan schoolwerkplanontwik de taal deze taal wordt meestal gehanteerd keling wordt gewerkt door de leerkracht en de schoolboeken de deelnemers formuleren voorwaarden waar het huidige taalonderwijs zondert zich vaak af aan moet worden voldaan om met enig zicht van andere vakken het creeert onwerkelijke op succes met het ontwikkelen van een en onsamenhangende situaties waarin geoe schoolwerkplan bezig te zijn fend en getoetst wordt het legt daarbij de na de deelnemers ervaren dat schoolwerkplan druk op kennisgebieden zoals spelling en ontwikkeling alleen zin heeft als dat direct be grammatica het taalonderwijs is willekeurig in trekking heeft op de verandering van de ei de momenten waarop taal taal genoemd gen schoolsituatie wordt namelijk op die uren welke daarvoor op het rooster zijn gereserveerd alsof er alleen voor informati e dan aan taal wordt gedaan veel doelstellingen van het taalonderwijs wor de voorinformatie die aan de deelnemers is toe den buiten leerkrachten en leerlingen om ge gezonden is te onderscheiden in drie delen dicteerd hierover zou nu juist gepraat moeten de algemene voorinformati e worden met leerlingen ouders en mede leer ruud gorter taalboek nijmegen 1978 krachten peter dekkers taal op de kleuterschool uit deze achtergronden leiden tot nieuwe gedach hoofdstuk 1 analyse van een gesprek i n de ten over het taalonderwijs kleuterschoo l in de nieuwe basisschool zal het taalonderwijs frea janssen vos e a werken met kinderen ten dele thematisch projectmatig en ten dele amsterdam 1976 deel vi werkboek taal cursorisch van karakter moeten zijn ontwikkeling hoofdstuk 1 actief taalgebruik als zo n thema in de onderwijssituatie aan de or huiswerkopdracht de komt zullen leerkrachten en leerlingen samen 52 ontdekken dat ze met een aantal taalactiviteiten aantal activiteiten voor de dagelijkse schoolprak bezig zijn die vanzelf voortkomen uit de situa tijk in onderlinge samenhang is een reflectie op tie die binnen het thema het project is geko het hoe en waarom van die activiteiten van zen groot belang voor een goed schoolwerkplan bovendien ontdekken leerling en leerkracht dat soms zal de reflectie aanleiding zijn tot het for bepaalde taalactiviteiten niet of niet volledig ge muleren van uitgangspunten soms tot het aan noeg beheerst worden zij kunnen dan kiezen brengen van veranderingen in reeds ontworpen voor een taalondersteunende activiteit gedeelten en soms tot het her structureren van de mogelijkheden tot differentieren doen zich op het plan steeds zal gecontroleerd moeten wor allerlei manieren voor in het kiezen binnen wel den in hoeverre de visie die het team al werkend ke taalgebruikssituatie een groepje leerlingen of ontwikkelt gestalte krijgt of in ieder geval door een leerling wil functioneren bijvoorbeeld vanuit klinkt in het schoolwerkplan de belangstelling voor het onderwerp de werk vorm de samenwerking met bepaalde andere kin andere voor informatie en de huiswerkopdracht deren en in het kiezen van een taalondersteunen de andere toegezonden voorinformati e gaf nog de activiteit op een leerling of een groepje leerlin wat achtergronden van moedertaalonderwijs als gen afgestemd een kaartenbak met aanwijzingen huiswerkopdracht werd gevraagd om een week voor leerkracht en leerling voor het hanteren van lang alle taalactiviteiten die iedere deelnemer in een bepaalde taalgebruikssituatie hoe hou je een zijn situatie ondernam met de leerlingen te note enquete hoe maak je een werkstuk hoe bereid je ren bovendien werd gevraagd te noteren welke een interview voor e d en een materiaalverzame moeilijkheden e n problemen men daarbij onde r ling voor het aan de slag gaan met taalondersteu vond nende activiteiten zijn onmisbaar deze gegevens zouden op toegezonden flappen er is geen taalboek meer dat de leergang bepaalt moeten worden geschreven die aan het begin van enerzijds is er de open leersituatie en de ontwik het congres werden ingeleverd en mede een in keling daarvan anderzijds gesloten de curso gang zijn voor het werken in de stroom rische activiteiten cursorisch een reeks oefenin gen om een bepaald probleem onder de knie te sc hoolw er kpl an ontw i kke l i ng krijgen op d e l ee uwenho rs t van kleuter en lagere scholen wordt verwacht korte schets van de werkwijze tijdens het congres dat ze respectievelijk werken volgens een speel werkplan en een leerplan straks wordt dat een kennismaking met elkaar en signalering van de schoolwerkplan voor de basisschool van 4 12 knelpunten in dagelijks werken met taal in de jarigen schoo l veel van wat leerkrachten en leerlingen samen in de school doen staat niet in plannen omschreven de kennismaking gebeurde in groepen van vie r de leerkracht neemt dagelijks kleine en grote be die na een eerste onderling praatje samen een slissingen hij maakt keuzen uit het voorhanden wandeling langs de flappen maakten en verschil zijnde materiaal of volgt het beperkte materiaal len en overeenkomsten in de aangegeven proble dat hij heeft hij beoordeelt het gedrag van zijn men inventariseerden daarna werden drie van leerlingen hij gaat op een bepaalde manier met die groepen van vier samengevoegd om onder lei de leerlingen om leerlingen voeren uit wat de ding van een substroomleider de eerste ervaringen juf meester leidster hun opdraagt of niet leerlin uit te wisselen en met elkaar te vergelijken wat gen gaan met elkaar om of laten elkaar links lig men op de flappen gelezen had de nu gevormde gen al deze dingen bepalen voor een groot deel twaalftallen zouden gedurende het verdere con de sfeer in de klas de groep en de school gres samenwerken verduidelijking van deze elementen daar gaat op de eerste dag werd ook nog een plenaire bij het om bewustwording van het gebeuren in de eenkomst georganiseerd om de deelnemers nog dagelijkse schoolpraktijk en bezinning hierop is wat meer informatie te geven over het hoe en van groot belang voor het werken aan een school waarom van een schoolwerkplan gaf ruud gorter werkplan naast het praktisch plannen van een een uiteenzetting 53 in het eerste deel van deze uiteenzetting ging hij bij het ontwerpen van dit plan was de bedoeling in op een aantal technisch organisatorische zaken dat men rekening hield met de gesignaleerde wie moeten we bij de planning betrekken welke knelpunten vanaf de flappen de aangeboden activiteiten moeten er achtereenvolgens gedaan voorinformatie en de inleiding over schoolwerk worden wat is een redelijk tijdschema met wel planontwikkeling van ruud gorter ke onderwijskundige zaken moeten we rekening gedurende twee dagen kon de subgroep zich houden enz gaan bezighouden met het ontwerpen van een daarna werd een wat uitgewerkt voorbeeld aan deelschoolwerkplan er diende met name gelet te de orde gesteld als invalshoek werd gekozen worden op het onderscheid taalgebruikssituaties voor creatief taalonderwijs taalondersteunende activiteiten de rol functie naar aanleiding daarvan kwamen zaken aan de van de leerkracht en wat hierboven genoemd is orde als van groot belang was ook dat de groep zich be algemene uitgangspunten doelstellingen en de zon op de problemen die zich voordeden vooral inhoud van creatief schrijven en de opbouw in het licht van het ontwerpen van een volledig daarvan voor 4 12 jarige n schoolwerkplan voor de nieuwe basisschool in de de raakpunten met algemeen onderwijskundi eigen situatie uit deze bezinning zou dan een ge aandachtspunten als leef en belevingswe aantal voorwaarden moeten komen voorwaar reld van de kinderen open en gesloten plan den waaraan moet worden voldaan wil men tot ning differentiatie relatie met andere vakken effectieve schoolwerkplanontwikkeling komen werkvormen creatief schrijven in projecten op de dinsdagavond was er gelegenheid voor de creatief schrijven en spellingonderwij s deelnemers om kennis te maken met een aantal relatie schoolwerkplan onderwijsontwikke taalactiviteiten in de creatieve sfeer rollenspel lin g schminken poppenkast striptekenen sommige werkwijze van een schooltea m van deze activiteiten werden later in het deel betrekken van anderen bij dit ontwikkelings schoolwerkplan verwerkt werk bovenstaande punten fungeerden in enkele sub wat zijn de resultaten groepen als kapstokken voor het verder werken aan een activiteitenplan in het uitvoerige naarmate het congres vorderde werkten de ver stroomverslag is de voordracht in zijn geheel op schillende groepen hun bevindingen en ideeen uit genomen 2 op stencil of op flappen die respectievelijk onder in het verdere verloop van het congres zijn geen de andere deelnemers werden verspreid of in de plenaire bijeenkomsten georganiseerd omdat de centrale ruimte werden opgehangen om de resul groep toch te groot was om effectief te werken taten van het werken in deze stroom te illustre en omdat de deelnemers vonden dat dit versto ren zal ik gebruik maken van citaten uit het ge rend werkte op het werken in de substromen produceerde materiaal in het reeds genoemde deelnemersverslag zijn deze papers integraal opge het gezamenlijk ontwerpen van een deelschool nomen werkpla n voor de bespreking van de resultaten maak ik ge bruik van de volgende onderverdeling in de loop van de eerste avond werden twee vi schoolwerkplanontwikkeling is zowel proces deobanden getoond een band van een kringge gericht als produktgericht sprek op de kleuterschool en een band van een schoolwerkplanontwikkeling is zowel werken gesprek in een tweede klas van een lagere school aan een activiteitenplan als aan het bewust in beide gesprekken was het onderwerp rolpa worden van en het ontwikkelen van een on tronen beide banden dienden als startpunt voor derwijsvisie de opdracht schoolwerkplanontwikkeling is van groot be ontwerp een activiteitenplan voor een afgeba lang voor een succesvolle integratie van kleu kende periode voor taal uitgaande van de start terschool en lagere school tot de nieuwe basis in het opgenomen klassegesprek dit moet gebeu school ren voor de oudste kleuters en voor een klas uit voorwaarden voor effectieve schoolwerkplan de onderbouw van de lagere school ontwikkeling 54 evaluatieresultaten onderwijs zeer gewenst bij het opstellen van een activiteitenplan werd schoolwerkplanontwikkeling is zowel procesge ook nog een ander spanningsveld gesignaleerd de richt als produktgerich t spanning tussen het beheersingsleven waarin zich in alle subgroepen werd schoolwerkplanontwik een groot aantal vrij vastliggende stappen wel keling ervaren als een zeer procesmatig gebeuren ke in een logische volgorde staan bevinden en individueel werd bijna ieder voor vragen gesteld het werken in projectvorm waarin de nadruk ge als wat wil ik eigenlijk bereiken wat is mijn legd wordt op pedagogische en bewustmakende plaats als leerkracht in de groep begeleidend activiteiten hier is geen sprake van vastliggende sturend stimulerend uitlokkend wat is de in stapjes vloed van de mij omringende werkelijkheid op uiteindelijk gaat het dan om het onderkennen mijn handelen in de klas in de groep in de van de groei en het bieden van steun daarbij school enerzijds en de behoefte aan sturing anderzijds anderzijds werd door iedereen ervaren dat een in verschillende groepen werd ook een grote bewustwording van relaties met mede teamleden plaats ingeruimd voor observatie er moeten bij zowel binnen je eigen school als van lagere school het werken in de klas momenten zijn waarop de naar kleuterschool en omgekeerd met de team leerkracht zich niet direct met de leerling bezig leider met schoolbegeleiders met ouders van houdt maar de leerlingen of een leerling gericht groot belang is je moet als teamlid open staan kan observeren de vraag was wel waarop dan voor anderen je moetje eigen wijsheid opzij kun specifiek gelet zou moeten worden en hoe zo n nen zetten je moet niet alleen bij je eigen situatie observatie geregistreerd zou moeten worden een blijven staan en je kan van anderen iets opsteken mogelijk onderwerp voor de terugkomdag je moet samen als team een visie ontwikkelen duidelijk werd op het congres dat een groep sa alle groepen constateren dat deze processen niet menwerkende mensen heel goed in staat is de ac in korte tijd zijn te realiseren er zal sprake zijn tiviteiten die ze ondernemen in de klas of gaan van een continu proces ondernemen in kaart te brengen te structureren de produktmatige kant komt tot uiting in het in een groep werd er aanvankelijk een groot ver overleg over de structuur van zo n schoolwerk schil geconstateerd tussen het werken op de kleu plan wat moet er allemaal in komen te staan terschool en de lagere school in die zin dat er op doelstellingen inhouden werkvormen knelpun de kleuterschool nauwelijks structuur in het wer ten tijdschema s bijdragen steun van anderen ken aanwezig was en dat het werk op de lagere ouders begeleidingsdiensten differentiatiemoge school overgestructureerd was gaandeweg het lijkheden vragen als hoe gedetailleerd moet het werken aan een schoolwerkplan bleek dat die plan eruit zien hoeveel rek moet er nog inzitten verschillen helemaal niet zo groot waren de komen in alle groepen aan de orde kleuterleidster werkte wel degelijk volgens een bij het uitgebreide verslag zijn enkele iets meer plan dat plan was ook best in een model te van uitgewerkte modellen gevoegd gen en te beschrijven de lagere schoolkracht bleek zich best vrijer te bewegen dan lesrooster schoolwerkplanontwikkeling is zowel werken en boek hem voorschreven aan een activiteitenplan als aan het bewustwor den van en het ontwikkelen van een onderwijs schoolwerkplanontwikkeling is van groot belang visie voor een succesvolle integratie van kleuterschool in elke groep werd de spanning ervaren tussen de en lagere school tot de nieuwe basisschool doelstellingendiscussie je moet weten watje be wil de integratie van beide schooltypen in de reiken wil en het op een rij zetten van activitei nieuwe basisschool gestalte krijgen dan is het ten in de praktijk en dat viel tijdens het werken samen werken aan een schoolwerkplan een zeer op het congres ook te merken ben je met beide goede mogelijkheid dat het dan in eerste instan tegelijk bezig je moet je keuzen voor bepaalde tie gaat om het uitwisselen van ervaringen en activiteiten vanuit je doelstellingen al of niet ex werkwijzen is evident telkens weer bleek dat je pliciet geformuleerd verantwoorden een zeer beperkte en soms onjuiste kijk hebt op in het ontwikkelen van een onderwijsvisie is het het werk van je collega in de school van de ande gesprek met de ouders de omgeving het vervolg re school waarmee je samenwerkt en van begelei 55 ders zo n beeldvorming is zeer belemmerend deelnemers geconstateerd dat schoolwerkplan voor het goed verstaan van elkaar het uitwisse ontwikkeling een belangrijke bijdrage kan leveren len van ideeen activiteiten en werkvormen is aan de integratie lagere school kleuterschoof en soms erg inspirerend voor je eigen werken in de aan de verandering van de eigen schoolsituatie klas knelpunten voorwaarden voor effectieve schoolwerkplanont zowel in de voorbereiding op het congres als in wikkeling de eerste fase als tijdens het werken aan het deel enkele groepen zijn toegekomen aan het expli schoolwerkplan zijn door de deelnemers knelpun ciet formuleren van dergelijke voorwaarden bij ten gesignaleerd deze knelpunten betreffen zo andere groepen zijn ze genoemd tijdens het wer wel problemen bij het werken in de school op dit ken moment als problemen die te verwachten zijn als zeer opvallend is dat daar waar van voorwaarden men in zijn eigen situatie heel expliciet gaat wer sprake is deze bijna allemaal liggen in de sfeer van ken aan een schoolwerkplan de interactie ik som ze hier op als aandachtspunten zonder er wordt niet gevraagd naar grote hoeveelheden een uitvoerige analyse zonder rubricering omdat materiaal niet naar semi wetenschappelijke veel zaken nauw met elkaar samenhangen voorlichting over hoe het nu allemaal zou moe voor een ieder die met schoolwerkplanontwikke ten ling bezig is of ermee aan de gang gaat lijkt mij een zeer belangrijke plaats bij het ontwikkelen deze lijst van belang van een schoolwerkplan wordt toebedacht aan de komt het werken met aan de ene kant thema teamleider een teamleider moet in staat zijn de tisch projectmatig taal onderwijs en aan de vele gesprekken die zullen plaatsvinden goed te andere kant cursorisch onderwijs aan de leiden hij moet een open oog hebben voor de zwakke leerlingen ten goede of niet conflicten en knelpunten die daarbij kunnen ont hoe wordt de leerling van de toekomstige ba staan sisschool geacht deze te verlaten wat betreft daarnaast wordt van alle deelnemers aan school zijn kennen kunnen en zijn werkplanontwikkeling gevraagd hoe krijgen we een goede informatie uitwisse een zeer grote luisterbereidheid ling van kleuteronderwijs naar lager onderwijs het opzij zetten van eigen vrijhei d en omgekeerd op gang informatie over visie inlevingsvermogen in de situatie van een werkwijze materiaal e d ander in hoeverre is het mogelijk kinderen op te voe er zal hard gewerkt moeten worden aan teamvor den op te leiden tot zelfstandigheid die bij een ming hoe dat dan ook gerealiseerd moet worden gewenste manier van werken verwacht ver in de reacties van de deelnemers op het totaal eist wordt gebeuren in deze stroom lag heel duidelijk dat dit is het eigenlijk wel zinnig waar ik als leer het was wat ze het meeste geleerd hadden samen kracht mee bezig ben is het relevant leren de werken aan een schoolwerkplan haalt zelfs als je kinderen wel wat en hoe controleer ik dat zeer gemotiveerd op een von congres zit zeer dan veel overhoop met name in de persoonlijke sfeer hoe moet een leerkracht die wel eens andere en ten aanzien van de relaties tot de anderen in paden wil betreden onverschillige of onwillige de groep collega s uit het team benaderen overtuigen meekrijgen evaluatieresultaten wat is eigenlijk de taak van een leerkracht bij de stroomleiding had middels een enqu e te onder thematisch projectmatig moedertaal onder zocht in hoeverre de door haar gestelde doelen wijs waren bereikt hoe krijgt de leerkracht binnen het klassege over het algemeen kan gezegd worden dat de beuren wat meer tijd voor zichzelf om vanuit doelstellingen zijn bereikt het belangrijkste is die terbeschikking staande tijd leerlingen rus wel dat de deelnemers hebben ervaren dat school tig te kunnen observeren welke elementen werkplanontwikkeling heel dicht staat bij hun da van taalgedrag zijn belangrijk om te observe gelijkse schoolpraktijk daarnaast hebben de ren 56 hoe stem je als leerkracht voor je klas je groep het uiterlijk verloop en de behaalde resultaten onderdelen op elkaar af en hoe doe je dat als te verwachten zouden geven team voor de hele school dat er een artikel over stroom 5 verschijnt de ouders dienen een belangrijke rol te spelen komt omdat zowel de voorinformatie als de bij het hele schoolgebeuren hoe schakel je ze resultaten hulpmiddelen kunnen zijn voor een in bij de voorbereiding de planning de ont ieder die met schoolwerkplanontwikkeling aan wikkeling van een visie hoe kom je tegemoet de slag gaat aan hun wensen hoe kunnen ze helpen tij bovendien hopen we dat tussen de regels door dens de uitvoering hoe evalueer je alles ieder wordt geinspireerd ook eens aan zo n hoe kom je als leerkracht met name op de la congres deel te nemen gere school af van die ellendige tijdsdwang de von dient zich te bezinnen op haar beleid iets moet af dat moet gebeuren dat moet als bij de inschrijving voor dit congres blijkt kunnen binnen die tijd dat bepaalde groepen uit het onderwijs en de wat kan ik nog met de methode die we nou begeleidende instanties sterk vertegenwoor eenmaal hebben digd zijn en andere groeperingen veel minder schoolwerkplanontwikkeling zal zeer zinvol conclusies kunnen werken bij de integratie van kleuter school en lagere school tot de nieuwe basis verslaggeving van het gebeuren op het von school het slagen daarvan hangt in eerste in congres is daarom zo moeilijk omdat deelne stantie af van de bereidheid tot samenwerken mers vaak andere dingen leren of als goed er van de deelnemers varen dan waarvoor ze gekomen waren of dan literatuur nijmeegse werkgroep taaldidactiek aan de basis 2 gro ningen 197 8 ruud gorter taalboek nijmegen 197 8 frea janssen vos e a werken met kinderen amsterdam 1976 deel vi werkboek taalontwikkeling centrale werkgroep moedertaalonderwijs c10 taal onderwijs van morgen den bosch 1976 frans du maine taalonderwijs van morgen jal in moer 1977 4 johan eimers projectmatig moedertaalonderwijs in moer 1976 5 peter dekkers taal op de kleuterschool tilburg 197 7 no en 1 z ie o n d e r andere taaldidactiek aan de basis e n h et arti k el van j oh an eimers 2 h et uitvoerige str oomverslag da t is ui tgewer kt vo o r de d eelnemers aan deze stro om is voor belangstellen den verkrijgbaar via ruud gorter patrijslaan 105 n eede tel 05450 3305 57