Schrijfonderwijs en ICT. Hoe ziet dat eruit op een basisschool?

mieke smits de regenboogschool te malden werkt volgens de ideeen van de franse pedagoog celestin marieke willeme n freinet schrijven tekstschrijven is een belangrijke activiteit in het onderwijs op de regenboogschool in malden het team vat schrijven op als een procesgerichte en sociale schrijfonderwijs en ict activiteit waarbij alle onderdelen van schrijven spelling stellen en schrijfinotoriek geinte hoe ziet dat er uit op een greerd aan de orde komen het schrijven van teksten vindt niet alleen plaats bij taal maar bij basisschool alle activiteiten in die zin is schrijven een overkoepelende activiteit het team van de regenboogschool is in het algemeen tevreden portre t van d e regenboogschool te over het schrijfonderwijs wel zouden ze hun ma ld en schrijfonderwijs graag in termen van samenhang explicieter verwoord willen hebben om de doorgaande lijn beter zichtbaar te maken in dit artikel wordt verslag gedaan van de profilering naar buiten en verantwoording van schrijfactiviteiten van de combinatiegroep 5 6 van de leerlijnen en gemaakte keuzes naar derden regenboogschool te malden een van de scholen die wordt dan gemakkelijker momenteel heeft de mee gaat werken aan iet project schrijven in de school ondersteuning vanuit marant onderwijs basisschool en 1ct als eerste komt de visie van de begeleidingsdienst voor het interactievee maken regenboogschool aan de orde daarna volgt een van de schrijfactiviteiten beschrijving van de schrijfactiviteiten in groep 5 6 reet daarin aandacht voorde inzet van 1ct tot slot wordt opz et van h et sc hrijfonde rwij s een paragraajgewijd aan de inzet en liet geb ruik van de procesgerichte aanpak houdt op de ict op de regenboogschool schrijven wordt op de regenboogschool onder andere in dat er veel regenboogschool gezien als een belangrijke aandacht is voor tussenproducten en de ontivikkelingsgerichte en sociale activiteit het blijkt bespreking ervan het schrijfproces dat wordt dat ict al op verschillende inanieren zinvol tvordt gehanteerd is gemakkelijk terug te leiden tot het ingezet tijdens het schrijven fasenmodel zoals dat is ontwikkeld door de slo hoogeveen 1993 onder de naam schrijven in de basisschool en ict is inzicht in wat er gebeurt op negen basisscholen die op de slo in 2002 een project van start gegaan dat als voorhoede scholen op het gebied van ict als uiteindelijk doel heeft een procesgerichte didac gelden een tweede interne publicatie in de reeks tiek te ontwikkelen voor het schrijfonderwijs waarin beeld van taal en ict verslag van de studiereis naar het gebruik van de informatie en communicatie finland geeft een beeld van de e rvaringen die de technologie icl is geintegreerd het jaar 2002 is leden van het project schrijven in de basisschool en vooral besteed aan het orienteren op wat er aan taal ict hebben opgedaan naar aanleiding van een en ict wordt gedaan in nederland en het buitenland studiereis naar finland het jaar 2003 staat het pro de eerste stap was gericht op het krijgen van een ject in het teken van het ontwikkelen van een schrijf beeld van wat scholen op het gebied van taal en ict didactiek waarin het gebruik van ict geintegreerd is nu doen er waren al wel enkele algemene beschrij het ontwikkelen van de geintergreerde schrijfdidac vingen voorhanden van ict gebruik op basisscholen tiek en ict gebeu rt in samenwerking met d rie ont onder andere via de onderwijsinspectie maar er wikkelscholen in den haag dalfsen en malden was weinig specifieks bekend over het gebruik van maar voor het echte ontwikkelwerk en het uitprobe ict in het taalonderwijs het boek op bezoek bij ren gaat beginnen is het schrijfonderwijs en de kop negen basisscholen verschenen als eerste in de peling met ict van de betreffende basisscholen reeks beeld van taal en ict van de slo biedt onder de loep genomen en beschreven 2003 1 moer 24 faseninodel bestaat uit een netschrift het klad mag pas worden fase 1 orientatie op de schrijfopdracht uitgewerkt in het net als het verhaal individueel fase 2 de schrijfopdrach t is doorgesproken niet de leerkracht de fase 3 hulp tijdens het schrijve n leerkracht let bij de bespreking op inhoud wat fase 4 bespreken en herschrijven van de tekst bedoel je precies net die zin formulering fase 5 verzorgen en publiceren van de teks t hoe kun je dat ook anders zeggen en spelling kijk nog eens naar de afspraken die we al samenwerking met de slo kennen en welke afspraak is hier van de visie op schrijfonderwijs van de regen toepassing boogschool sluit goed aan bij de visie op schrijfonderwijs van de projectgroep van de slo na een aantal gesprekken werd besloten voor b eeldgesprek van de b espreking van een met elkaar te gaan samenwerken op basis van kl a dt e kst o pgevangen t ij d ens het b e zo ek aan d e een win win situatie gezamenlijk ontwikkelen regen boogschool o p 9 januari 2 003 van activiteiten in het kader van een geinte greerde schrijfdidactiek en ict uitproberen op o pmerki n gen met bet rekkin g tot de in h oud de school en weer bijschaven steeds in het oog leerkracht m er kt o p dat er geen p unten e n kom houdend dat de activiteiten nauw aansluiten hij ma s in de tekst staan het eigen progranuna bewustwording en ver hoe weet je n u dat er een n ie uwe zi n beg int lees sterking van het eigen programma staan daarbij d e tekst eens hard op m issc h ien w eet je dan waar hoog in het vaandel een nauwkeurige een pun t komt beschrijving van de schrijfactiviteiten is dan een noodzakelijke eerste stap voor deze beschrijving leerling leest tekst hardop en stopt is gebruik gemaakt van een observatielijst lee r kracht h e j e sto pt zou d aar e en pun t moeten b esc hrij ving va n d e schrijfa c tivit eit e n dit p atroon herhaalt zich een paar keer to t alle op de regenboogschool krijgen de leerlingen zi n nen aan d e ord e zijn g eweest al vroeg te maken met verschillende schrijf activiteiten het schrijven van teksten is niet opmerkingen met betrekking tot de formulering gebonden aan een bepaald tijdstip en ook niet le erkrach t v raagt je sc hr ij ft hi e r we d ede n h e el alleen aan taal schrijven is een juist veel oefeningen en toen hoe zou je die zin vakoverstijgende en vakdoorsnijdende activiteit o ok anders k un n en zegg en de activiteiten zijn te onderscheiden in oo k deze i nterventie her h aalt zich e en p a ar k eer verhalen schrijven schrijven van prentenboeken opmerkingen met betrekking tot de spellin g het werkpla n tot slot k omt spe lling aa n de ord e b ij een fout logboekje gesp el d w oord vraag t de leerkrach t aan de studietake n lee rl ing wel ke afspraak ho ort hi erbij h oe sch rijf redactietekste n je het woord dan samenvatten van een engels en een f rans wo ord weet de l eerkrach t de s p elli ng ook ni et en samen zoe ke n de beschrijvingen en de illustraties van de z e de juiste schrijfwijze op i n de respecti evelij k e activiteiten zijn gebaseerd op activiteiten zoals woord enboeken die worden uitgevoerd in groep 5 6 1 verhalen sc hrijven tijdens dit interactieproces maakt de leerkracht elke week schrijven alle leerlingen in groep 5 en aantekeningen in liet verhaal de leerling 6 een verhaal het onderwerp kiezen de leer verwerkt de aantekeningen en schrijft het lingen zelf op basis van hun eigen ervaringen en verhaal in het net en maakt er een tekening bij wensen iedereen heeft twee schriften een kladschrift en 200 3 1 moer 25 7r r a l o tih j c t7 f g llc i i a 4 t 4 nn n i r q rv i 10 lo k1tp1 j aj v x i w ze t at 1 v tekst tjno tekst nclx tekst net w mi sen stud io 2zx studie zn tin ik kig s voor mijn 1an5 5 enpresaia 3n i p 1 lezen s chrijvaikdontle rdae 2 j enpressie 2 schrijven nejaag 2 voorbeeld van een weekverslag in het logboekje wordt alles bijgehouden wat er onbeperkt toegang tot de informatie die aan activiteiten gedaan is en welk commentaar internet biedt ook tot de informatie die niet erop gegeven is voor hen bestemd geschikt is voorlopig is besloten de toegang tot internet niet te studieta ken in a ndere si tuati es beperken in de omgeving buiten de school de studietaken die de leerlingen zelfstandig en hebben kinderen vaak ook onbeperkt toegang klassikaal maken worden ook wel gebruikt om tot internet een taak van de school is kinderen in andere klassen over een bepaald onderwerp te gericht te leren zoeken en zorgvuldig om te gaan vertellen gaan met de informatie en de tijd die aan internetten wordt besteed opmerking van de leerkrach t ve rgelijk i ng s t app e np lan e n fasen i n h et j e komt al tij d tijd te kort om alles goed te kunn en schrijfproces doen d oor ervaring leer je wel beter met je tij d om in het stappenplan dat wordt gehanteerd tijdens te gaan je krijgt op een gegeven moment heel het maken van een studietaak zijn de fasen van goed in de gate n welke k ind eren het zelf kunnen het schrijfproces gemakkelijk te herkennen door de fasen en de stappen naast elkaar te zetten en te koppelen aan de inzet van ict inzet va n ic t krijgen we een beeld van het werken op de tijdens het werken aan de studietaken wordt op regenboogschool vanuit dit beeld kunnen we verschillende momenten tijdens het schrijf gerichter gaan werken aan het uitbreiden van proces ict gebruikt i nformatie verzamelen ict gebruik gebeurt via internet een probleem daarbij is dat er volgens de school geen goede zoek 6 re dactieteks ten programma s zijn die kindgebruikersvriendelijk in elke groep wordt een soort dagboek zijn momenteel maakt men veel gebruik van bijgehouden een leerling uit een bepaalde kennisnet taptoe en schooltv weekjournaal groep schrijft over de meest interessante het gericht zoeken van informatie is voor veel gebeurtenissen tenminste twee van die dag de kinderen een moeilijke klus het team voert ook tekst wordt eerst in het klad geschreven en discussie over het eventueel beperken van daarna besproken met de leerkracht daarbij internetgebruik nu hebben de leerlingen wordt gekeken naar de inhoud d e 2003 i moer 30 formuleringen de stijl en de spelling is de tekst het leren omgaan en gebruiken van de computer doorgesproken dan mag de leerling naar eigen wordt vanaf groep 3 actief gestimuleerd keuze de tekst uitwerken op papier of op de computer e m ail co n tacten de leerlingen onderhouden vaak nog e mail de leerkracht verzamelt en bundelt de teksten contacten niet leerlingen die in de loop van de van de week tot een weekverslag het jaren verhuisd zijn naar een andere stad of land weekverslag gaat met de leerlingen mee naar via die leerlingen komen ze dan ook in huis aanraking met de scholen die de kinderen bezoeken via de slo is de regenboogschool in inzet va n ic t contact gekomen niet twee scholen in finland tijdens de laatste fase het verzorgen en daarmee wordt voorzichtig een e mail publiceren is het mogelijk gebruik te maken van correspondentie opgezet ict bouwen van eigen websites 7 samenvatte n de regenboogschool beschikt momenteel over een schrijfactiviteit die niet onmiddellijk als een ict stagiaire die leerlingen helpt een eigen schrijfactiviteit opvalt is het maken van vragen website te bouwen op twee manieren wordt bij begrijpend lezen de school gebruikt de aan websites gewerkt methode tekstverwerken de opdrachten die opzetten van een informatieve website de leerlingen van groep 5 en 6 krijgen zijn vaak schoolwebsite gericht op het maken van een samenvatting op opzetten van een eigen website waarop allerlei deze manier leren kinderen informatie informatie gezet kan worden die in het kader effectiever en efficienter te lezen en te van een studietaak wordt verzameld gebruiken voor het maken van hun studietaken tot slo t in zet va n i ct schrijven neemt een centrale plaats in op de niet van toepassing regenboogschool schrijven heeft binnen het onderwijs van de regenboogschool verschil i c t op de re genboo gsc hoo l lende functies schrijven om van te leren om te leren communiceren en om er plezier aan te co mpu te rs in elke klas beleven het ontwikkelen van het schrijverschap in elke groep vanaf groep 1 zijn 4 a 5 is duidelijk gekoppeld aan leerprocessen dat de computers beschikbaar school serieus en functioneel omgaat met de in elke groep vanaf groep 1 is tenminste 1 teksten van kinderen blijkt uit de hulp die computer uitgerust met internet in de groepen tijdens het schrijven van de teksten geboden 6 7 8 zijn twee computers uitgerust met een wordt en de manieren waarop teksten internetverbinding functioneel gemaakt worden kortom schrijven wordt op de regenboogschool gezien als een leren gebruike n van de co mpu te r belangrijke ontwikkelingsgerichte en sociale op de regenboogschool werken ondenvi js activiteit daarbij houden ze voor ogen dat assistenten die ingezet worden om leerling ge n zowel de vakkennis als de taalontwikkeling computervaardigheden bij te brengen vo o r moeten groeien ict wordt al op verschillende zover van toepassing manieren zinvol ingezet tijdens het schrijven de vaardigheden waarover de leerlin ge n vooral in de fasen van het informatie tenminste dienen te beschikken zijn verzamelen het verzorgen en publiceren heeft computer aanzetten en word opstarten de computer een plek verworven dat de maken van een document computer tijdens het informatie verzamelen bij opslaan van een documen t stap 3 van een studietaak direct wordt gebruikt simpele tekstverwerkingsvaardigheden a l s duidt erop dat de computer als onderdeel van de knippen plakken onderstrepen en dergelijke leeromgeving gezien wordt en niet alleen al s 2003 i moe r 31 cool met deze beschrijving in de hand kunnen litera tuur we gaan werken aan de volgende stap hoe kan hoogeveen m schrijven leren een leergang schrij ict meer dan nu geintegreerd worden in het ven van teksten in de basisschool diepteproject schrijfonderwijs een mooie taak voor de schrijfvaardigheid enschede slo 1993 ontwikkelgroep rest ons nog de leerkrachten slo beeld van taal en ict op bezoek bij negen van de regenboogschool en de leerlingen van basisscholen enschede slo 2002 groep 5 6 te bedanken voor hun gastvrijheid en slo beeld van taal en ict verslag van de studiereis enthousiasme vooral de leerlingen die ons hun naar finland enschede slo 2002 interne materiaal te leen hebben gegeven willen we publicatie extra bedanken wordt vervolgd zie tevens in de rubriek aankondigingen signalement van beeld van taal en ict elders in dit blad 2003 i moer 32